Tài liệu Xk tôm

Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu Lêi më ®Çu GÇn nöa thÕ kØ qua, ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, liªn tôc c¶ vÒ sè lîng lÉn chÊt lîng, gãp phÇn tÝch cùc vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc, t¹o bíc ®ét ph¸ tÝch cùc trong héi nhËp quèc tÕ, vît qua nhiÒu rµo c¶n cña thÞ trêng , v÷ng bíc tiÕn lªn. Cuéc sèng cña lao ®éng nghÒ c¸ còng tõng bíc ®îc c¶i thiÖn. NhiÒu ng d©n chÝ thó lµm ¨n kh«ng v× môc ®Ých tríc m¾t mµ quªn ®i lîi Ých l©u dµi. BiÕt vËn dông hîp lý c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc, c¸c ch¬ng tr×nh quèc gia, cïng víi viÖc øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt, më réng thÞ trêng, dù ®o¸n c¸c bíc ph¸t triÓn hîp víi søc vµ lùc cña m×nh ®Ó v÷ng bíc ®i lªn. Thùc tÕ cho thÊy s¶n lîng cña c¸c mÆt hµng thñy s¶n t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m, nhng thÞ trêng xuÊt khÈu cña nã lu«n lu«n biÕn ®éng t¹o s c¨ng th¼ng cho c¸c nhµ chÝnh quyÒn, còng nh cho chÝnh ngêi lao ®éng. ChÝnh v× vËy xuËt khÈu thñy s¶n nãi chung vµ xuÊt khÈu t«m nãi riªng ®ang lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh thêi sù hiÖn nay. VËy nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò ®ã lµ g×? Thùc tr¹ng cña nã ra sao? Vµ hiÖn t¹i ta ®· cã gi¶i ph¸p nh thÕ nµo vµ còng nh nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh l©u dµi cña chóng lµ g× ? H·y cïng t«i t×m hiÓu ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ “ Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt lîng xuÊt khÈu t«m” ®Ó lµm râ nh÷ng th¾c m¾c trªn. Néi dung cña ®Ò ¸n gåm 3 phÇn c¬ b¶n nh sau: Ph©n 1: Kh¸i qu¸t chung vÒ ngµng thuû s¶n va mÆt hµng t«m xuÊt khÈu PhÇn 2: THùc tr¹ng vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu t«m PhÇn 3: Gi¶i ph¸p – nh÷ng híng ®i míi – ph¬ng híng ph¸t triÓn giai ®o¹n 2006-2010 MÆc dï ®Ò ¸n ®· hoµn thµnh, nhng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai xãt. RÊt mong ®îc sù dãng gãp ý kiÕn cña quÝ vÞ ®Ó t«i cã thÓ hoµm chØnh ®Ò ¸n nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn ,gióp ®ì cña TS Vò Anh Träng PhÇn I Kh¸i qu¸t chung vÒ ngµnh thñy s¶n vµ mÆt hµng t«m xuÊt khÈu I. Vai trß cña ngµnh thñy s¶n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 1. Tríc ®©y §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu Trong qu¸ tr×nh gÇn nöa thÕ kØ tõ ngµy thµnh lËp 1/4/1960 , Ngµnh thñy s¶n ®· tr¶i qua nhiÒu chÆng ®uêng víi nh÷ng chñ tr¬ng thÝch hîp víi tõng thêi k× ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Sau nh÷ng n¨m “nhanh tay líi, ch¾c tay sóng” cïng toµn d©n téc võa x©y dùng miÒn B¾c X· Héi Chñ NghÜa, võa ®Êu tranh chèng Mü cøu níc, giµnh ®éc lËp thèng nhÊt tæ quèc; råi vît qua thêi k× suy tho¸i nghiªm träng, tëng nh ®Õn bê vùc ph¸ s¶n cña nh÷ng n¨m cuèi 1970 cña thÕ kû truíc, ngµnh ®· cã nh÷ng bíc chuyÓn m×nh m¹nh mÏ, lµ mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ tiªn phong thö nghiÖm c¬ chÕ thÞ trêng, gãp phÇn kh¼ng ®Þnh cho ®êng lèi ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Êt níc do §¶ng khëi xíng vµ l·nh ®¹o thùc hiÖn thµnh c«ng. Qua 20 n¨m thùc hiÖn ®êng lèi Êy, cïng víi nÒn kinh tÕ níc nhµ, ngµnh thñy s¶n ®· kh«ng ngõng tù ®æi míi, ®èi mÆt víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ ®· dÇn tù kh¼ng ®Þnh m×nh nh mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän, ®Æc biÖt lµ mét trong nh÷ng ngµnh xuÊt khÈu hµng ®Çu, ®ãng gãp lîng lín ngo¹i tÖ cÇn thiÕt cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ níc nhµ. 2.Trong giai ®o¹n tõ 2000 ®Õn nay: Ngµnh thñy s¶n vÉn duy tr× ®îc sù t¨ng trëng víi tèc ®é ®¸ng kÓ, Tæng s¶n lîng thñy s¶n n¨m 2004 ®¹t 3,07 triÖu tÊn, trong ®ã s¶n luîng khai th¸c thñy s¶n lµ 1,72 triÖu tÊn, s¶n lîng thñy s¶n nu«i trång vµ khai th¸c néi ®Þa 1,35 triÖu tÊn, t¨ng t¬ng øng 53%, 34% vµ 87% so víi thùc hiÖn n¨m 2000. S¶n lîng khai th¸c thñy s¶n(tÊn) S¶n lîng thñy s¶n nu«i trång vµ khai th¸c néi ®Þa(tÊn) Tæng s¶n lîng thñy s¶n (tÊn) N¨m 2000 N¨m 2004 Tèc ®é t¨ng C% 1,28 1,72 34 0,72 1,35 87 2,01 3,07 53 B¶ng sè liÖu tèc ®é t¨ng trëng thñy s¶n n¨m 2004 so víi n¨m 2000 §Æc biÖt, kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n n¨m 2004 ®¹t 2,4 tû USD, t¨ng gÇn 1 tû USD so víi n¨m 2000, chiÕm gÇn 9% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc. Tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ tæng s¶n lîng lµ 7%, vÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu lµ 10%. §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu 9 Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n íc 91 BiÓu ®å h×nh qu¹t: TØ träng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh thñy s¶n so víi tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc(n¨m 2004) VÒ nh÷ng ®ãng gãp quan träng cña ngµnh thñy s¶n trong 20 n¨m cña thêi kú ®æi míi ®Êt níc cã thÓ tãm t¾t nh sau: Thø nhÊt: Ngµnh thñy s¶n ®· gãp phÇn h×nh thµnh vµ thùc hiÖn nhiÒu ®êng lèi, chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cã tÇm chiÕn lîc ®èi víi ®Êt níc. §ã lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh ®êng lèi ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ, h×nh thµnh