Tài liệu Xu hướng mới Kiến trúc-đô thị thế giới & Việt nam thời hội nhập

nguy In hữu thái x ụ HƯƠNG MƠI J I Ẹ V N n é N C A - M n Ỉ Ị I i l i l Ĩ Ị H NHÀ XUẤT BẢN XÃY DỰNG HÀ NÔI - 2003 Ị Ò Ĩ H I N Ế Ú G P l l i l LÒ I GIỚI T H IỆL Tlìẽ k \ XX! ỉướỉì^ rJ‘ư i 'ố ỉìỉé m à Uỉ i'ho loài ĩĩiỊười m ộ t ĩhời (lại xáiì U/ỉt mớì, V(/V ỉìùi ĩhê \ịiủi n\JÌt\ iU!\ Vihì cỏn hỏn ổộỉì vù cỉấy ỉìĩủỉỉ rhtỉẫỉt. NlìỉTỉíịị íồìi ỉại ('ỈUÌ ỈIỈỘỈ ỉlỉt' Ắv ( ỏ/ìiị ĩìiịlìiép h ó a quá ntứi' vửỉỊ i òn đó. tùto (lột clitnlì iii. \\m hóa. n à o tìỉủii ílỉiuhỉ ịỊÌùu fĩ\ỉhèo. p h á hoại m ỏ i frườtỉ\Ị. plỉtỉỉỉii I>lií íài ìỉiỊuyén... Nhiéỉi Icri há o (ÍỘỊt^ (Ííĩ \’iỉi/iỊ léỉi ĩ ừ t ái íliễn dùĩỉ ÍỊUỞC ỉế s i iô ĩ ( J nũ/// 2002. T ổ chức l!N Hdhỉĩiiỉ iúiĩ U ên Hiệp í/ííổr ĩié'n lìủỉilỉ Diễỉi (làỉỉ D ô ỉlỉị ỉliê íỊÌỚi ĩại Keĩỉyu. ĩhủo hiúìì vấìì đ ề p líá ĩ íriểỉì (ỉỏ fìii hên vữnịỊ. Biỉ(> àn cấu hóa v à bàn s á c trong kicn iníc 40 - II lA Berliiì 2002: Kiến trúc Ngiiổn lưc 43 - Tini kicm nhĩmg khòiig giun đõ Ihị mới 49 - 55 sónh các lỏi d à o lạo kiến triic - Nhn chọc !rời - phúi chãng là \ u Ihẽ iưtmg hti? 65 - K hu tưíTnị: niệm cliiến Ininh Việt Nam Ờ W ashingíon 69 - Kiêi) irik ' 3 15 - Rạch Giá: Ihành phố lấn biến 319 - Trên bến dưới thuyền 321 • Từ bệnh viện Thóng Nhấí dến b ệnh viện Đ a khoa Long A i 8 324 PHẦN I KJ KƯỞNG MỞI TRONG KIẾN TRÚC Đồ THỊ THÊ GIỚI VÀ CHÂU Á A- XU HƯỚNG MỚI T H Ế GIỚI Đ Ô T H Ị BỂN VỮNG PHÁT TRIỂN TRÊN HAI CHÂN T ì n g à y 9 đến 12-3-1999, cuộc hội thảo khoa học quốc t ế "Phát tiển đ ố thị và x ã !iội bền vững - trách nhiệm cùa giáo dục, Iighiẻncứii và quán lý” đã diễn ra tại Thùnh p h ố Hổ Chí Minh, q u y tụ 140 nhà kh o a học đến từ 18 nirớc k h ấp nảm châu. Trên 100 biO cáo dược irình bày, đem đến nhiểu bài học và kinh nghiện q u ý giá vể phát (riển dô thị, đặc biệt nhân m ạnh đến sự phát trến cân đối. k h ô n g nên quá nặng về tãng írường kinh lế m à Ihiiu q u an tám dến c ác yếu lố nhân vãn, lức là các vấn để xã hội, vã) hoá, sinh thái. K HÌIK 3 H O Ả N G Đ Ô THỊ: H IỆ N T U Ợ N G T O À N CẦU Giib sư Consiielo Perez lừ Côlóm bia (Trung Mỹ), n ữ giáo sư NozhaScrik t ừ T u y n i d i, tiến sĩ M aria Miindaraka t ừ Hi Lap, giáo * ^ C iiộ h ộ i ih à o (lo T ổ chức iiiỊliié ii i ín i C ỊỈIỐ C tẽ P R E L U D E l ùa D ọ i h ọ c ''lA M U R D ì và T>iiiìfỉ íâ iìi N gh iên cứu Đ ô n i’ N am Á i ùa Viện K lìo i h ọ c \ ã h ộ i lạ i rh ìiiilì p h ố H ồ C h i M in h c ììiiii tỏ rliữc. sư Guy Berger từ Pháp... Các chuvén \icit hàng đầu vé lình vực phái (riến đò thị này dểu có cùng inội lòi h;io động; khiiiìc luìáng đ ỏ t h ị l à c ó t h ậ i v à l à h i ệ n t ư ợ i ì g lOíin