Tài liệu Xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh bình định hiện nay

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TĂNG VĂN THẠNH XÂY DỰNG NHÂN CÁCH SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH ĐỊNH HIỆN NAY Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLS Mã số: 62 22 03 02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS HỒ VIỆT HẠNH Hà Nội - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các tài liệu và số liệu trong luận án là trung thực, đảm bảo tính khách quan, khoa học và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả Tăng Văn Thạnh MỤC LỤC Trang 1 MỞ ĐẦU Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI LUẬN ÁN. 6 1.1. Những công trình nghiên cứu lý luận về nhân cách, nhân cách sinh viên. 6 1.2. Những công trình nghiên cứu về thực trạng nhân cách, xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học và các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. 15 1.3. Những công trình nghiên cứu về giải pháp xây dựng nhân cách, nhân cách sinh viên các trường đại học và các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. 20 Chương 2: XÂY DỰNG NHÂN CÁCH SINH VIÊN: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN. 2.1. Lý luận chung về nhân cách. 2.2. Một số vấn đề lý luận về xây dựng nhân cách sinh viên. 2.3. Một số yêu cầu khách quan đối với việc xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học hiện nay. 25 25 44 51 Chương 3: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NHÂN CÁCH SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH ĐỊNH HIỆN NAY. 61 3.1. Những yếu tố cơ bản tác động đến nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay. 3.2. Khái quát về các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. 3.3. Đánh giá về quá trình xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa 61 67 bàn tỉnh Bình Định hiện nay. 71 Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN ĐỂ XÂY DỰNG NHÂN CÁCH SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH ĐỊNH HIỆN NAY. 4.1. Một số phương hướng cơ bản để xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay. 4.2. Một số giải pháp cơ bản để xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay. KẾT LUẬN DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 105 105 112 134 136 137 146 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Con người luôn luôn là vấn đề trọng tâm của mỗi thời đại, mỗi xã hội, mỗi thể chế chính trị. Con người vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển xã hội. Đặc biệt đối với những xã hội hiện đại, con người luôn được quan tâm bồi dưỡng, xây dựng, phát triển về mọi mặt mà trong đó hai giá trị cốt lõi nhất chính là đạo đức và năng lực. Đạo đức và năng lực hòa quyện trong mỗi con người không gì khác hơn chính là nhân cách con người. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam về chiến lược phát triển con người có nêu “con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển...Kết hợp và phát huy đầy đủ vai trò của xã hội, gia đình, nhà trường, từng tập thể lao động, các đoàn thể và cộng đồng dân cư trong việc chăm lo xây dựng con người Việt Nam giàu lòng yêu nước, có ý thức làm chủ, trách nhiệm công dân, có tri thức, sức khỏe, lao động giỏi; sống có văn hóa, nghĩa tình; có tinh thần quốc tế chân chính. Xây dựng gia đình ấm no, tiến bộ, hạnh phúc, thật sự là tế bào lành mạnh của xã hội, là môi trường quan trọng, trực tiếp giáo dục nếp sống và hình thành nhân cách” [26, tr.76]. Quá trình xây dựng đất nước Việt Nam hiện nay đang trong giai đoạn đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Sự nghiệp này đang diễn ra trong bối cảnh thế giới đi vào xu hướng toàn cầu hóa. Có thể nói, xu hướng này bên cạnh mặt tích cực là tạo ra những giá trị tinh thần mới theo hướng hiện đại, tạo điều kiện để sàng lọc và thẩm định lại giá trị văn hóa dân tộc trong quá trình hình thành nhân cách con người một cách toàn diện; còn có mặt trái là đẩy con người đến lối sống thực dụng, đề cao giá trị vật chất, nhạt phai về lý tưởng .v.v... điều này có nguy cơ dẫn đến sự phát triển lệch lạc về nhân cách con người Việt Nam hiện đại. Cho nên, xây dựng nhân 1 cách con