Tài liệu Xk thuỷ sản sang tt tq

Lêi Më §Çu Thñy s¶n ®· vµ ®ang trë thµnh mét ngµnh ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao cho ®Êt níc lµ còng lµ mét ngµnh míi ®îc quan t©m ph¸t triÓn trong thêi gian gÇn ®©y nhng nã ®· chøng tá ®îc vÞ trÝ cña m×nh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän cña ®Êt níc. Thñy s¶n lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam, hµng n¨m mang l¹i cho ®Êt níc gÇn 2 tû USD. N¨m 2001, 2002 thñy s¶n lµ mét mÆt hµng ®øng thø ba vÒ xuÊt khÈu, chØ ®øng sau dÇu th« vµ dÖt may.Víi viÖc tham gia vµo thÞ trêng thÕ giíi, ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam ®· x¸c lËp ®îc vÞ trÝ cã ý nghÜa chiÕn lîc, s¶n phÈm thñy s¶n ViÖt Nam ®· cã mÆt t¹i 60 níc trªn thÕ giíi vµ ®Õn n¨m 2003 lµ 75 níc. Trong ®ã xuÊt khÈu trùc tiÕp tíi 22 níc, mét sè s¶n phÈm ®· cã uy tÝn t¹i mét sè thÞ trêng quan träng. ViÖt Nam ®· trë thµnh mét trong nh÷ng cêng quèc trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n. Thñy s¶n ViÖt Nam cã nhiÒu tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn: vÒ vÞ trÝ ®Þa lý vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn u ®·i cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý cña ChÝnh phñ vµ sù n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña hµng ngµn ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thñy s¶n, hµng triÖu lao ®éng trong nghÒ c¸, trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh thñy s¶n ViÖt nam ®· thùc sù cã mét chç ®øng ngµy mét v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng thÕ giíi, gãp phÇn vµo t¨ng trëng kinh tÕ trong níc, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ lµm ®æi míi ®êi sèng nh©n d©n cho c¸c tØnh ven biÓn. Nhng sù ph¸t triÓn cña ngµnh thñy s¶n l¹i g¾n liÒn víi nh÷ng thÞ trêng khã tÝnh nh: Mü, NhËt B¶n, EU mµ kh«ng quan t©m ®Õn nh÷ng thÞ trêng kh¸c trong khu vùc. Sau vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa thÊt b¹i vµ còng nh vô kiÖn t«m gÇn ®©y ®èi víi thÞ trêng Mü th× vÊn ®Ò thÞ trêng nªn ®îc quan t©m xem xÐt mét c¸ch ®óng møc h¬n. Cã nhiÒu thÞ trêng cho thñy s¶n cña níc ta th©m nhËp: Trung Quèc vµ ®Æc khu kinh tÕ Hång K«ng cã nhiÒu tiÒm n¨ng cho thñy s¶n níc ta. Nhu cÇu tiªu dïng thñy s¶n ë ®©y lín vµ ®ang t¨ng nhanh víi chñng lo¹i vµ s¶n phÈm ®a d¹ng, tõ c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ rÊt cao nh c¸ sèng cho ®Õn c¸c lo¹i cã gi¸ trÞ thÊp nh c¸ kh«. Víi 1,3 tû d©n cïng mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vît bËc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®êi sèng vËt chÊt cña ngêi d©n cho nhu cÇu ngµy mét t¨ng. Theo nghiªn cøu, trong b÷a ¨n cña ngêi d©n Trung Quèc ngµy cµng cã xu híng tiªu dïng c¸c s¶n phÈm thñy s¶n. Trung Quèc kh«ng ®ßi hái cao vÒ an toµn chÊt lîng vµ vÖ sinh thùc phÈm nh EU, Mü. Trung Quèc ®îc coi lµ mét thÞ trêng dÔ tÝnh, thÞ trêng nµy ch©p nhËn tiªu thô c¶ nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu ®i EU bÞ tr¶ l¹i do bao b× h. H¬n n÷a ngoµi nhu cÇu nhËp khÈu ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu tiªu dïng trong níc, Trung Quèc cßn cã nhu cÇu nhËp khÈu ®Ó t¸i xuÊt. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét thuËn lîi c¨n b¶n cho c¸c doanh nghiÖp nu«i trång vµ chÕ biÕn thñy s¶n cña ViÖt Nam. §èi víi thÞ trêng Trung Quèc khi chóng ta th©m nhËp rÊt nhiÒu thuËn lîi mµ ®Æc biÖt lµ ®èi víi ngµnh thñy s¶n cña níc ta: chóng ta cã thÓ khai th¸c mèi quan hÖ kinh tÕ l©u dµi cña hai níc, ®êng biªn giíi chung gi÷a hai quèc gia, kinh nghiÖm ph¸t triÓn thñy s¶n... VËy ®©u ph¶i thÞ trêng thñy s¶n s¶n cña ViÖt Nam chØ giµnh cho Mü, NhËt B¶n, EU. Trong nh÷ng n¨m qua kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam vµo thÞ trêng Trung Quèc ngµy mét t¨ng- n¨m sau cao h¬n n¨m tríc. Ngµnh thñy s¶n ®· x¸c ®Þnh Trung Quèc lµ thÞ trêng tiÒm n¨ng cÇn khai th¸c cña thñy s¶n ViÖt Nam cÇn ph¶i ph¸t triÓn. §Ó hiÓu râ h¬n vÒ nh÷ng bíc ph¸t triÓn cña ngµnh thñy s¶n trong thêi gian qua, vÒ thÞ trêng Trung Quèc còng nh tiÒm n¨ng lín cña thÞ trêng nµy ®èi víi ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam – Em ®· chän ®Ò tµi nµy ®Ó viÕt ®Ò ¸n m«n häc. Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu vµ viÕt ®Ò ¸n, cã rÊt nhiÒu vÊn dÒ em kh«ng hiÓu, còng nh kh«ng biÕt c¸ch gi¶i quyÕt nh÷ng víng m¾c. Em xin gøi lêi c¶m ¬n cña m×nh tíi T.S Phan Tè Uyªn – Ngêi ®· gióp em gi¶i quyÕt nh÷ng víng m¾c, hiÓu râ h¬n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi mµ m×nh ®· chän vµ hoµn thµnh tèt h¬n ®Ò ¸n m«n häc Kinh TÕ Th¬ng M¹i. Hµ Néi Ngµy 19/4/2004. Môc lôc 0 Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n sang thÞ trêng Trung Quèc. I.Kh¸i qu¸t chung vÒ xuÊt khÈu hµng hãa. 1.Kh¸i niÖm vÒ xuÊt khÈu. 2. Ich lîi cña xuÊt khÈu. 3. NhiÖm vô cña xuÊt khÈu. II. Häat ®éng xuÊt khÈu cña ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam. 1.Néi dung cña häat ®éng xuÊt khÈu thủy sản. 2.Tæ chøc qu¶n lÝ ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n. III. ThÞ trêng Trung Quèc vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi viÖc xuÊt khÈu thñy s¶n sang thÞ trêng Trung Quèc. 1. ThÞ trêng Trung Quèc. a. §Æc ®iÓm vÒ kinh tÕ. b. §Æc ®iÓm vÒ chÝnh trÞ. c. §Æc ®iÓm vÒ luËt ph¸p. d. §Æc ®iÓm vÒ v¨n hãa con ngêi. 2. ThÞ trêng thñy s¶n Trung Quèc. a. T×nh h×nh khai th¸c vµ nu«i trång thñy s¶n Trung Quèc. b. T×nh h×nh chÕ biÕn xuÊt khÈu thñy s¶n Trung Quèc. c. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu thñy s¶n Trung Quèc. d. Nhu cÇu, thÞ hiÕu tiªu dïng thñy s¶n Trung Quèc. e. HÖ thèng ph©n phèi thñy s¶n Trung Quèc. f. Quy chÕ qu¶n lÝ nhËp khÈu thñy s¶n vµo thÞ trêng Trung Quèc. 3. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n vµo thÞ trêng Trung Quèc. a. Nh÷ng nh©n tè thuËn lîi. b. Nh÷ng nh©n tè bÊt lîi. qua. Ch¬ng II: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam sang thÞ trêng Trung Quèc. I. Tæng quan vÒ ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam. 1. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam. a. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam. b. Nh÷ng ®ãng gãp cua ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. 2. KÕt qu¶ xuÊt khÈu ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m võa qua. a. ThÞ trêng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. b. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. c. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu. d. Gi¸ hµng thñy s¶n xuÊt khÈu. I. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam sang thÞ trêng Trung Quèc trong thêi gian 1. 2. 3. 4. 5. Kim ng¹ch xuÊt khÈu. C¬ cÊu hµng thñy s¶n xuÊt khÈu. Ph¬ng thøc xuÊt khÈu. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng thñy s¶n. Ho¹t ®éng hç trî cña ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam trong viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Trung Quèc. 6. Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch hiÖn t¹i cña ViÖt Nam ®èi víi xuÊt khÈu thñy s¶n vµo thÞ trêng Trung Quèc. II. Nh÷ng kÕt luËn rót ra qua nghiªn cøu xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam sang thÞ trêng Trung Quèc. 1. Thµnh tùu ®¹t ®îc. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng vÊn ®Ò ®ã. Ch¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu thóc ®Èy xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam sang thÞ trêng Trung Quèc. I. Ph¬ng híng ph¸t triÓn cña ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam trong thêi gian tíi. II. BiÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam sang thÞ trêng Trung Quèc. a. T¨ng cêng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng. b. T¨ng cêng ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Trung Quèc. c. BiÖn ph¸p n©ng cao tÝnh c¹nh tranh mÆt hµng thñy s¶n. d. Hoµn thiÖn ph¬ng thøc xuÊt khÈu hµng thñy s¶n. 1 e. N©ng cao tr×nh ®é cho ®éi ngò lao ®éng trong ngµnh thñy s¶n. f. Gi¶i ph¸p hç trî tõ phÝa nhµ níc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu. Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ xuÊt khÈu hµng hãa sang thÞ trêng Trung Quèc. I Kh¸i qu¸t chung vÒ xuÊt khÈu hµng hãa. 1. Kh¸i nIÖm vÒ xuÊt khÈu. XuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng ®a c¸c hµng hãa dÞch vô tõ quèc gia nµy sang quèc gia kh¸c. - Díi gãc ®é kinh doanh th× xuÊt khÈu lµ b¸n c¸c hµng hãa dÞch vô. - Díi gãc ®é phi kinh doanh nh lµm quµ tÆng hoÆc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i th× ho¹t ®éng ®ã l¹i lµ viÖc lu chuyÓn hµng hãa vµ dÞch vô qua biªn giíi quèc gia. Cã hai h×nh thøc xuÊt khÈu: XuÊt khÈu trùc tiÕp vµ xuÊt khÈu gi¸n tiÕp, nh÷ng h×nh thøc nµy sÏ ®îc c¸c C«ng ty sö dông ®Ó lµm c«ng cô th©m nhËp thÞ trêng quèc tÕ. a. XuÊt khÈu trùc tiÕp. XuÊt khÈu trùc tiÕp lµ ho¹t ®éng b¸n hµng trùc tiÕp cña mét c«ng ty cho c¸c kh¸ch hµng cña m×nh ë thÞ trêng níc ngoµi. §Ó th©m nhËp thÞ trêng quèc tÕ th«ng qua xuÊt khÈu trùc tiÕp c¸c C«ng ty thêng sö dông hai h×nh thøc. - §¹i diÖn b¸n hµng: Lµ h×nh thøc b¸n hµng kh«ng mang danh nghÜa cña m×nh mµ lÊy danh nghÜa cña ngêi ñy th¸c nh»m nhËn l¬ng vµ mét phÇn hoa hång trªn c¬ së gi¸ trÞ hµng hãa b¸n ®îc. Trªn thùc tÕ, ®¹i diÖn b¸n hµng häat ®éng nh lµ nh©n viªn b¸n hµng cña C«ng ty ë thÞ trêng níc ngoµi. C«ng ty sÏ ký hîp ®ång trùc tiÕp víi kh¸ch hµng ë thÞ trêng níc ®ã. - §¹i lý ph©n phèi: Lµ ngêi mua hµng hãa cña C«ng ty ®Ó b¸n theo kªnh tIªu thô ë khu vùc mµ c«ng ty ph©n ®Þnh. C«ng ty khèng chÕ ph¹m vi ph©n phèi, kªnh ph©n phèi ë thÞ trêng níc ngoµi. §¹i lý ph©n phèi chÊp nhËn toµn bé rñi ro liªn quan ®Õn viÖc b¸n hµng hãa ë thÞ trêng níc ®· ph©n ®Þnh vµ thu lîi nhuËn th«ng qua chªnh lÖch gi÷a gi¸ mua vµ gi¸ b¸n. b. XuÊt khÈu gi¸n tiÕp: Lµ h×nh thøc b¸n hµng hãa, dÞch