Tài liệu Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh quảng ngãi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… …../….. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THANH HÒA XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Thừa Thiên Huế - Năm 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… …../….. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THANH HÒA XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60.38.01.02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. BÙI THỊ THANH THÚY Thừa Thiên Huế - Năm 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sỹ đề tài “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Những số liệu, kết luận được nêu trong luận văn là trung thực, chưa được công bố trong công trình nghiên cứu nào khác. Quảng Ngãi, ngày tháng năm 2017 Học viên Nguyễn Thị Thanh Hòa LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi luôn nhận được sự động viên, giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn Cô giáo TS. Bùi Thị Thanh Thúy, người đã hướng dẫn chỉ bảo tận tình trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo Học viện Hành chính quốc gia, các Khoa, Phòng cũng như các Giáo sư, Phó Giáo sư, các nhà khoa học, các thầy, cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy; Các anh/chị, các bạn đồng chí đang công tác tại Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy tỉnh Quảng Ngãi và gia đình đã hỗ trợ, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và quá trình nghiên cứu, thu thập số liệu và thông tin cần thiết tại Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy tỉnh Quảng Ngãi. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm các bạn học viên lớp Cao học Luật Hành chính - Luật Hiến pháp LH2.T2 đã cùng tôi chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm trong quá trình học tập và thực hiện đề tài. Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã hết sức cố gắng để hoàn thiện luận văn, trao đổi và tiếp thu những ý kiến đóng góp của quý thầy, cô và bạn bè, tham khảo nhiều tài liệu, song không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được những thông tin góp ý của thầy, cô và bạn đọc. Xin chân thành cám ơn! Quảng Ngãi, ngày tháng năm 2017 Học viên Nguyễn Thị Thanh Hòa MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VÀ XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY ................................................................................................... 9 1.1. Vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy................................ 9 1.1.1. Khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy..9 1.1.2. Đặc điểm vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy12 1.1.3. Các yếu tố cấu thành vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ...................................................................................................................... 16 1.1.4. Phân loại vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy 23 1.2. Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy................... 27 1.2.1. Khái niệm xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy..................................................................................................... 27 1.2.2. Đặc điểm xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy..................................................................................................... 31 1.2.3. Các nguyên tắc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ............................................................................................ 31 1.2.4. Ý nghĩa xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ........................................................................................................ 35 1.2.5. Thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ......................................................................................................... 38 1.2.6. Hình thức xử lý vi phạm hành chính ................................................ 41 1.2.7. Thủ tục xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ......................................................................................................... 44 Tiểu kết Chương 1 .......................................................................................... 49 Chương 2. THỰC TRẠNG XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI................................................................................................ 50 2.1. Những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xử lý vi phạm hành chính trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ................................................................................................................. 50 2.1.1. Vị trí địa lý, tình hình kinh tế, xã hội tỉnh Quảng Ngãi ................... 50 2.1.2. Tình hình cháy, nổ trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ........................... 