người Việt Nam phù hợp với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa là một công việc hết sức cần thiết, có ý nghĩa thực tiễn góp phần vào sự phát triển ổn định, bền vững đất nước. Với đặc điểm trẻ tuổi, có sức khỏe tốt, có trình độ và năng lực, khả năng tiếp cận với cái mới nhanh và linh hoạt, thích nghi kịp thời với những thay đổi nhanh chóng của xã hội hiện đại… cho nên, sinh viên được xem là lực lượng trí thức tương lai quan trọng của xã hội, là chủ nhân tương lai của đất nước. Do đó việc giáo dục, xây dựng nhân cách cho sinh viên để họ trở thành những cán bộ có đạo đức tốt và có chuyên môn giỏi là một trong những nội dung quan trọng hàng đầu của giáo dục đại học. Bình Định là một địa phương ở khu vực miền Trung và Tây nguyên có nhiều trường đại học, cao đẳng. Nhiệm vụ của các trường là đào tạo, giáo dục để tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội cho các địa phương ở khu vực. Việc xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tình Bình Định nhằm tạo ra lực lượng trí thức không những có đạo đức tốt mà còn có năng lực chuyên môn giỏi là một yêu cầu cấp bách có tính thực tiễn cao. Là một giảng viên trực tiếp dạy học cho nên bản thân đã nhận thức được về sự thay đổi nhân cách của sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định trong thời gian gần đây. Đó là sinh viên ở các trường đại học này ngày càng có xu hướng chạy theo lối sống thực dụng, quan tâm đến lợi ích cá nhân, thờ ơ với trách nhiệm xã hội…dẫn đến xem nhẹ lý tưởng . Điều này đang đặt sinh viên đứng trước nguy cơ đánh mất dần những giá trị đạo đức truyền thống, đạo đức cách mạng xã hội chủ nghĩa tốt đẹp và làm cho họ hoài nghi, hoang mang về những giá trị đạo đức mới. Trước thực trạng đó, bản thân xem đây là nhiệm vụ của một giảng viên cần phải nghiên cứu để hiểu được nhiều hơn về những sự thay đổi đó và có những hành động thiết thực, phù hợp nhằm góp phần vào việc giáo dục, đào 2 tạo sinh viên “vừa hồng, vừa chuyên” đáp ứng cho yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Với những cơ sở trên, tác giả chọn vấn đề “Xây dựng nhân cách sinh viên các đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay” để nghiên cứu và làm luận án Tiến sĩ chuyên ngành Triết học. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu một cách có hệ thống về vấn đề xây dựng nhân cách sinh viên thông qua một số khái niệm công cụ: nhân cách, cấu trúc nhân cách, các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành nhân cách, nhân cách sinh viên, xây dựng nhân cách sinh viên; Làm rõ thực trạng xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định, từ đó luận án đề xuất phương hướng và một số giải pháp cơ bản để thực hiện việc xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Trên cơ sở của mục đích nghiên cứu, đề tài thực hiện những nhiệm vụ nghiên cứu sau: Phân tích quan điểm triết học Mác – Lênin về nhân cách, nhân cách sinh viên, xây dựng nhân cách sinh viên để làm cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu Xác định những nội dung cơ bản và một số phương thức chủ yếu để thực hiện việc xây dựng nhân cách sinh viên Phân tích và đánh giá thực trạng việc xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định; Làm rõ ưu, khuyết điểm và nguyên nhân của ưu, khuyết điểm trong công tác xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định Nêu lên một số giải pháp cơ bản để thực hiện việc xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay. 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Về đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là nhân cách sinh viên và xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay 3.2. Về phạm vi nghiên cứu Về thời gian nghiên cứu: đề tài thực hiện việc khảo sát nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định từ năm 2009 đến nay. Về không gian nghiên cứu: đề tài nghiên cứu việc xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định thông qua hai mặt phẩm chất và năng lực. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án quán triệt những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề nhân cách, nhân cách sinh viên nói chung và xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; phương pháp lịch sử - lôgíc, phân tích và tổng hợp, thống kê, so sánh, các phương pháp chuyên ngành và liên ngành khác. Ngoài ra, đề tài còn sử dụng phương pháp điều tra xã hội học để thực hiện việc kháo sát thực trạng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. 5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án 5.1. Ý nghĩa lý luận Ở mức độ nhất định, luận án góp phần làm rõ thêm quan điểm triết học Mác – lênin về nhân cách và xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. 4 5.2. Ý nghĩa thực tiễn Nội dung nghiên cứu và những kết quả đạt được của luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho công tác giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, môn Đạo đức học ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. Về những giải pháp đề xuất trong luận án, các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định, thậm chí một số trường đại học có đặc điểm tương đồng có thể tham khảo cho việc xây dựng nhân cách sinh viên của trường mình. 6. Những đóng góp mới về mặt khoa học của luận án Trên cơ sở quan điểm Mác – Lênin, luận án là sự nghiên cứu có hệ thống về vấn đề nhân cách nói chung cũng như nhân cách sinh viên, xây dựng nhân cách sinh viên nói riêng dưới góc độ triết học. Luận án đã khái quát một cách cơ bản về công tác xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định, trên cơ sở đó chỉ ra những ưu, khuyết điểm cũng như nguyên nhân của ưu khuyết điểm về công tác xây dựng nhân cách sinh viên Trên cơ sở của một số giải pháp cơ bản về xây dựng nhân cách sinh viên, các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định có thể tham khảo, vận dụng để thực hiện việc xây dựng nhân cách cho sinh viên đáp ứng yêu cầu của công tác giáo dục và đào tạo đại học. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chính của luận án được trình bày trong 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài luận án Chương 2: Xây dựng nhân cách sinh viên: Một số vấn đề lý luận Chương 3: Thực trạng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay Chương 4: Phương hướng và một số giải pháp cơ bản để xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định hiện nay 5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Những công trình nghiên cứu dưới góc độ lý luận về nhân cách, nhân cách sinh viên. Có thể khẳng định rằng, Đảng và Nhà nước ta từ khi cách mạng thành công cho đến nay luôn coi trọng việc xây dựng con người mới. Mỗi thời kỳ với nhiệm vụ lịch sử khác nhau thì việc bồi dưỡng, xây dựng con người mới mang những nội dung khác nhau. Đại hội Đảng lần thứ VI năm 1986, Đảng khẳng định “Nhân tố con người và nhân tố xã hội chủ nghĩa” đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội. Kể từ Đại hội VI, các kỳ Đại hội tiếp theo của Đảng là VII, XIII, IX, X, XI luôn khẳng định quyết tâm của Đảng về việc coi trọng công tác chăm lo cho con người, xây dựng nhân cách con người. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng cộng sản Việt Nam khẳng định “Chú trọng xây dựng nhân cách con người Việt Nam về lý tưởng, trí tuệ, đạo đức, lối sống, thể chất, lòng tự tôn dân tộc, trách nhiệm xã hội, ý thức chấp hành pháp luật, nhất là trong thế hệ trẻ” [26, tr.126]. Đây chính là định hướng, là động lực thúc đẩy các nhà khoa học, các nhà giáo dục…nghiên cứu cụ thể hơn nữa, thực tế hơn nữa về vấn đề con người, nhân cách người Việt Nam nhằm xây dựng cho được con người Việt Nam hiện đại vừa phục vụ sự nghiệp xây dựng đất nước vừa khẳng định được bản sắc con người Việt Nam. Trên tinh thần đó, chương trình khoa học công nghệ cấp nhà nước KX07 với đề tài “Giá trị - định hướng giá trị nhân cách và giáo dục giá trị”[17] đã xác định mục tiêu là nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tiễn nhằm phát hiện những đặc trưng cơ bản trong nhân cách con người Việt Nam hiện nay. Phân tích những mặt mạnh, chủ yếu, xu thế phát triển và suy thoái của nhân cách trong sự chuyển đổi kinh tế - xã hội trên 3 mặt cơ bản: Định hướng giá 6 trị của nhân cách; Tiềm năng, khả năng của nhân cách; Phẩm chất, hành vi, nếp sống thói quen của nhân cách phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của