vô cña C«ng ty ra níc ngoµi th«ng qua trung gian ( th«ng qua ngêi thø ba ). C¸c trung gian mua b¸n chñ yÕu cña kinh doanh xuÊt khÈu lµ ®¹i lý, C«ng ty qu¶n lÝ xuÊt nhËp khÈu, C«ng ty kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. C¸c trung gian mua b¸n hµng hãa nµy kh«ng chiÕm h÷u hµng hãa cña c«ng ty nhng trî gióp C«ng ty xuÊt khÈu hµng hãa sang thÞ trêng níc ngoµi. - §¹i lÝ ( Agent ): Lµ c¸c c¸ nh©n hay tæ chøc ®¹i diÖn cho nhµ xuÊt khÈu thùc hiÖn mét hay mét sè ho¹t ®éng nµo ®ã ë thÞ trêng níc ngoµi. §¹i lÝ chØ thùc hiÖn mét c«ng viÖc nµo ®ã ®Ó nhËn thï lao. §¹i lÝ kh«ng chiÕm h÷u vµ së h÷u hµng hãa. §¹i lÝ lµ ngêi thiÕt lËp quan hÖ hîp ®ång gi÷a c«ng ty vµ kh¸ch hµng ë thÞ trêng níc ngoµi. - C«ng ty qu¶n lý xuÊt khÈu ( Export Management Company ): Lµ c¸c c«ng ty nhËn ñy th¸c vµ qu¶n lÝ c«ng t¸c xuÊt khÈu hµng hãa. C«ng ty qu¶n lÝ xuÊt nhËp khÈu hµng hãa lµ häat ®éng trªn danh nghÜa cña c«ng ty xuÊt khÈu nªn lµ nhµ xuÊt khÈu gi¸n tiÕp. C«ng ty qu¶n lÝ xuÊt khÈu ®¬n thuÇn lµm c¸c thñ tôc xuÊt khÈu vµ thu phÝ xuÊt khÈu. B¶n chÊt cña c«ng ty xuÊt khÈu lµ lµm c¸c dÞch vô qu¶n lÝ vµ thu ®îc mét kho¶n thï lao nhÊt ®Þnh tõ c¸c häat ®éng ®ã. - C«ng ty kinh doanh xuÊt khÈu ( Export Tranding Company ): Lµ C«ng ty ho¹t ®éng nh nhµ ph©n phèi ®éc lËp cã chøc n¨ng kÕt nèi c¸c kh¸ch hµng ngoµi níc víi c¸c c«ng ty trong níc ®Ó ®a hµng hãa ra níc ngoµi tIªu thô. Ngoµi viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng liªn quan trùc tiÕp ®Õn xuÊt khÈu. C¸c c«ng ty nµy cßn cung øng c¸c dÞch vô xuÊt nhËp khÈu vµ th¬ng m¹i ®èi lu. ThiÕt lËp vµ më réng c¸c kªnh ph©n phèi, tµi trî cho c¸c dù ¸n th¬ng m¹i vµ ®Çu t, thËm chÝ trùc tiÕp thùc hiÖn s¶n xuÊt ®Ó bæ trî mét c«ng ®o¹n nµo ®ã cho c¸c s¶n phÈm ( vÝ dô: bao gãi, in Ên… ). B¶n chÊt cña c«ng ty kinh doanh xuÊt nhËp khÈu lµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô xuÊt nhËp khÈu nh»m kÕt nèi c¸c kh¸ch hµng níc ngoµi víi c«ng ty xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, c¸c c«ng ty kinh doanh dÞch vô xuÊt khÈu nµy cã nhiÒu vèn, mèi quan hÖ vµ c¬ së vËt chÊt tèt nªn cã thÓ 2 lµm c¸c dÞch vô bæ trî cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña c«ng ty xuÊt khÈu. C«ng ty kinh doanh xuÊt khÈu cã kinh nghiÖm chuyªn s©u vÒ thÞ trêng níc ngoµi, cã c¸c chuyªn gia chuyªn lµm dÞch vô xuÊt khÈu. C¸c c«ng ty kinh doanh xuÊt khÈu cã nguån thu tõ c¸c dÞch vô xuÊt khÈu vµ tù bá chi phÝ cho ho¹t ®éng cña m×nh. C¸c c«ng ty nµy cã thÓ cung cÊp c¸c chuyªn gia xuÊt khÈu cho c¸c c«ng ty xuÊt khÈu. - §¹i lÝ vËn t¶i: Lµ c¸c C«ng ty thùc hiÖn dÞch vô thuª vËn chuyÓn vµ nh÷ng ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu hµng hãa nh khai b¸o h¶i quan, ¸p biÓu thuÕ quan, thùc hiÖn giao nhËn vµ chuyªn trë b¶o hiÓm. C¸c ®¹i lÝ vËn t¶i còng thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô xuÊt khÈu vµ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô giao nhËn hµng hãa ®Õn tËn tay ngêi nhËn. Khi c¸c c«ng ty xuÊt khÈu th«ng qua c¸c ®¹i lÝ vËn t¶i hay c¸c c«ng ty chuyÓn ph¸t hµng th× c¸c ®¹i lÝ vµ c¸c c«ng ty ®ã còng lµm c¸c dÞch vô xuÊt nhËp khÈu liªn quan ®Õn hµng hãa ®ã. B¶n chÊt cña c¸c ®¹i lÝ vËn t¶i häat ®éng nh c¸c c«ng ty kinh doanh dÞch vô giao nhËn vËn chuyÓn vµ dÞch vô xuÊt nhËp khÈu, thËm chÝ c¶ dÞch vô bao gãi hµng hãa cho phï hîp víi ph¬ng thøc vËn chuyÓn, mua b¶o hiÓm hµng hãa cho ho¹t ®éng cña hä. 2. Ých lîi cña xuÊt khÈu. a. XuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu phôc vô c«ng nghIÖp hãa – hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. C«ng nghiÖp hãa ®Êt níc theo nh÷ng bíc ®i thÝch hîp lµ tÊt yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo vµ chËm ph¸t triÓn ë níc ta. §Ó c«ng nghiÖp hãa ®Êt níc trong mét thêi gian ng¾n ®ßi hái ph¶i cã mét sè vèn rÊt lín ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ tiÕn tiÕn. Nguån vèn ®Ó nhËp khÈu cã thÓ ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån nh : §Çu t níc ngoµi, vay, viÖn trî, thu hót tõ häat ®éng du lÞch, dÞch vô thu ngo¹i tÖ, xuÊt khÈu søc lao ®éng… C¸c nguån vèn nh ®Çu t níc ngoµi, vay, viÖn trî… tuy quan träng nh ng råi còng ph¶i tr¶ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ë thêi kú sau nµy. Nguån vèn quan träng ®Ó nhËp khÈu cho ®Êt níc lµ xuÊt khÈu. XuÊt khÈu quyÕt ®Þnh quy m« vµ tèc ®é t¨ng trëng cña nhËp khÈu. ë níc ta thêi kú 1986- 1990 nguån thu vÒ xuÊt khÈu ®¶m b¶o trªn 55% nhu cÇu ngo¹i tÖ cho nhËp khÈu. T¬ng tù thêi kú 1991 – 1995 vµ 1996 – 2000 lµ 75.3% vµ 84.5%. Trong t¬ng lai nguån vèn bªn ngoµi sÏ t¨ng lªn, nhng mäi c¬ héi ®Çu t vµ vay nî cña níc ngoµi vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ chØ thuËn lîi kinh c¸c chñ ®Çu t vµ ngêi cho vay thÊy ®îc kh¶ n¨ng xuÊt khÈu – nguån vèn duy nhÊt ®Ó tr¶ nî thµnh hIÖn thùc. b. XuÊt khÈu ®ãng gãp vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. C¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang thay ®æi v« cïng m¹nh mÏ. §ã lµ thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa phï hîp víi xu híng ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi lµ tÊt yÕu ®èi víi níc ta. Cã hai c¸ch nh×n nhËn vÒ t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. - Mét lµ: XuÊt khÈu chØ lµ viÖc tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm thõa do cung vît qu¸ nhu cÇu néi ®Þa. Trong trêng hîp nÒn kinh tÕ cßn l¹c hËu nh níc ta s¶n xuÊt vÒ c¬ b¶n cßn cha ®ñ tiªu dïng. NÕu chØ thô ®éng vÒ sù “ thõa ra ” cña s¶n xuÊt th× xuÊt khÈu vÉn cø nhá bÐ t¨ng tr ëng chËm ch¹p s¶n xuÊt vµ sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ sÏ rÊt chËm ch¹p. - Hai lµ: Coi thÞ trêng mµ ®Æc biÖt lµ thÞ trêng thÕ giíi lµ híng quan träng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. Quan ®iÓm thø hai chÝnh lµ xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thÞ trêng thÕ giíi ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, sù t¸c ®éng nµy ®Õn s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë: + XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c cã c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn thuËn lîi: Ch¼ng h¹n khi ph¸t triÓn ngµnh dÖt may xuÊt khÈu sÏ t¹o c¬ héi cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh s¶n xuÊt nguyªn liÖu nh b«ng hay thuèc nhuém. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm xuÊt khÈu, dÇu thùc vËt, chÌ… cã thÓ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ phôc vô cho nã. XuÊt khÈu t¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng tiªu thô, gãp phÇn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh. XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn më réng kh¶ n¨ng cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc. XuÊt khÈu t¹o ra nhiÒu tiÒn ®Ò kinh tÕ – kü thuËt nh»m c¶i t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc. §iÒu nµy muèn nãi ®Õn xuÊt khÈu lµ ph¬ng tiÖn quan träng t¹o ra vèn vµ kü thuËt, c«ng nghÖ tõ thÕ giíi bªn ngoµi vµo ViÖt Nam, nh»m hiÖn ®¹i hãa nÒn kinh tÕ ®Êt níc – T¹o ra mét n¨ng lùc s¶n xuÊt míi. Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng hãa cña ta sÏ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt lîng. Cuéc c¹nh tranh nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i tæ chøc l¹is¶n xuÊt vµ h×nh thµnh c¬ cÊu s¶n xuÊt lu«n thÝch nghi ®îc víi thÞ trêng. XuÊt khÈu cßn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n ®æi míi vµ hoµn thiÖn c«ng viÖc qu¶n trÞ s¶n xuÊt – kinh doanh, thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ më réng thÞ trêng. 3 c. XuÊt khÈu cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. T¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®Õn ®êi sèng bao gåm nhIÒu mÆt. Tríc hÕt s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ n¬i thu hót hµng triÖu lao ®éng vµo lµm viÖc – cã thu nhËp kh«ng thÊp. XuÊt khÈu cßn t¹o ra nguån vèn ®Ó nhËp khÈu vËt phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô cuéc sèng vµ ®¸p øng ngµy mét phong phó h¬n nhu cÇu tIªu dïng cña nh©n d©n. d. XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngä¹i cña n íc ta. XuÊt khÈu vµ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cã t¸c ®éng qua l¹i phô thuéc lÉn nhau. Cã thÓ ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã sím h¬n ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c vµ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy c¸c quan hÖ nµy ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n xuÊt khÈu vµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu thóc ®Èy quan hÖ tÝn dông, ®Çu t vµ më réng vËn t¶i quèc tÕ. MÆt kh¸c chÝnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i trªn l¹i t¹o tiÒn ®Ò cho më réng xuÊt khÈu. 3. NhiÖm vô cña xuÊt khÈu. XuÊt ph¸t tõ môc tiªu chung cña xuÊt khÈu lµ xuÊt khÈu ®Ó nhËp khÈu ®¸p øng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ ®a d¹ng: phôc vô cho c«ng nghiÖp hãa ®Êt níc, cho tiªu dïng, cho xuÊt khÈu vµ t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm. XuÊt khÈu lµ ®Ó nhËp khÈu do ®ã thÞ trêng xuÊt khÈu ph¶i g¾n víi thÞ trêng nhËp khÈu. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ trêng ®Ó x¸c ®Þnh ph¬ng híng tæ chøc nguån nhËp khÈu hµng thÝch hîp. §Ó thùc hiÖn tèt môc tiªu trªn, ho¹t ®éng xuÊt khÈu cÇn hêng vµo thùc hiÖn c¸c môc tiªu sau: - Ph¶i ra søc khai th¸c cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc cña ®Êt níc ( ®Êt ®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¬ së vËt chÊt, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng hãa xuÊt khÈu ®Ó t¨ng nhanh khèi lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu. - T¹o ra nh÷ng mÆt hµng ( nhãm hµng ) xuÊt khÈu chñ lùc ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña thÞ trêng thÕ giíi vµ cña kh¸ch hµng vÒ chÊt lîng vµ sè lîng cã søc hÊp dÉn vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao. II. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n cña ngµnh thñy s¶n VIÖtNam. 1. Néi dung cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n. - TiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ trêng xuÊt khÈu thñy s¶n: C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ trêng mµ m×nh cã ý ®Þnh th©m nhËp. Nghiªn cøu, ph©n tÝch mäi mÆt cña thÞ trêng: Kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa, thÞ hiÕu tiªu dïng vÒ mÆt hµng thñy s¶n. - TiÕn hµnh lùa chän mÆt hµng xuÊt khÈu phï hîp víi thÞ trêng mµ doanh nghiÖp muèn th©m nhËp v× mçi thÞ trêng cã ®Æc ®iÓm riªng vÒ nhu cÇu s¶n phÈm – Thùc hiÖn cung cÊp s¶n phÈm thñy s¶n theo nhu cÇu cña thÞ trêng. - Lùa chän b¹n hµng kinh doanh. - Lùa chän ph¬ng thøc giao dÞch. - TiÕn hµnh ®µm ph¸n vµ ký kÕt hîp ®ång. - Thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu, giao hµng vµ thanh tãan. 2. Tæ chøc qu¶n lÝ ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n. HiÖn nay thñy s¶n ®ang lµ mét ngµnh mòi nhän cña kinh tÕ ®Êt níc. Chóng ta ®· x¸c ®Þnh râ vai trß cña ngµnh thñy s¶n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã ®îc coi nh lµ sù tæng hîp cña bé phËn c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp – cã vai trß trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng. Ngµnh thñy s¶n ®ang tiÕn hµnh x©y dùng mét bé m¸y tinh gi¶m gän nhÑ nhng ®¹t hiÖu qu¶ cao víi hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch ngµy cµng hoµn thiÖn ®Ó t¸i t¹o mét mÆt b»ng th«ng tho¸ng tõ trung ¬ng tíi ®Þa ph¬ng, ®a c«ng t¸c qu¶n lÝ nhµ níc ®i vµo chiÒu s©u, phï hîp víi kinh tÕ thÞ trêng, t¨ng kh¶ n¨ng héi nhËp cña ngµnh. §èi víi häat ®éng xuÊt khÈu, ngµnh thñy s¶n tiÕn hµnh qu¶n lý th«ng qua luËt thñy s¶n míi ban hµnh – TiÕn hµnh æn ®Þnh m«i trêng kinh doanh thñy s¶n, t¹o hµnh lang ph¸p lý cho häat ®éng ®Çu t kinh doanh, kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh doanh tõ khai th¸c, nu«i trång ®Õn chÕ biÕn th¬ng m¹i. TiÕp tôc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé c¸c LuËt nh LuËt doanh nghiÖp, LuËt ®Çu t níc ngoµi, LuËt th¬ng m¹i… III. ThÞ trêng Trung Quèc vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi viÖc xuÊt khÈu thñy s¶n sang thÞ trêngTrung Quèc. 1. ThÞ trêngTrung Quèc. a. §Æc ®IÓm vÒ kinh tÕ. Trung quèc ®ang hßan thiÖn hÖ thèng thÓ chÕ kInh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa. Trung quèc lµ mét níc lín cã nhIÒu khu vùc hµnh chÝnh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm rÊt kh¸c nhau vÒ tiÒm 4 n¨ng vµ nhu cÇu, mçi khu vùc cã thÕ m¹nh riªng. Trung quèc lµ lµ thµnh viªn cña WTO vµ nhiÒu tæ chøc quèc tÕ. Trung Quèc u tiªn ph¸t triÓn c¸c ®Æc khu kinh tÕ vµ sau nµy c¸c ®Æc khu kinh tÕ ®îc ph¸t triÓn thµnh nh÷ng trung t©m th¬ng m¹i lín, c¸c c¬ së gia c«ng xuÊt khÈu tiªn tiÕn, nh÷ng khu sinh ho¹t cã chÊt lîng cao víi ®Çy ®ñ tiÖn nghi phôc vô, nh÷ng trung t©m th«ng tin quèc tÕ lín. Trung Quèc tiÕn hµnh më cöa c¸c cña khÈu kinh tÕ.Trung Quèc rÊt chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng biªn mËu. ChÝnh phñ Trung Quèc tiÕn hµnh ®æi míi bé m¸y tæ chøc ngo¹i th¬ng ngµy cµng gän nhÑ, gi¶m bít rêm rµ trong thñ tôc hµnh chÝnh, gióp cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuËn lîi. TiÕn hµnh ®a quyÒn tù chñ kinh doanh xuèng ®Þa ph¬ng vµ thùc hiÖn chÕ ®é kho¸n ngo¹i th¬ng. TiÕn hµnh c¶i c¸ch thÓ chÕ kÕ ho¹ch ngo¹i th¬ng tõ chÕ ®é hai chiÒu sang chÕ ®é mét chiÒu lµ chÝnh. ChÝnh phñ thùc hiÖn chÕ ®é bu«ng láng quan hÖ tµi vô ngo¹i th¬ng, t¸ch rêi sù bã buéc tµi chÝnh gi÷a trung ¬ng víi ®Þa ph¬ng. Trung Quèc thùc hiÖn chÕ ®é ph©n phèi l¹i lîi nhuËn ngo¹i th¬ng víi biÖn ph¸p khãan réng, ®a møc kho¸n thu ngo¹i tÖ xuÊt khÈu cho toµn bé doanh nghiÖp ngäai th¬ng c¸c cÊp, c¸c lo¹i h×nh nép lîi nhuËn vµ ngo¹i tÖ theo hÖ sè c¬ b¶n, ®ång thêi khãan doanh sè cho c¸c xÝ nghiÖp. b. §Æc ®iÓm vÒ chÝnh trÞ. Trung Quèc lµ níc ®i theo thÓ chÕ kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. Thùc hiÖn lÝ thuyÕt 3 nh©n tè: LÝ luËn chñ nghÜa M¸c – Lª nin, T tëng Mao Tr¹ch §«ng, ®êng lèi §Æng TiÓu B×nh. Trung Quèc thùc hiÖn chñ ch¬ng ®a ph¬ng hãa, ®a d¹ng hãa c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi gno¹i vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tham gia vµo rÊt nhiÒu c¸c tæ chøc kinh tÕ – chÝnh trÞ trªn thÕ giíi, ngµy cµng më réng vµ kh¼ng ®Þnh vai tß cña mét níc ®«ng d©n nhÊt trªn thÕ giíi. c. §Æc ®iÓm vµ luËt ph¸p. Trung Quèc sö dông c«ng cô vÒ thuÕ, chÝnh s¸ch trî cÊp xuÊt khÈu, hç trî vÒ tµi chÝnh, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i, hç trî xóc tiÕn th¬ng m¹i. §èi víi c«ng cô thuÕ, Trung Quèc ¸p dông nh lµ mét «ng cô ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong níc. d. §Æc ®iÓm vÒ v¨n hãa con ngêi. Ngêi tiªu dïng Trung Quèc a nh÷ng s¶n phÈm nh¹p ngo¹i cã c«ng nghÖ cao, mÆc dï ngêi Trung Quèc rÊt coi träng hµng xuÊt trong níc. Hµng nhËp khÈu vÉn ®îc a thÝch h¬n vµ hä vÉn chän mua hµng nhËp khÈu nÕu cã kh¶ n¨ng, nhÊt lµ nh÷ng mÆt hµng cã c«ng nghÖ cao. Nhu cÇu cña thÞ trêng Trung Quèc kh¸ ®a d¹ng vµ ®îc xem lµ thÞ trêng kh¸ dÔ tÝnh do c¸c tÇng líp d©n c kh¸c nhau, cã thu nhËp kh¸c nhau. §©y lµ thÞ trêng ®Æc trng bëi sù tån t¹i cña c¸c lo¹i hµng hãa cã quy c¸ch vµ chÊt lîng kh¸c nhau xa ®Õn møc mµ gI¸ c¶ chªnh lÖch nhau hµng chôc thËm chÝ hµng tr¨m lÇn. C¸c doanh nh©n Trung Quèc th× thÝch lµm “ biªn mËu ” v× theo h×nh thøc nµy hä ®îc hßan thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng tíi 50%. 2. ThÞ trêng thñy s¶n Trung Quèc. a. T×nh h×nh khai th¸c vµ nu«i trång thñy s¶n Trung Quèc. Sau khi c¶i c¸ch më cña trong vßng 20 n¨m, tõ 1979 – 1999 gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh h¶i s¶n trung quècb×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 22,25%. N¨m 1979 gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh h¶i s¶n chØ chiÕm 0,7% GDP nhng ®Õn n¨m 1999 ®· t¨ng lªn ®Õn 2,4% bao gåm c¶ h¶i s¶n ®¸nh b¾t vµ nu«i trång. Tæng s¶n lîng h¶i s¶n cña Trung Quèc n¨m 1999 lµ h¬n 40 triÖu tÊn- ®øng ®Çu thÕ giíi. N»m ë khu vùc §«ng Nam ¸, víi h¬n 18.000 km tiÕp gi¸p víi biÓn th¸i b×nh d¬ng vµ h¬n 500 hßn ®¶o lín nhá: Trung Quèc lµ níc cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn thñy s¶n hiÖn ®¹i nhÊt nh× thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã l¹i lµ mét níc ®«ng d©n nhÊt thÕ giíi, Trung Quèc kh«ng thÓ kh«ng lÊy ph¸t triÓn thñy s¶n lµm chç dùa cho hµng tû con ngêi. Trong vßng 10 n¨m qua nhê ®Çu t cã träng ®iÓm – Trung Quèc ®· chiÕm gÇn 30% tæng s¶n lîng khai th¸c vµ nu«i trång thñy s¶n toµn cÇu. Trë thµnh níc nu«i trång thñy s¶n lín nhÊt thÕ giíi. H¬n n÷a trong chiÕn lîc ph¸t triÓn nghÒ c¸ cña m×nh Trung Quèc ®· kh¼ng ®Þnh chiÕn lîc ph¸t triÓn “ ®i ra bªn ngoµi ”. Trung Quèc ®· ký nhiÒu hiÖp ®Þnh hîp t¸c vÒ nghÒ c¸ víi c¸c níc. Ch¼ng h¹n theo hÖp ®Þnh nghÒ c¸ ®· ký víi Myamar níc nµy cho phep tµu ®¸nh c¸ cña Trung Quèc vµo khai th¸c trong vïng biÓn cña Myamar. Ph¬ng ch©m cña Trung Quèc lµ: Lóc ®Çu hä ®ãng gãp cho ®èi t¸c, gióp ®ì ®èi t¸c råivÒ sau thùc hiÖn hai bªn cïng cã lîi. Hä cho r»ng môc tiªu cña ngµnh thñy s¶n Trung Quèc lµ kh«ng nh÷ng ph¶i b¶o vÖ vµ sö dông hîp lÝ tµi nguyªn mµ ph¶i cßn th«ng qua sù hîp t¸c b×nh ®¼ng cïng cã lîi, më ra viÖc sö dông tµi nguyªn nghÒ c¸ cña c¸c níc kh¸c vµ c«ng h¶i. 5 S¶n lîng thñy s¶n Trung Quèc giai ®o¹n 1990 – 2000. ( §VT : 1000 tÊn ) Trong ®ã N¨m S¶n lîng Khai th¸c Nu«i trång 1990 14.602 6.650 7.952 1991 19.620 7.360 12.260 1992 19.625 8.310 11.315 1993 24.261 9.280 14.981 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 27.957 10.860 17.097 32.567 12.550 20.017 36.377 14.170 22.207 39.739 15.710 24.029 44.301 17.230 27.071 47.284 17.240 30.044 41.520 16.980 24.540 Nguån: FAO, Report, FAO Rome 7/ 2002. §Ó b¶o vÖ nguån lîi h¶i s¶n Trung Quèc ®· thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch lµ møc t¨ng trëng s¶n l¬ng khai th¸c b»ng 0. MÆc dï lµ quèc gia khai th¸c h¶i s¶n sè 1 thÕ giíi nh ng níc nµy ®· kh«ng t¨ng s¶n lîng tõ n¨m 2000. ë Trung Quèc chÝnh phñ thi hµnh lÖnh cÊm khai th¸c h¶i s¶n t¹i khu vùc biÓn §«ng mÆc dï khu vùc nµy lµ ng trêng khai th¸c h¶i s¶n rÊt quan träng cña Trung Quèc, tËp trung ë c¸c tØnh Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y vµ H¶i Nam, s¶n lîng khai th¸c hµng n¨m chiÕm 1/3 s¶n lîng khai th¸c toµn quèc. §Ó b¶o vÖ nguån lîi h¶i s¶n ChÝnh Phñ níc nµy cßn tiÕn hµnh ngng khai th¸c ë tõng vïng biÓn vµo tõng thêi gian thÝch hîp trong n¨m. a. T×nh h×nh chÕ biÕn xuÊt khÈu thñy s¶n Trung Quèc. Trung Quèc ®ang næi lªn nh thÞ trêng thñy s¶n lín nhÊt ch©u ¸, võa nhËp ®Ó tiªu thô trong níc, võa ®Ó t¸i xuÊt. Tuy ph¸t triÓn thñy s¶n nhanh chãng nhng Trung Quèc vÉn cha ®¶m b¶o ®îc nhu cÇu vÒ c¸ mµ vÉn ph¶i nhËp khÈu v× d©n ®«ng vµ møc tiªu dïng b×nh qu©n cao h¬n so víi thÕ giíi. N¨m 1999 Trung Quèc nhËp khÈu 1,35 triÖu tÊn thñy s¶n vµ xu híng nhËp khÈu thñy s¶n Trung Quèc vÉn tiªp tôc gia t¨ng. §Ó c©n ®èi Trung Quèc rÊt quan t©m ®Õn vIÖc ph¸t trIÓn xuÊt khÈu thñy s¶n. Nhng chÊt lîng h¶i s¶n Trung Quèc th× l¹i cã vÊn ®Ò ( lîng vi sinh vËt hoÆc lîng thuèc kh¸ng sinh vît møc qui ®Þnh ) nªn khi xuÊt khÈu thêng bÞ níc ngoµi tõ chèi nhËn hµng. Mét sè xÝ nghiÖp chÕ biÕn h¶i s¶n tuy ®· ®îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¹t tiªu chuÈn HACCP ( Hazard Analysic and Critical Control Pint ) nhng s¶n phÈm xuÊt khÈu cña hä vÉn kh«ng phï hîp víi yªu cÇu cña níc nhËp khÈu bëi v× tiªu chuÈn nhËp khÈu h¶i s¶n cña nh÷ng níc ®ã ( NhËt b¶n, Hµn Quèc, Mü, EU ) ®Òu t¬ng ®èi cao. Theo c¸c chuyªn gia nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng nµy lµ do m«i trêng nu«i b¾t h¶i s¶n. Cô thÓ lµ níc bÈn sinh ho¹t ë c¸c thµnh phè, níc bÈn c«ng nghiÖp ®· lµm cho c¸c vïng níc cËn h¶i bÞ « nhiÔm. Qua xÐt nghiÖm ngêi ta ph¸t hiÖn trong níc biÓn ë nh÷ng vïng cËn h¶i Trung Quèc thêng cã chÊt ®¹m v« c¬ vµ phèt ph¸t ho¹t tÝnh. H¬n n÷a trong níc biÓn ë vïng vÞnh vµ vïng cËn h¶i Trung Quèc cßn nhiÒu sinh vËt cã h¹i. Ngoµi ra trong qu¸ tr×nh nu«i h¶i s¶n thøc ¨n dïng cho t«m, c¸ chÊt bÈn do t«m, c¸ bµi tiÕt ra, c¸c lo¹i thuèc hãa häc còng lµm cho c¸c vïng níc nu«i h¶i s¶n bÞ « nhiÔm. Theo ®¸nh gI¸ s¬ bé, mçi tuÇn ®éng vËt nhuyÔn thÓ thêng th¶i ra 6 – 8 tÊn chÊt bÈn. ë nhiÒu n¬i t¹i Trung Quèc, c¸c hé nu«i c¸ lång, v× muèn tranh thñ sö dông nhiÒu mÆt níc, ®· bè trÝ lång c¸ dµy ®Æc vµ sè lîng c¸ nu«i trong lång còng nhiÒu, khiÕn cho mÆt níc bÞ « nhiÔm nghiªm träng, chÊt lîng níc kÐm. Khi mét lång c¸ cã bÖnh th× rÊt dÔ truyÒn sang lång kh¸c. ViÖc nu«i thñy s¶n trong lång víi mËt ®é cao, còng lµm cho sù lu th«ng dßng ch¶y ë nh÷ng vïng níc nu«i thñy s¶n bÞ ¶nh hëng khiÕn cho m«i trêng nu«i trång h¶i s¶n cµng bÞ « 6 nhiÔm, tuÇn hoµn n¨ng lîng bÞ c¶n trë, tèc ®é sinh trëng cña h¶i s¶n chËm vµ h¶i s¶n sinh bÖnh. ViÖc ®¸nh b¾t h¶i s¶n qu¸ møc còng lµ nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn v× nã lµm thay ®æi c¬ cÊu chñng lo¹i h¶i s¶n, ph¸ ho¹i hÖ thèng sinh th¸i, sè lîng sinh vËt kh«ng thuéc ®èi tîng ®¸nh b¾t t¨ng nhanh. b. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu thñy s¶n Trung Quèc. Theo tµi liÖu cña FAO, tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 1997 nhu cÇu thÕ giíi vÒ thñy s¶n t¨ng 14 triÖu tÊn, nhng tõ n¨m 1997 s¶n lîng ®¸nh b¾t h¶i s¶n kh«ng t¨ng n÷a. Trong t¬ng lai, biÓn lµ nguån cung cÊp thùc ph¶m chñ yÕu cho nh©n lo¹i vµ ngµnh nu«i h¶i s¶n lµ ngµnh quan träng. Toµn cÇu hãa kinh tÕ thÕ giíi vµ tù do hãa th¬ng m¹i lµ xu thÕ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi. Sau khi gia nhËp WTO Trung Quèc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña tæ chøc nµy ®ång thêi tham gia x©y dung nh÷ng quy t¾c míi vÒ mua b¸n thñy s¶n quèc tÕ, ph¸t huy h¬n n÷a vai trß tÝch cùc cña m×nh trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi. Råi ®©y nh÷ng tranh chÊp vÒ th¬ng m¹i liªn quan ®Õn c¸c quy t¾c cña WTO vµ tiªu chuÈn vÒ ph¬ng ph¸p chÕ biÕn vµ s¶n xuÊt PPM, sÏ cµng thªm gay g¾t. Th¸ng 7/1997 EU c¨n cø vµo b¸o c¸o cña tæ chøc y tÕ thÕ giíi quyÕt ®Þnh cÊm nhËp khÈu c¸ qu¹t cña Trung Quèc. S¶n lîng c¸qu¹t cña Trung quèc chiÕm 80% t¨ng s¶n lîng c¸ qu¹t cña thÕ giíi. ViÖc lµm nµy cña EU ®· g©y thiÖt h¹i cho cho c¸c nhµ nhËp khÈu vµ tiªu dïng ch©u ©u. MÆc dï nh÷ng lÝ do mµ EU ®a ra cha x¸c ®¸ng, nhng lóc ®ã Trung quèc cha ra nhËp WTO nªn vÊn ®Ò ®· kh«ng ®îc gi¶i quyÕt mét c¸ch ®óng ®¾n. Qua nhiÒu lÇn bµn b¹c m·i ®Õn n¨m 1999, EU míi cö ®oµn ®iÒu tra sang Trung Quèc vµ sau ®ã míi kh«i phôc viÖc nhËp khÈu l¹i c¸ qu¹t tõ Trung Quèc. §iÒu ®ã chøng tá, mÆc dï tiªu chuÈn PPM cha thËt hîp lÝ, nhng nã ®· ®îc c¸c níc ph¸t triÓn thõa nhËn nªn Trung Quèc vÉn ph¶i coi träng. XuÊt nhËp khÈu Trung Quèc giai ®o¹n 1995 – 2000. XuÊt khÈu NhËp khÈu S¶n lîng Gi¸ trÞ S¶n lîng Gi¸ trÞ N¨m ( TriÖu tÊn ) ( Tû USD) ( triÖu tÊn ) ( Tû USD ) 1995 0,739 0,329 1,340 0,96 1996 0,802 0,305 1,387 1,20 1997 0,922 0,314 1,513 1,21 1998 1,003 2,810 1,141 1,02 1999 1,348 3,140 1,309 1,29 2000 1,534 3,830 2,520 1,85 Nguån: Song Shuyi – Chñ tÞch Kingdom. Group – Héi th¶o quèc tÕ vÒ thñy s¶n. Sau khi ra nhËp WTO, Trung quèc sÏ kh«ng cßn bÞ ph©n biÖt ®èi xö, nh÷ng rµo c¶n hµnh chÝnh mµ mét sè níc dung lªn trong quan hÖ th¬ng m¹i víi Trung Quèc sÏ bÞ dì bá, chi phÝ trong viÖc mua b¸n thñy s¶n sÏ gi¶m bít. Trung quèc sÏ cã ®iÒu kiÖn nhËp khÈu kü thuËt nu«i, b¾t vµ chÕ biÕn thñy s¶n tiªn tiÕn cña níc ngoµi, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng trong ngµnh thñy s¶n, t¨ng cêng n¨ng lùc c¹nh tranh. b. Nhu cÇu, thÞ hiÕu tiªu dïng thñy s¶n Trung Quèc. VíI 1,3 tû d©n, cã nhu cÇu ®a d¹ng vÒ c¸c mÆt hµng thñy s¶n nh t«m ,c¸ t¬i sèng, vi bãng c¸, bµo ng, trai ngäc, h¶i s©m, b«ng thïa, mùc kh«. §Æc biÖt lµ c¸ íp muèi ®îc tiªu thô rÊt m¹nh ë c¸c tØnh gi¸p biªn giíi. Trung Quèc cã nhu cÇu nhËp khÈu lín v× thÞ trêng nµy võa nhËp ®Ó tiªu dïng trong níc, võa nhËp ®Ó t¸i xuÊt. C¸c thµnh phè lín cã nhu cÇu nhËp khÈu nhiÒu t«m hïm, t«m só, c¸ ngõ, mùc… ®i theo chÝnh s¸ch nhËp ®Ó t¸i xuÊt Trung Quèc cã nhu cÇu nhËp nhiÒu nguyªn liÖu th«. d. Quy chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu thñy s¶n Trung Quèc. Trung Quèc míi ®©y ®· ®a ra mét lo¹t c¸c quy ®Þnh míi, ¸p dông tõ 30/6 vÒ ghi nh·n, bao gãi vµ chøng nhËn vÒ kiÓm kª hµng hãa, kiÓm dÞch ( Nh·n ph¶i ghi râ tªn th«ng thêng, ph¬ng c 7 thøc khai th¸c, hµng nhËp khÈu sÏ bÞ tr¶ l¹i hoÆc tiªu hñy nÕu kh«ng trïng khíp víi giÊy chøng nhËn ) g©y nhiÒu khã kh¨n ®èi víi viÖc xuÊt khÈu hµng thñy s¶n cña ta nhÊt lµ víi hµng tiÓu ng¹ch. Theo hiÖp ®Þnh khung ®· ký kÕt vÒ khu vùc mËu dÞch tù do Asean – Trung quèc tõ 1/7/2003 níc nµy sÏ h¹ møc thuÕ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng thñy s¶n thuéc ch¬ng 3. §èi vêi hµng thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo Trung Quèc, Trung Quèc sÏ thùc hiÖn viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan kho¶ng 25% so víi tríc ®©y. 3. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng tíi viÖc xuÊt khÈu thñy s¶n vµo thÞ trêng Trung Quèc. a. Nh÷ng nh©n tè thuËn lîi. - VÒ ®Æc ®iÓm thÞ trêng Trung quèc: Trung quèc lµ mét thÞ trêng lín, d©n sè chiÕm 1/5 d©n sè thÕ giíi. §©y lµ mét thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng cho xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt nam. Kinh tÕ Trung quèc ®ang trªn ®µ t¨ng trëng m¹nh. Nhu cÇu vÒ thñy s¶n cña Trung Quèc t¨ng cao víi chÊt lîng tõ thÊp lªn ®Õn cao. Theo dâi mÊy n¨m gÇn ®©y c¸c nhµ quan s¸t thÞ trêng cho thÊy trong b÷a ¨n cña ngêi Trung quèc ®ang nghiªng vÒ tiªu dïng h¶i s¶n, møc tiªu dïng b×nh qu©n ®Çu ngêi n¨m 1998 lµ 18 kg, n¨m 2000 lµ 23 kg, n¨m 2001 lªn kho¶ng 25- 30 kg. §©y chÝnh lµ mét c¸nh cöa më réng cho thñy s¶n ViÖt nam th©m nhËp dÔ h¬n vµo thÞ trêng Trung quèc. TÇng líp giµu ®ßi hái h¶i s¶n ph¶i cã “chÊt lîng cao” bëi hä sÝnh hµng nhËp khÈu h¬n hµng s¶n xuÊt trong níc. Cßn l¹i ®a sè ngêi d©n trung quèc cã thu nhËp trung b×nh l¹i chØ cÇn hµng thñy s¶n ë møc b×nh d©n, hßan toµn kh«ng kh¾t khe vÒ chÊt lîng s¶n phÈm, hä thÝch ¨n hµng kh« muèi. §Æc biÖt lµ vµi tØnh gi¸p biªn giíi cã mÆt hµng c¸ íp muèi cã h¬ng vÞ ®Æc biÖt mµ chØ cã ngêi trung quèc a dïng. N¾m b¾t ®îc nhu cÇu Êy, nhanh chãng s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng thÝch øng cho tong ®èi tîng tiªu dïng th©m nhËp s©u h¬n n÷a thÞ trêng Trung quèc, do vËy mµ gi¸ trÞ hµng thñy s¶n ViÖt Nam vµo Trung quèc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lu«n ®¹t møc t¨ng n¨m sau cao h¬n n¨m tríc. - VÒ vÞ trÝ ®Þa lÝ: ViÖt Nam lµ níc cã chung biªn giíi víi Trung quèc nªn cã quan hÖ bu«n b¸n tõ l©u ®êi, viÖc n¾m b¾t vµ hIÓu ®Æc tÝnh vµ nhu cÇu cña ngêi Trung quèc trë nªn dÔ dµng h¬n. VIÖt nam cã thÓ vËn chuyÓn thñy s¶n c¶ ®êng bé vµ ®êng biÓn víi thêi gian vµ qu·ng ®êng ng¾n. ViÖt nam cã nhiÒu cöa khÈu kinh tÕ víi trung quèc nh : T©n thanh ( L¹ng s¬n ), Mãng c¸i ( Qu¶ng ninh )… mµ ®Æc biÖt ®èi víi ngµnh thñy s¶n th× cöa khÈu Mãng c¸i lµ mét cöa khÈu quan träng: thø nhÊt ®©y lµ mét cña khÈu mµ hµng hãa lu chuyÓn víi tèc ®é lín, thø hai Qu¶ng ninh lµ mét tØnh cã tiÒm n¨ng thñy s¶n ®øng thø hai trong vïng ®ång b»ng S«ng Hång. S¶n lîng thñy s¶n cña vïng ®¹t ®îc 25.000 – 30.000 tÊn/ n¨m, trong ®ã 80% tõ khai th¸c. Qu¶ng ninh lµ mét thÞ trêng thñy s¶n s«i ®éng, thñy s¶n khai th¸c ®îc tËp trung ®Ó xuÊt khÈu, c¶ chÝnh ng¹ch, tiÓu ng¹ch vµ lËu qua biªn giíi, hµng n¨m thu vÒ 38 – 40 triÖu USD. §iÒu thuËn lîi n÷a lµ khi giao lu bu«n b¸n nÕu mét níc cã c¶ng biÓn th× chi phÝ thÊp h¬n so víi nh÷ng níc kh«ng cã c¶ng biÓn- ViÖt nam l¹i cã c¶ng H¶i phßng gÇn Trung Quèc. - VÒ quan hÖ kinh tÕ: Th¸ng 11/2002 c¸c níc Asean vµ Trung Quèc ®· ký kÕt víi nhau hiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn gi÷a Asean – Trung quèc vµo n¨m 2010 theo ®ã “ Ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím ” ®· ®îc ký kÕt. Theo tiÕn tr×nh nµy kÓ tõ ngµy 1/1/2004 ViÖt nam vµ Trung quèc sÏ c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu víi lé tr×nh c¾t gi¶m kÐo dµi dÇn dÇn ®Õn n¨m 2008. HÇu hÕt c¸c mÆt hµng tham gia vµo ch¬ng tr×nh nµy lµ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, rau qu¶, thñy s¶n. Tõ n¨m 2002 hµng hãa xuÊt khÈu tõ ViÖt nam vµo Trung Quèc sÏ ®îc hëng u ®·i cô thÓ thuÕ suÊt trung b×nh gi¶m 25% so víi tríc ®©y. Th¸ng 3/2002 phÝa Trung quèc ®· chÝnh thøc th«ng b¸o cho Bé Th¬ng M¹i ViÖt Nam vÒ viÖc Trung Quèc cho hëng u ®·i tèi huÖ quèc ( MFN ) ®èi víi thuÕ suÊt hµng nhËp khÈu vµo Trung quèc theo chuÈn mùc cña tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi ( WTO ). c. Nh÷ng nh©n tè bÊt lîi. VÒ phÝa Trung Quèc: §øng tríc chÊt lîng thñy s¶n cña m×nh cßn kÐm nªn Trung Quèc cÇn cã mét thêi gian qu¸ ®é. MÊy n¨m nay bé n«ng nghiÖp Trung Quèc ®· cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ tµi nguyªn thñy s¶n, nhng cha cã hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh vÒ xuÊt nhËp khÈu thñy s¶n. Trong vßng 5 n¨m ( 2001- 2005 ) nhu cÇu tiªu dïng thñy s¶n cña Trung Quèc cã thÓ vît EU nhng chØ ®øng sau Mü vµ NhËt. §©y lµ nh÷ng c¬ héi lín cho ngµnh thñy s¶n níc ta. Tuy nhiªn còng ph¶i thÊy thÞ trêng nµy kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã nh÷ng trë ng¹i. Theo c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cho biÕt trë ng¹i lín nhÊt trong viÖc giao th¬ng víi Trung Quèc hiÖn nay lµ ®µm ph¸n, bu«n b¸n. Ngêi