53 2.2. Thực trạng vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ............................................... 57 2.2.1. Tình hình vi phạm trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ........................................................................................ 57 2.2.2.Tình hình xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ......................................................... 63 2.3.1. Ưu điểm và nguyên nhân ................................................................. 66 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................. 69 Tiểu kết Chương 2 .......................................................................................... 80 Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI ............................ 81 3.1. Dự báo tình hình và quan điểm nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy......................................................................... 81 3.1.1. Dự báo tình hình cháy, nổ và vi phạm về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi .......................................................................... 81 3.1.2. Quan điểm nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ......................... 84 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi ........................................................... 86 3.2.1. Hoàn thiện quy định pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ................................................................... 86 3.2.2. Tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ................................. 90 3.2.3. Nâng cao năng lực, trình độ, trách nhiệm của lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy ................................................................................. 93 3.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ...................................... 97 3.2.5. Nâng cao hiệu quả mối quan hệ phối hợp giữa lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy với chính quyền địa phương........................ 98 3.2.6. Xây dựng và phát triển lực lượng dân phòng tham gia phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi .................................................. 100 Tiểu kết Chương 3 ........................................................................................ 103 KẾT LUẬN ................................................................................................... 104 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT KCN : Khu Công nghiệp KKT : Khu Kinh tế PCCC : Phòng cháy và chữa cháy PCCC và CNCH : Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn cứu hộ QLNN : Quản lý nhà nước UBND : Ủy ban nhân dân VPHC : Vi phạm hành chính XL VPHC : Xử lý vi phạm hành chính XP VPHC : Xử phạt vi phạm hành chính DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH VẼ Hình 2.1. Bảng thống kê số vụ cháy, nổ và thiệt hại do cháy, nổ gây ra từ năm 2012 đến năm 2016................................................................................. 53 Hình 2.2. Bảng phân tích số vụ cháy, nổ từ năm 2012 đến năm 2016 theo nguyên nhân cháy, nổ..................................................................................... 56 Hình 2.3. Biểu đồ nguyên nhân cháy, nổ tại các cơ sở trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi từ năm 2012 đến năm 2016 ...................................................... 59 Hình 2.4. Kết quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi từ năm 2012 đến năm 2016 ................................ 65 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ ngàn xưa ông cha ta luôn luôn coi công tác phòng cháy và chữa cháy là công việc hết sức quan trọng nhằm bảo vệ tính mạng, sức khỏe con người, bảo vệ tài sản của Nhà nước và nhân dân, góp phần bảo đảm an ninh và trật tự an toàn xã hội. Trong giai đoạn hiện nay, khi đất nước đang thực hiện hiệu quả đường lối đổi mới và sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa; cùng với sự phát triển kinh tế xã hội đã dẫn đến tốc độ đô thị hóa nhanh, nhiều khu dân cư, nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh nhanh chóng được hình thành. Tại các đô thị, sự xuất hiện của các công trình nhà cao tầng, công trình ngầm tại các trung tâm thương mại, bệnh viện, trường học, các trạm xăng dầu, các khu chế xuất, khu công nghệ cao là những nơi sử dụng nhiều nguyên nhiên vật liệu có tính chất nguy hiểm cháy, nổ tăng cao kéo theo nhiều yếu tố dẫn đến nguy cơ về cháy, nổ là rất lớn và hậu quả khôn lường. Trong điều kiện tình hình kinh tế - xã hội không ngừng phát triển, tốc độ đô thị hóa nhanh, biến đổi khí hậu, tình hình thời tiết ngày càng khắc nghiệt, khó lường, nguy cơ cháy, nổ ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp, do đó yêu cầu đặt ra với công tác PCCC ngày càng cấp thiết. Những năm qua, công tác phòng cháy và chữa cháy đã được cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể nhân dân các cấp quan tâm chú trọng. Điều này thể hiện ở chỗ, nhiều văn bản quan trọng trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy đã được Nhà nước ban hành như: Ngày 25/6/2015, Ban Bí thư T.