nước ta. Trên cơ sở của sự khảo sát, đề tài đã nêu lên những giá trị cơ bản về định hướng giá trị nhân cách của con người Việt Nam hiện nay là: 1. Có trình độ học vấn rộng 2. Sống có nghĩa tình 3. Có khả năng tổ chức quản lý 4. Làm việc tận tâm, có trách nhiệm 5. Sáng tạo trong học tập, lao động 6. Biết nhiều nghề, thạo một nghề Đây là những giá trị hết sức cơ bản của con người Việt Nam trong thời kỳ mới phản ánh sự vận động, phát triển của xã hội. Bởi lẽ, trong 6 giá trị trên thì chỉ có giá trị thứ 2 là mang tính truyền thống của dân tộc còn những giá trị còn lại là những giá trị mới gắn với sự phát triển xã hội. “Nghiên cứu giá trị nhân cách theo phương pháp NEO PI-R cải biên” của Vũ Thị Minh Chi, Phạm Minh Hạc, Nguyễn Văn Huy – Nxb Khoa học xã hội [10]. Cuốn sách thực hiện việc điều tra đo đạc những đặc điểm giá trị nhân cách của một số tầng lớp người Việt Nam hiện nay theo phương pháp NEO PI-R cải biên qua trắc nghiệm, qua phỏng vấn sâu và những kiến nghị, giải pháp đối với việc xây dựng con người Việt Nam theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong điều kiện kinh tế thị trường, mở cửa, hội nhập quốc tế. “Giáo dục nhân cách đào tạo nhân lực: Góp phần triển khai nghị quyết hội nghị lần thứ hai. Ban chấp hành trung ương Đảng, khoá VIII” của Phạm Minh Hạc - NXB Chính trị quốc gia [44]. Cuốn sách đề cập đến hiện trạng và xu thế phát triển nguồn lực con người; nhiệm vụ và mục tiêu cơ bản của nền giáo dục Việt Nam. 7 Năm 1994, Viện Triết học cùng với Trung tâm giao lưu văn hoá Việt Đức đã tổ chức Hội thảo khoa học “Sự chuyển đổi giá trị trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường” [112]. Hội thảo đã tập trung vào những vấn đề chính sau: Về sự hình thành hệ thống giá trị trong cơ chế thị trường hiện nay; sự chuyển đổi giá trị trong xã hội cũng như trong nền kinh tế thị trường; sự chuyển đổi giá trị trong văn hoá đạo đức; về giáo dục giá trị con người Việt Nam nói chung và thanh niên Việt Nam nói riêng. Trong Hội thảo, những vấn đề về sự chuyển đổi giá trị nói chung và giá trị nhân cách nói riêng đã được làm sáng tỏ về mặt lý luận và thực tiễn. Trong cuốn Kỷ yếu hội thảo “Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay” của Đảng ủy khối cơ quan Trung ương về công tác tư tưởng [27]. Bài viết của TS Lê Minh Nghĩa về “Một số vấn đề về nâng cao giác ngộ lý tưởng cách mạng cho thanh niên hiện nay” đã chỉ ra những cơ sở cần thiết để xây dựng lý tưởng cách mạng cho thanh niên đó là cơ sở kinh tế, cơ sở chính trị, cơ sở văn hóa – xã hội. Bài viết cũng đã yêu cầu tập trung giải quyết một số vấn đề cơ bản nhằm nâng cao trình độ giác ngộ lý tưởng cách mạng cho thanh niên là: 1. Nâng cao chất lượng giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh 2. Nâng cao nhận thức về đường lối, quan điểm chính sách, của Đảng 3. Nâng cao đạo đức cách mạng, lối sống có văn hóa cho thanh niên 4. Tích cực giáo dục chủ nghĩa yêu nước, truyền thống dân tộc, truyền thống quê hương, gia đình cho thanh niên 5. Bồi dưỡng cho thanh niên tri thức khoa học- kỹ thuật và các khoa học xã hội nhân văn khác 6. Kết hợp giáo dục với tự giáo dục, rèn luyện của thanh niên 8 7. Kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng hệ thống giá trị với giáo dục định hướng giá trị cho thanh niên, đồng thời tích cực đưa thanh nhiên vào hành động thực tiễn và các phong trào cách mạng của tuổi trẻ 8. Đưa thanh niên vào hoạt động thực tiễn vào các phong trào của tuổi trẻ. Luận án“Giáo dục lý luận Mác – Lênin với việc hình thành và phát triển nhân cách ở sinh viên Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay” của Hoàng Anh [2]. Về phương diện lý luận, luận án đã tập trung phân tích các mặt của nhân cách: về mặt Đức (phẩm chất), luận án đã chỉ ra những phẩm chất xã hội; phẩm chất đạo đức cá nhân; phẩm chất ý chí, tính kỷ luật, tính phê phán, cung cách ứng xử, tác phong; ý thức thẫm mỹ. Về mặt Tài (năng lực), luận án đã chỉ ra năng lực xã hội hóa; năng lực chủ thể hóa; năng lực hành động. Đây là những cơ sở lý thuyết quan trọng mà tác giả kế thừa và tiếp tục nghiên cứu, làm rõ hơn nữa lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin về nhân cách. Đề