c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta; Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ; Héi nhËp ngµy cµng s©u vµo c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ… Thø hai: §· ®a nghÒ c¸ tõ mét lÜnh vùc s¶n xuÊt thø yÕu thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt hµng hãa víi lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn, ph¸t huy ®îc søc m¹nh s¸ng t¹o cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ bµ con n«ng ng d©n vµ c¸c doanh nghiÖp, híng m¹nh vµo C«ng nghiÖp hãa, HiÖn ®¹i hãa. BiÕn tiÒm n¨ng thiªn nhiªn thµnh cña c¶i vËt chÊt, ph¸t huy lîi thÕ vÒ xuÊt khÈu, ®a níc ta tõ chç cha cã tªn trong danh s¸ch ®Õn vÞ trÝ 10 níc xuÊt khÈu thñy s¶n lín nhÊt thÕ giíi, víi nhng s¶n phÈm ®øng ë vÞ trÝ sè mét thÞ truêng nh t«m só, c¸ tra… Thø ba: §ãng gãp quan träng trong sù nghiÖp xãa ®ãi gi¶m nghÌo, b¶o ®¶m an ninh lu¬ng thùc, t¹o lËp c«ng b»ng x· héi, nhÊt lµ ®èi víi c¸c vïng n«ng th«n nghÌo, vïng s©u, vïng xa .T¹i nhiÒu ®Þa ph¬ng, thñy s¶n , ®Æc biÖt lµ nu«i trång thñy s¶n, ®· ®îc x¸c ®Þnh vµ më híng ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n, ®¶m b¶o nguån sinh kÕ vµ ®¶m b¶o thùc phÈm cho d©n c, c¶i thiÖn vai trß ngêi phô n÷.… §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu II. §ãng gãp cña mÆt hµng t«m xuÊt khÈu : 1.Trong thÞ trêng néi ®Þa: Trong nh÷ng n¨m qua gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n t¨ng m¹nh. Hµng thñy s¶n ®· xuÊt khÈu tíi 105 níc vµ vïng l·nh thæ. ChÝnh nhê sù t¨ng trëng m¹nh mÏ cña c¸c mÆt hµng thñy s¶n xuÊt khÈu ®· gãp phÇn lµm thÞ trêng néi ®Þa cã bíc chuyÓn dÞch. MÆc dï møc tiªu thô thñy s¶n néi ®Þa thÊp, song vÊn ®Ò tæ chøc qu¶n lÝ thÞ trêng thñy s¶n néi ®Þa; vÖ sinh an toµn thùc phÈm, chÊt lîng s¶n phÈn, bao gãi nh·n m¸c, xuÊt sø hµng hãa ®îc thùc hiÖn tèt sÏ lµ thø thuèc “kh¸ng sinh” m¹nh ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh hiÖu qu¶ cña hµng hãa xuÊt khÈu. V× vËy ®Ó t¨ng doanh sè xuÊt khÈu th× thñy s¶n néi ®Þa lµ vÊn ®Ò cÇn ®îc quan t©m, th«ng qua viÖc t×m hiÓu vµ ph©n tÝch nhu cÇu trong níc. Víi mçi møc nhu cÇu kh¸c nhau sÏ cã qui m« ph¸t triÓn, lo¹i h×nh nu«i trång thñy s¶n cho thÝch hîp. HiÖn nay ë níc ta t«m lµ lo¹i thñy s¶n rÊt ®îc quan t©m c¶ vÒ c¸ch thøc nu«i trång, khai th¸c, chÕ biÕn, tiªu thô vµ xuÊt khÈu. ThÞ trêng t«m tËp trung hÇu hÕt ë c¸c tØnh cã nguån níc mÆn, níc nî hay cã thÞ trêng tiªu thô réng l¬n nh : §ång b»ng s«ng cöu long, H¶i phßng, Th¸i b×nh.… Nh vËy vÊn ®Ò ®Æt ra víi thÞ trêng t«m néi ®Þa lµ ph¶i cho ra c¸c s¶n phÈm phong phó vÒ chñng lo¹i: ®å t¬i, kh«, ®«ng l¹nh, c¸c lo¹i t«m chÊt lîng ®a d¹ng: tõ cÊp thÊp, cao cÊp ®Õn ®Æc biÖt ,phï hîp kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c tÇng líp d©n c. Bªn c¹nh ®ã còng ph¶i chó ý tíi mÆt hµng t«m nhËp khÈu, bëi cµng ngµy ngêi d©n cµng trë lªn “sÝnh ngo¹i” , chóng ta cÇn cã c¸ch thøc qu¶n lÝ ®Ó ngêi d©n nhËn ra r»ng: MÆt hµng t«m cña ta chÊt lîng kh«ng kÐm mµ gi¸ c¶ l¹i hîp lÝ, kh«ng nh÷ng thÕ l¹i dîc xuÊt khÈu sang nh÷ng thÞ trêng réng lín nh EU, Mü, NhËt b¶n. Tãm l¹i chóng ta cÇn æn ®Þnh thÞ trêng néi ®Þa cña c¸c mÆt hµng thñy s¶n nãi chung vµ cña mÆt hµng t«m nãi riªng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho xuÊt khÈu thñy s¶n ph¸t triÓn bªn v÷ng. 2.Trªn thÞ trêng quèc tÕ: Trong thêi gian qua xuÊt khÈu t«m ë Viªt Nam vµo thÞ trêng quèc tÕ cã nh÷ng biÕn ®éng râ rÖt. §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu NhÊt lµ xuÊt khÈu vµo Mü _ thÞ trêng chiÕm 23-26% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam, tiªu thô 50% t«m xuÊt khÈu cña VÖt Nam lµ thÞ trêng tiªu thô réng lín cho hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam nã ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n. Nhng ®ã lµ thÞ trêng ®Çy nguy hiÓm . Kú ®Çu 2005 x¶y ra vô kiÖn t«m gi÷a Mü vµ 54 doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· lµm cho mÆt hµng t«m trong níc vµ xuÊt khÈu chao ®¶o, hiÖn tîng rít gi¸ vµ vÊn ®Ò uy tÝn lµm ®au ®Çu c¸c nhµ cÇm quyÒn. MÆc dï sù kiÖn trªn ®· ®îc gi¶i quyÕt æn tháa, nhng nã lµ bµi häc kinh nghiÖm cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu t«m cña ViÖt Nam. ViÖc ViÖt Nam ra nhËp WTO, bá qua hµng rµo thuÕ quan sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nh÷ng bíc ph¸t triÓn cña mÆt hµng xuÊt khÈu thñy s¶n. Bªn c¹nh ®ã ®Ó cã thÓ c¹nh tranh víi c¸c thÞ trêng t«m kh¸c trªn thÕ giíi buéc c¸c nhµ qu¶n lÝ ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ. §Èy m¹nh viÖc xuÊt khÈu thñy s¶n kh«ng chØ vÒ sè lîng mµ cßn c¶ chÊt lù¬ng. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã chóng ta cÇn nh×n nhËn l¹i thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña xuÊt khÈu thñy s¶n vµ xuÊt khÈu t«m ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p c¶i thiÖn h÷u hiÖu nhÊt. §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu PHÇn II thùc tr¹ng vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu t«m I.Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña vÊn ®Ò ®Çu vµo. Ngµnh xuÊt khÈu thñy s¶n nãi chung vµ ngµnh xuÊt khÈu t«m nãi riªng, vÊn ®Ò ®Çu vµo lµ mét ®iÓm quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn khèi lîng vµ sè lîng xuÊt khÈu cña thñy s¶n níc ta. Nh vËy chóng ta cÇn ph¶i nh×n nhËn nh÷ng t¸c ®éng g©y ¶nh hëng ®Õn nghÒ nu«i t«m ë ®©y lµ g×? Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n? §Ó tõ ®ã cã ph¬ng híng ph¸t triÓn vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi. 1.VÒ thuËn lîi: §îc ®¸nh gi¸ vµ ph©n lo¹i thµnh 7 lo¹i thuËn lîi chÝnh nh sau: Thø nhÊt : Níc ta lµ mét níc cã nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn thñy s¶n: lµ mét quèc gia biÓn vµ giµu ®Êt ngËp níc víi 3 kiÓu m«i trêng níc ®Æc trng lµ ngät - lî vµ mÆn. §©y lµ chç dùa t¹o kÕ sinh nhai cho ng d©n d©n ®Æc biÖt thuËn lîi cho viÖc nu«i trång, khai th¸c vµ chÕ biÕn c¸c lo¹i t«m. T¹i héi nghÞ tæng kÕt ngµnh thñy s¶n n¨m 2004, thñ tíng chÝnh phñ Phan V¨n Kh¶i ®· nhÊn m¹nh : “ViÖt Nam cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn thñy s¶n vµ cÇn ph¶i ph¸t triÓn thñy s¶n nhanh h¬n , m¹nh h¬n..Môc tiªu cuèi cïng cña ngµnh thñy s¶n lµ ®Ó phôc vô lîi Ých ngêi lao ®éng”. Thø hai : Lùc lîng lao ®éng ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cã t©m huyÕt víi nghÒ. Tríc ®©y sè hé nu«i t«m rÊt Ýtt vµ tËp trung ë mét sè tØnh vïng s«ng níc, b©y giê nhËn thøc cña mäi ngêi ®· ®îc n©ng cao, m« h×nh nu«i t«m só vµ mét sè lo¹i t«m cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao kh¸c ®· ®îc mäi nguêi quan t©m. V× vËy nghÒ nu«i t«m ph¸t triÓn kh¾p c¶ níc víi qui m« to nhá tïy thuéc vµo tõng h×nh thøc nu«i trång. Thø ba: C¸c ®Þa ph¬ng ®· thay b»ng viÖc th¶, nu«i trång hµng lo¹t, ban ®Çu ®· häc tËp viÖc duy tr× th¶ gièng t«m vµ mét sè loµi c¸ kinh tÕ kh¸c ®Ó t¸i t¹o, ph¸t triÓn nguån lîi t¹o thu nhËp cao. Thø t: Bíc ®Çu ®· cã sù ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt vµo c¸c ho¹t ®éng: Tõ gièng t«m ®Õn ho¹t ®éng nu«i trång , khai th¸c chÕ biÕn. §¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ trong ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n phã thñ tíng Ph¹m Gia Khiªm trong bµi ph¸t biÓu truíc héi nghÞ toµn quèc vÒ §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu khoa häc c«ng nghÖ giai ®o¹n 2001-2005 cña ngµnh thñy s¶n ngµy 28/3/2005 t¹i Hµ Néi ®· nhÊn m¹nh: “ cïng víi viÖc nu«i trång thñy s¶n, ngµnh ta ®· chó y ®Õn viÖc ¸p dông c«ng nghÖ míi , sö dông vËt liÖu míi, n©ng cao trang thiÕt bÞ cho tµu thuyÒn ®¸nh c¸, t×m híng ®¸nh b¾t thñy s¶n, ®Èy m¹nh ®¸nh b¾t xa bê, ®¸nh c¸ ngõ ®¹i d¬ng. ViÖc lµm nµy kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ kinh tÕ mµ cßn cã ý nghÜa vÒ mÆt an ninh, quèc phßng b¶o vÖ chñ quyÒn ®Êt níc”. Ngoµi ra phã thñ tíng cßn ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng c«ng nghÖ trªn 3 lÜnh vùc sau: - C«ng t¸c ®iÒu tra, nghiªn cøu c¬ b¶n vµ ®¸nh gi¸ m«i trêng. - §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ: t¹o gèng míi cã n¨ng xuÊt chÊt lîng cao vµ phßng ®îc dÞch bÖnh. - VÊn ®Ò ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh thùc phÈm trong ®¸nh b¾t, chÕ biÕn, b¶o qu¶n c¸c s¶n phÈm thñy s¶n nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu. C«ng t¸c qu¶n lÝ khoa häc c«ng nghÖ cña bé thñy s¶n ®· cã nhiÒu tiÕn bé theo chñ tr¬ng híng m¹nh vÒ c¬ së. Nh vËy viÖc ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ lµ mét bíc ®i lín mang tÝnh ®ét ph¸ trong ngµnh thñy s¶n nãi chung vµ xuÊt khÈu thñy s¶n nãi riªng. Thø n¨m: §îc sù híng dÉn chØ ®¹o cña chÝnh phñ, c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lÝ vµ thanh tra ®îc chó träng. Nhê vËy kh«ng nh÷ng khuyÕn khÝch ®îc nghÒ nu«i t«m ph¸t triÓn mét c¸ch cã quy ho¹ch cô thÓ mµ cßn n©ng cao ®îc chÊt lîng ®Çu vµo cho mÆt hµng t«m xuÊt khÈu. Thø s¸u: C¬ së h¹ tÇng tèt, h×nh thøc ®¸nh b¾t vµ nu«i trång ®a d¹ng. Thø bÈy: §a d¹ng vÒ chñng lo¹i nu«i trång thñy s¶n. Trong ®ã ®èi tîng nu«i chñ lùc lµ t«m, chñ yÕu lµ t«m só va mét sè n¬i nu«i t«m ch©n tr¾ng. Nãi ®Õn t«m só h¼n lµ rÊt quen thuéc víi mäi ngêi - ®ã lµ gèng t«m chñ lùc ë hÇu hÕt c¸c khu vùc nu«i trång thñy s¶n, nã ®ùîc giíi thiÖu ë rÊt nhiÒu c¸c bµi viÕt. V× vËy t«i chØ ®Ò cËp ®Õn gièng t«m ch©n tr¾ng qua ®Ò ¸n nghiªn cøu nµy. Theo c¸c th«ng tin cha chÝnh thøc , t«m tr¾ng ®îc ®a vµo Th¸i Lan n¨m 1999, qu¸ tr×nh nu«i cho thÊy cã n¨ng xuÊt, mÆc dï nu«i díi h×nh thøc nhËp gièng bÊt hîp ph¸p, sau ®ã thu hoÆc ®îc vËn chuyÓn sang Xingapo b¸n do nh·n cña s¶n phÈm t«m tr¾ng cha cã t¹i Th¸i Lan . Cho ®Õn n¨m 2002, côc thñy s¶n DOF chÝnh thøc ban hµnh qui ®Þnh vÒ nhËp khÈu t«m ch©n tr¾ng. §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu VÒ kÜ thuËt nu«i t«m ch©n tr¾ng; qu¶n lÝ tr¹i gièng; qu¶n lÝ tr¹i nu«i; qu¶n lÝ cho ¨n; dÞch bÖnh vµ ng¨n chÆn ®îc ®Ò cËp râ trong T¹p chÝ thñy s¶n sè 4/2005*35 VÒ c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn nu«i t«m ch©n tr¾ng ®· ®îc DOF lªn kÕ ho¹ch nh sau: +T¨ng cêng c«ng suÊt s¶n xuÊt t«m ch©n tr¾ng bè mÑ t¹i ®Þa ph¬ng. + ThiÕt lËp ch¬ng tr×nh cÊp giÊy chøng nhËn cho c¸c tr¹i s¶n xuÊt gièng. SPF- gièng kh«ng mang nguån bÖnh ®Æc trng. §©y lµ ch¬ng tr×nh tù nguyÖn, c¸c tr¹i gièng t nh©n cã thÓ xin giÊy chøng nhËn SPF. +C¸c tr¹i gièng t nh©n ®îc phÐp nhËp khÈu t«m ch©n tr¾ng bè mÑ, ph¶i gi÷ l¹i 10% t«m gièng t¹i 1 khu vùc riªng ®Ó ph¸t triÓn ®µn gièng SPF hoÆc SPRgièng kh¸ng ®îc nguån bÖnh ®Æc trng. +LËp ch¬ng tr×nh nghiªn cøu riªng ®Ó ph¸t triÓn ®µn gièng SPF hoÆc SPR. +§¸nh gi¸ vµ gi¸m s¸t m«i trêng sèng cña t«m ch©n tr¾ng t¹i c¸c vïng duyªn h¶i. T«m ch©n tr¾ng hiÖn ®ang ®îc ph¸t triÓn ë Th¸i Lan , Mü vµ mét sè níc kh¸c. ë ViÖt Nam gièng t«m nµy míi ®ang ®îc ¸p dông nu«i trång ë mét sè khu vùc. V× vËy ®©y sÏ lµ vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ qu¶n lÝ cÇn ph¶i quan t©m. 2.VÒ khã kh¨n: Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi trªn lµm gãp phÇn t¨ng s¶n lîng t«m xuÊt khÈu nhanh qua c¸c n¨m, vÊn ®Ò ®Çu vµo cña t«m xuÊt khÈu còng gÆp ph¶i nh÷ng trë ng¹i sau: Mét lµ: §iÒu kiÖn khÝ hËu, m«i trêng níc ta diÔn biÕn rÊt thÊt thêng ¶nh hëng ®Õn sù sinh trëng, ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i t«m. §Æc biÖt cã thÓ cã n÷ng biÕn ®éng lín lµm thiÖt h¹i ®Õn søc ngêi, søc cña. Hai lµ: VÊn ®Ò sö dông hãa chÊt, kh¸ng sinh cÊm kþ lµm gi¶m sót chÊt lîng cña mÆt hµng t«m xuÊt khÈu. §©y lµ nguyªn nh©n mét m¨t do nhËn thøc cßn h¹n chÕ cña c¸c ng d©n hä chØ biÕt c¸i lîi tríc m¾t cña viÖc t¨ng n¨ng suÊt mµ kh«ng quan t©m ®Õn t¸c h¹i cña viÖc sö dông kh«ng hîp lÝ c¸c hãa chÊt, kh¸ng sinh cÊm kþ trong nu«i trång thñy s¶n. Bªn c¹nh ®ã lµ viÖc qu¶n lÝ láng lÎo cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn vÒ vÊn ®Ò nµy. Do ®ã cÇn ph¶i quan t©m h¬n n÷a ®Ó ®¶m b¶o chÊt lîng t«m kh«ng chØ cho mÆt hµng tiªu dïng trong níc mµ cho c¶ mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín. §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu Ba lµ: ThiÕu nguyªn liÖu s¶n xuÊt ë mét sè ®Þa ph¬ng lµ khã kh¨n lín nhÊt mang tÝnh phæ biÕn ë c¸c ®Þa ph¬ng. T×nh tr¹ng nµy béc lé trÇm träng nhÊt ë khu vùc phÝa b¾c vµ duyªn h¶i miÒn trung. Bèn lµ: C¸c céng ®ång ven biÓn nh×n chung cßn nghÌo, thiÕu vèn ®Çu t vµ c¬ s¬ h¹ tÇng s¶n xuÊt thñy s¶n kÐm: Tõ c¬ së ngiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ thñy s¶n, khu vùc b¶o tån biÓn vµ b¶o tån thñy s¶n néi ®Þa, thñy lîi ®Çu mèi, c¶ng c¸ vµ khu tr¸nh tró b·o, hÖ thèng th«ng tin qu¶n lÝ ngµnh nghÒ thñy s¶n. §iÒu nµy g©y ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng nu«i trång, khai th¸c, chÕ biÕn c¸c mÆt hµng thñy s¶n, tõ ®ã sÏ t¸c ®éng lín ®Õn mÆt hµng t«m xuÊt khÈu. N¨m lµ: VÒ ®¸nh b¾t vµ khai th¸c cßn nhiÒu bÊt cËp: møc ®é khai th¸c cha hîp lÝ, ph¬ng tiÖn khai th¸c cha ®¶m b¶o. S¸u lµ: §éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lÝ ®Çu t x©y dùng võa yÕu võa thiÕu, cha ®ñ ®iÒu kiÖn n¨ng lùc theo qui ®Þnh, tÊt c¶ c¸c chñ ®Çu t ®Òu kiªm nhiÖm ; qu¸ tr×nh ®Çu t tõ chñ tr¬ng ®Õn qu¶n lÝ x©y dùng, quyÕt to¸n c«ng tr×nh ®Òu thô ®éng. ChÊt lîng c¸c t vÊn dù ¸n kh¶ thi, thiÕt kÕ lËp tæng dù ¸n cßn h¹n chÕ. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®îc ®¸nh gi¸ trong n¨m 2005: Tæng vèn ®Çu t tõ ng©n s¸ch cho ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n lµ 578,4 tØ ®ång, trong ®ã vèn do bé trùc tiÕp qu¶n lÝ lµ 172 tØ ®ßng. C¸c dù ¸n do bé trùc tiÕp qu¶n lÝ ®· hoµn thµnh khèi lîng íc ®¹t 114810 triÖu ®ång, chØ b»ng kho¶ng 66,75% kÕ ho¹ch, gi¶i ng©n kho¶ng 74,441 triÖu ®ång, b»ng kho¶ng 43,45% kÕ ho¹ch. VËy nh÷ng khã kh¨n trªn cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi chóng ta cïng ®Ò cËp ®Õn phÇn ba cña ®Ò ¸n nµy. 3. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò ®Çu vµo: 3.1.Thùc tr¹ng vÒ nu«i trång thñy s¶n: HiÖn nay, c¸c loµi chñ lùc nh t«m só, t«m cµng xanh ®îc tiÕp tôc tËp trung nghiªn cøu hoµn thiÖn theo híng s¶n xuÊt gièng chÊt lîng cao, s¹ch bÖnh, ®ång thêi më réng chuyÓn giao c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng cho c¸c ®Þa ph¬ng, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn tr¹i gièng tËp trung. KÕt qu¶ lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt t«m só ®· ®îc më réng ¸p dông tõ Nam trung bé ra Nam bé vµ B¾c bé. Riªng vÒ t«m só n¨m 2003 ®¹t trªn 20 tØ gièng- ®©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh më ra híng §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ nghÒ nu«i t«m só ë c¸c ®Þa ph¬ng ven biÓn, phôc vô nu«i trång tËp trung , qui m«, n¨ng suÊt cao. §Õn n¨m 2004, víi h¬n 5000 t¹i gièng trong c¶ níc, ®· s¶n xuÊt gÇn 26 tØ t«m gièng PL15, gãp phÇn lµm nªn con sè s¶n lîng t«m nu«i trªn 290.000 tÊn, t¨ng 22% c¶ vÒ gi¸ trÞ vµ s¶n lîng so víi n¨m tríc. M¹ng líi trªn 50 tr¹i gièng t«m cµng xanh ë Nam Bé s¶n xuÊt kho¶ng 60 triÖu gièng phôc vô ®ñ nhu cÇu gièng cña khu vùc vµ hç trî cung cÊp cho c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c. §¶m b¶o chñ ®éng gièng lín, chÊt lîng ®îc c¶i thiÖn t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt thñy s¶n tËp trung quy m« lín, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ trêng quèc tÕ gãp phÇn më réng thÞ trêng vµ n©ng cao gi¸ trÞ s¶n lîng xuÊt khÈu thñy s¶n. Thµnh c«ng lín trong nu«i trång thñy s¶n n÷a lµ ®· øng dông c¸c tiÕn bé kÜ thuËt sinh häc ph©n tö trong phßng vµ trÞ bÖnh nguy hiÓm ®èi víi c¸c lo¹i t«m c¸, sö dông c¸c chÕ phÈm sinh häc nh»m t¨ng kh¶ n¨ng chèng chÞu bÖnh vµ qu¶n lÝ chÊt lîng. VÒ nu«i t«m níc lî, diÖn tÝch n¨m 1999 lµ 210.448 ha so víi n¨m 2005 lµ 604.479 ha víi møc t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 31,2% ®©y lµ tèc ®é t¨ng trëng rÊt cao do vÊn ®Ò më réng diÖn tÝch gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ trë ng¹i. §èi víi nu«i t«m níc lî – mÆn, s¶n lîng n¨m 1999 lµ 63.644 tÊn. Song díi t¸c dông cña më réng diÖn tÝch vµ t¨ng cêng ®Çu t khoa häc kÜ thuËt vµ vèn, s¶n luîng nu«i tr«ng ®· ®¹t 324.680 tÊn gÊp 5,1 lÇn ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. C¸c tØnh Nam Trung Bé th× diÖn tÝch nu«i t«m hïm lång ph¸t triÓn m¹nh vµ bíc ®Çu ®îc nu«i t¹i Qu¶ng Ninh víi kÕt qu¶ ®¹t ®îc lµ tõ 7.290 (1999) víi tæng s¶n lîng lµ 425 tÊn t¨ng lªn 43.510 lång víi s¶n lîng lµ 4.800 tÊn vµ ®· chñ ®éng ®îc gièng víi 3.061 lång ¬m gièng, nu«i t«m hïm lµ h×nh thøc nu«i cã vèn ®Çu t lín vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao nªn mét sè doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n nu«i t«m hïm ®· thµnh c«ng nhanh chãng víi møc doanh thu hµng n¨m hµng tû ®ång vµ cã nh÷ng hé sau khi trõ chi phÝ vÉn cßn ®¹t lîi nhuËn tiÒn tû – T«m cµng xanh n¨m 2005 íc ®¹t 6.400 tÊn trong ®ã tËp trung t¹i c¸c tØnh T©y Nam Bé, c¸c tØnh nµy cã s¶n lîng lµ 6.612 tÊn (93,9%) thu lîi tõ 50 – 80 triÖu ®ång/ha vµ n¨ng xuÊt theo kh¶o s¸t t¹i huyÖn Cao L·nh, Tam N«ng th× n¨ng suÊt trung b×nh ®¹t tõ 1,2 – 2 tÊn/ha vµ c¸ biÖt cã nh÷ng x· n¨ng suÊt ®¹t 2,5 tÊn/ha vµ diÖn tÝch nu«i t«m cµng xanh trong nh÷ng n¨m tiÕp theo th× cã thÓ t¨ng lªn nhiÒu vµ n¨ng xuÊt tiÕp tôc t¨ng víi tèc ®é cao do tr×nh ®é ngêi §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu nu«i trång vµ kh¶ n¨ng ¸p dông khoa häc kÜ thuËt ngµy cµng m¹nh vµ cã hiÖu qu¶. B¶ng: S¶n lîng t«m nu«i trång so víi tæng s¶n lîng thñy s¶n nu«i trång Sản lượng (tấn) ChØ tiªu 2001 2002 C¸ 421.019,0 T«m 2003 2004 2005 486.420,7 604.401,0 761.600,0 933.500,0 154.911,0 186.215,6 237.880,0 281.800,0 330.200,0 Thñy s¶n kh¸c 133.960,2 172.173,4 160.814,0 159.100,0 173.700,0 Tæng sè 709.891,0 844.809,6 1.003.095,0 1.202.500,0 1.437.400,0 C¬ cÊu s¶n lîng (%) C¸ 59,3 57,6 60,3 63,3 64,9 T«m 21,8 22 23,7 23,4 13,5 20,4 16 13,3 12 100 100 100 100 Thñy s¶n kh¸c 18,9 Tæng sè 100 ( Nguån tæng hîp tõ tæng côc thèng kª n¨m 2004 - 2005) % 25 21,8% 22% 23,7% 23,4% 20 13,5% 15 10 5 ¸n m«n häc §Ò 0 2001 2002 2003 2004 2005 N¨m Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu BiÓu ®å c¬ cÊu s¶n lîng t«m nu«i trång so víi tæng s¶n lîng thuû s¶n nu«i trång. 3.2.Thùc tr¹ng vÒ chÊt lîng c¸c lo¹i t«m: §Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò chÊt lîng thóy s¶n. ¤ng Böu Huy- gi¸m ®èc c«ng ty Afiex ë An Giang kh¼ng ®Þnh: “Thùc chÊt khã kh¨n lín nhÊt cña xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam nãi chung lµ vÊn ®Ò chÊt lîng chø kh«ng ph¶i chuyÖn ph¸ gi¸ hay kh«ng cã thÞ trêng”. T×nh h×nh ph¸t triÓn “qu¸ nãng” kh«ng kiÓm so¸t ®îc diÖn tÝch, s¶n lîng cña t«m c¸ ®· dÉn ®Õn nh÷ng yÕu kÐm vÒ qu¶n lÝ chÊt lîng. Tû lÖ nhiÔm d lîng kh¸ng sinh, hãa chÊt bÞ cÊm trong c¸ nu«i kh¸ cao, t×nh tr¹ng b¬m hãa chÊt vµo t«m cha ®îc xö lÝ mét c¸ch triÖt ®Ó, kh¶ n¨ng ®¶m b¶o truy xuÊt nguån gèc s¶n phÈm kÐm do diÖn tÝch nu«i cßn manh món, tr×nh ®é s¶n xuÊt cha ®ång ®Òu ®· dÉn ®Õn nh÷ng bÊt lîi cho c¶ hai s¶n phÈm chñ lùc cña thñy s¶n ViÖt Nam tríc c¸c rµo c¶n “kÜ thuËt” cña c¸c níc c¹nh tranh. Trong ch¬ng tr×nh cña VASEP- §¹i héi nhiÖm k× ba (2005-2001) diÔn ra ngµy 12/6/2005 «ng Hå Quèc Lùu ph¸t biÓu : “TÝnh an toµn s¶n phÈm ®· trë thµnh yÕu tè c¹nh tranh gi÷a c¸c níc xuÊt khÈu nãi chung, tõng doanh nghiÖp nãi riªng. T«i nghÜ, nh÷ng bµi häc x¬ng m¸u ®· qua vµ hiÖn nay xung quanh vÊn ®Ò chÊt lîng ®· nãi lªn r»ng, nÕu kh«ng cã sù liªn kÕt thËt sù th× thñy s¶n ViÖt Nam sÏ cßn tiÕp tôc bÞ tr¶ gi¸, kh«ng chØ vÒ kinh tÕ mµ cßn c¶ vÒ m«i tr êng”. Thùc tÕ ®· chøng minh ®îc ¶nh hëng m¹nh mÏ cña vÊn ®Ò chÊt lîng cña thñy s¶n ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. N¨m 2002 mét sè l« hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU kh«ng ®îc an toµn (nhiÔm khuÈn, nhiÔm bÈn..) vµ chÊt lîng cha æn ®Þnh; V× thÕ EU ®· cã qui ®Þnh míi cho ViÖt Nam vÒ lîng d hãa chÊt: tõ 1.5 xuèng cßn 0.3 phÇn tØ. §iÒu nµykhiÕn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®iªu ®øng, hµng chôc l« hµng xuÊt khÈu bÞ hñy. NhiÒu ®¬n vÞ bÞ lo¹i khái danh s¸ch xuÊt khÈu thñy s¶n vµo thÞ trêng nµy, 100% l« hµng bÞ kiÓm tra, nÕu ph¸t hiÖn nhiÔm qu¸ møc d lîng hãa chÊt, EU sÏ ®ãng cöa ngay hµng thñy s¶n ViÖt Nam, nh hä ®· tõng lµm víi Trung Quèc. §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu Ngoµi vÊn ®Ò vÒ sö dông lîng hãa chÊt qu¸ møc cho phÐp, c¸c lo¹i t«m thêng m¾c mét sè bÖnh g©y ¶nh huëng kh«ng nh÷ng ®Õn n¨ng suÊt mµ cßn ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng t«m xuÊt khÈu. Mét vÝ dô cô thÓ lµ kÝ sinh trïng trªn t«m hïm b«ng nu«i lång, bÖnh ®á th©n, ®en mang ë vïng biÓn Phó Yªn, Kh¸nh Hßa. Thèng kª n¨m 2004 cña Së thñy s¶n Kh¸nh Hßa, Phó Yªn cho biÕt: s¶n lîng t«m hïm nu«i lång cña tØnh Kh¸nh Hßa lµ 1655 tÊn, chiÕm 70,36% s¶n lîng t«m hïm c¶ níc; TØnh Phó Yªn 647 tÊn, chiÕm 27,51% . Tuy nhiªn, hiÖn tîng t«m hïm bÞ bÖnh cßn x¶y ra ë nhiÒu vïng nu«i trong ®ã hai bÖnh cã tÇn suÊt xuÊt hiÖn cao vµ g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho t«m hïm nu«i lång lµ bÖnh ®á th©n vµ ®en mang. Sau khi sö dông ph¬ng ph¸p cña V.A.Dogiel ( Hµ kÝ bæ sung ®Ó ®Þnh danh, t×m t¸c nh©n g©y bÖnh vµ x¸c ®Þnh tØ lÖ, cêng ®é nhiÔm kÝ sinh trïng) §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu S¬ ®å nghiªn cøu kÝ sinh trïng cô thÓ nh sau: T«m bÖnh cßn sèng Quan s¸t bªn ngoµi ®Ó x¸c ®Þnh c¸c kÝ sinh trïng cã kÝch thíc lín nh×n Qua ph©n tÝch 145®mÉu t«m m¾t ®á th©n vµ 40 mÉu t«m ®en mang cho thÊy tØ lÖ îc b»ng thêng nhiÔm kÝ sinh trïng kh¸ cao, chiÕm 71% sè t«m cã dÊu hiÖu ®á th©n vµ 75% sè t«m cã dÊu hiªu ®en mang. Thµnh phÇn kÝ sinh trïng trªn t«m hïm bÖnh kh¸ ®a d¹ng, bao gåm zoothamnium, vorticella, balamus, nematoda vµ lo¹i C¸cvËt phÇn Nhít trªn th©n t«m Mang,Néi t¹ng ®éng b¸mphô Pteria. Ngoµi ra cßn mét sè bÖnh kh¸c xuÊt hiÖn ë t«m ch©n tr¾ng nh: bÖnh ®èm tr¾ng (wssv), bÖnh cßi ho¹i tö (IHHNV), bÖnh taura(TSV) vµ bÖnh ®Çu vµng Quan s¸t trªn kÝnh lóp (YHV). V× vËy c¸c nhµ qu¶n lÝ cÇn cã biÖn ph¸p tÝch cùc trong viÖc ph¸t triÓn nu«i trång thñy s¶n, c¸c lo¹i t«m. Bµn vÒ vÊn ®Ò nµy, ( §µi Loan) ®· mêi «ng Lµmvõa tiªuqua b¶n,c«ng quantys¸tunipersident trªn kÝnh hiÓn ®é phãng Liao I Chiu _ viÖnvisücãviÖn nghiªn®¹i cøuthÊp trung ¬ng §µi Loan vµ bµ tiÕn sÜ Luo Chu Fang _ gi¶ng viªn trêng ®¹i häc §µi Loan, chuyªn gia vÒ bÖnh t«m ®Õn §Ò ¸n m«n häc VÏ, chôp ¶nh ®Ó m« t¶ h×nh d¹ng vµ ph ¬ng thøc c¶m nhiÔm kÝ sinh trïng Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu c«ng ty truyÒn ®¹t mét sè biÖn ph¸p kÜ thuËt vµ kinh nghiÖm cña §µi Loan trong viÖc nu«i t«m só bÒn v÷ng. ¤ng Liao I Chiu ®· mang tíi líp häc nh÷ng kiÕn thøc kinh nghiÖm cña §µi Loan trong viÖc nu«i t«m só ®¹t n¨ng suÊt cao. ¤ng ®· khuyÕn c¸o ngêi nu«i t«m só §µi Loan còng nh ViÖt Nam kh«ng nªn th¶ nu«i mËt ®é trªn 30 con t«m gièng trªn/m2 ®Ó cã ®iÒu kiÖn qu¶n lÝ tèt m«i trêng vµ ng¨n chÆn kÞp thêi mÇm bÖnh cho t«m nu«i. Bµ Luo Chu Fang còng ®· mang tíi líp häc nh÷ng kiÕn thøc vÒ viÖc ng¨n ngõa c¸c bÖnh cho t«m trong qua tr×nh nu«i, biÖn ph¸p kÜ thuËt ®Ó ph¸t triÓn nu«i t«m só bÒn v÷ng. §îc biÕt c«ng ty Unipresident cã gÇn 100 kÜ sö lµm viÖc tiÕo thÞ, b¸m s½n ®Þa bµn, hç trî kÜ thuËt cho bµ con trong mçi vô nu«i t«m nh»m h¹n chÕ nh÷ng rñi ro cho bµ con ng d©n. 3.3.Nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo: Theo bé thñy s¶n, gi¸ x¨ng dÇu trong níc t¨ng m¹nh trong khi gi¸ c¸ kh«ng t¨ng, thËm chÝ cßn gi¶m theo xu híng chung cña thÞ trêng thÕ giíi, khiÕn nhiÒu tµu ®¸nh c¸ ph¶i ngng s¶n xuÊt ë mét sè thêi ®iÓm. §iÒu ®ã ®· dÉn ®Õn thiÕu nguyªn liÖu cung cÊp cho chÕ biÕn xuÊt khÈu thñy s¶n, nhÊt lµ c¸c th¸ng kh«ng ph¶i vô mïa thu ho¹ch. Bµn vÒ vÊn ®Ò nµy Tæng th kÝ hiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam (VASEP) NguyÔn H÷u Dòng nhËn xÐt : “ C¸i dë cña chóng ta lµ gi¸ nguyªn liÖu kh¸ cao so víi c¸c níc kh¸c. Kh©u yÕu nhÊt cña chóng ta hiÖn nay lµ cha cã mét thÞ trêng nguyªn liÖu cã tæ chøc”. Gi¸m ®èc c«ng ty chÕ biÕn thñy s¶n cÇn th¬ ( CAFATEX) NguyÔn V¨n KÞch cho biÕt : tríc ®©y, ngµnh thñy s¶n ®· lªn kÕ ho¹ch x©y dùng mét chî t«m B¹c Liªu, nhng kh«ng cã kinh phÝ. ¤ng kiÕn nghÞ chÝnh phñ hç trî vèn víi l·i xuÊt u ®·i ®Ó ngêi d©n më chî nguyªn liÖu t«m, mµ tríc m¾t lµ 100 triÖu ®ång ®Ó x©y dùng 5 chî t¹i miÒn trung. Mét thèng kª n¨m 2003 cho thÊy: kh¶ n¨ng cung øng nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n ®· mÊt c©n ®èi trÇm träng. KÓ tõ n¨m 2002, tû träng khai th¸c thiÕt bÞ cña c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n chØ ®¹t 30 – 60% c«ng suÊt tïy theo khu vùc vµ quy m« cña mçi doanh nghiÖp, tøc lµ d thõa 4070% c«ng suÊt. Nãi tãm l¹i nãng báng nhÊt cña vÊn ®Ò ®Çu vµo cña xuÊt khÈu t«m chÝnh lµ c¸c chñng lo¹i gièng t«m; thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò viÖc sö dông hãa chÊt kh«ng hîp lÝ, cña vÊn ®Ò nguyªn liÖu ®Çu vµo ®¾t vµ khan hiÕm. §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu T×nh h×nh trªn ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lÝ ®ång bé trªn tÊt c¶ c¸c mÆt cña c¸c nhµ qu¶n lÝ ®èi víi ®Çu vµo t«m xuÊt khÈu ®Ó ®¶m b¶o sù gia t¨ng sè lîng trong ®iÒu kiÖn chÊt lîng ®¶m b¶o ®óng tiªu chuÈn cho phÐp. II- Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña vÊn ®Ò ®Çu ra 1.Nh÷ng thuËn lîi: Mét doanh nghiÖp ®· nhËn ®Þnh “ T×nh h×nh cung cÇu thñy s¶n thÕ giíi sÏ tiÕp tôc cã lîi cho ViÖt Nam, do lîng t«m só cña Th¸i Lan vµ Indonexia ®ang sôt gi¶m nhiÒu, s¶n xuÊt t«m cña ¢n §é còng bÊt lîi v× møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ cao h¬n ViÖt Nam, trong khi lîng t«m só cña ViÖt Nam cßn kh¸ lín, ®Æc biÖt lµ t«m só cì lín, mét s¶n phÈm cã thÕ m¹nh c¹nh tranh cña ViÖt Nam tõ tríc ®Ðn nay”. VËy c¬ héi trªn lµ do nh÷ng yÕu tè thuËn lîi trªn thÞ trêng xuÊt khÈu thÕ giíi ®em l¹i? §ã chÝnh lµ nh÷ng thuËn lîi sau: Thø nhÊt: §èi víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, thÞ trêng thñy s¶n cã c¬ héi më réng vµ ph¸t triÓn. C¸c s¶n phÈm thñy s¶n ®¶m b¶o chÊt lîng VSATTP vµ cã nguån gèc xuÊt xø râ vÉn tiªu thô tèt trªn thÞ trêng thÕ giíi. ThÞ trêng néi ®Þa cã søc mua ngµy cµng t¨ng. C¸c c«ng tr×nh, c¬ së h¹ tÇng ®îc nhµ níc tËp trung ®Çu t trong nh÷ng n¨m qua cïng víi sù ®Çu t tõ c¸c nguån ODA , FDI, sù ®Çu t lín cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n, c¬ s¬ vËt chÊt kÜ thuËt toµn ngµnh ®· t¨ng ®¸ng kÓ, lµ nÒn t¶ng thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa nghÒ c¸. Thø hai: Thùc hiÖn hiÖp ®Þnh hîp t¸c nghÒ c¸ VÞnh B¾c Bé- §· ban hµnh quy chÕ ho¹t ®éng cña ñy ban liªn hîp nghÒ c¸ VÞnh B¾c Bé. Côc khai th¸c vµ b¶o vÖ nguån lùc thñy s¶n vÇ c¸c c¬ së thñy s¶n ®· tæ chøc tËp huÊn x©y dùng vµ in Ên c¸c néi dung lÉn tuyªn truyÒn ph¸t ®Õn ng d©n, phèi hîp c¸c lùc lîng biªn phßng, c¶nh s¸t biÓn tæ chøc kiÓm tra, kiÓm so¸t ho¹t ®éng nghÒ c¸ t¹i c¸c vïng níc hiÖp ®Þnh. §· cÊp1543 giÊy phÐp khai th¸c cho tµu c¸ ViÖt Nam cïng 1004 giÊy phÐp cho tµu c¸ Trung Quèc, trong ®ã co 810 tµu khai th¸c trong vïng ®¸nh c¸ chung vµ 194 tµu khai th¸c ë vïng dµn xÕp qu¸ ®é. Thø ba:ViÖc tæ chøc l¹i s¶n xuÊt trªn biÓn ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng khÝch lÖ trong n¨m 2005. Ng d©n ®· chó träng kh©u b¶o qu¶n s¶n phÈm sau khai th¸c §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu ®Ó n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm vµ tæ chøc c¸c h×nh thøc liªn kÕt, hîp t¸c trong s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Thø t: C¸c c¬ së s¶n xuÊt thñy s¶n ®ang tiÕn hµnh ®¨ng kÝ thùc hiÖn theo c¸c tiªu chuÈn quèc gia vµ tiªu chuÈn quèc tÕ. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 2005 : Toµn ngµnh cã 439 c¬ së chÕ biÕn trong ®ã cã 320 c¬ së chÕ biÕn thñy s¶n ®«ng l¹nh xuÊt khÈu cÊp ®«ng trªn 4262 tÊn/ ngµy. §· cã 171 doanh nghiÖp ®¹t tiªu chuÈn trong danh s¸ch 1 xuÊt khÈu vµo thÞ trêng EU, 300 doanh nghiÖp ¸p dông HACCP, §ñ tiªu chuÈn vµo thÞ trêng Mü, cã 295 doanh nghiÖp ®ñ tiªu chuÈn vµo thÞ trêng Trung Quèc, 251 doanh nghiÖp ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Hµn Quèc, nhê ®ã ®· t¹o ra ®Çu ra cho s¶n phÈm t«m xuÊt khÈu cã chÊt lîng cao n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn trêng quèc tÕ. Thø n¨m: S¶n phÈm chÕ biÕn ngµy cµng ®a d¹ng, nhÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng. NhiÒu mÆt hµng míi xuÊt hiÖn thÝch øng thÞ trêng, tû träng s¶n phÈm ¨n liÒn t¨ng, chiÕm tíi 40 – 50%. Chñ lùc vÉn lµ t«m, c¸ tra, c¸ basa, tû träng c¸c s¶n phÈm c¸ t¨ng nhanh, ®Õn nay chiÕm 22, 84%, c¸c mÆt hµng khi còng t¨ng m¹nh vÒ gi¸ trÞ vµ s¶n lîng T©n xuÊt khÈu víi nhiÒu mÆt hµng: §å kh«, ®å ®«ng l¹nh víi ®ñ lo¹i kÝch cì tõ lo¹i to, lo¹i võa, ®Õn lo¹i nhá ®ang dÇn x©m nhËp vµo nhiÒu thÞ trêng quèc tÕ tiÒm n¨ng nh Th¸i Lan, NhËt B¶n, Mü, E4, Austrailia, Hång K«ng. . .… Thø saó: ChÕ biÕn thuû s¶n tiªu thô néi ®Þa cã nhiÒu ®æi míi, søc mua ngµy cµng gia t¨ng. ThÞ trêng xuÊt khÈu më réng, ®Õn nay ®· cã ®Õn 80 níc vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ gݬi cã sù hiÖn diÖn cña s¶n phÈm Thuû s¶n ViÖt Nam. Céng thªm vµo ®ã c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu ®Èy m¹nh c«ng t¸c x¸c biÕn th¬ng m¹i, tiÕp thÞ s¶n phÈm, më réng vµ t¨ng tû träng xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ trêng quèc tÕ. C¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn hµng khÈu ®· bíc ®Çu ¸p dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, mÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ, song nã còng më ra híng ph¸t triÓn réng lín cho hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam. T«m c¸c lo¹i ®îc xuÊt khÈu víi khèi lîng lín ®Õn c¸c níc nh Mü, EU, NhËt B¶n...§©y lµ nh÷ng thÞ trêng kh¸ m¹nh vµ l«i cuèn c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam nh sù c¹nh tranh, thö th¸ch cña nã còng khiÕn ngêi ta ph¶i ®au ®Çu. §iÓm h×nh ®ã lµ hµng lo¹t sù ph¸t triÓn t«m xuÊt khÈu ViÖt Nam ®Çu n¨m 2005. §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu Chóng ta ®· thùc sù ®¸p øng ®îc nhng yªu cÇu vÒ c¸c tiÒu chuÈn ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña T«m xuÊt khÈu hay cha? §ã cßn lµ bµi to¸n lan gi¶i cho c¸c nhµ qu¶n lý. Thø 7: Næi bËt trong xuÊt khÈu thñy s¶n n¨m 2005 lµ viÖc thñy s¶n ViÖt Nam vît qua rµo c¶n thÕ quan vµ thi thuÕ quan trªn hai thÞ trêng lín lµ Mü vµ EU. §©y chÝnh lµ c¬ héi lín cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt thuû s¶n ë ViÖt Nam. Bëi ®©y lµ hai thÞ trêng tiÒm n¨ng réng lín cho hµng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. Nhng c¬ héi nµy kh«ng ph¶i dÔ dµng n¾m b¾t mµ nã buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«n khÐo tr¸nh nh÷ng sù hiÖn nh xuÊt khÈu t«m ®Çu n¨m 2005. Sù hç trî vµ chØ ®¹o kÞp thêi cña c¸c bé, nghµnh, ®Þa ph¬ng sÏ híng c¸c doanh nghiÖp ®i ®óng híng ph¸t triÓn, kh¾c phôc khã kh¨n, gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ngêi nu«i Ýt bÞ ¶nh hëng, ®¸p øng viÖc hoµn thµnh vît møc kÕ ho¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n. 2. Nh÷ng khã kh¨n DiÔn biÕn cña thÞ trêng xuÊt khÈu thñy s¶n ngµy cµng phøc t¹p, thÞ trõ¬ng quèc tÕ réng lín mét mÆt ®em l¹i thuËn lîi cho xuÊt khÈu thñy s¶n níc ta nhng mÆt kh¸c nã g©y ra nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh, thÓ hiÖn râ rÖt qua c¸c sù viÖc sau: §èi víi thÞ trêng xuÊt khÈu vµo Mü mÆt hµng xuÊt khÈu t«m ®ang gÆp nh÷ng bÊt lîi nhÊt ®Þnh. Håi ®Çu n¨m 2005, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu t«m sang Mü bÞ yªu cÇu xÐt møc thuÕ. Th«ng tin tõ Vasep