Tài liệu Xử phạt vi phạm vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường từ thực tiễn các khu công nghiệp ở tỉnh bắc giang

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI DƢƠNG THỊ TUYÊN XỬ PHẠT VI PHẠM VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC MÔI TRƢỜNG TỪ THỰC TIỄN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP Ở TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Hà Nội, 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI DƢƠNG THỊ TUYÊN XỬ PHẠT VI PHẠM VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC MÔI TRƢỜNG TỪ THỰC TIỄN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP Ở TỈNH BẮC GIANG Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8.38.01.02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN KIM LIỄU Hà Nội, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác. Tác giả Dƣơng Thị Tuyên MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG................................................................................................ 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm và các loại hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường ........................................................................................... 7 1.2. Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường ......................... 16 1.3. Các yếu tố tác động đến thực thi pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đối với khu công nghiệp ............................. 27 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC MÔI TRƢỜNG TẠI CÁC KHU CÔNG NGHIỆP Ở TỈNH BẮC GIANG.................................................................. 33 2.1. Đặc điểm tình hình trên địa bàn tỉnh Bắc Giang có liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường ...................................... 33 2.2. Thực trạng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường ....................................................................................................... 37 2.2. Thực trạng về vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường tại các khu công nghiệp ở tỉnh Bắc Giang ........... 42 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC MÔI TRƢỜNG ....................................................................................................... 52 3.1. Quan điểm tăng cường xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường ....................................................................................................... 52 KẾT LUẬN .................................................................................................... 63 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 65 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Môi trường có vai trò vô cùng quan trọng đối với con người, sinh vật cũng như đối với sự phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của mỗi quốc gia và toàn nhân loại. Vì khi môi trường trong sạch, lành mạnh thì điều kiện sống của con người cũng như sự phát triển của xã hội mới được đảm bảo. Thế nhưng không phải ai cũng hiểu được tầm ảnh hưởng quan trọng của việc giữ cho môi trường trong sạch, lành mạnh. Trong những năm qua do sự tác động ngày càng nhiều của con người đã gây ảnh hưởng xấu tới môi trường, trong số đó ô nhiễm môi trường là vấn đề nóng bỏng đang diễn ra theo chiều hướng xấu có nguy cơ gây hủy hoại nghiêm trọng cho môi trường. Để khắc phục tình trạng trên Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật như Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (tiền thân là Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002, sửa đổi bổ sung năm các năm 2007, 2008) ; Luật Bảo vệ môi trường năm 2014; Nghị đinh số 155/2016/NĐCP ngày 18 tháng 11 năm 2016 thay thế cho Nghị định số 179/2013/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường để điều chỉnh những hành vi của con người nhằm phù hợp với truyền thống đạo đức, văn hóa xã hội, thuần phong mĩ tục và xu hướng phát triển chung của thế giới thì Nhà nước ta đã thành lập các cơ quan chuyên môn về bảo vệ môi trường, tổ chức các cuộc hội nghị, hội thảo về môi trường. Tuy nhiên do những nguyên nhân chủ quan cũng như khách quan như: Việt nam đang trong giai đoạn phát triển nhanh, tốc độ công nghiệp hóa, đô thị hóa, đầu tư phát triển rất cao, kéo