Trung Quèc cã thãi quen mÆc c¶ rÊt nhiÒu do vËy “ gi¸ chãt ” thùc tÕ míi lµ gi¸ khëi ®iÓm ®Ó ®µm ph¸n, ®iÒu nµy ®ßi hái c¸c chuyªn 8 viªn ®µm ph¸n cña ta ph¶i rÊt nhÉn n¹i, ph¶i x¸c ®Þnh ®îc ®èi t¸c cã ph¶i lµ ngêi quyÕt ®Þnh cuèi cïng kh«ng. Trung Quèc qu¶n ngo¹i tÖ rÊt chÆt nªn sè lîng c¸c c«ng ty ViÖt Nam ®îc phÐp thanh to¸n b»ng USD rÊt h¹n chÕ vµ hÇu hÕt lµ Trung Quèc cha thùc hiÖn phæ biÕn theo th«ng lÖ quèc tÕ b»ng L/ C. XÐt vÒ møc ®é an toµn trong th¬ng m¹i th× viÖc thanh to¸n theo ®êng biÓn cã nhiÒu rñi ro. H¬n n÷a møc thuÕ ®¸nh vµo mÆt hµng h¶i s¶n nhËp khÈu thêng cao h¬n thÞ trêng Mü, NhËt vµ c¸c níc ch©u ¸ kh¸c. Trë ng¹i lµ vËy nhng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã c¸c c¸ch ®Ó vît qua. VÊn ®Ò lµ nghiªn cøu kü c¸c ®èi t¸c, hiÓu biÕt cÆn kÏ m«i trêng kinh doanh t×m ph¬ng thøc øng xö hîp lÝ sÏ giµnh th¾ng lîi. ViÖc chiÕm lÜnh thÞ trêng Trung Quèc ph¶i tèn nhiÒu c«ng søc, thêi gian ®Ó t×m c¸c ®èi t¸c ®¸ng tin cËy cho doanh nghiÖp, nªn doanh nghiÖp thñy s¶n ViÖt Nam ®ang cã nhIÒu nç lùc trong viÖc tiÕp cËn, lùa chän nh÷ng c«ng ty, tËp ®oµn lín cã ®ñ uy tÝn vµ n¨ng lùc th¬ng m¹i ®Ó thiÕt lËp quan hÖ mua b¸n l©u dµi. VÒ phÝa ViÖt Nam: §èi víi chóng ta trë ng¹i lín nhÊt lµ thñ tôc h¶i quan t¹i c¸c khu vùc cöa khÈu. Cho ®Õn nay chóng ta vÉn cßn lÊn cÊn vÒ quy chÕ vµ chÝnh s¸ch, kh«ng th«ng tho¸ng linh ho¹t nh phÝa Trung Quèc. Trung Quèc kh«ng quan t©m ®Õ chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch, miÔn cã lîi lµ lµm. Hä s·n sµng ®a c¬ chÕ vµo chç khã kh¨n, vÝ dô hµng hãa qua cöa khÈu B¾c Lu©n chÞu thÕ 100% th× qua b»ng ®êng s«ng chØ 50%. MÆc dï Q§ 53 dï cã t¹o c¬ chÕ th«ng tho¸ng nhng l¹i kh«ng cã v¨n b¶n híng dÉn, nªn hµng nµo sang ®îc Trung Quèc th× sang cã khi cßn bÞ giam gi÷ bÊt chît. ViÖc th«ng quan cña ta cßn nhiÒu h¹n chÕ, trong khi Trung Quèc xuÊt hµng ®i bÊt kÓ chç nµo ®i ®îc. ChÝnh s¸ch thuÕ cña ta cßn lñng cñng do ®iÒu hµnh, nªn cã lóc phÝa Trung Quèc Ðp gI¸ do hµng bÞ ø, khiÕn cho phÝa doanh nghiÖp ViÖt Nam tù ph¸ gi¸ cña nhau. Ch¬ng II: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam sang thÞ trêng Trung Quèc. I.Tæng quan vÒ thñy s¶n ViÖt Nam. 1. T×nh h×nh ph¸t triÓn cña ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam. a. TiÒm n¨ng cña ngµnh thñy s¶n viÖt Nam. * TiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn: + §iÒu kiÖn tù nhIªn: ViÖt nam cã bê biÓn dµi 3260 km, 12 ®Çm, ph¸, 112 cña s«ng, l¹ch, trong ®ã 47 cöa cã ®é tõ 1,6 – 3,0 m ®Ó ®a tµu c¸ cã c«ng suÊt 140cv ra vµo khi cã thñy triÒu. HÖ thèng 4000 hßn ®¶o, ®Æc biÖt 2 quÇn ®¶o hoµng sa vµ Trêng sa cã thÓ x©y dung ®îc c¸c c¬ së h¹ tÇng khai th¸c xa bê, nu«i trång thñy s¶n vµ b¶o vÖ an ninh tæ quèc. BiÓn ViÖt nam bao gåm: (1) vïng néi thñy vµ l·nh h¶i réng 226000 km 2,(2) vïng biÓn ®Æc quyÒn kinh tÕ réng 1000.000 km2. Cã nhiÒu vòng, vÞnh kÝn giã cho tµu thuyÒn tró ®Ëu vµ ®Ó nu«i h¶i s¶n. C¸c ®¶o B¹ch long vÜ, Lý s¬n, Phó quý, C«n ®¶o,Phó quèc, Hßn khoai, Thæ chu…thuéc nh÷ng ng trêng lín rÊt thuËn lîi cho khai th¸c h¶i s¶n. C¨n cø vµo ®Æc ®IÓm ®Þa h×nh va khÝ tîng thñy v¨n, cã thÓ chia vïng biÓn vµ gi¶i ven bIÓn thµnh 3 vïng: Vïng vÞnh b¾c bé, Vïng biÓn miÒn trung, Vïng biÓn nam bé. Vïng VÞnh b¾c bé: - §îc x¸c ®Þnh tõ vÜ tuyÕn 170N trë lªn víi diÖn tÝch 88.675 km2( phÇn biÓn cña viÖt nam ë phÝa t©y kinh tuyÕn 1080 03’13’’ ), vïng vÞnh b¾c bé tiÕp nhËn phï sa cña hÖ thèng s«ng Hång, s«ng th¸i B×nh vµ c¸c s«ng b¾c trung bé, bao bäc 3 phÝa b»ng ®Êt liÒn, cã thÒm lôc ®Þa ph¼ng h¬i lßng ch¶o, ®¸y lµ bïn c¸t, ®é s©u díI 10m, rÊt thuËn tiÖn cho nghÒ khai th¸c b»ng líi kÐo. - VÞnh chÞu ¶nh hëng m¹nh cña giã mïa ®«ng b¾c. Khi cã giã mïa ®«ng b¾c, nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµ níc biÓn h¹ thÊp, biÓn thêng cã sang lín c¸ chuyÓn ra kh¬i xa nhng tµu thuyÒn l¹i kh«ng ra kh¬i ®îc. Tõ th¸ng 6 – 10 thêng cã b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi, ¶nh hëng xÊu ®Õn nu«i trång thñy s¶n vµ khai th¸c h¶i s¶n. Sè ngµy ra kh¬i b×nh qu©n hµng n¨m chØ ®¹t kho¶ng 240 ngµy. - ChÕ ®é thñy triÒu: nhËt triÒu thuÇn nhÊt víi bIªn ®é 3.2 – 3.6 m. thñy triÒu lªn ®a níc biÓn lÊn s©u vµo c¸c cöa s«ng t¹o nªn hÖ níc lî víi hÖ sinh th¸i ®a d¹ng, giµu dinh dìng, nguån níc còng ®îc thay ®æi thêng xuyªn rÊt thuËn lîi cho nu«i thñy s¶n níc mÆn, lî. - TÝnh chÊt giã mïa: Giã mïa ®«ng b¾c tõ th¸ng 10 – th¸ng 3 lµm thêi tiÕt kh«, l¹nh ¶nh hëng ®Õn nu«i trång thñy s¶n. Trong thêi gian giao chuyÓn gi÷a giã ®«ng b¾c vµ giã t©y nam th× gIã ªm( GIã yÕu ),thuËn lîi cho khai th¸c ®Æc biÖt lµ nghÒ líi v©y vµ mµnh. Vïng biÓn miÒn trung. 9 - §Æc ®iÓm: ThÒm lôc ®Þa vïng biÓn miÒn trung lµ hÑp vµ dèc, chÊt ®¸y lµ bïn c¸t trén lÉn vá sß, s©u ®ét ngét ( c¸ch bê 30 – 50 h¶i lÝ ®· cã ®é s©u 600 – 700 m ), do ®ã kh«ng thuËn lîi cho nghÒ khai th¸c c¸ ®¸y. Nh÷ng nghÒ khai th¸c c¸ næi nh mµnh chµ, mµnh ®Ìn, líi rª… lµ nghÒ truyÒn thèng cña ng d©n. - ChÕ ®é thñy triÒu: Cã c¶ nhËt triÒu vµ b¸n nhËt triÒu kh«ng ®Òu. ë ninh thuËn vµ b×nh thuËn chØ cã chÕ ®é b¸n nhËt triÒu, biªn ®é kú níc cêng tõ 1.2 – 2.2 m, kú níc kÐm tõ 0.5 – 1.0 m. - Vïng nµy nhiÒu ®Çm ph¸ cã thÓ tËn dông mÆt níc ®Ó nu«i hñy s¶n mÆn, lî d¹ng lång, bÌ rÊt tèt. S«ng thêng ng¾n vµ ®æ ra biÓn víi tèc ®é kh¸ lín. - ChÞu ¶nh hëng cña nhiÒu c¬n b·o hoÆc ¸p thÊp nhiÖt ®íi hµng n¨m. Ma, giã, lò lín nhiÒu khi trµn vµo ®Êt liÒn, cöa s«ng gÉy ngËp óng, ph¸ vì c¸c cèng ®Ëp cña c¸c ao ®Çm nu«i t«m. Tuy nhiªn níc ma tho¸t nhanh, níc biÓn trµn vµo 4- 5 ngµy sau ma b·o nªn ®é mÆn cña níc biÓn kh¸ æn ®Þnh thuËn lîi cho nu«i t«m vµ trång rau c©u. - Bê biÓn nhiÒu b·i c¸t dµi ®é mÆn cña níc biÓn rÊt cao, thuËn lîi cho nu«i lu©n trïng lµm thøc ¨n cho Êu trïng t«m. - Vïng biÓn cã nhiÒu r¹n san h«, lµ mét trong nh÷ng hÖ sinh th¸i cã n¨ng suÊt sinh häc cao nhÊt, ngoµi ra cã nhiÒu lo¹i t«m, cua cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. ë vïng nµy cã nh÷ng b·i biÓn tèt ë Nam phó quý, nam C«n §¶o. Nguyªn nh©n t¹o thµnh nh÷ng ng trêng nµy lµ do hai dßng h¶i lu nãng l¹nh kÕt hîp víi c¸c dßng ch¶y t¹o nªn c¸c vïng níc tråi ë ngoµi kh¬i, c¸c nguån thøc ¨n s¬ cÊp tõ ®¸y biÓn ®îc ®Èy nªn vïng níc trªn mÆt thu hót c¸c ®µn c¸ næi quÇn tô. Thêi gian ra kh¬i cã nhiÒu gi«ng, b·o nªn chØ kho¶ng 240 ngµy/n¨m Vïng biÓn Nam Bé: - ThÒm lôc ®Þa ë ®©y Ýt dèc, ®¸y bïn c¸t, ®é s©u trung b×nh díi 10 m, rÊt thuËn lîi cho nghÒ líi kÐo. - NhiÖt ®é æn ®Þnh rÊt Ýt b·o v× vËy cã thÓ khai th¸c trªn biÓn quanh n¨m. - ChÕ ®é thñy triÒu: cã sù kh¸ch biÖt gi÷a biÓn phÝa t©y vµ biÓn phÝa ®«ng, BIÓn phÝa ®«ng cã thñy triÒu thÊt thêng chñ yÕu lµ b¸n nhËt triÒu, biªn ®é 2.5 – 3.0 m. Vïng vÞnh th¸i lan cã chÕ ®é nhËt triÒu lín ®îc tËn dông ®Ó thay níc ë c¸c ®Çm nu«i t«m. - Vïng biÓn nam bé lµ ng trêng chÝnh cña nghÒ c¸ níc ta. + §Æc ®iÓm m«i trêng vµ tiÒm n¨ng nguån lîi. DiÖn tÝch vïng ven biÓn vµ vïng biÓn cña ®Êt níc ta gÊp 3 lÇn diÖn tÝch ®Êt liÒn. Tr¶i dµi trªn 13 vÜ ®é, vïng ven biÓn vµ biÓn ViÖt nam ®îc chia thµnh 4 khu vùc m«i trêng: M«i trêng níc mÆn xa bê. - Lµ vïng níc ngoµi kh¬i thuéc vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ. Vïng biÓn tiÕp gi¸p víi Th¸i B×nh D¬ng ë phÝa §«ng vµ phÝa Nam, ®ång thêi tiÕp gi¸p víi 2 lôc ®Þa ©u - ¸ nªn chÕ ®é khÝ hËu võa mang tÝnh chÊt biÓn võa mang tÝnh chÊt lôc ®Þa. Ngoµi kh¬i l¹i cã 3 tròng s©u ®iÓn h×nh: Tròng b¾c Hoµng Sa, tròng ¸ kinh tuyÕn kÐo dµi tõ ngang ®µ n½ng vÒ phÝa nam, tròng Palawan. Vïng lßng ch¶o níc s©u n»m ë trung t©m biÓn ®«ng.Vïng quÇn ®¶o Trêng Sa vµ Hoµng sa. TÊt c¶ c¸c vïng trªn t¹o nªn mét lîi thÕ cho ngµnh thñy s¶n n íc ta cã thÕ m¹nh trong khai th¸c. Bëi vËy thñy s¶n ViÖt nam ph¶i cã híng ®Çu t vÒ tµu thuyÒn ®Ó khaI th¸c cã hIÖu qu¶ h¬n n÷a nguån tµi nguyªn nµy. - XÐt vÒ nguån lîi h¶i s¶n cã thÓ liÖt kª 3 lo¹i chÝnh lµ c¸ næi ngoµi kh¬i, c¸ ®¸y biÓn s©u vµ c¸ r¹n san h«: 10 C¸ næi ngoµi kh¬i gåm nh÷ng loµi c¸ cã kÝch thíc lín hoÆc võa, sèng ë nh÷ng vïng níc s©u, di ®éng xa, ®iÓn h×nh cho ®èi tîng ®¸nh b¾t c¸ lµ c¸ thu, c¸ ngõ, hä c¸ chuån vµ chØ vµo gÇn bê sinh s¶n kiÕm ¨n, chóng sèng tËp trung thµnh ®µn ë tÇng níc trªn. C¸ ®¸y biÓn s©u, ®iÓn h×nh lµ c¸ chµo mµo, c¸ bµn ch©n, c¸ ®Ìn lång, c¸ mó lµn kho¶ng 1.432 loµi, chiÕm 69% tæng sè loµi. Mét sè loµi trong nhãm nµy lµ ®èi tîng quan träng cña nghÒ kÐo ®¸y. Tuy nhiªn gi¸ trÞ kinh tÕ cña chóng kh«ng cao. C¸ r¹n san h« cã kho¶ng 340 loµi, chiÕm 16,6% tæng sè loµi, kÝch thíc thêng nhá vµ võa, mµu s¾c rùc rì. M«i trêng níc mÆn gÇn bê: Lµ vïng sinh th¸i quan träng nhÊt ®èi víi c¸c loµi thñy sinh vËt v× cã nguån thøc ¨n cao nhÊt do c¸c cöa s«ng l¹ch ®em phï sa vµ c¸c lo¹i chÊt v« c¬, h÷u c¬ hßa tan lµm thøc ¨n tèt cho c¸c loµi sinh vËt bËc thÊp ®Ó råi chóng trë thµnh thøc ¨n cho t«m c¸. ë vïng §«ng nam bé vµ t©y Nam Bé cã s¶n lîng khai th¸c cao nhÊt, cã kh¶ n¨ng ®¹t 67% tæng s¶n lîng khai th¸c cña c¶ níc. VÞnh B¾c bé víi trªn 3.000 hßn ®¶o nªn nhiÒu b·i triÒu quanh ®¶o cã thÓ nu«i c¸c loµi nhuyÔn thÓ cã gi¸ trÞ cao nh: trai ngäc, vÑm, hÇu s«ng, hÇu biÓn, bµo ng, sß huyÕt… Nguån lîi h¶i s¶n íc tÝnh: 75 loµi t«m, 25 loµi mùc, 7 loµi b¹ch tuéc, 653 loµi t¶o biÓn cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, 90 loµi rong kinh tÕ, 289 loµi san h« vµ 2.100 loµi c¸ ( trong ®ã cã trªn 130 loµi c¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao ). C¸ biÓn ViÖt nam rÊt ®a d¹ng, ph©n bè theo mïa vô râ rµng nhng sè lîng loµi trong mét gièng kh«ng nhiÒu, sè lîng c¸ thÓ trong mét loµi kh«ng lín. §a sè c¸ biÓn ph©n bè réng r·i ë vïng biÓn l©n cËn vµ vïng biÓn thuéc khu vùc nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi, chñ yÕu sèng s¸t ®¸y bïn vïng biÓn miÒn trung. Thµnh phÇn c¸ tµng ®¸y rÊt phong phó, mçi mÎ líi kÐo ®¸y trªn díi 30 loµi kh¸c nhau gåm c¶ c¸ ®¸y vµ c¸ næi nhng chñ yÕu vÉn lµ c¸ næi. Theo sè liÖu dù b¸o vÒ nguån lîi th× nÕu tÝnh c¶ hai m«i trêng níc mÆn, tr÷ lîng tæng céng lµ 4.180.000 tÊn, cã thÓ cho phÐp khai th¸c 1,6 – 1,7 triÖu tÊn h¶i s¶n/ n¨m, trong ®ã c¸ ®¸y856.000 tÊn ( 51,5% ), c¸ næi nhá 684.000 tÊn ( 41,2% ), c¸ næi ®¹i d¬ng 120.000 – 150.000 tÊn ( 7,3% ). S¶n lîng h¶i s¶n cho phÐp khai th¸c trªn tong vïng biÓn lµ: VÞnh b¾c bé 16,3%, biÓn Trung bé 14,3%, vïng gß næi 0,15%, biÓn §«ng nam Bé 49,7%, c¸ næi ®¹i d¬ng 7,35%. M«i trêng níc lî: Lµ vïng níc cöa s«ng, ven biÓn vµ rõng ngËp mÆn, ®Çm ph¸, n¬i cã sù pha trén níc biÓn vµ níc ngät tõ c¸c dßng s«ng ®æ ra. Phô thuéc vµo mïa (mïa ma, mïa kh«) vµ thñy triÒu, nång ®é muèi cña m«i trêng níc lî lu«n thay ®æi, ®iÒu ®ã thÝch hîp víi nh÷ng loµi sinh vËt thñy sinh cã kh¶ n¨ng thÝch nghi, trong ®ã cã nhiÒu lo¹i thñy s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh t«m he, t«m n¬ng, t«m t¶o, c¸ ®èi, c¸ vîc, c¸ tr¸p, c¸ trai, cua biÓn, rau c©u. Tæng diÖn tÝch tiÒm n¨ng níc lî trªn toµn quèc lµ 621.009 ha, bao gåm 84.652 ha ë c¸c tØnh phÝa b¾c, 39.745 ha ë c¸c Ønh b¾c trung bé, 33.622 ha ë c¸c tØnh nam trung bé, 25510 ha ë c¸c tØnh §«ng nam bé vµ 437.480 ha ë c¸c tØnh T©y nam bé. Rõng ngËp mÆn lµ mét bé phËn quan träng cña vïng sinh th¸i níc lî cã nguån thøc ¨n chÝnh tõ th¶m thùc vËt cho c¸c loµi ®éng vËt thñy sinh, lµ n¬i nu«i dìng chÝnh cho Êu trïng cña gièng t«m he. Trong rõng ngËp mÆn níc ta còng nh ë khu vùc §«ng nam ¸ nãi chung cã kho¶ng 230 loµi gI¸p x¸c, 211 loµi th©n mÒm,hµng tr¨m loµi c¸c vµ ®éng vËt kh«ng x¬ng kh¸c. Theo íc tÝnh, cã kho¶ng 390.000 ha mÆt níc lî cã thÓ nu«i trång thñy s¶n, trong ®ã cã 290.440 ha ®ang ®îc sö dông nu«i qu¶ng canh. C¸c ®èi tîng nu«i vïng níc lî lµ t«, vÑm, sß, cua, rong c©u, c¸ r« phi…T«m lµ lo¹i thñy s¶n ® îc quan t©m nhÊt, ®Æc biÖt lµ t«m só, 11 kÕ ®Õn lµ t«m he, t«m b¹c thÎ vµ t«m n¬ng. DiÖn tÝch nu«i t«m n¨m 1998 ®¹t 255.000 ha, chiÕm 39% tIÒm n¨ng nu«i trång thñy s¶n vïng triÒu. M«i trêng níc ngät: Bao gåm c¸c ao hå, s«ng suèi, ruéng, hå chøa tù nhIªn trong ®Êt liÒn. Nu«i c¸ ao hå níc ngät lµ nghÒ nu«i truyÒn thèng g¾n víi c¸c hé gia ®×nh. Theo thèng kª cha ®Çy ®ñ, tíi n¨m 1998 ®· cã 82.700 ha diÖn tÝch ao hå ®· ®îc ®Ó nu«i trång thñy s¶n, chiÕm 70% tiÒm n¨ng ao hå nhá vµ tËp trung ë §ång b»ng S«ng Hång, §ång b»ng s«ng Cöu Long. Nu«i thñy s¶n ruéng tròng còng lµ nghÒ nu«i l©u ®êi,trë thµnh tËp qu¸n ë nhiÒu ®Þa ph¬ng mµ h×nh thøc nu«i phæ biÕn lµ 1 vô lóa + 1 vô t«m/c¸ hoÆc võa cÊy lóa võa nu«i t«m c¸. §Õn nay dIÖn tÝch ruéng tròng ®a vµo nu«i trång thñy s¶n ®¹t n¨ng suÊt 154 – 200 kg/ ha, chiÕm 19,5% trªn tæng diÖn tÝch. Nu«i c¸ lång bÌ trªn s«ng vµ hå chøa lµ d¹ng nu«i c«ng nghiÖp trªn c¸c lo¹i mÆt níc lín nh hå, s«ng. ë phÝa b¾c vµ miÒn Trung chñ yÕu nu«i c¸ tr¾m cá, quy m« lång nu«i kho¶ng 12- 24 m 3, n¨ng suÊt 450 – 600 kg/ lång. ë phÝa nam nu«i c¸ basa, lãc, bèng tîng lµ chÝnh, quy m« lång nu«i 100 – 150 m 3/ bÌ n¨ng suÊt b×nh qu©n 15 – 20 tÊn/bÌ. HiÖn nay, toµn quèc cã kho¶ng 16.000 lång nu«i c¸, trong ®ã 12.000 lßng nu«i c¸ ë s«ng. §· sö dông 98.980 ha hå nu«i, tuy nhiªn kh«ng cã gièng th¶ bæ xung, n¨ng suÊt b×nh qu©n chØ ®¹t 9 – 12 kg/ ha. + C¸c vïng kinh tÕ thñy s¶n: C¨n cø vµo ph©n vïng kinh tÕ chung cña c¶ níc, ngµnh thñy s¶n ®îc chia thµnh 7 vïng sinh th¸i c¸c côm kinh tÕ ®ã lµ: Vïng ®ång b»ng S«ng Hång: Trong vïng cã tiÒm n¨ng thñy s¶n bao gåm 10 tØnh mµ ®Æc biÖt trong ®ã lµ H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh. S¶n lîng thñy s¶n n¨m 2001: 213.184 tÊn ( 8,75% s¶n lîng thñy s¶n cña c¶ níc ). Riªng vÒ xuÊt khÈu, nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®¹t kho¶ng 80 – 85 triÖu USD. NÕu tÝnh c¶ c¸c doanh nghiÖp trung ¬ng ®ãng trong vïng th× s¶n lîng ®¹t kho¶ng 90 – 95 triÖu USD. Trung t©m cña vïng lµ H¶i Phßng cã s¶n lîng thñy s¶n cao nhÊt, nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®¹t trªn 40 ngµn tÊn/ n¨m, cã 3 nhµ m¸y chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu, nhiÒu c¬ së chÕ biÕn néi ®Þa, gi¸ trÞ xuÊt khÈu nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®¹t kho¶ng 20 – 25 trIÖu USD. §©y còng lµ ®Çu mèi thu gom vµ ®a hµng ®i c¸c n¬i: XuÊt khÈu b»ng ®êng biÓn, chuyÓn lªn Hµ néi, tíi qu¶ng ninh, sang Trung Quèc. Qu¶ng ninh lµ tØnh cã tiÒm n¨ng thø hai trong vïng. S¶n lîng thñy s¶n 25.000 – 30.000 tÊn/ n¨m. §©y lµ mét thÞ trêng thñy s¶n s«i ®éng v× hµng thñy s¶n ®îc tËp trung ®Ó xuÊt khÈu, c¶ chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch vµ lËu qua biªn giíi ViÖt Trung, hµng n¨m thu vÒ 38- 40 trIÖu USD. Hµ néi lµ trung t©m tiªu thô néi ®Þa, víi møc d©n thêng tró vµ kh¸ch v·ng lai kho¶ng trªn 5 triÖu ngêi, Hµ néi thêng xuyªn tiªu thô 100.000 tÊn thñy s¶n/ n¨m. Vïng B¾c Trung Bé: Bao gåm c¸c tØnh tõ Thanh hãa ®Õn Thõa Thiªn HuÕ. S¶n lîng thñy s¶n trong vïng kh«ng lín: kho¶ng 175.000 tÊn ( b»ng 7,2% so víi c¶ níc ). S¶n lîng khai th¸c gÊp 4 lÇn s¶n lîng nu«i trång. XuÊt khÈu ®îc 80 – 90 triÖu USD/ n¨m ( 5% so víi c¶ níc ). Träng ®iÓm kinh tÕ cña vïng lµ Thanh hãa, NghÖ an, Thõa Thiªn HuÕ. Thanh hãa cã s¶n lîng 52.000 tÊn ( 29% so víi toµn vïng ), trong ®ã khai th¸c chiÕm tíi 70%. Cã s¶n lîng lín nhÊt, thanh hãa ®· tong ®¹t kIm ng¹ch xuÊt khÈu cao nhÊt vïng: 8,5 triÖu USD ( n¨m 1997 ), nay ®øng hµng thø hai: 20 trIÖu USD. NghÖ an cã s¶n lîng ®øng thø ba: 42.000 tÊn, xuÊt khÈu ®îc 12- 14 triÖu USD. §iÓm ®Æc biÖt cña nghÖ an lµ cã c¶ ®êng biÓn vµ ®êng s«ng th«ng th¬ng ra quèc tÕ. Thõa thiªn huÕ cã s¶n lîng 16.600 tÊn, xuÊt khÈu ®îc 10 – 12 triÖu USD. Cã nhu cÇu tiªu thô thñy s¶n ngµy mét t¨ng v× lµ mét ®IÓm s¸ng trong b¶n ®å du lÞch ViÖt Nam. Vïng duyªn h¶i Nam Trung Bé: Bao gåm 7 tØnh tõ Qu¶ng Nam, §µ N½ng ®Õn B×nh ThuËn. S¶n lîng thñy s¶n kho¶ng h¬n 300.000 tÊn ( 21,1% so víi s¶n lîng cña toµn ngµnh 12 ) trong ®ã khai th¸c lµ chñ yÕu, nu«i trång chØ ®¹t kho¶ng 20.000 tÊn. XuÊt khÈu thñy s¶n hµng n¨m ®¹t 240 – 250 triÖu USD, nÕu tÝnh c¶ doanh nghiÖp trung ¬ng trong vïng th× lªn tíi 260 – 270 trIÖu USD. Trung t©m kinh tÕ cña vïng lµ §µ n½ng, Kh¸nh hßa, B×nh thuËn. §µ n½ng cã d©n sè h¬n 2 triÖu ngêi, tiªu thô kho¶ng 40.000 tÊn thñy s¶n /n¨m. S¶n lîng thñy s¶n hµng n¨m ®¹t 30 ngµn tÊn, cã khu c«ng nghiÖp chÕ biÕn víi 12 nhµ m¸y ®«ng l¹nh, xuÊt khÈu ®îc 30 – 35 triÖu USD/ n¨m. Kh¸nh hßa cã s¶n lîng ®øng thø hai trong vïng: 65 ngµn tÊn, t¹i ®©y cã tíi 18 nhµ m¸y ®«ng l¹nh, xuÊt khÈu hµng n¨m ®¹t 120 – 130 triÖu USD. B×nh thuËn cã s¶n lîng cao nhÊt: gÇn 132.000 tÊn, cã 5 nhµ m¸y chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu, hµng n¨m ®¹t 30 – 35 triÖu USD. Ngoµi xuÊt khÈu vµ tiªu thô t¹i chç th× thñy s¶n vïng nµy ®îc chuyÓn lªn TP. Hå ChÝ Minh, lªn T©y Nguyªn vµ tíi vïng §«ng Nam Bé. Vïng §«ng Nam Bé: Bao gåm 6 tØnh lµ TP Hå ChÝ Minh , Bµ RÞa – Vòng Tµu …S¶n lîng thñy s¶n trong vïng Ýt, kho¶ng 215 ngµn tÊn ( 8,9% so víi c¶ níc ). Lµ ®Çu mèi xuÊt khÈu thñy s¶n lín, mçi n¨m kho¶ng 230 – 240 triÖu USD. Träng ®iÓm kinh tÕ cña vïng lµ Bµ RÞa – Vòng Tµu, n¬i cã s¶n lîng kh¸ cao: 140.000 tÊn ( 73,2% so víi c¶ vïng ) vµ cã 10 nhµ m¸y chÕ biÕn thñy s¶n xuÊt khÈu , mçi n¨m thu xÊp xØ 60 – 65 trIÖu USD. TP Hå ChÝ Minh lµ trung t©m c«ng nghÖ chÕ biÕn thñy s¶n, tiªu thô vµ xuÊt khÈu thñy s¶n. Hµng n¨m,TP Hå ChÝ Minh thu hót tõ c¸c tØnh kh¸c 300.000 tÊn thñy s¶n ®Ó cung cÊp cho nhu cÇu t¹i chç vµ ®Ó xuÊt khÈu. Theo sè liÖu cha ®Çy ®ñ TP Hå ChÝ Minh cã 46 nhµ m¸y chÕ biÕn thñy s¶n víi tæng c«ng suÊt 240 tÊn/ ngµy ( b»ng 30% tæng c«ng suÊt cÊp ®«ng cña toµn ngµnh ). Hµng n¨m c¸c doanh nghiÖp ë TP Hå ChÝ Minh xuÊt khÈu ®¹t trªn 160 triÖu USD, c¸c doanh nghiÖp thuéc bé Thñy S¶n ®¹t 110 – 120 triÖu USD. C¸c c¬ së chÕ biÕn níc m¾m t¹i ®©y còng s¶n xuÊt ®îc 18 triÖu lÝt mçi n¨m, ngoµi racßn s¶n xuÊt bét c¸ ®¹t 700 tÊn/ n¨m. Vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long: Bao gåm 12 tØnh, trong ®ã cã 7 tØnh ven biÓn- lµ vïng thñy s¶n träng t©m cña c¶ níc. S¶n lîng hµng n¨m cña vïng ®¹t 1200 ngµn tÊn ( 53% so víi c¶ níc ), trong ®ã khai th¸c ®¹t 830 ngµn tÊn, chiÕm 48% so víi tæng s¶n l¬ng khai th¸c c¶ níc. VÒ xuÊt khÈu hµng n¨m vïng ®¹t kho¶ng 52% - 53% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña toµn ngµnh ( 920 – 930 triÖu USD n¨m 1999 ). Trong vïng ®· h×nh thµnh hÖ thèng c¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu. MiÒn nói va trung du b¾c bé: Gåm 12 tØnh, kh«ng cã thÕ m¹nh vÒ thñy s¶n, nu«i chØ ®¹t 62,9 tÊn/ n¨m. ThÕ m¹nh cña cïng lµ nu«i thñy s¶n ë hå chøa, nu«i c¸ níc ch¶y. T©y nguyªn: Bao gåm 4 tØnh, thÕ m¹nh cña vïng lµ nu«i c¸ hå chøa, tËn dông s«ng suèi ®Çu nguån ®Ó kÕt hîp nu«i thñy s¶n víi l©m nghIÖp vµ du lÞch. * TiÒm n¨ng con ngêi: ViÖt Nam thuéc nh÷ng níc ®«ng d©n trªn thÕ giíi. Cã kho¶ng 75% d©n sè sèng ë n«ng th«n, trong ®ã d©n c sèng ë ven biÓn cã nhÞp ®é t¨ng trëng cao h¬n so víi b×nh qu©n chung cña c¶ níc ( kho¶ng 2,2% ). D©n c ViÖt Nam nãi chung lµ trÎ ®ã lµ mét lîi thÕ. §Æc biÖt víi d©n c vïng ven biÓn, do tû lÖ sinh ®Î cao, ®êi sèng thÊp kÐm, tuæi thä kh«ng cao nªn tû träng søc trÎ trong ngµnh thñy s¶n ngµy mét lín. Tuy nhiªn hiÖn nay lîi thÕ nµy vÉn cha ph¸t huy tèt v× tr×nh ®é v¨n hãa còng nh tr×nh ®ä chuyªn m«n cña lùc lîng lao ®éng nµy cßn thÊp. Sè hé vµ sè nh©n khÈu lao ®éng trong ngµnh thñy s¶n vÉn t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. Sù biÕn ®éng d©n sè vµ lao ®éng trong ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam giai ®o¹n 1995 – 2000. Sè hé TS 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Nh©n khÈu 267.941 (Ngµn ngêi ) 462,9 282.098 509,8 293.464 558,4 301.925 659,2 337.640 719,4 339.613 659,2 13 Lao ®éng (Ngµn ngêi) Nguån: Niªn gi¸m thèng kª vµ sè liÖu tõ b¸o c¸o cña ngµnh thñy s¶n. Nh vËy víi tr¹ng