c ã i i . n ư ớ c g i à u c ù n g n h ư nước nghèo. Đ ô ihị hoá là hệ quả tất yếu ciia qu:ĩ trình công nghiệp hoá. N lu m g n íu p h á t iriể n d õ Ihị d e m l a i I i h ữ i ì g t i ế n b ộ 10 |{'ni. n ó cũng lìim cho mói trườiig dỏ iliỊ bị lốn tiuiơiig. N gày nay. Iigíiịch lý đó dã írờ ihành hiến nhiẽn. Các liội nahị quốc tế vc mòi trường và phát triển đò thị diễn ra dồn dập lừ hai tliập niõn qua đểu lèn liến g b á o đ ộ n g v à t ậ p iriin g d c ra c á c g i á t p h ;i|'. clni trọng dcìi sự phát triến bền vữiig, xcin như hướng (ích cưc nhai h ẩ u CIÍU v ã n c á c đ ố t h ị n g à y n a y . Công việc này thật cấp bách khi loài người đang bước \à() llic k ỳ X X I , v ớ i t r ê n n ừ a s ớ d i ì n t h ố g i ớ i , v ớ i IICTI 3 t i c o n I i g i r ừ i t r ê n hành linlì sẽ sinh sổng ờ đỏ Ihị. Đậc biộl lìchiêm trọng lí ihAu Á đông dân và kém phát ti íẻn. nơi dang tãii 2 tốc d ó Ihị hoá inộl c á c h h ỗ n l o ạ n , k h i đ a s ố n g ư ờ i d á n c l u r a d ư ợ c c h i i À n b ị ìỊÌ c h o cuộc sống đó. Phần lớn các đ ô thị cô n g ihưmig nshiệp cùa t h ế giói ỉhứ ba xuất hiện dưới thời thực dân d ế qiiõc phưcmg Tây. S;ui ncày giành lại chủ q uyển sau T h ế chiến thứ hai. chỉ trong vài ihẠp kỷ dân sô' đỏ Ihị châu Á đã (ãng gđp nhiều lẩn. Bonibay (Âii Độ) lãng dân 4 0 0 % k ể từ I95Ơ; Sài GÒII lừ nãm 1956 đến nay lừ 2 triệu người đ ã tăng lẽn 5 triỏu. Dự kiến trước nãm 201 0 một nửa dãn sò’ ờ T rung Q u ố c (trẽn 1/2 ti) sẽ là thị dân ; SÌÔLI dó thị T o k y o quy tụ 30 triệu người; Thượnỉi Hái. C alcu tta sc có Ịỉên dưới 2 0 iriệu; c h ù m đ ò íhị thành phố H ố C hí M in h cũ n g sè có 12 triệu người. Khùng hoảng dỏ thị xuất hiện với hiện iượiig các quán Cir đỏ thị pliál triển quá nhanh, thành p h ố hạt nhãn quá tải. bao ho(. bời 10 các Ihàih phó vệ tinh cũng m ang n ặ n g tính chẫi nòng Ihỏn. với m ậ t biiig d ã n i r í c ò n t h ấ p , c ơ s ơ d ó t h ị p h á t t r i è n c h ậ m . Đici hình là thành phỏ Hố Chí M inh với chí só đ õ ihi cao nhất (4)'/f). Trong khi dó vùng ven và ngoại thành chuyên dộng đỏ tlìỊ loií pliái Iriến không Ii"ừiig. T ác đọng đó Ihị hoii khẩn trươiì^làni Ihuy dối liên tục bộ mặt, nếp sống của Sài Gòn ihiinh )hò H ồ Chí Minh suốt nứa Ihố ký qua. Các vấn dể Imi diit ra: ỏ n iic in t r á m t r ọ n g m ò i t r ư ớ n g , v ấ n d é l ì h ậ p c ư từ c á c v ìm g ùa vổ.. Vịệ N am tuy có gần 80% nông Ihôn nhưng đang nón nóng còng nihiệp hoá, đỏ ihị hoá. nliữiig m o n g rúi ngần khoáng cách đò thi nóng thôn. C ác nhà làm kô' hoạch đang dặ! nặng yếu tố kiiih tévà phần nào xem nhẹ yếu tố x ã hội nhãn vãn Irons chiến lirợc phii iriéii. Ọ i r lio ạ c h d ô thị c ò n