theo nhiều áp lực đến môi trường trong khi nhận thức, ý thức trách nhiệm về bảo vệ môi trường của chủ đầu tư, một số ngành, cấp chính quyền, tổ chức kinh tế, cộng đồng dân cư còn hạn chế; tình trạng chú trọng lợi ích kinh tế trước mắt, coi nhẹ công tác bảo vệ môi trường còn khá phổ 1 biến.Bên cạnh đó còn có những hành vi, thói quen hàng ngày của một số bộ phận người dân còn quá kém như vứt rác bừa bãi... do đó đã dẫn tới tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng hơn. Do đó muốn giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường được tốt hơn trong cả trong hiện tại cũng như tương lai thì việc tìm hiểu vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Chính điều này đã giúp Nhà nước bổ sung hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về môi trường phù hợp hơn với thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Bắc Giang là tỉnh miền núi nằm cách thủ đô Hà Nội 50 km về phía bắc, cách cửa khẩu quốc tế hữu nghị (Lạng Sơn) 110 km về phía nam, đặc biệt Bắc Giang có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, có nguồn lao động dồi dào. Với tiềm năng thế mạnh đó nền kinh tế xã hội của tỉnh Bắc Giang phát triển rất nhanh với nhiều khu công nghiệp, cụm công nghiệp được xây dựng. Bên cạnh đó thì các làng nghề cũng tìm được hướng phát triển riêng cho mình với nhiều hộ sản xuất kinh doanh....do đó đời sống người dân tỉnh Bắc Giang dần được cải thiện và nâng cao. Hiện nay toàn tỉnh có 274 doanh nghiệp nằm tập trung ở 6 khu công nghiệp. Các khu, cụm công nghiệp mọc lên càng nhiều thì tình trạng ô nhiễm môi trường càng nghiêm trọng hơn. Theo số liệu thống kê của tỉnh thì từ năm 2013 đến nay tổng số trường hợp vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường tại các khu công nghiệp là 168 trường hợp vi phạm bị xử lý với tổng số tiền phạt là 7.543.500.000 đồng. Mặc dù bị xử phạt nghiêm, song những hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường vẫn diễn ra thường xuyên với mức độ nguy hiểm hơn. Từ những nguyên nhân trên mà học viên đã lựa chọn đề tài “ Xử phạt vi phạm vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường từ thực tiễn các khu công nghiệp ở tỉnh Bắc Giang” làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành luật hành chính và luật hiến pháp. 2 2. Tình hình nghiên cứu Vấn đề vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường tiếp cận dưới góc độ pháp luật đã được nghiên cứu tương đối nhiều ở nước ta. Thời gian qua đã có một số công trình nghiên cứu, tìm hiểu về vấn đề này được công bố như: - Viện Khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp (1980), Xử phạt vi phạm hành chính; Chế tài hành chính – Lý luận và thực tiễn của Tiễn sĩ Vũ Thư (2000), Nxb chính trị Quốc gia, Hà Nội; Chuẩn mực xử lý vi phạm hành chính Việt Nam của Bộ Tài chính (2008), Nxb Thống kê, Hà Nội; Luận văn thạc sĩ Khoa học môi trường Trịnh Thị Mai (2012); giáo trình Luật hành chính Việt Nam của Trường Đại học Luật Hà Nội (2009), Nxb Công an nhân dân; Đặc san tuyên truyền pháp luật số 06 chủ đề vi phạm hành chính và xử lý hành chính của Hội đồng phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của Chính phủ năm 2008;.... Các công trình khoa học đã được công bố ở trên phần nào đã đề cập tới vi phạm pháp luật, vi phạm hành chính, vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường của các cơ quan hành chính nhà nướ mà chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu một cách toàn diện cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường cũng như thực trạng áp dụng pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường và đưa ra các giải pháp góp phần tăng cường hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường trên phạm vi một tỉnh cụ thể. Trên cơ sở kế thừa những thành quả nghiên cứu của các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố về vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường, luận văn đi sâu tìm hiểu về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường trên địa bàn tỉnh Bắc Giang trên cả hai phương diện: phương diện lý luận và thực tiễn. 