Ư Đảng đã ban hành Chỉ thị số 47-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác PCCC, trong đó yêu cầu các cấp, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể các cấp tập trung thực hiện các nhiệm vụ lớn để nâng cao hiệu quả phòng cháy, chữa cháy; bên cạnh đó Thủ tướng Chính phủ cũng ký Quyết định số 1635/QĐ-TTg ngày 22/9/2015 ban hành “Chương trình hành 1 động thực hiện Chỉ thị số 47-CT/TW; Luật Phòng cháy và chữa cháy năm 2001 đã được sửa đổi bổ sung năm 2013, Nghị định số 79/2014/NĐ-CP ngày 31/7/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy; Nghị định số 167/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ quy định xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy và chữa cháy; phòng chống bạo lực gia đình (sau đây gọi là Nghị định 167/2017/NĐ-CP); Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012… Tuy nhiên trên thực tế, một số đơn vị, cá nhân vẫn còn chủ quan trong công tác an toàn vệ sinh lao động, phòng chống cháy, nổ dẫn đến xảy ra các vụ cháy, nổ không được kiểm soát kịp thời gây hậu quả nghiêm trọng. Theo thống kê của Cục Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ - Bộ Công an, trong năm 2016, cả nước xảy ra 3006 vụ cháy, trong đó có 1229 vụ cháy tại các cơ sở, 1290 vụ cháy nhà dân, 169 vụ cháy phương tiện giao thông, và 318 vụ cháy rừng, làm chết 98 người, bị thương 180 người, thiệt hại về tài sản trị giá ước tính trên 1240 tỷ đồng và 1800 ha rừng. Trong đó, có những vụ cháy, nổ kinh hoàng gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Tỉnh Quảng Ngãi nằm ở duyên hải Nam Trung Bộ và nằm trong vùng kinh tế trọng điểm miền trung, là địa phương năng động với chủ trương tạo ra môi trường đầu tư tốt. Quảng Ngãi có nhiều lợi thế về tiềm năng đất đai và lao động dồi dào. Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, những năm gần đây trên địa bàn tỉnh đã hình thành KKT Dung Quất nổi bật là Nhà máy lọc dầu Dung Quất, khu phức hợp đô thị-công nghiệp-dịch vụ Vsip Quảng Ngãi, có 03 khu công nghiệp tập trung Tịnh Phong, Quảng Phú, Phổ Phong và 16 cụm công nghiệp làng nghề trên tổng diện tích 47.381ha. Quảng Ngãi tiếp tục rà soát, điều chỉnh quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế- xã hội các huyện, 2 thành phố; quy hoạch ngành, đô thị. Trong đó chú trọng phát triển công nghiệp là nhiệm vụ đột phá, hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút đầu tư để phát triển hiệu quả KKT Dung Quất, các KCN, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh. Do đó, nếu không thực hiện tốt công tác phòng cháy và chữa cháy sẽ dẫn đến thiệt hại về tài sản, gây tác động xấu đến sự phát triển kinh tế của tỉnh nói riêng và của cả nước nói chung. Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC nhằm đảm bảo an toàn PCCC và hoạt động quản lý nhà nước về PCCC đúng mục đích, đúng nội dung, là biện pháp đảm bảo công tác quản lý nhà nước về PCCC đạt hiệu quả cao; là công cụ để bảo vệ và tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, giữ vững trật tự kỷ luật nhà nước, đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân về PCCC. Trong năm 2016, trên địa bàn tỉnh xảy ra 52 vụ cháy, 03 vụ nổ, làm chết 06 người, bị thương 12 người, thiệt hại tài sản ước tính trên 30 tỷ đồng. Lập biên bản, ra quyết định xử lý vi phạm hành chính đối với 22 trường hợp vi phạm (tăng hơn trường hợp so với năm 2015); phạt tiền 193.850.000 đồng (tăng gần 96 triệu đồng) [13]. Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay cho thấy tình trạng vi phạm hành chính (VPHC) trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi vẫn xảy ra tương đối phổ biến, công tác xử lý vi phạm về PCCC cũng chưa triệt để, có nhiều vụ vi phạm không được phát hiện kịp thời hoặc được phát hiện nhưng xử lý chưa thỏa đáng. Nguyên nhân một phần là do chấ t lươ ̣ng cán bô ̣ thực hiêṇ hoa ̣t đô ̣ng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC chưa cao; hoa ̣t đô ̣ng thanh tra xử pha ̣t vi pha ̣m hành chiń h trong lĩnh vực PCCC chưa đầy đủ; chưa có nhiề u mố i quan hê ̣ phố i hơ ̣p hiêụ quả giữa lực lươ ̣ng Cảnh sát PCCC với các đơn vi ̣ khác trong việc xử phạt vi hành chính trong lĩnh vực PCCC; cán bộ làm công tác xử lý còn thiếu kiên quyết, chưa triệt để; các văn bản quy phạm pháp luật về xử lý vi phạm hành chính còn nhiều bất cập như: có những quy định chưa rõ ràng, cụ thể 3 dẫn tới việc áp dụng chưa thống nhất; quy định về thẩm quyền, các biện pháp xử lý vi phạm hành chính, mức phạt trong một số hành vi vi phạm còn chưa hợp lý… Xuất phát từ thực tiễn đời sống, nhằm giúp cho hoạt động quản lý nhà nước về PCCC thu được hiệu quả cao nhất, qua đó nâng cao hơn nữa ý thức trách nhiệm về an toàn PCCC cho các tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, hạn chế vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy. Đặc biệt, đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế. Với