m a n g lín h m ệ n h lệ n h t ừ trê n x u ố n g - c h ứ không ir dưới lẽn. lừ ngưòi dân, lừ các c ộ n g d ổ n g cư dân đô (hị..KINM J G H ÌỆ M P H Á T TRIỂN đồ thị BỂN vũng Nốìbậí từ cuộc hội thảo kỳ này là các đúc kết kinh nghiệm và đ ề xiất cụ thể c ù a phần lón các ỉham luận. Tai ìội thào, các nhà nghiên ciíru qu y hoạch đõ thị, kiến trúc sư. nhàkinh lế, địa lý nhân vãn. xà hội học đô thị đã đi đến kêì luận: piái phát triển (rên hai chân, song song về cả hai mặt kinh tế - xã lội. Các đé xuất đáng chú ý tíip tm n g nhữiig vấn để sau; - Qiy hoạch đ ô thị, quản lý đố thị nên đirợc thực hiện từ cấp đ ị a p liL rn iỉĩ- - N.ng c a o vai trò tham gia c ù a người dán, các cộng đồng dân cư. II - Phái triến ưu tiên m a i ì u l ư ớ i c á c đ ò t h ị q u y m ò v ừ a v à Jilió. - Phục hổi các định chẻ clàn chù trong phái t r iể n (Jo Uiị. - Chú trọng các nghiên cứu về mặt xã hội. nhân văn trong q u\ hoạch giài loả, cải lạo. xây mới đô thị dế gitỉm bới cái giá q u á c a o p h ả i t r ả c h o v i ệ c q u á c h lí t r o n g y ế u í ố k i n h \ù. VỘI c h rú (rong quy hoạch đô thị. Vé sự tham gia cùa cộng đồng cư dân đỏ thị. giáo sư Pháp Krancoise Congé cùng giỉK) sư Quách Thanh Tâm, Đại học Paris. đã đúc kết kinh nghiêm (ham dự của người dân trong quy hoạch đỏ ỉhị, nhấn m ạnh đốn việc dung hoà các yếu lố iruyên ihoiìg và hiện đại. Vấn để vãn hoá - hoạch định chính sách cũng dược bàn cãi sói nổi. Giáo sư Pháp Giỉy Berger ca ngợi sự phát (rién có ý ilìức báo lón vốn cổ của Huế, về biểu [UỢ]VẬ lảng l ì ó Clúì lịclì lai Hà Nội; (rong khi giáo sư Pham Đức D ươ ns nói nhiéu vê các bicu iượiig linh thần các dò thị, ví như tháp That Luổng lại Vicng Chân, biểu lượng rổng cho Hà NộiNhìn chung, hội iháo khoa học quốc tế và phát triển đỏ thị b é n vũììg c ó n h iể u đ ó n g g ó p g iải p h á p ih ự c l ễ p h á t x u ấ t lừ k in h nchiệm q uốc tế. nhãì là các nước nghèo có cùng hoàn cành như nước iã. 12 P H Á T T R I K N ĐỔ T H I B l t \ V l N G N H Ì N T ì BẢC MỸ, N H Ì N T Ì ( H À I Á Đò ihị hoíí là lìc qua lài vêu cua quá tiuih conu nu hiệp hoá, một i|Liá ihnh chuycn clỊclì từ lioal tlỏĩìu nỏ nu nuhièp plìáỉì lán Ming hoại động cỏim nglìiệp lãp Iruiìg, iróiì Ciít clỊa hàn ihích hợp goi là đỏ thị, Quú IIình dò thị lioá dìồiì ra song song với dộng ihái kiiili ĩc xà hỏi, gãii lien với nliừny lión hõ klu>a hoe kỹ thuậl. Tuv vậy, ncLi phái (riêu kinh lé xã hội nuỉtiy Lu clio dó (hị nhữim licn bỏ iớìì lao, ilìì tìó cùn^i l.'ỉjn cho mòi tiường sòng bị lổn !hư Ihù dịch n h a u . R õ ràng N hà nước Mỹ bất lưc khóna báo đàm được ch o c ò n g dãn cúa m ình chỏng liỉi clui nshĩa cã nhiĩn quá khích, các nạn bỵo lực và m a luý. 15 T ừ miíy ilìặp ký qua. ngưòi Mỹ dà ý Ihức dược rằng họ dang ơ c a o đ i ế t n c ù a c u ộ c klìLinịỊ l ì o a n s v à l i n r ằ n g n g u y c ơ đ ó c ó I h é (ráiìh đirơc nêu iluiy đổi được ihổ cliẾ chínỉi trị, kinh lõ. quy hoạch ciúny hướiì 2 và ihưmiịỊ xuyén đìềii chinlì. Tuy vậy. khònc ít lìaười vản còn áo iướiìg ràng nước Mỹ có Ihế tự cò lập dược v à o i h i c n d ư ìíỉìg r i ê n g lư c ú a m ì n h . V ì lọi íc h c ủ a ih é lự c Ur b á n c ô n g n g h iệ p vị kv. c h í n h q u y c n M ỹ c h o đ ố n n a y c u n tí clìư a c h ịu c ù i m c ấ c n ư ớ c p h ê c h u á n C ik h i ệ p ư ớ c q u ố c lé v c m ò i ( n r ờ n u , vé đ;ù clưi c ó n g nghiệp líui nay đ ã đánh mãl. Các viên n g h i ê n cứu kiìoa học. các trường dại học đ ầ i r ấ l quitn tâm đôn các vấn i ể mỏi irtrờiig, hệ sinh ihái. phái Iricn bén vững- Đc lài nghiên cứii vé niõi irưÌTiig, phái triến bền vững dược mi liên lài Ii'ơ. .Sinh viòn IIKÌÌ ngìinh déu được Irang bị kiẽii ihức c ư h ú i i v é Cík' v ă n đ ể I i ì ố i i r ư ì ĩ i i g . C á i; i n r ờ n g k i ế n tr iic k i ế n e ũ n a y d ổ i Síing C ík l ẽ n g ọ i i n ớ i. có V n g ì ù a vổ phiii I r i ế n bển v ữ n g lu m , ví n h ư "M õi Iiư ờ im hoc" (Envinn im ental Siudics). "Định cư con ncười'' (llm n u n Scltícmciils). Ò vùng CaiKidu nói liống Pháp. Irườrig kiên irúc m a n g íẽn ■ Trường Chinh Iiang" (F.co[c D' AménagcmciU) q uy vế một mỏi các khoa quy hoạch clò Ihị. kiến Irúc, nôi lh;Vl, cànli q u a n , l ạ o clííng c ò n g n c h iệ p . C hitư im ( r ì n h Đ ó tliị h ọ c { U r b a n Siiulics) cĩip liên sỹ đào tạo các nhìì nghiên cứu lién ngíiiih về đó iliị. Mỏn Xã hối hoc dõ liiỊ xiiãl phãi từ châu Âu đaiig có mỏi chỗ c1i'niíZ quan irọiic ớ các Irường đại học Bắc Mỹ. Pliưcnig Đõiig iruyển tlionịỊ từng là cái nòi định cư con Iigười phái Iricii nõiig imhiệp- Từ hàng nghìn nãm nay. con người đà .sốniỉ hài ho;i với ihién ntiicn. Ọuaii niệm Thiên - Địíỉ • Nhãn l ư ơ n g s i n h c !.ì g i ữ c h o x ã h ộ i c ò p h á t t r i ế n b é n v ũ n g . Nhimg rõ ràng là xã hòi nồrm nahiệp phonc kiến đ ó khổng ihícli ÍKĩp với ihời đại cõng ngliiệp cận hiện đại. ít năng động hơii pliư cm g T à y tư b á n c h ú n aliìa. V ù h á u h ế t c á c n ư ớ c c h á u Á suốt niấy thé kv C]iia dã khỏiiỉí llic clìửng cự nổi với sức mạnh 17 của phưcmg Tây công nghiệp hoá và lần lượi biốn thành thuòc địa. nơi cung cấp nguyên liệu và thị trường cho họ. Đ õ thị hoá ò châu Á phẩn lớn là bị áp đặt. hình thành theo ý đó cùa Ih ế lực Ihực dân. Đ ã xuất hiện các trung tàm công thưcfng nghiệp mới thực chất )à các đầu cầu xâm lược của đ ế qu ố c, đầu mối khai thác