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường, các quy định pháp luật và tình hình thực hiện quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh môi trường từ thực tiễn các khu công nghiệp ở tỉnh Bắc Giang, từ đó đề xuất các quan điểm, giải pháp hoàn thiện quy định và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được mục đích đặt ra, luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu sau đây: - Hệ thống hóa, phân tích, luận giải các vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường. - Đánh giá thực trạng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường và phân tích thực trạng áp dụng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính về môi trường trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. - Đưa ra định hướng, giải pháp đảm bảo thực thi pháp luật xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Giang 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Lý luận về xử phạt vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hành chính về môi trường : Thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường tại các khu công nghiệp ở tỉnh Bắc Giang. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về thời gian: từ năm 2013 đến nay - Về không gian: Xử phạt vi phạm hành chính về môi trường ở tỉnh Bắc Giang. 4 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Là lý luận về phương pháp bao hàm hệ thống các phương pháp, thế giới quan và nhân sinh quan của người sử dụng phương pháp và các nguyên tắc để giải quyết những vấn đề đã đặt ra. - Luận văn được nghiên cứu dựa trên nền tảng phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm của Đảng và Nhà nước về Nhà nước và pháp luật nói chung, quản lý nhà nước về môi trường trong đó có xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Là cách thức, con đường, phương tiện để giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu nhằm đạt được mục đích nghiên cứu. Trong luận văn sử dụng các phương pháp cụ thể trong từng phần của luận văn, cụ thể là: - Tại chương 1, Luận văn đã sử dụng hương pháp tổng hợp và phương pháp phân tích nhằm khái quát hoá những vấn đề mang tính lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường. - Tại chương 2, Luận văn đã sử dụng phương pháp đánh giá khi tìm hiểu thực trạng áp dụng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường thông qua cơ quan hành chính trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. - Tại chương 3, Luận văn sử dụng phương pháp phân tích và phương pháp tổng hợp khi tìm hiểu giải pháp tăng cường xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường. 6. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận: 6.2. Kết quả của Luận văn nhằm bổ sung những vấn đề lý luận về vi phạm hành chính cũng như xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường nói chung và trên địa bàn tỉnh Bắc Giang nói riêng. 5 6.3. Ý nghĩa lý thực tiễn: + Luận văn góp phần đánh giá thực trạng vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường trên địa bàn tỉnh Bắc Giang. + Đưa ra nhữn giải pháp giúp các nhà quản lý và những người thi hành xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường tham khảo để xử lý công việc được tốt hơn. Đồng thời đây cũng là tài liệu có tính tham khảo cho các cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường và là tài liệu tham khảo cho sinh viên đại học và sau đại học nghiên cứu, tìm hiểu về hệ thống pháp luật vi phạm hành chính nói chung và các quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường nói riêng. 7. Kết cấu luận văn Ngoài mở đầu luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường Chương 2: Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường từ thực tiễn các khu công nghiệp ở tỉnh Bắc Giang Chương 3: Giải pháp tăng cường thực thi pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường. 6 Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG 1.1. Khái niệm, đặc điểm và các loại hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trƣờng 1.1.1. Môi trường và vai trò của môi trường 1.1.1.1. Khái niệm môi trường và ô nhiễm môi trường Như chúng ta đã biết khi nhắc tới môi trường thì có nhiều khái niệm về môi trường như: Môi trƣờng là một tổ hợp các yếu tố tự nhiên và xã hội bao quanh bên ngoài của một hệ thống hoặc một cá thể, sự vật nào đó. Chúng tác động lên hệ thống này và xác định xu hướng và tình trạng tồn tại của nó. Môi trường có thể coi là một tập hợp, trong đó hệ thống đang xem xét là một tập hợp con. Cũng có thể khái niệm: Môi trường là tập hợp tất cả các yếu tố tự nhiên và xã hội bao quanh con người, ảnh hưởng tới con người và tác động đến các hoạt động sống của con người như: không khí, nước, độ ẩm, sinh vật, xã hội loài người và các thể chế. - Chức năng của môi trường: Môi trường có các chức năng cơ bản sau Trƣớc hết môi trƣờng chính là không gian sống của con ngƣời và toàn thể sinh vật trên trái đất Như chúng ta đã biết mọi nơi như chỗ ở, nơi diễn ra các hoạt động sản xuất kinh doanh hay nơi vui chơi giải trí đều cần những không gian khác nhau. Những nơi này sẽ có yêu cầu nhất định về các yếu tố như vật lý, sinh học, hóa học, cảnh quan,… Do vậy nếu không có môi trường thì con người chẳng thể nào hoạt động và phát triển được. Tuy nhiên, chính sự tiến bộ của khoa học công nghệ và nhu cầu đời sống nâng cao của con người đã vô tình tạo ra hàng loạt những tác động xấu, làm môi trường ngày càng bị ô nhiễm hơn. 7 Chức năng thứ hai có thể nói đó là môi trƣờng là nơi chứa đựng và là nguồn cung ứng tài nguyên cần thiết cho đời sống, các hoạt động sản xuất của con ngƣời Đây chính là là chức năng cơ bản nhất trong các chức năng của môi trường. Nhờ chức năng này mà cuộc sống mới được đảm bảo và ngày càng phát triển hơn. Động, thực vật cung cấp lương thực, thực phẩm và các nguồn gen quý hiếm. Các nguồn thủy lực: cung cấp dinh dưỡng, nước, nguồn thủy hải sản và nơi vui chơi giải trí. Không khí, nhiệt độ, nước, gió, năng lượng mặt trời có chức năng duy trì các hoạt động trao đổi chất. Dầu mỏ, quặng, kim loại cung cấp nguyên liệu cho hoạt động sản xuất Chức năng thứ ba đó là môi trƣờng là nơi chứa đựng các loại chất thải phát sinh trong quá trình sống, lao động và sản xuất Các loại chất thải, nước thải phát sinh từ sinh hoạt hay hoạt động công nghiệp sẽ được phân hủy thành chất đơn giản hơn, tham gia vào các quá trình sinh địa hóa. Thế nhưng nhìn chung, quá trình này không còn diễn ra theo đúng cơ chế tự nhiên của nó nữa. Dân số tăng nhanh, công nghiệp phát triển chóng mặt đã dẫn đến lượng chất thải xả ra môi trường vượt mức kiểm soát, chưa kể, hành động vô ý thức của một phận con người đã khiến môi trường ô nhiễm đến mức báo động. Thậm chí, các nhà khoa học đã cảnh báo, nếu chúng ta không có biện pháp khắc phục và nâng cao ý thức bảo vệ thì thiên nhiên sẽ quay trở lại trừng phạt con người. Chức năng thứ tƣ đó là môi trƣờng là nơi lƣu trữ, cung cấp nguồn thông tin cho con ngƣời Mọi hoạt động kể từ khi con người xuất hiện, trải qua các thời kỳ tiến hóa, các nền văn minh đế chế đều được ghi lại rõ ràng bằng những vật chứng 8 cụ thể. Có được điều này chính là nhờ cuốn sử khổng lồ của môi trường. Nhờ có môi trường, chúng ta mới có thể lưu trữ những nguồn gen, các loài động thực vật, các vẻ đẹp, cảnh quan có giá trị thẩm mỹ, các hệ sinh thái tự nhiên và nhân tạo. Vì vậy chức năng của môi trường này luôn được đánh giá cao. Chức năng thứ năm đó là môi trƣờng chính là nơi bảo vệ con ngƣời và sinh vật khỏi những tác động từ bên ngoài Nơi con người sinh sống và phát triển chính là một trong những hành tinh của hệ mặt trời - Trái đất. Chính vì vậy, hành tinh này cũng sẽ chịu các tác động từ vũ trụ như tia cực tím, lực hút,... Nhờ có môi trường, chúng ta hoàn toàn an toàn trước các tác nhân nguy hiểm. - Ô nhiễm môi trường: Ô nhiễm môi trƣờng là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính chất Vật lý, hóa học, sinh học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới sức khỏe con người và các sinh vật khác. Ô nhiễm môi trường chủ yếu do hoạt động của con người gây ra. Ngoài ra, ô nhiễm còn do một số hoạt động của tự nhiên khác có tác động tới môi trường. Các dạng ô nhiễm môi trường hiện nay là: Ô nhiễm môi trường đất là hậu quả các hoạt động của con người làm thay đổi các nhân tố sinh thái vượt qua những giới hạn sinh thái của các quần xã sống trong đất. Môi trường đất là nơi trú ngụ của con người và hầu hết các sinh vật cạn, là nền móng cho các công trình xây dựng dân dụng, công nghiệp và văn hóa của con người. Đất là một nguồn tài nguyên quý giá, con người sử dụng tài nguyên đất vào hoạt động sản xuất nông nghiệp để đảm bảo nguồn cung cấp lương thực thực phẩm cho con người. Nhưng với nhịp độ gia tăng dân số và tốc độ phát triển công nghiệp và hoạt động đô thị hoá như hiện nay thì diện tích đất canh tác ngày càng bị thu hẹp, chất lượng đất ngày càng bị suy thoái, diện tích đất bình quân đầu người giảm. Riêng chỉ với ở Việt Nam, thực tế suy thoái tài nguyên đất là rất đáng lo ngại và nghiêm trọng. 