th¸i d©n sè nh trªn ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng cung cÊp ®ñ søc lao ®éng dåi dµo cho mäi ngµnh s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, trong ®ã cã thñy s¶n ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm cña ngµnh thñy s¶n t¹o ra. b. Nh÷ng ®ãng gãp cña ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. * KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngµnh qua c¸c n¨m: NÕu tÝnh tõ thËp niªn 90 cho tíi nay, ngµnh thñy s¶n vÉn tiÕp bíc kh«ng ngõng, nh×n chung s¶n lîng t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. §Æc biÖt trong lÜnh vùc nu«i trång cã møc t¨ng trëng cao h¬n so víi ®¸nh b¾t lµ phï hîp chung víi t×nh h×nh s¶n xuÊt cña nghÒ c¸ thÕ giíi v× mét khi nguån tµi nguyªn biÓn ngµy cµng c¹n kiÖt th× nu«i trång lµ híng ®i ®îc khuyÕn c¸o ®Çu t ph¸t triÓn. S¶n lîng thñy s¶n ViÖt nam giai ®o¹n 1991 – 2001. Trong ®ã N¨m Tæng sè Khai th¸c Nu«i trång 890,6 728,5 162,1 1990 969,2 801,1 168,1 1991 1.016,0 843,1 172,9 1992 1.100,0 911,9 188,1 1993 1.456,0 1.120,9 344,1 1994 1.584,4 1.195,3 389,1 1995 1.701,0 1.287,0 423,0 1996 1.730,4 1.315,8 414,6 1997 1.728,0 1.357,0 425,8 1998 2.006,8 1.526,0 480,8 1999 1.150,5 1.660,9 589,6 2000 2.434,6 1.724,7 709,9 2001 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2001. Lµm phÐp so s¸nh , cã thÓ thÊy tèc ®é t¨ng s¶n lîng thñy s¶n b×nh qu©n hµng n¨m ë giai ®o¹n 1990 – 2001 lµ 4,94%. S¶n l¬ng thñy s¶n ViÖt Nam n¨m 2002 íc ®¹t 2.410.900 tÊn, t¨ng 5,4% so víi n¨m 2001. Cïng víi viÖc gia t¨ng s¶n lîng qua c¸c n¨m, kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n còng t¨ng lªn nhanh chãng. B×nh qu©n hµng n¨m ë giai ®o¹n 1991 – 1995 t¨ng ®îc 28%, ë giai ®o¹n 1995 – 1998 lµ 18,7% vµ giai ®o¹n 1998 – 2001 lµ 28,5%. Tèc ®é t¨ng trëng xuÊt khÈu thñy s¶n nh vËy t¨ng nhanh h¬n so víi tèc ®é t¨ng trëng cña toµn ngµnh. N¨m 2002, xuÊt khÈu thñy s¶n ®¹t 2.014 triÖu USD, t¨ng 13,3% so víi n¨m 2001, ba th¸ng ®Çu n¨m 2003 xuÊt khÈu ®¹t 434,5 triÖu USD t¨ng 41,1% so víi cïng kú n¨m 2002. Theo thèng kª cña Bé Thñy S¶n, trong n¨m 2003 võa qua hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam ®· xuÊt sang 75 níc vµ vïng l·nh thæ, trong ®ã næi lªn lµ 4 thÞ trêng chÝnh lµ Mü, Trung Quèc, NhËt B¶n, EU- chiÕm tíi ¾ kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n toµn quèc. N¨m 2003 ngµnh thñy s¶n ®· thùc hiÖn ®îc môc tiªu ®Ò ra, gi÷ æn ®Þnh, bÌn v÷ng cña xuÊt khÈu thñy s¶n. Thùc hiÖn ®îc mét phÇn cña kÕ ho¹ch 5 n¨m ph¸t triÓn xuÊt khÈu thñy s¶n 2001 – 2005. Gãp phÇn vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh thñy s¶n nãi riªng vµ c¬ cÊu trong n«ng nghiÖp nãi chung. §É gi¶i quyÕt ®îc mét phÇn vÊn ®Ò thÞ trêng. 14 XuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam giai ®o¹n 1991 – 2003. : Bé thñy Tæng côc kª. N¨m 1991 Tõ ®©y tÝnh møc 1992 xuÊt khÈu 1993 qu©n cho lao ®éng 1994 ngµnh s¶n th× 1995 nµy còng 1996 t¨ng. 1997 1998 khÈu 1999 s¶n tÝnh qu©n trªn 2000 ®éng. 2001 Kim ng¹ch XK ( 2002 triÖu USD) 2003 Lao ®éng ( ngh×n ngêi ) Kim ng¹ch xuÊt khÈu ( TriÖu USD ) 285,4 307,3 427,2 551,2 621,4 696,5 776,4 858,7 971,0 1.475,0 1.777,6 1998 1995 2.014,0 858,7 621,4 2.240,0 602,4 462,9 Tèc ®é t¨ng trëng ( % ) 101,7 139,1 129,0 112,7 112,1 111,5 110,6 113,1 159,9 Nguån s¶n vµ thèng nÕu gi¸ trÞ b×nh mét trong thñy chØ tiªu ®Òu XuÊt thñy b×nh 1 lao 120,5 2000 133,3 1.478,5 111,2 719,4 2001 1.777,6 791,3 1.342,4 1.425,5 1.476,9 2.005,2 Kim ng¹ch XK/ 1 L§ (USD) Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2001 vµ b¸o c¸o cña Bé thñy s¶n. 2.246,4 1999 973,6 659,2 §èi víi ng©n s¸ch nhµ níc hµng n¨m ngµnh thñy s¶n ®· ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ: n¨m 1999 lµ 1076 tû ®ång, n¨m 2000 lµ 1280 tû ®ång vµ n¨m 2002 lµ 1400 tû ®ång, n¨m 2003 lµ 1525 tû ®ång. Ngoµi lîi Ých kinh tÕ, Ngµnh thñy s¶n cßn cã ®ãng gãp to lín ®èi víi x· héi, ®ã lµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng ë c¶ ba lÜnh vùc khai th¸c, nu«i trång vµ chÕ biÕn. Thùc tÕ cho thÊy nh÷ng n¨m gÇn ®©y lao ®éng thñy s¶n vÉn liªn tôc gia t¨ng ®Æc biÖt trong hai lÜnh vùc nu«i trång vµ chÕ biÕn. Tèc ®é t¨ng trëng lao ®éng trong ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam 1990 – 2000. N¨m 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng sè L§ 286,3 319,6 350,9 382,0 421,3 462,9 509,8 558,4 602,4 659,2 719,4 ( N. Ngêi) Tèc ®é t¨ng 100,0 105,8 108,3 108,8 102,8 109,8 110,1 109,5 107,8 109,4 109,1 trëng (% ) (Nguån: Sè liÖu thèng kª n«ng – l©m nghiÖp thñy s¶n ViÖt nam 1975 – 2000 vµ niªn gi¸m thèng kª 2000.) Nhê ph¸t triÓn thñy s¶n, ®êi sèng cña c¸c hé gia ®×nh ngµy mét kh¸ lªn, mét tû lÖ kh«ng nhá ®· ®æi ®êi trë nªn giµu cã. Theo sè liÖu ®iÒu tra cña Bé thñy s¶n th× ë n«ng th«n, sè hé lµm thñy s¶n cã thu nhËp cao h¬n h¼n so víi sè hé kh«ng lµm thñy s¶n : Chªnh lÖch thu nhËp gi÷a hé cã lµm thñy s¶n vµ kh«ng lµm thñy s¶n t¹i ba vïng. 15 Thu nhËp b×nh qu©n 1 hé MiÒn b¾c MiÒn Trung MiÒn nam Hé cã lµm thñy s¶n 2.273.000 1.470.000 3.140.000 Hé kh«ng lµm thñy s¶n 1.550.000 1.208.000 2.075.000 Nguån: Bé thñy s¶n. Chªnh lÖch 723.000 262.000 1.065.000 2. KÕt qu¶ xuÊt khÈu cña ViÖt nam trong nh÷ng n¨m võa qua. a. ThÞ trêng xuÊt khÈu cña thñy s¶n ViÖt Nam. Tríc ®©y thñy s¶n ViÖt nam víi mét lîng Ýt ái, chÊt lîng thÊp, chØ cã mét lèi nhá ra thÞ trêng thÕ giíi, ®ã lµ mèi quan hÖ víi thÞ trêng Hång K«ng vµ Singapore. HiÖn nay hµng thñy s¶n ViÖt nam ®· cã mÆt ë h¬n 60 níc vµ vïng l·nh thæ, trong ®ã cã nh÷ng thÞ trêng lín vµ khã tÝnh nh EU vµ Mü. Tõng bíc thñy s¶n ViÖt Nam ®· t¹o ®îc mét chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng NhËt B¶n vµ c¸c níc trong khu vùc. Tõ ®ã gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n khi cã biÕn ®éng trªn nh÷ng thÞ trêng nµy. Tíi nay, cã tíi trªn 30% tû träng hµng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam ®i vµo thÞ trêng Mü. Kho¶ng trªn 20% ®i vµo thÞ trêng NhËt B¶n. PhÇn cßn l¹i ( kho¶ng 40% ) ph©n bè t¹I c¸c thÞ trêng Ch©u ¸ vµ khèi EU. - VÒ thÞ trêng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh 4 thÞ trêng chÝnh lµ Mü, EU, NhËt B¶n, Trung Quèc - Hång K«ng: + ThÞ trêng Mü: §©y lµ mét thÞ trêng cã søc mua lín víi nh÷ng ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ cµng cao cµng dÔ b¸n,nhng ph¶i ®¹t tiªu chuÈn HACCP vµ ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn ®· cam kÕt. N¨m 1999, hµng thñy s¶n vµo thÞ trêng Mü míi chØ ®¹t 130 triÖuUSD, n¨m 2000 lªn 310 triÖu USD, t¨ng 2,32 lÇn, n¨m 2001 lµ 500 trIÖu USD t¨ng so víi n¨m 1999 lµ 3,85 lÇn vµ n¨m 2002 lµ 600 triÖu USD t¨ng so víi n¨m 1999 lµ 4,62 lÇn. ThÞ trêng Mü tõ n¨m 2001 – 2002 chiÕm ng«i ®Çu b¶ng víi tû träng chiÕm kho¶ng 32% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n hµng n¨m cña ViÖt Nam. N¨m 2003 xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng Mü t¨ng 26,64% so víi n¨m 2002 vµ chiÕm tû träng kho¶ng 38% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n. + ThÞ trêng NhËt B¶n: Hai m¬i n¨m qua NhËt B¶n vÉn lµ thÞ trêng nhËp khÈu thñy s¶n víi khèi lîng lín tõ ViÖt Nam, bëi vËy d· cã 150 doanh nghiÖp VIÖt Nam xuÊt khÈu thñy s¶n sang thÞ trêng nµy. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam sang thÞ trêng NhËt B¶n n¨m 1999 ®¹t 353 trIÖu USD, n¨m 2000 ®¹t 469 triÖu USD, n¨m 2001 ®¹t 471 triÖu USD, n¨m 2002 ®¹t 500 triÖu USD, chIÕm tû träng 27%.N¨m 2003 xuÊt khÈu vµo thÞ trêng nµy t¨ng 6% so víi n¨m 2002 vµ chiÕm tû träng 26,4% kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. + ThÞ trêng EU cã 15 thµnh viªn víi 337 triÖu d©n. GDP h¬n 9.000 tû USD/n¨m, tiªu thô m¹nh c¸c mÆt hµng thñy s¶n cã chÊt lîng cao. Hµng thñy s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ trêng EU nh÷ng n¨m 90 xÕp vµo danh s¸ch II, ®Õn n¨m 2000 ®a lªn danh s¸ch I. ThÞ trêng EU kh«ng ph¶i lµ ®ång nhÊt mµ lµ cña nh÷ng níc kh¸c biÖt, trªn thùc tÕ c¸c nhãm d©n c, c¸c vïng ®Þa lý cã nh÷ng nÐt ®Æc trng Èm thùc kh¸c nhau. Do ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng nµy chØ æn ®Þnh trong kho¶ng 80 – 100 triÖu USD. N¨m 2003 xuÊt khÈu vµo EU t¨ng 60% nhng chØ chiÕm tû träng trªn 5,5% B¶ng1. C¬ cÊu xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt nam ph©n bè theo thÞ trêng( % ) ThÞ trêng NhËt B¶n EU Mü Trung quèc C¸c níc kh¸c Tæng 1997 50 10 5 14 21 100 2000 2001 2002 33 26 27 7 6 3 21 28 32 20 18 15 19 22 23 100 100 100 Nguån: Bé Thñy S¶n. Trung Quèc vµ Hång C«ng lµ hai thÞ trêng cã nhiÒu tiÒm n¨ng. Do vÞ trÝ gÇn ViÖt Nam, nhu cÇu tiªu dïng thñy s¶n lín vµ ®ang t¨ng nhanh víi nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm ®a 16 d¹ng, tõ c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ rÊt cao nh c¸c loµi c¸ sèng cho ®Õn c¸c lo¹i s¶n phÈm thÊp nh c¸ kh«. Nh÷ng níc nµy kh«ng ®ßi háI cao vÒ chÊt lîng vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm nh EU, Mü. ViÖc Trung Quèc ra nhËp WTO còng t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng thñy s¶n cña ta ®i nhanh vµo thÞ trêng nµy do ViÖt Nam ®îc hëng thuÕ suÊt nh thµnh viªn cña WTO. §©y lµ c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tIÕp cËn, song gI¸ thêng thÊp vµ bÞ Ðp gi¸ qu¸ nÆng nªn nhiÒu khi cã kh¸ch hµng, cã hµng mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn kh«ng thÓ b¸n ®îc hµng. H¬n n÷a Th¸i Lan, H«ng C«ng, Singapore, §µi Loan cã c«ng nghÖ chÕ biÕn kh¸c cao nªn hä chØ cã ý ®Þnh nhËp thñy s¶n ë d¹ng nguyªn liÖu hoÆc s¬ chÕ nªn tû träng hµng tinh chÕ ë khu vùc nµy cßn thÊp. §èi víi mét sè thÞ trêng nh Indonesia, Philippines (vµ thªm c¶ b¾c phi ) khèi lîng vµ kim ng¹ch thñy s¶n cña ta cßn thÊp, c¸c mÆt hµng kh«ng ®a d¹ng. Nguyªn nh©n lµ do kh¶ n¨ng cung cÊp vµ nhu cÇu tiªu thô cña ViÖt Nam vµ c¸c níc nµy t¬ng ®èi gièng nhau. C¸c níc