tài cũng đã làm rõ những yếu tố tác động đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách ở sinh viên; vai trò của giáo dục lý luận Mác – Lênin trong việc hình thành và phát triển nhân cách ở sinh viên; Đây là đề tài tập trung vào công tác giáo dục lý luận Mác – Lênin gắn liền với nhân cách sinh viên. Vì vậy, luận án chủ yếu khai thác nhân cách thông qua việc hình thành thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng gắn liền với sự hình thành, phát triển phẩm chất đạo đức, lối sống, thẫm mĩ của sinh viên. Luận án đã khẳng định vai trò quan trọng của việc giáo dục lý luận Mác – Lênin đối với nhân cách sinh viên thông qua việc gắn liền với xây dựng môi trường văn hóa xã hội lành mạnh, tạo lập và xây dựng môi trường đại học lành mạnh, văn minh lịch sự, tiến bộ. Luận án cũng đã nêu lên nhận thức về tầm quan trọng cũng như yêu cầu của công tác giáo dục lý luận Mác – Lênin trong mục tiêu giáo dục đại học hướng đến đào tạo con người toàn diện. 9 Luận án “Xây dựng nhân cách sinh viên sư phạm phục vụ việc đào tạo nguồn nhân lực tỉnh Khánh Hòa” của Lê Thu Hương [52].Về phương diện lý luận, luận án đã cố gắng khái quát một số quan điểm của những nhà triết học trong lịch sử về vấn đề nhân cách. Trên cơ sở đó, tác giả đã phân tích làm rõ những nội dung về bản chất con người, về các mặt năng lực, phẩm chất của con người trong việc hình thành nhân cách. Đặc biệt, tác giả đã đứng trên quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin để đánh giá những quan điểm trước đó về nhân cách và đã nêu lên một định nghĩa nhân cách làm cơ sở nghiên cứu của đề tài. Bên cạnh đó tác giả cũng đã phân tích để làm rõ cấu trúc của nhân cách bằng cách nêu lên các quan điểm của phương Đông, phương Tây, Phật Giáo, Hồ Chí Minh… Tuy nhiên, tác giả không đề cập đến quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin. Đề tài hướng đến xây dựng nhân cách sinh viên sư phạm tỉnh Khánh Hoà cho nên tác giả đã rất cố gắng nêu lên những tiêu chí về nhân cách sinh viên sư phạm Khánh Hoà. Theo tôi, tác giả đã rất thành công trong việc so sánh, nghiên cứu để đưa ra được những tiêu chí phục vụ cho việc xây dựng nhân cách sinh viên sư phạm. Tuy nhiên, khi triển khai các nội dung cụ thể cho các tiêu chí thì tác giả chưa thật sự làm rõ và không đề cập đến nội dung kiến thức chuyên môn. Bởi vì, khi nói đến nghề sư phạm thì bên cạnh đạo đức nghề nghiệp thì kiến thức chuyên môn là yếu tố cực kỳ quan trọng, thậm chí nó quyết định nhân cách của người thầy giáo. “Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay”, Kỷ yếu hội thảo của Nguyễn Văn Sáu, Trần Quang Nhiếp, Lê Minh Nghĩa NXB Chính trị Quốc gia [84]. Cuốn sách gồm những bài phát biểu, những bài viết đề cập tới vấn đề giáo dục và bồi dưỡng lí tưởng, đạo đức cách mạng cũng như thực trạng, giải pháp tăng trưởng giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay. 10 “Sinh viên thời đại thế giới phẳng”, Nhóm SEGVN dịch - NXB Phụ nữ [75 ]. Cuốn sách trang bị những kiến thức cơ bản, cần thiết cho sinh viên thời đại mới chuẩn bị hành trang bước vào tương lai để trở thành những con người sống có lí tưởng, có ý thức trong học tập và có trách nhiệm với gia đình, xã hội. “Nhân cách văn hóa trong bảng giá trị Việt Nam” của PGS.TS Vũ Khắc Liên(chủ biên) – NXB Khoa học xã hội [58]. Cuốn sách tập trung làm rõ các khái niệm về nhân cách văn hoá và giá trị văn hoá của Việt Nam; Nhân tố văn hoá, bình diện nhân cách và mối giao lưu xã hội, thiết chế văn hoá, bản chất của lối sống văn hoá Việt Nam; các chuẩn mực và giá trị của văn hoá. Mối quan hệ giữa nhân cách văn hoá và cơ chế thị trường, xã hội đa nhân cách, gia đình và giá trị truyền thống. Cuốn sách cũng đã lý giải về phương diện lý luận trên cơ sở thực tiễn một số vấn đề đặt ra cho nhân cách thể hiện tập trung trong lối sống; Đề cập đến nền tảng các quan hệ xã hội, sự vận động của lịch sử tạo nên các bước phát triển của nhân cách; Từ lôgíc nội tại của sự phát triển nhân cách sẽ làm sáng tỏ nhân tố quan trọng nhất của sự phát triển; Xây dựng nhân cách mới làm phong phú bảng giá trị Việt Nam là khâu trọng tâm của tiến bộ văn hóa và phát triển xã hội. Đây là những nội dung lý luận có giá