9 Ô nhiễm môi trường nước là sự biến đổi theo chiều tiêu cực của các tính chất vật lý – hóa học – sinh học của nước, với sự xuất hiện các chất lạ ở thể lỏng, rắn làm cho nguồn nước trở nên độc hại với con người và sinh vật. Làm giảm độ đa dạng các sinh vật trong nước. Xét về tốc độ lan truyền và quy mô ảnh hưởng thì ô nhiễm nước là vấn đề đáng lo ngại hơn ô nhiễm đất. Nước bị ô nhiễm là do sự phú dưỡng xảy ra chủ yếu ở các khu vực nước ngọt và các vùng ven biển, vùng biển khép kín. Do lượng muối khoáng và hàm lượng các chất hữu cơ quá dư thừa làm cho các quần thể sinh vật trong nước không thể đồng hoá được. Kết quả làm cho hàm lượng ôxy trong nước giảm đột ngột, các khí độc tăng lên, tăng độ đục của nước, gây suy thoái thủy vực. Ở các đại dương là nguyên nhân chính gây ô nhiễm đó là các sự cố tràn dầu. Ô nhiễm nước có nguyên nhân từ các loại hóa chất, chất thải từ các nhà máy, xí nghiệp thải ra sông, ra biển mà chưa qua xử lý; các loại phân bón hoá học và thuốc trừ sâu dư thừa trên đồng ruộng ngấm vào nguồn nước ngầm và nước ao hồ; nước thải sinh hoạt được thải ra từ các khu dân cư ven sông gây ô nhiễm trầm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, sinh vật trong khu vực. Các loại chất độc hại đó lại bị đưa ra biển và là nguyên nhân xảy ra hiện tượng "thủy triều đỏ", gây ô nhiễm nặng nề và làm chết các sinh vật sống ở môi trường nước. Ô nhiễm môi trường không khí Ô nhiễm môi trường không khí là sự có mặt một chất lạ hoặc một sự biến đổi quan trọng trong thành phần không khí, làm cho không khí không sạch hoặc gây mùi khó chịu, giảm thị lực khi nhìn xa do bụi. Hiện nay, ô nhiễm khí quyển là vấn đề thời sự nóng bỏng của cả thế giới chứ không phải riêng của một quốc gia nào. Môi trường khí quyển đang có nhiều biến đổi rõ rệt và có ảnh hưởng xấu đến con người và các sinh vật. Ô nhiễm khí đến từ con người lẫn tự nhiên.[2] Hàng năm con người khai thác và 10 sử dụng hàng tỉ tấn than đá, dầu mỏ, khí đốt. Đồng thời cũng thải vào môi trường một khối lượng lớn các chất thải khác nhau như: chất thải sinh hoạt, chất thải từ các nhà máy và xí nghiệp làm cho hàm lượng các loại khí độc hại tăng lên nhanh chóng. 1.1.2. Khái niệm, đặc điểm cấu thành của vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường 1.1.2.1. Khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường Vi phạm hành chính là một loại của vi phạm pháp luật xảy ra khá phổ biến trong xã hội. Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân hoặc tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý xâm hại đến quy tắc quản lý nhà nước mà không là tội phạm hình sự và theo quy định pháp luật là phải bị xử lý vi phạm hành chính [28, Đ1].. Trong pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 1995 thì tại Khoản 2, Điều 1 quy định về xử phạt hành chính như sau: xử phạt vi phạm hành chính được áp dụng với cá nhân, tổ chức, có hành vi cố ý hoặc vô ý xâm phạm quy tắc quản lý mà chưa tới mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự và theo quy định của pháp luật là phải bị xử lý vi phạm hành chính [29, Đ1]. Trong pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002, có quy định về xử phạt như sau: xử phạt vi phạm hành chính được áp dụng với cơ quan, tổ chức, cá nhân có (gọi chung là cá nhân, tổ chức) có hành vi cố ý hoặc vô ý, vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính [30, Đ1]. Theo Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 quan niệm về khái niệm vi phạm hành chính như sau: Vi phạm hành chính là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính [ 22, Đ2]. 