những lý do như trên, việc chọn đề tài: “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi” làm đề tài Luận văn tốt nghiệp là rất cần thiết, nó vừa có ý nghĩa lý luận và vừa có ý nghĩa thực tiễn cấp bách trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi trong giai đoạn hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn - Thứ nhất, một số một số đề tài nghiên cứu liên quan đến vấn đề xử lý vi phạm hành chính: + Lê Thị Thu Lan (2012), Vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội ở Việt Nam hiện nay, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội. + Thiều Thị Thúy Ngân (2013), Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường thủy nội địa - qua thực tiễn thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. Thứ hai, với lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy có một số đề tài nghiên cứu chuyên sâu như: 4 - Mai Phương Lan (2013), Thực hiện pháp luật trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. - Nguyễn Đức Thắng (2013), Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu lực công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy của lực lượng cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học PCCC, Hà Nội. - Nguyễn Thế Toàn (2015), Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy- qua thực tiễn thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Quốc gia, Hà Nội. Qua nghiên cứu cho thấy, trong các tài liệu nêu trên, có đề cập đến nội dung xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy nhưng chủ yếu ở dạng nêu vấn đề hay công tác xử lý vi phạm hành chính của lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy nói chung mà chưa nghiên cứu sâu về lý luận, thực trạng xử lý vi phạm hành chính trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Đặc biệt từ khi chuyển đổi mô hình thành lập Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy tại tỉnh Quảng Ngãi và từ khi có Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy thì chưa có công trình nào nghiên cứu trực diện về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Vì vậy, đây vẫn là một khoảng trống trong lĩnh vực nghiên cứu. 3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích: Trên cơ sở nghiên cứu, làm rõ những vấn đề liên quan đến lý luận, cơ sở pháp lý và thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC ở tỉnh Quảng Ngãi, từ đó đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả 5 công tác xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. 3.2. Nhiệm vụ: Để thực hiện mục đích trên, luận văn có những nhiệm vụ sau: - Luận văn tìm hiểu những vấn đề lý luận cơ bản về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC; - Đánh giá thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi gồm: + Thực trạng vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy và nguyên nhân của thực trạng đó; + Thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC và nguyên nhân của thực trạng đó. - Đánh giá tổng quát các yếu tố tác động đến việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. - Nêu ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu hoạt động xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nghiên cứu về nội dung: Xử lý vi phạm hành chính được nghiên cứu với nghĩa hẹp bao gồm việc áp dụng các hình thức xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả. Trong đó luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động xử phạt vi phạm hành chính của lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy. - Phạm vi không gian: tỉnh Quảng Ngãi. 6 - Phạm vi nghiên cứu về thời gian: từ năm 2012 đến nay. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về nhà nước và pháp luật; các quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về nâng cao hiệu lực xử lý vi phạm hành chính về công tác PCCC. - Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu tài liệu; phân tích, tổng hợp; phương pháp lịch sử - logic; phương pháp thống kê, so sánh; phương pháp chuyên gia; phương pháp đánh giá pháp luật và phương pháp phân tích các quy phạm pháp luật. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Bổ sung, hoàn thiện lý luận về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy; - Đánh giá, làm rõ thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi; những kết quả đạt được, tồn tại và nguyên nhân. Từ đó, đưa ra những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy. Chương 2: Thực trạng xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. 7 Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. 