trị về mặt nghiên cứu khoa học. Thông qua bài viết “Sáng tạo – phẩm chất nhân cách hàng đầu của con người trong xã hội hiện đại” [41] PGS.TS Nguyễn Đình Gấm đã chỉ ra một trong những phẩm chất cấu thành nhân cách con người là sáng tạo và khẳng định sáng tạo là phẩm chất hàng đầu của nhân cách con người. Vì lẽ, sáng tạo là một chỉ số của nhân cách, nó có ý nghĩa quyết định đến thành công trong công việc của con người. Tác giả đã đưa ra khẩu hiệu hành động “Sáng tạo – Thành công – Giáo điều – Thất bại”. Bài viết đã chỉ ra: tâm lý học hoạt động xem sáng tạo như một phẩm chất của nhân cách gắn với chủ thể nhất định. Trên cơ sở sự phân tích và khẳng định sáng tạo là phẩm chất cần thiết 11 cho mọi lĩnh vực của cuộc sống. Tác giả đã yêu cầu cần phải coi trọng một số vấn đề: 1. Ý tưởng là mầm mống của sự sáng tạo, do đó trước tiên cần quan tâm đến các ý tưởng mới 2. Cần có cách nhìn mới, tiếp cận mới 3. Cần rèn luyện óc tư duy độc lập, tinh thần phê phán hoài nghi khoa học 4. Đừng bao giờ hoàn toàn phụ thuộc vào hoàn cảnh “Vai trò gia đình trong việc xây dựng nhân cách con người Việt Nam” của GS Lê Thi – Nxb Phụ nữ [89]. Cuốn sách phân tích về vai trò gia đình và sự hình thành nhân cách con người đối với vấn đề xã hội hoá. Sự phát triển, chức năng, giáo dục con người qua các giai đoạn lịch sử trong gia đình Việt Nam. Sự hình thành nhân cách con người trong sự đổi mới đất nước hiện nay. Các thiết chế xã hội khác đối với sự hợp tác giữa gia đình và nhà trường, sự hỗ trợ của nhà nước trong việc giáo dục, đào tạo con người của gia đình. “Gia đình trẻ và việc hình thành nhân cách thanh niên” của Dương Tự Đam – NXB Thanh niên [19]. Cuốn sách trình bày nhận thức lý luận và thực tiễn về gia đình trẻ; chức năng giáo dục phát triển nhân cách của thế hệ trẻ; cơ cấu, chức năng, vai trò của gia đình trẻ với sự phát triển nhân cách thanh niên, thiếu niên; nội dung và phương pháp giáo dục con cái trong gia đình trẻ; đoàn thanh niên với công tác giáo dục con cái của gia đình trẻ. Luận án “Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt nam trong giai đoạn hiện nay” của Trần Sỹ Phán [76]. Đề tài đã nêu lên khái niệm nhân cách, phân biệt sự khác nhau giữa nhân cách với con người, cá nhân, cá thể. Đề tài còn làm rõ tính quy luật của sự hình thành nhân cách; những yếu tố tác động đến sự hình thành, phát triển nhân cách. Ngoài ra, đề tài còn phân tích để làm nổi bật vai trò của giáo dục đạo đức, vạch ra nét đặc thù của mối liên hệ giữa giáo dục đạo đức với sự hình thành, phát triển nhân cách sinh viên. 12 “Giáo dục đạo đức cho cán bộ, đảng viên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước” của Ban Tư tưởng – Văn hoá Trung ương [3]. Cuốn sách trình bày hệ thống nội dung lí luận cũng như thực tiễn đạo đức xã hội của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Khái quát cô đọng những chuẩn mực, truyền thống giá trị đạo đức của dân tộc ta; những nguyên tắc, phương hướng, giải pháp xây dựng đạo đức mới cho đội ngũ cán bộ, đảng viên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Về chuẩn mực đạo đức của con người Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới được xác định là: 1. Có tinh thần yêu nước 2. Có ý thức tập thể, đoàn kết, phấn đấu vì lợi ích chung 3. Có lối sống lành mạnh, nếp sống văn minh 4. Lao động chăm chỉ với lương tâm nghề nghiệp; có kỹ thuật, sáng tạo, năng suất cao vì lợi ích của bản thân, gia đình, tập thể và xã hội 5. Thường xuyên học tập nâng cao hiểu biết, có trình độ chuyên môn, trình độ thẩm mĩ và thể lực Ở cuốn sách “Tìm hiểu giá trị văn hoá truyền thống trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá” của các tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn, Phạm Văn Đức, Hồ Sỹ Quý [14] đã đề cập đến vấn đề giá trị đạo đức truyền thống, giá trị văn hoá truyền thống cũng như sự thay đổi của những giá trị đó trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Ngoài ra, cuốn sách còn đề cập đến việc giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống trong quá trình xây dựng con người Việt Nam toàn diện đáp ứng yêu cầu thời kỳ mới của đất nước. Luận án “Vai trò của đạo đức đối với sự hình thành nhân cách con