11 Vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ môi trường mà không phải là tội phạm. 1.1.2.2. Đặc điểm và cấu thành của vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường (i) Đặc điểm và các loại vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trƣờng Vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường ngoài mang các đặc điểm của vi phạm hành chính nói chung thì nó còn mang những đặc điểm cụ thể như sau: + Vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường là những hành vi trái pháp luật. Vì vậy cũng giống như những hành vi pháp luật khác, vi phạm hành chính trước hết phải được thể hiện bằng hành vi. Hành vi vi phạm hành chính về môi trường bao gồm các hành vi như các hành vi vi phạm các quy định về cam kết bảo vệ môi trường, báo cáo đánh giá tác động môi trường, đề án bảo vệ môi trường; Các hành vi gây ô nhiễm môi trường; Các hành vi vi phạm các quy định về quản lý chất thải; Các hành vi vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường trong hoạt động nhập khẩu máy móc, thiết bị, phương tiện giao thông vận tải, nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu, phế liệu, chế phẩm sinh học; Các hành vi vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch và khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên; Các hành vi vi phạm các quy định về thực hiện phòng, chống, khắc phục ô nhiễm, suy thoái, sự cố môi trường; Các hành vi vi phạm hành chính về đa dạng sinh học bao gồm: Bảo tồn và phát triển bền vững hệ sinh thái tự nhiên; bảo tồn và phát triển bền vững các loài sinh vật và bảo tồn và phát triển bền vững tài nguyên di truyền; Các hành vi cản trở hoạt động quản lý nhà nước, thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính và các hành vi vi phạm quy định khác về bảo vệ môi trường. 12 + Vi phạm hành chính về môi trường là hành vi có lỗi Hành vi trái pháp luật là sự thực hiện trên thực tế của con người vi phạm còn lỗi thể hiện mục đích cần đạt được của hành vi đó.Việc truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với hành vi vi phạm pháp luật khác là trong đa số trường hợp chỉ cần hai dấu hiệu là có hành vi vi phạm pháp luật về môi trường và có lỗi là đủ căn cứ để truy cứu trách nhiệm pháp lý mà không cần đầy đủ các yếu tố khác như thiệt hại thực tế xảy ra, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả vì luật môi trường điều chỉnh nhóm quan hệ xã hội phát sinh trực tiếp từ quá trình quản lý về môi trường. + Vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường xâm phạm trật tự quản lý nhà nước về môi trường Muốn xác định một hành vi nào đó vi phạm pháp luật về môi trường thì phải căn cứ vào các quy định của pháp luật về môi trường cũng như những chính sách của nhà nước có liên quan đến việc quản lý về môi trường. Khi người nào đó cố tình làm những điều trái với quy định của pháp luật về môi trường tức là khi đó người đó có hành vi vi phạm quy định pháp luật về môi trường. Những hành vi có liên quan đến việc thực hiện một mệnh lệnh khẩn cấp của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc những sự kiện xảy ra ngoài ý chí và khả năng chủ thể thì không bị coi là vi phạm pháp luật về môi trường. + Những hành vi mà theo quy định của pháp luật phải bị áp dụng chế tài. Tức là những hành vi khi người nào đó vi phạm pháp luật về môi trường và theo quy định bị xử phạt theo pháp luật về môi trường. (ii) Các yếu tố cấu thành vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường Giống như các loại vi phạm pháp luật khác thì vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường cũng được cấu thành bởi các yếu tố là mặt khách quan, mặt chủ quan, chủ thể và khách thể. 13 + Mặt khách quan của vi phạm hành chính về môi trường là những biểu hiện bên ngoài của vi phạm hành chính về môi trường nó bao gồm các yếu tố đó là: Hành vi trái pháp luật về môi trường: khi nói tới vi phạm hành chính thuộc lĩnh vực môi trường thì phải có hành vi trái pháp luật môi trường của cá nhân, tổ chức. Sẽ không có vi phạm pháp luật về môi trường nếu không có hành vi trái pháp luật về môi trường. + Mặt chủ quan của vi phạm hành chính về môi trường bao gồm lỗi, động cơ, mục đích nó chính là những biểu hiện tâm lý bên trong của chủ thể vi phạm. + Khách thể của vi phạm hành chính về môi trường là những quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ. + Chủ thể của vi phạm hành chính về môi trường bên cạnh chủ thể là những cá nhân thì còn có các tổ vi phạm các quy định của pháp luật về môi trường làm ảnh hưởng hiệu quả quản lý Nhà nước nói chung cũng như lĩnh vực môi trường nói riêng. (iii) Các loại hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường Hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường rất đa dạng, do vậy trong xử phạt vi phạm hành chính về môi trường, hành vi vi phạm hành chính được pháp luật cụ thể tại Điều 7 Luật bảo vệ môi trường số 