ch©u ¸ lµ thÞ trêng rÊt quan träng, chIÕm gÇn 30% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta. Tuy nhiªn ë nh÷ng thÞ trêng nµy cßn tån t¹i mét nghÞch lÝ lµ mÆc dï kh«ng xa vÒ mÆt ®Þa lý nhng kh¶ n¨ng b¸n s¶n phÈm thñy s¶n ViÖt Nam ë ®©y cßn yÕu. NÕu chÞu khã ®i s©u t×m tßi kh¸ch hµng lµ c¸c nhµ ph©n phèi cho thÞ trêng b¶n ®Þa th× viÖc n©ng cao tû träng c¸c s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng, c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn ®ãng gãi nhá b¸n ë c¸c siªu thÞ kh«ng ph¶i lµ qu¸ khã kh¨n. Nghiªn cøu vÒ thÞ trêng xuÊt khÈu thñy s¶n cho thÊy hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Òu cïng lóc xuÊt qua nhiÒu thÞ trêng, nhÊt lµ Mü, NhËt, EU, sau ®ã lµ thÞ trêng Trung Quèc, chØ cã mét sè Ýt c¸c doanh nghiÖp chuyªn xuÊt sang thÞ trêng kh¸c: KÕt qu¶ kh¶o s¸t 132 doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thñy s¶n cho thÊy. C¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu thñy s¶n cña mét sè doanh nghiÖp ®îc chän kh¶o s¸t. ThÞ trêng Sè doanh nghiÖp Tû träng ( %) Mü NhËt EU C¶ ba thÞ trêng Trung Quèc C¸c thÞ trêng kh¸c 125 94,7 128 96,9 130 98,4 125 94,7 35 26,5 28 21,2 b. Kim ng¹ch xuÊt thñy s¶n ViÖt nam Hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë trªn 60 quèc gia vµ FAO xÕp thø 15 trong c¸c cêng quèc xuÊt khÈu thñy s¶n, lµ nhµ xuÊt khÈu t«m ®øng vÞ trÝ thø 3 vµo thÞ trêng NhËt B¶n, ®øng thø 5 vµo thÞ trêng Mü. N¨m 2002 xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n: quÝ I chØ ®¹t 323,218 triÖu USD, t¬ng ®¬ng 90,88% so víi cïng kú n¨m 2001. S¸u th¸ng ®Çu n¨m kim ng¹ch ®¹t 816 triÖu123, t¬ng ®¬ng 98% so víi cïng kú n¨m 2001. N¨m 2003 kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam ®· hoµn thµnh vît møc theo kÕ ho¹ch ®Ò ra: gi¸ trÞ ®¹t 2,24 tû USD. N¨m Gi¸ trÞ kim ng¹ch XK thñy s¶n ViÖt Nam ( triÖu USD ) Tèc ®é t¨ng trëng 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 285 307,5 427,2 551 621,4 697 728 858,6 971 1.475 1.75 6,3 7,89 38,93 28,98 12,78 12,17 12,2 9,72 14,80 1,68 19,3 17 c. C¬ cÊu hµng thñy s¶n xuÊt khÈu . - N¨m 2001 vÒ c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu trong 6 th¸ng ®Çu n¨m: thñy s¶n kh¸c 40,1%, c¸ c¸c lo¹i 28,28%. T«m ®«ng l¹nh chiÕm 20,85%. Mùc ®«ng l¹nh 5,62%. Sè liÖu íc thùc hiÖn 7 th¸ng nh sau: thñy s¶n kh¸c 39,41%, c¸c c¸c lo¹i 28,26%. T«m ®«ng l¹nh chiÕm 20,82%, Mùc ®«ng chiÕm 20,82%. C¸c mÆt hµng thñy s¶n xuÊt khÈu (1996- 2001 ). N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 2001 C¸ ®«ng l¹nh 29,7 81,0 69,7 89,9 127,9 141,3 Mùc T«m ®«ng l¹nh ®«ng l¹nh 20,2 51,1 40,0 68,2 60,8 431,2 73,9 225,6 89,7 301,5 100,1 398,7 Nguån: Bé thñy s¶n. Mùc kh« 5,9 6,4 9,4 11,6 19,8 21,5 Thñy s¶n kh¸c 15,2 41,4 59,8 83,6 117,4 168,3 d. Gi¸ hµng thñy s¶n xuÊt khÈu. Nh×n chung thÊp chØ b»ng 70% møc g¸ s¶n phÈm cïng lo¹i cña Th¸i Lan vµ Indonesia nhng vÉn kh«ng c¹nh tranh næi víi hµng cña c¸c níc xuÊt khÈu kh¸c. Tuy ViÖt Nam cã nhiÒu lîi thÕ c¹nh tranh trong xuÊt khÈu: tµi nguyªn thñy s¶n phong phó, ®iÒu kiÖn khÝ hËu ®Êt ®ai thuËn lîi, gi¸ lao ®éng rÎ… nhng tr×nh ®é khoa häc vµ c«ng nghÖ thÊp, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm vµ thiÕu kinh nghiÖm trong qu¶n lý khiÕn cho lîi thÕ so s¸nh trong xuÊt khÈu thñy s¶n gi¶m sót nhiÒu vµ kh«ng ®¹t ®îc hiÖu qu¶ mong muèn v× gi¸ thÊp. Xu híng t¨ng gi¸ quèc tÕ hµng thñy s¶n trong thêi gian tíi vÉn tiÕp tôc do kh¶ n¨ng cung kh«ng tháa m·n cÇu, do t¨ng chi phÝ vµ t¨ng gI¸ lao ®éng, thay ®æi c¬ cÊu d¹ng s¶n phÈm thñy s¶n theo híng t¨ng tû träng hµng thñy s¶n ¨n liÒn vµ c¸c hµng thñy s¶n cao cÊp kh¸c… Tõ nhËn ®Þnh nµy, xÐt trªn c¸c ®Æc thï xuÊt khÈu cña ViÖt nam vÒ c¬ cÊu d¹ng s¶n phÈm xuÊt khÈu, vÒ gI¸ xuÊt khÈu so víi gi¸ c¶ trung b×nh cña thÕ giíi vµ vÒ c¸c t¬ng quan kh¸c cho thÊy ta cã thÓ c¶i thÞªn gi¸ xuÊt khÈu cña hµng thñy s¶n tõ møc thÊp hiÖn nay vµ n©ng møc gi¸ trung b×nh hµng xuÊt khÈu hµng thñy s¶n lªn tèi thiÓu b»ng 75%85% møc gi¸ xuÊt khÈu thñy s¶n cña c¸c níc trong khu vùc. Tuy nhiªn, viÖc t¨ng gi¸ s¶n phÈm ë ®©y vÉn ph¶i ®¶m b¶o hµng thñy s¶n viÖt nam cã søc c¹nh tranh ®Ó chiÕm lÜnh thÞ trêng quèc tÕ khi chóng ta muèn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n hµng n¨m 20%. V× vËy, trong chiÕn lîc vÒ gi¸ c¶ viÖc ¸p dông chiÕn lîc t¨ng gi¸ hay gi¶m gi¸ ®i liÒn víi nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c nhau vÒ s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ cã quan hÖ mËt thiÕt víi d¹ng s¶n phÈm xuÊt khÈu, nhu cÇu thÞ hiÕu cña thÞ trêng nhËp khÈu. Ch¼ng h¹n, ®èi víi nh÷ng thñy s¶n xuÊt khÈu phæ bIÕn, muèn t¨ng sè lîng xuÊt khÈu th× viÖc phÊn ®Êu ®Ó cã gi¸ c¶ thÊp vÉn cã tÝnh c¹nh tranh m¹nh nhÊt, trong khi ®èi víi nh÷ng lo¹i thñy s¶n cao cÊp vµ quÝ hiÕm cha ch¾c gi¸ c¶ thÊp ®· lµ hay v× ®Æc ®IÓm t©m lÝ cña ngêi tiªu thô thuéc phÇn thÞ trêng nµy th× gi¸ c¶ cao l¹i lµm t¨ng gi¸ trÞ cña ngêi tiªu thô chóng(!). YÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó n©ng møc gi¸ xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt nam thêi gian tíi lµ thay ®æi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu. ViÖc n©ng tû träng hµng chÕ biÕn s©u nh ®å hép thñy s¶n vµ thñy s¶n ¨n liÒn trong tæng hµng xuÊt khÈu thñy s¶n, còng nh viÖc ¸p dông thµnh tùu khoa häc kü thuËt míi ®Ó cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu c¸c lo¹i thñy s¶n sèng gi¸ trÞ cao … lµ h íng l©u dµi; cßn d¹ng s¶n phÈm s¬ chÕ khã cã thÓ t¨ng gi¸, trõ phi cung cÊp kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu. 18 I.Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam sang thÞ trêng Trung quèc Trong thêi gian qua. T«m ®«ng l¹nh 54 45 44 47 C¸ ®«ng l¹nh Mùc, b¹ch tuéc Hµng kh« 14 16 17 18 15 8 7 13 7 11 7 8 1997 19 2000 21 200120 H¶i S¶n kh¸c C¸c mÆt hµng 9 Tæng 100,0 100,0 100,0 2002 100,0 - Sù më réng nhanh chãng cña thÞ trêng thñy s¶n Trung quèc – mét thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng ( n¨m 1996 Trung quèc ®· nhËp khÈu kho¶ng 150 triÖu USD hµng thñy s¶n, møc t¨ng nhËp khÈu trung b×nh trong nh÷ng n¨m qua ®¹t kho¶ng 24%). Kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Trung Quèc n¨m 1999 lµ 99 triÖu USD, n¨m 2000 lµ 213 triÖu USD, n¨m 2001 lµ 279 triÖu USD, n¨m 2002 ®¹t 314 triÖu USD chiÕm 15,7%. - N¨m 2003 tr¸i víi kú väng cña nhiÒu ngêi, xuÊt khÈu sang Trung Quèc, §µi Loan, Hång K«ng gi¶m m¹nh cha tõng thÊy. T¬ng øng víi ba thÞ trêng trªn lµ - 71,5%,-23%, 41,1% vµ chØ chiÕm 9,9% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu so víi n¨m 2002.Tû träng xuÊt khÈu vµo thÞ trêng nµy gi¶m tõ 16,25% n¨m 2002 xuèng cßn xÊp xØ 7% n¨m 20003.Tuy n¨m 2003 xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam vµo Trung Quèc gi¶m m¹nh nhng gi¸ trÞ hµng thñy s¶n ViÖt Nam vµo Trung Quèc nh÷ng n¨m gÇn ®©y lu«n ®¹t ë møc n¨m sau cao h¬n n¨m tríc. - VÒ sè lîng c¸c doanh nghiÖp ®Æt ch©n th©m nhËp vµo thÞ trêng Trung Quèc còng ngµy cµng t¨ng. NÕu n¨m 1998 míi cã 52 doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Trung Quèc th× ®Õn n¨m 2000 &2001 th× con sè ®ã lµ 90, ®øng ®Çu lµ c¸c c«ng ty thñy ®Æc s¶n. C«ng ty xuÊt khÈu thñy s¶n II – Qu¶ng ninh vµ c¸c c«ng ty xuÊt khÈu thñy s¶n ë c¸c tØnh phÝa b¾c gÇn gòi víi Trung Quèc. §Õn n¨m 2003 sè lîng doanh nghiÖp më réng khai th¸c thÞ trêng nµy ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. 3. C¬ cÊu hµng thñy s¶n xuÊt khÈu. C¸c ngµnh hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam xuÊt khÈu chia lµm 3 nhãm: Lo¹i ®ang cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, lo¹i cã thÕ c¹nh tranh ®îc vµ lo¹i Ýt cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. - Trong nhãm ®Çu gåm t«m, nhuyÔn thÓ ch©n ®Çu, nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá, cua, ghÑ, c¸ ®¸y, c¸ níc ngät thÞt tr¾ng Ýt x¬ng vµ c¸c s¶n phÈm d©n téc truyÒn thèng nh níc m¾m, b¸nh phång t«m. - Nhãm ngµnh thø hai hiÖn ViÖt Nam vÉn cha cã u thÕ c¹nh tranh nhng trong t¬ng lai cã thÓ ph¸t triÓn xuÊt khÈu ®îc nÕu cã c«ng nghÖ khai th¸c vµ chÕ biÕn tèt. §i ®Çu trong nhãm nµy lµ c¸ ngõ, ®Æc biÖt lµ c¸ ngõ v©y vµng vµ c¸ ngõ m¾t to. - ë nhãm cuèi bao gåm c¸c lo¹i c¸ biÓn nhá nh c¸ thu, c¸ hång, c¸ m¸ b¹c, c¸ nôc… kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm v× kÝch cì nhá dÔ bÞ coi lµ c¸ t¹p. Ngoµi ra nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá nh cua, èc, sß còng thuéc lo¹i nµy. Trong c¬ cÊu mÆt hµng tuy cã sù ®a d¹ng hãa s¶n phÈm nhng hiÖn nay t«m vÉn lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, cã søc c¹nh tranh cao nhÊt. T«m nu«i ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong tæng gi¸ trÞ hµng thñy s¶n xuÊt khÈu . Tû träng c¸c lo¹i nhuyÔn thÓ trong hµng thñy s¶n ngµy mét gia t¨ng. Tû träng cña c¸c lo¹i hµng kh« thÊp dÇn, tû träng c¸c mÆt hµng ®«ng l¹nh, s¬ chÕ tuy cã gi¶m nhng vÉn cßn chiÕm tû lÖ cao.Nguyªn nh©n lµ do nhiÒu nhµ bu«n lín nhËp khÈu hµng s¬ chÕ gi¸ thÊp ®Ó dù tr÷, t¸i chÕ theo tËp qu¸n Èm thùc cña tõng níc.Tû träng hµng chÕ biÕn tinh, t¬i sèng gãi nhá, ¨n liÒn ngµy mét gia t¨ng v× c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn ®· b¾t m¹nh ® îc víi thÞ trêng vµ chÞu khã ®Çu t mua s¾m c¸c d©y chuyÒn cÊp ®«ng hiÖn ®¹i. Gi¸ b¸n cao cña c¸c mÆt hµng nµy ®· gãp phÇn kÝch thÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt. Trong t¬ng lai ®øng tríc ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ trêng thñy s¶n thÕ giíi, ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam ph¶i c¶i tiÕn c«ng nghÖ chÕ biÕn, më réng h¬n n÷a chñng lo¹i hµng, n©ng cao tû träng c¸c mÆt hµng thñy s¶n chÕ biÕn tinh, chÊt lîng cao trong c¬ cÊu hµng xuÊt C¬ cÊu s¶n lîng c¸c nhãm s¶n phÈm thñy s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu. Nguån: Bé Thñy S¶n 19