8 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VÀ XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY 1.1. Vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy 1.1.1. Khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy Vi phạm pháp luật là hiện tượng xã hội, là những hành vi phản ứng tiêu cực của một số cá nhân hay tổ chức đi ngược lại với ý chí nhà nước được quy định trong pháp luật. Những hành vi có tính chất tiêu cực đó luôn gây hại cho nhà nước, xã hội và nhân dân, do vậy chúng luôn bị nhà nước, xã hội và nhân dân lên án, đấu tranh đòi hỏi phải loại bỏ ra khỏi đời sống xã hội. Vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp luật, có lỗi do chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lí thực hiện, xâm hại các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ [44, tr.211]. Hiện tượng vi phạm pháp luật trong xã hội rất đa dạng và được chia theo từng loại quan hệ xã hội mà pháp luật bảo vệ bị xâm hại. Trong đó, VPHC là một loại vi phạm xảy ra khá phổ biến trong đời sống xã hội. Nhà nước đã ban hành rất nhiều văn bản pháp luật quy định về vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý đối với loại vi phạm này, trong đó phải kể đến: Pháp lệnh xử phạt vi phạm hành chính ngày 30/11/1989; Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính ngày 06/7/1995; Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính ngày 02/7/2002 (được sửa đổi, bổ sung năm 2007 và năm 2008) và văn bản đang có hiệu lực thi hành là Luật Xử lý Vi phạm hành chính năm 2012. Cùng với đó, Chính phủ cũng đã ban hành một loạt các Nghị định quy định cụ thể về việc xử lí VPHC trên các lĩnh vực khác nhau của quản lí hành chính nhà nước. Định nghĩa VPHC lần đầu tiên được nêu ra trong Pháp lệnh XP VPHC ngày 30/11/1989. Khoản 2 Điều 1 Pháp lệnh này quy định: “Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm 9 phạm các quy tắc quản lí nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. Định nghĩa này cho chúng ta thấy được các dấu hiệu pháp lý cơ bản của vi phạm hành chính là: hành vi, tính trái pháp luật của hành vi, có lỗi và bị xử phạt hành chính. Ngoài mặt khách quan và mặt chủ quan thể hiện qua các dấu hiệu trên, định nghĩa này cũng đề cập yếu tố chủ thể cấu thành pháp lý của vi phạm hành chính. Tuy nhiên định nghĩa trên vẫn chưa chính xác hóa một số khía cạnh như yếu tố khách thể của vi phạm hành chính (những quan hệ xã hội bị vi phạm hành chính xâm hại), chưa có căn cứ xác định “mà không phải là tội phạm hình sự”. Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính năm 1995 không trực tiếp đưa ra định nghĩa về vi phạm hành chính nhưng Khoản 2 Điều 1 của Pháp lệnh này đã định nghĩa VPHC một cách gián tiếp: “Xử phạt vi phạm hành chính được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức có hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy tắc quản lí nhà nước mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. Tại Khoản 2 Điều 1 Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính năm 2002 (được sửa đổi, bổ sung năm 2007 và năm 2008), VPHC cũng được quy định một cách gián tiếp thông qua việc xử phạt VPHC được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức có hành vi cố ý hoặc vô ý vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính. Có thể thấy, định nghĩa vi phạm hành chính đã từng được nêu trong Pháp lệnh XPVPHC năm 1989 nhưng sau này Pháp lệnh XLVPHC 1995 và Pháp lệnh XLVPHC 2002 không nêu định nghĩa về VPHC mà chỉ định nghĩa về xử phạt hành chính, do đó chỉ có thể xác định một cách gián tiếp khái niệm VPHC thông qua khái niệm xử phạt VPHC- cách quy định như vậy không thật sự khoa học. 10 Luật XL VPHC 2012 đã trở lại kỹ thuật lập pháp của Pháp lệnh XP VPHC năm 1989, đưa ra định nghĩa về vi phạm hành chính bằng cách giải thích thuật ngữ này tại Khoản 1 Điều 2, theo đó VPHC là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước, không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt VPHC. Nhờ có định nghĩa của Luật mà xác định được các dấu hiệu chung của VPHC, phân biệt VPHC với tội phạm, là căn cứ để Chính phủ quy định các vi phạm hành chính cụ thể trong các lĩnh vực như người có thẩm quyền tiến hành xử phạt VPHC. Từ định nghĩa của Luật, có thể hiểu VPHC về PCCC là các hành vi trái với các quy định của các quy phạm pháp luật về PCCC và các quy chuẩn, tiêu chuẩn về PCCC; khi sự vi phạm có các dấu hiệu pháp lý do pháp luật về PCCC quy định và sẽ bị nhà nước truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với cá nhân hoặc tổ chức đã thực hiện hành vi vi phạm đó. Vi phạm hành chính về PCCC bao gồm các dấu hiệu pháp lý cơ bản sau: - Hành vi của các chủ thể được thực hiện bằng hành động hoặc không hành động xâm hại đến trật tự QLNN trong lĩnh vực PCCC; - Hành vi vi phạm phải là hành vi trái với quy định pháp luật về PCCC của nhà nước, tức là hành vi đó được quy định trong các văn bản pháp luật về xử lý VPHC; - Hành vi nguy hiểm cho xã hội được coi là hành vi vi phạm pháp luật về PCCC chỉ khi nào xác định được chủ thể thực hiện hành vi đó có lỗi; - Hậu quả thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật về PCCC gây ra (đây không phải là dấu hiệu bắt buộc đối với mọi hành vi vi phạm); - Giữa hành vi vi phạm về PCCC và hậu quả xảy ra phải có mối quan hệ nhân quả. Từ định nghĩa vi phạm hành chính và những phân tích nêu trên, có thể đưa ra khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCCC như sau: 11