người Việt Nam trong điều kiện đổi mới hiện nay” của Lê Thu Thủy [92]. Đề tài nghiên cứu những tác động của đạo đức đối với sự hình thành nhân cách con người Việt Nam hiện nay; khảo sát những tác động của đạo đức đối với sự hình thành nhân cách con người Việt Nam chủ yếu ở giai đoạn từ 1986 13 đến 2001. Luận án tập trung làm rõ về mặt lý luận ở những khía cạnh như sự thống nhất, khác biệt và tương tác giữa đạo đức với nhân cách, trong đó làm nổi bật ý nghĩa tác động của đạo đức với sự hình thành nhân cách; luận giải những khía cạnh tác động của đạo đức đối với sự hình thành nhân cách con người Việt Nam theo những đặc trưng của mô hình nhân cách mới đang được tạo dựng trong giai đoạn hiện nay. Luận án “Kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay” của Cao Thu Hằng [47]. Đề tài đã nêu lên được các quan điểm khác nhau về giá trị đạo đức, giá trị đạo đức truyền thống, cách tiếp cận của triết học Mác xít về nhân cách… Về cách tiếp cận của triết học Mác xít về nhân cách, tác giả đã hệ thống hóa những nội dung cơ bản về nhân cách như: khái niệm nhân cách, cấu trúc nhân cách, một số khái niệm liên quan đến nhân cách… Vì đây là đề tài tập trung làm rõ các giá trị đạo đức truyền thống cho nên những nội dung về nhân cách của quan điểm mác xít chưa được nghiên cứu đầy đủ. Tóm lại, về vấn đề nhân cách, nhân cách sinh viên, sự hình thành và phát triển nhân cách đã được rất nhiều tác giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau nhằm luận giải một cách đầy đủ hơn, đa chiều hơn để tiến tới hình thành một nhân cách Việt nam vừa mang tính truyền thống, vừa có tính hiện đại là nguồn nhân lực chất lượng đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Những công trình dẫn ra ở trên đã đề cập đến khái niệm nhân cách, quá trình hình thành và phát triển cách, cấu trúc nhân cách; nhân cách sinh viên, đặc điểm tâm lý lứa tuổi trong quá trình hình thành nhân cách sinh viên; một số tiêu chí để xây dựng nhân cách sinh viên; vai trò của đạo đức trong sự hình thành nhân cách, nhân cách sinh viên. Cách tiếp cận của các công trình khoa học trên thường đi vào phân tích nội hàm của những khái niệm nhân cách, cấu trúc nhân cách và quá trình hình thành, phát triển nhân cách; đặc biệt, những công trình đều khẳng 14 định cấu trúc nhân cách bao gồm tài và đức và đã được làm rõ trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách. Nhìn chung, chưa có công trình nào nghiên cứu nhân cách dưới góc độ cụ thể, chẳng hạn, nghiên cứu việc xây dựng nhân cách sinh viên ở tỉnh Bình Định. Cho nên, đây là hướng nghiên cứu mới của luận án về việc xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định. Tuy nhiên, để có cơ sở lý luận khoa học, vững chắc trong việc thực hiện mục tiêu nghiên cứu của đề tài, luận án kế thừa các khái niệm nhân cách, nhân cách sinh viên, cấu trúc nhân cách cũng như cách triển khai cấu trúc nhân cách trong việc xây dựng nhân cách sinh viên ở các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định 1.2. Những công trình nghiên cứu về nhân cách, xây dựng nhân cách sinh viên các trường đại học và các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Định Thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao của Đảng Cộng sản Việt Nam, Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh là một tổ chức chính trị - xã hội luôn chăm lo, giáo dục, rèn luyện đoàn viên thanh niên, sinh viên về các mặt niềm tin, lý tưởng, đạo đức, lối sống.v.v… thực hiện nhiệm vụ đó, Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh đã tổ chức Hội thảo khoa học về “Đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong thời kỳ hội nhập”[34] và thực hiện các cuộc điều tra về sinh viên “Điều tra tình hình tư tưởng và nhận thức chính trị của thanh niên trong giai đoạn hiện nay”[32]; “Tổng quan tình hình sinh viên, công tác Hội và phong trào sinh viên nhiệm kỳ VII (2003-2008) [33]. Những công trình nghiên cứu này đã chỉ ra những ưu điểm của thanh niên, sinh viên về tư tưởng chính trị là luôn luôn tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng đối với công cuộc xây dựng đất nước; có thái độ tích cực khi tham gia vào các tổ chức của Đảng, Đoàn; thông qua khảo