cho biÕt liªn minh T«m MiÒn Nam Hoa Kú (SSA) ®· nép ®¬n lªn bé Th¬ng m¹i Mü (DDC) yªu cÇu xem xÐt l¹i møc thuÕ cña toµn bé c¸c doanh ngiÖp xuÊt khÈu T«m vµo Mü cña 6 nø¬c liªn quan ®Õn vô kiÖn t«m trong ®ã cã ViÖt nam , ViÖt Nam cã 54 doanh nghiÖp n»m trong danh s¸ch nµy, trong ®ã doanh nghiÖp hiÖn cã møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµo Mü thÊp nhÊt lµ 4,3% vµo nhÊt lªn tíi 26%. Nh÷ng doanh ngiÖp chÞu thuÕ cao thêi gian qua hÇu nh kh«ng xuÊt t«m vµo Mü. ChÝnh ¸p lùc trªn tõ Mü ®· lµm cho mÆt hµng t«m cña ta cã biÕn ®éng trong n¨m: + Khèi lîng hµng tån kho lín trong khi ®ã mïa vô thu ho¹ch th× kh«ng thÓ rót ng¾n. V× lÝ do trªn gi¸ t«m ®· h¹ m¹nh, g©y bÊt lîi kh«ng nh÷ng cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu T«m sang thÞ trêng nµy mµ nã cßn ¶nh hëng trùc tiÕp tíi ngêi mua t«m. §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu §Õn th¸ng 3/2005 qui chÕ vÒ ®ãng bond (b¶o l·nh thanh to¸n )Lµ mét kho¶n tiÒn t¬ng ®¬ng víi gi¸ trÞ nhËp khÈu trong vßng 1 n¨m nh©n víi møc thuÕ chèng b¶n ph¸ gi¸. Kho¶n ký quü nµy ®ãng theo tõng n¨m, dùa trªn gi¸ trÞ nhËp khÈu cña n¨m tríc vµ chØ ®îc tr¶ sau 3 n¨m khi cã ®îc kÕt qu¶ tøc lµ xÐt tÝnh l¹i gi¸ thµnh, gi¸ b¸n. . .cña tõng l« hµng ®Ó quyÕt ®Þnh møc thuÕ míi. H¶i quan Mü ®· ¸p dông qui chÕ nµy lµm cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n vµo thÞ trêng nµy gÇn nh ¸n binh bÊt ®éng. NhiÒu doanh nghiÖp thñy s¶n tríc ®©y cã kinh doanh xu¸t khÈu T«m vµo Mü lªn ®Õn vµi trôc triÖu USD, th× giê ®©y kh«ng ®a ®îc l« hµng nµo vµo thÞ trõ¬ng nµy. DiÔn biÕn cña thÞ trêng Mü cßn t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn c¸c thÞ trêng nhËp khÈu kh¸c nh: NhËt, Hµn Quèc, Trung §«ng... Mét sè lµ hµng T«m xuÊt khÈu lÏ ra ®a vµo thÞ trêng Mü, nay chuyÓn sang c¸c thÞ trêng ®ã, khiÕn gi¸ T«m kh«ng nh÷ng gi¶m mµ tiªu thô còng khã kh¨n h¬n. VËy t¹i sao kho¶n tiÒn “bond” trªn l¹i g©y ra t×nh tr¹ng trªn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViËt Nam? Mét gi¸m ®èc cña mét doanh nghiÖp chuyªn xuÊt khÈu T«m vµo thÞ trêng Mü kh¼ng ®Þnh: ChØ trõ khi cã sù can thiÖp cña chÝnh phñ hai níc hoÆc ngêi tiªu dïng Mü ph¶n øng, nh÷ng r¾c rèi vÒ ®èng bond míi cã thÓ ®îc th¸o gì. Theo c¸c doanh nghiÖp, víi sè vèn kh«ng nhiÒu, hÇu hÕt doanh nghiÖp xuÊt khÈu t«m ViÖt Nam ®Òu kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó mua bond, do ®ã viÖc xuÊt khÈu T«m vµo thÞ trêng Mü trong thêi gian tíi ®îc cho lµ “ nhiÖm vô bÊt kh¶”. Cho ®Õn nay mÆc dï vÊn ®Ò xuÊt khÈu T«m ®· trë vÒ víi tr¹ng th¸i b×nh thêng song víi con sè kh«ng kª íc tÝnh vÒ chi phÝ thiÖt h¹i kho¶ng 75.000 USD/ c«ng ty th× ®ã sÏ lµ mét bµi häc lín cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. VËy nh÷ng khã kh¨n g× cña hµng xuÊt khÈu T«m ®· g©y lªn nh÷ng biÕn ®éng cña mÆt hµng nµy ? Chóng ta cã thÓ tãm t¾t nh÷ng khã kh¨n chÝnh nh sau: - Kh«ng cã sù qui ®Þnh thµnh luËt vÒ c¸c ®iÒu lÖ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu T«m - Kh©u qu¶ lÝ tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lÝ chÊt lîng t¹i c¸c doanh nghiÖp cßn thÓ hiÖn nhiÒu yÕu kÐm. - C¸c rµo c¶n Th¬ng M¹i cña c¸c níc nhËp khÈu g©y nhiÒu khã kh¨n cho ta. - ThÞ trêng tiªu thô réng lín song l¹i cã nhiÒu biÕn ®éng. §Ò ¸n m«n häc Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p t«m xuÊt khÈu - C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu T«m cña Viªt Nam cßn rÊt non yÕu c¸ vÒ uy vµ lùc do ®ã khã cã thÓ ®èi phã víi nh÷ng diÔn biÕn bÊt thêng cña thÞ trõ¬ng xuÊt - nhËp khÈu T«m trªn thÕ giíi. 3. Thùc tr¹ng t«m xuÊt khÈu: Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò xuÊt khÈu thñy s¶n n¨m 2005 ®îc thÓ hiÖn kh¸c ®Çy ®ñ qua b¶ng sè liÖu vÒ kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch n¨m 2005 vµ thêi thêi kú 2001 - 2005 nh sau: ChØ tiªu N¨m 2005 1 Tæng s¶n lîng (ngh×n 3.432,8 tÊn) So víi 2004 So víi 2000 109,24 152,53 2. Gi¸ thÞ kinh ng¹ch 2.650.000 110,38 XKTS (100 USD) 180,27 Møc t¨ng trëng (%) Tæng 5 n¨m 5 n¨m Tõng 2004 - 2005 n¨m 14.516,6 40,99 8,97 49,9 10,50 11.067.782 Nh vËy tæng s¶n lîngthñy s¶n n¨m 2005 ®· t¨ng 109,29 ngh×n tÊn so víi n¨m 2004 t¬ng øng víi tèc ®é t¨ng trëng lµ 8,97%...Trong ®ã gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n n¨m 2005 t¨ng 110,39% ngh×n tÊn so víi n¨m 2004 víi tèc ®é t¨ng t¬ng øng lµ 40,50%, cao h¬n c¶ møc t¨ng trëng cña hµng thuû s¶n nãi chung. Cô thÓ cña hµng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam ®îc biÓu hiÖn ë nh÷ng mÆt sau: 3.1 Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2005: -VÒ lîng vµ gi¸ cña hµng xuÊt khÈu: Theo sè liÖu cña h¶i quan n¨m 2005 cho thÊy: Kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n sang Austrailia trong th¸ng 4 ®¹t h¬n 4,8 triÖu USD, ®a tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu 4 th¸ng ®Çu n¨m lªn 24,42 triÖu USD, t¨ng gÇn 50% so víi cïng kú. Mét vÝ dô vÒ chÕ biÕn t«m xuÊt khÈu t¹i c«ng ty Minh Phó: trong th¸ng4, mÆt hµng thñy s¶n xuÊt khÈu sang Austrailia chñ yÕu lµ t«m ®· chiÕm 44% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, c¸ tra, basa chiÕm 32%. Bªn c¹nh ®ã lµ nhiÒu hµng thñy s¶n kh¸c, nhng kim ng¹ch cßn ë møc thÊp, nh mùc vµ b¹ch §Ò ¸n m«n häc