tài nguyên và nhân lực rè mại, ihị trường tiẽu thụ sàn phẩm cỏng nghiệp mẫu quốc. Khi giành lại chủ quyền sau Tlìc chicr thứ hai, người châu Á nõn nóng m u ốn bắt kịp phưítiig Tày. Hc đã lao vào con dường công nghiệp hoá và đô lliị hoá. Đ õ thị phái triển với nhịp đ ộ chóng mật. Chỉ cần m ò t thời gian vài lliập kỷ. các đô thị châu Á đã đạt quy m ô dân số m à phuơng Tây phài CÌU' cả trăm nàm. Cứ 10 - 15 nám, dân số đỏ thị chau Á liii lãng gâf đôi. Trong số 13 Ihành p h ố thế giới có trên 10 triệu dim ngà\ nay, châu Á đ ã chiếm 7. Tuy vậy, đây là m ộ t sự phát tricn không đồiig bộ. Dân số đí th ị g ia tă n g k h ô n g so n g h àn h với p h át triể ii s à ii x iiâ ì. i3 ii S( người d â n chưa được chu ẩn bị cho hoại đ ộ n g công thươiiị nghiệp đô thị. Đáy chính là m âu thuẫn lớii trong úến irình đỏ th hoá ờ châu Á. K hùng hoảng đ ô thị hiện nay là rất ưầiĩi trọng nhấl là ờ các nước đông dân m à phát Iriển không có kê hoạcl chặt chê kiểu Indonesia, An Độ. Hầu hếi cấc ĩhành phố lớn ò châu Á nguyén là các thú phi thuộc địa, sau này dễ rơi vào phát triển hỗn loạn, klii irờ thìuil các trung tâm kinh tế, chính trị đầy tham vọng và nôn nóng hiệi đại hoá. Đ ặc trưng cơ bản của chúng là quần c ư đ ô Ihị lớn hìnl thành quá nhanh, sự xuất hiện đỏ ihị tập trung với ihành phố hạ nhân quá tài, bao bọc bởi các thành phố vệ tinh, còn mang nặn, cơ cấư truyền thống vãn hoá x ó m làng, vãn m inh nông nghiệỊvới mặt bằng dân trí còn thấp. Sự phổn vinh cùa thành p h ố đ ã thu hút sự dịch chuyến nôn dân vào đô íhị, tạo ra các khu định c u tự phát, n g h è o nàn. C ó s 18 đòi lập rõ nét giữa cao ốc. khu ò sang trọng và các khu ổ chuột n g h co khó. v ề m ặt cánh quan, có m ộ t sự gián đoạn đột ngôi giữa không gian đ ỏ ihỊ nhà cao lầng, nhà máy với vùng nông thôn còn lạc hậu xung quanh. Các cãn bệnh trám kha cúa giai đoạn mới cò n g nghiệp h(iá. đò ihị hoá cấp tốc phương Tây thế ký i r ư ớ c n h ư đ a n g l ặ p l ạ i ờ c h â u Á . n h ư n g n a y t h ì v ớ i q ư y m ó 10 lớ ii hơii nhiều. Ố nhiễm , ách tắc giao ihống, tệ nạn xã hội, phân cáth giàn nghèo, bạo lực. hiiỷ hoại cảnh quan, di sản kiến trúc... là các mậl tiêu cực m u^n thuờ ciia dô thị hoá. ớ châu Á. vấn dề càng trầm Irọĩiịỉ hem do biến động chinh trị, chiến Iranh. xung dót íôn giáo, c h ù n g (ộc, bùng nổ dãiì sổ, nghèo nàn lạc hậu. RẠp khuòn theo phưitng Tây với phirơiig tliức sàn xuấi và phân phòi kiêu kinli lế thị trượng tư bán chú nghĩa chi lạo ra các qiuìn cư d ỏ n g d â n v à p h ú t irié n h ồ n lo ạn . Đ õ Ihị h o á ờ c lìâ u Á n g à y n a y xuâì hiên nhu móỉ mâu thuần, virii lii biếu Iirợiig cho sự giìui có, sức mạnh, nhưng