sát đã cho thấy quan niệm về các giá trị, chuẩn mực, hình mẫu sinh viên… đã có sự thay đổi theo hướng hiện đại nhưng vẫn 15 giữ được những chuẩn mực mang tính truyền thống như: đoàn kết, thủy chung, sống có tình.v.v… “Định hướng giá trị cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay” của Trung ương Hội sinh viên Việt Nam [106]. Trên cơ sở của những lý luận về giá trị, công trình đã khái quát về thực trạng các hoạt động của sinh viên Việt Nam thông qua các mặt: chất lượng giáo dục; phát triển nghề nghiệp; tư tưởng, nhận thức thái dộ chính trị và lối sống.v.v… trên cơ sở đó, công trình thực hiện sự khảo sát đối với sinh viên về nhận thức các giá trị của cuộc sống, đó là: về mục đích sống, thái độ đối với cuộc sống, giá trị của hoạt động học tập, nghiên cứu khoa học, mức độ hài lòng về ngành nghề đang chọn, về mối quan hệ giữa con người với con người. Ứng với mỗi nội dung được khảo sát, công trình đã có những kết luận cơ bản để làm cơ sở cho việc nêu lên những định hướng giá trị cho sinh viên. Trong cuốn Kỷ yếu hội thảo “Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay” của Đảng ủy khối cơ quan Trung ương về công tác tư tưởng: “một số kết quả nghiên cứu bước đầu về công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên sinh viên”. TS. Bùi Đăng Dũng [27] đã thông qua sự khảo sát thực trạng định hướng giá trị đã chỉ ra những mặt tích cực cũng như hạn chế của thanh niên, sinh viên Việt Nam hiện nay. Theo đó, về mặt tích cực, tác giả đã khẳng định: Trong những năm qua, tư tưởng, ý thức chính trị của thanh niên, sinh viên diễn biến theo chiều hướng tích cực; Nét mới trong sự phát triển ý thức xã hội của thanh niên, sinh viên là họ ngày càng quan tâm hơn đến tình hình kinh tế - xã hội ở trong nước và quốc tế; năng động trong học tập, nghiên cứu; ngày càng tự tin hơn và sẵn sàng tham gia vào những hoạt động xã hội như “tương thân tương ái” “đền ơn đáp nghĩa” “ướng nước nhớ nguồn”. Tác giả còn chỉ ra: Định hướng giá trị của sinh viên về cuộc sống hiện nay là có kiến thức, có bằng cấp, có việc làm, sống có mục đích…; sinh viên ngày càng quan tâm và thậm chí bức xúc với 16 những vấn nạn của đất nước như: tham ô, lãng phí, hối lộ, chạy chức chạy quyền, sự suy thoái về đạo đức của cán bộ công chức nhà nước…; Về mặt tiêu cực, bài viết đã chỉ ra những hạn chế của thanh niên, sinh viên thông qua đánh giá từng lĩnh vực: nhận thức về tình hình chính trị - xã hội, học tập, đạo đức lối sống… Với những nội dung trên, bài viết đã cho thấy thực trạng về đạo đức và nhận thức của thanh niên Việt Nam hiện nay đang có sự thay đổi theo hướng tích cực. Điều này thể hiện niềm tin, sự lạc quan của người viết về một thế hệ thanh niên trong thời kỳ mới. Tác giả đánh giá cao về cách nhìn này ở bài viết nhưng vấn đề quan trọng hơn cả là làm sao để thanh niên phát huy một cách tích cực, tự giác về bản thân mình, thể hiện được bản thân mình trong mọi công việc xã hội. Luận án “Xây dựng nhân cách sinh viên sư phạm phục vụ việc đào tạo nguồn nhân lực tỉnh Khánh Hoà” của tác giả Lê Thu Hương [52] đã khảo sát thực trạng nhân cách sinh viên với ba nội dung cơ bản là: hoạt động học tập của sinh viên; hoạt động chính trị - xã hội của sinh viên và hoạt động về lối sống của sinh viên. Về nội dung này, tác giả đã thực hiện việc khảo sát điều tra xã hội học; phỏng vấn sâu đối với sinh viên, chuyên gia nhằm thực hiện việc đánh giá mức độ đạt được ứng với những nội dung cần khảo sát. Đối với hoạt động học tập, tác giả đã tập trung vào việc động cơ chọn nghề của sinh viên, vào ý thức học tập của sinh viên để từ đó xây dựng các bảng câu hỏi; Đối với hoạt động chính trị – xã hội của sinh viên, tác giả đã tập trung nghiên cứu khảo sát thông qua hoạt động Đoàn thanh niên, Hội sinh viên và các Câu lạc bộ của sinh viên; Đối với thực trạng về lối sống của sinh viên, tác giả đã tập trung làm rõ thông qua nề nếp sinh hoạt, quan hệ của sinh viên trong Kí túc xá, giao tiếp ứng xử.v.v… Luận án “Giáo dục lý luận Mác – Lênin với việc hình thành và phát triển nhân cách ở sinh viên Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay” của Hoàng Anh [2]. Về phần thực trạng, đề tài đã tập trung khảo sát để 17