52/2005/QH11 ngày 29/11/2005 và Nghị định số 155 đó là: Các hành vi vi phạm các quy định về quản lý chất thải; Các hành vi vi phạm quy định về bảo vệ môi trường của cơ sở sản xuất, kinh doanh và dịch vụ (sau đây gọi chung là cơ sở) và khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, cụm công nghiệp, khu kinh doanh dịch vụ tập trung (sau đây gọi chung là khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung); 14 Các hành vi vi phạm các quy định về kế hoạch bảo vệ môi trường, đánh giá tác động môi trường và đề án bảo vệ môi trường; Các hành vi gây ô nhiễm môi trường; Các hành vi vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường trong hoạt động nhập khẩu máy móc, thiết bị, phương tiện giao thông vận tải, nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu, phế liệu, chế phẩm sinh học; nhập khẩu, phá dỡ tàu biển đã qua sử dụng; hoạt động lễ hội, du lịch và khai thác khoáng sản; Các hành vi vi phạm các quy định về thực hiện phòng, chống, khắc phục ô nhiễm, suy thoái, sự cố môi trường; Các hành vi vi phạm hành chính về đa dạng sinh học bao gồm: Bảo tồn và phát triển bền vững hệ sinh thái tự nhiên; bảo tồn và phát triển bền vững các loài sinh vật và bảo tồn và phát triển bền vững tài nguyên di truyền; So với tội phạm về môi trường thì vi phạm hành chính về môi trường có một số điểm khác biệt như: về căn cứ pháp lý, về hành vi vi phạm ví dụ như tội phạm về môi trường được quy định có các hành vi như tội gây ô nhiễm môi trường, tội vi phạm quy định về phòng ngừa sự cố môi trường..... còn hành vi vi phạm hành chính về môi trường được quy định là các hành vi như các hành vi gây ô nhiễm môi trường, các hành vi quy định về quản lý chất thải, các hành vi vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường trong hoạt động nhập khẩu máy móc, thiết bị, phương tiện giao thông vận tải, các hành vi vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch và khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, các hành vi cản trở hoạt động quản lý nhà nước, thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính và các hành vi vi phạm quy định khác về bảo vệ môi trường. Ngoài ta giữa tội phạm về môi trường và vi phạm hành chính về môi trường còn có điểm khác nhau nữa đó chính là trách nhiệm pháp lý, nếu như tội phạm về môi trường trách nhiệm pháp lý vao thì vi phạm hành chính về môi trường phạt tiền theo mức độ vi phạm. 15 1.2. Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trƣờng 1.2.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường là hoạt động cưỡng chế nhà nước do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền áp dụng các hình thức, biện pháp xử phạt hành chính đối với cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm quy định pháp luật về môi trường. 1.2.2. Đặc điểm của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường Các cá nhân, tổ chức khi vi phạm các quy định của pháp luật về môi trường thì sẽ bị pháp luật về môi trường điều chỉnh. Cơ sở pháp lý quan trọng để tiến hành hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường đó chính là các pháp lệnh xử phạt vi phạm hành chính, pháp lệnh và Nghị định. Hoạt động xử phạt vi phạm hành chính về môi trường được tiến hành theo các thủ tục được quy định cụ thể trong các văn bản pháp luật ví dụ như Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 và Nghị định số 155/2016/NĐ-CP ngày 18 tháng 11 năm 2016 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường. Ví dụ như nguyên tắc xử phạt được quy định tại Khoản 1, Điều 53 đó là việc kiểm tra, thanh tra và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường phải bảo đảm nguyên tắc không chồng chéo; không làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cá nhân, tổ chức vi phạm. Một năm chỉ có một đoàn kiểm tra hoặc thanh tra trong lĩnh vực bảo vệ môi trường tại một cơ sở, doanh nghiệp, trừ trường hợp kiểm tra, thanh tra đột xuất theo quy định của pháp luật. Khi cá nhân hay tổ chức nào đó vi phạm pháp luật về môi trường thì sẽ bị xử phạt tùy theo mức độ nặng nhẹ khác nhau và kết quả của việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường là quyết định xử phạt đó là biện pháp trừng phạt nghiêm khắc dành cho những chủ thể có hành vi vi phạm các quy định của pháp luật về môi trường, nhằm răn đe đối với các chủ thể đang 16