cũng là nguycn nhân các cản bệnh dó thị, xã hội. vãn hoá nan giải. Cơ Ihc dỏ Ihị không hoạt động bình ihườiig, đời sống ừ dó xuống cấp. Mặc cảm thua kém phương Tây thức đẩy nhiều chính quyển chạy theo huớng phái triến phỏ trươiig một cách thô thiến, chạy theo thành lích chicii cao. Nhà cao tầng biểu trưng quyền ]ưc và giàu có, nhimg trong ihực lế kém hiệu quả trong khung cảnh châu Á. Đ á n 2 ra, h ọ có cơ hôi gí\y ấn tượng với thê' giới biết bao nếu biết sána lạo các mõ hình có ích về mặt sinh thái và mỏi irường sóng lành mạnh, hài lioà vói phong thuỳ. Phải chãng ò đáy có mội sự d ào ngược vể cỊUan niệm phái triển dô thị bển v ữ n g g iữ a Đ ó n g v à T â y q u a các ví dii s a u đăy : Trong khi Malaysia chưa dạt irình độ phát triến bao nhiêii lại d ồ n sức xây nhà tháp 50Um. cao Iihấl ihê giới là loà tháp đôi Pelronas ò thù đ õ Kuala-Lumpur. Ihi ờ ngoại õ Seattle, cóng ly M i c r o s o f i v à o h à n g i h à n h c ò n g n h à i i h é g i ớ i c ù a n h à t ý ọU ú tré BiII Gatcs dặt Icụ sò trong ngòi nhà clìi cao 3 tấng, khòiic vưca quá những cây thòng ò vùng Douglas kê bcn. K hủng hoáiig kinh t ế hiện nav xuâí híộn ờ châu Ả. C o mọt ( h ờ i v à i n ư ớ c c h â u Á đ ư ợ c c a ĩ iữ Ợ i h c l l ờ i n h ư c á c c o n r ổ n g k i n h tế th á n k ỳ . N à m v ừ a q u a , c ả t h ế g ió i k in h h o à n g c h i m g k iế n sụ s u p đ ổ k iỏ u lâ u đ à i x â y tr ê n c á t ciia h ă n g loạ! n ề n k in h (ế c h â u Ả lừ Nhặ! Bán, Hàn Quốc đen Thái Li\n, Indonesia. Cuối cLing chi còn trụ lại qua cơn sóng EÌÓ là Singapore, Điii Loan. Trung Quốc. Nlnnig không biết sẽ kéo dài dược bao láu? Châu Á một ihời rất thán phục SLĨ phái ỉricn ihán kỳ củ a Bíic M ỹ và Nhâl Bàn, nay rấ( ngán ngíìm Irước sự suy s L ip củ;i nhime tù kính bi\\V bán h à n 1s— c ù a các nước trén ở châu A là Tliái Laiì, Indonesia, Philippines, H à n QIIÕC- Nhiéu nước châu Á n:»v dime quay vé với nlũmg tiêu c h í châu Á cho phái Iriến bển vữtig. Đó l à c h í n h q u y ể n v ữ n g m ạ n h v à c ó k h à n â n g d u y trì s ự ổ n d ị n h , sụ lư n g u y ệ n liạn c h ế m ộ t s ố q u y ề n d ã n c h ú k i ể u p h ư ơ n g T á y . p h u c h ổ i s ứ c m a i i h g i a đ ì n h , t ô n t r ọ n g p h á p l u ộ l v à irAl t ự . .sự đ ồ n g t h u ậ n x ã iiội v à h o à li ợ p c á c c ộ n g đ ổ n g . Quan niệm phát triển bến vững chíiii Á nặng về các mật vãn h o á . t i n h ih íỉn h ơ n l à k i n h tế, v ậ i c h ấ t , t ì m s ự đ ồ n g t h u ậ n , s ự hài hoà iroiig xã hội hơii là sự tranh dua, đối kháng. Ngày nay cả th ế giới đang chú m ụ c nhln vc Sinsapore. Trung Ọuóc. Đài Loan d ể học hỏi kinli nghiệm phái Iriến, h - Xem thêm -