Tài liệu Xây dựng hệ thống kế toán quản trị tại công ty cổ phần trang luận văn thạc sĩ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LẠC HỒNG ***** NGUYỄN THỊ THANH NHÃ XÂY DỰNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN TRANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN ĐỒNG NAI - NĂM 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LẠC HỒNG ***** NGUYỄN THỊ THANH NHÃ XÂY DỰNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN TRANG CHUYÊN NGÀNH : KẾ TOÁN MÃ SỐ: 60.34.03.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS VÕ VĂN NHỊ ĐỒNG NAI - NĂM 2015 LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng gởi lời cảm ơn chân thành nhất đến thầy PGS.TS Võ Văn Nhị đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn của mình. Đồng thời dƣới sự hƣớng dẫn của thầy giúp tôi ngày càng hoàn thiện về kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực kế toán. Tôi xin trân trọng gởi lời cảm ơn đến Ban Giám Hiệu, Khoa sau đại học cùng toàn thể quý Thầy, Cô tham gia giảng dạy tại Trƣờng Đại học Lạc Hồng. Quý Thầy/ Cô đã truyền đạt kiến thức vô cùng quý báu và hữu ích trong trong thời gian tôi tham gia khóa học tại trƣờng. Tôi xin chân thành gởi lời cảm ơn đến Ban Giám Đốc, phòng kế toán và toàn thể nhân viên các phòng ban của Công ty cổ phần Trang đã tạo điều kiện thuận lơi để tôi khảo sát thực tế và hoàn thiện luận văn của mình. Tác giả: Nguyễn Thị Thanh Nhã LỜI CAM ĐOAN Luận văn thạc sĩ với đề tài “ Xây dựng hệ thống kế toán quản trị tại Công ty cổ phần Trang” là do tôi nghiên cứu thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của thầy PGS.TS Võ Văn Nhị. Các thông tin, số liệu trong luận văn do tôi thu thập thực tế tại Công ty cổ phần Trang và chƣa đƣợc công bố bỡi bất kỳ tài liệu nào khác. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Đồng Nai, ngày…. tháng… năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thanh Nhã TÓM TẮT LUẬN VĂN Kế toán quản trị là một bộ phận không thể thiếu trong bộ máy tổ chức quản lý của doanh nghiệp. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, không thể phủ nhận sự cần thiết của việc ra đời và phát triển của bộ phận kế toán quản trị trong cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của doanh nghiệp. Vì vậy tác giả chọn đề tài “ Xây dựng hệ thống kế toán quản trị tại Công ty cổ phần Trang” làm luận văn thạc sĩ của mình. Đề tài này giúp cho Công ty cổ phần Trang phân tích các mục tiêu, yêu cầu, chức năng thông tin và nội dung chủ yếu của kế toán quản trị trong doanh nghiệp. Qua thời gian khảo sát thực trạng tác giả đƣa ra những vấn đề đƣợc, chƣa đƣợc, hạn chế và nguyên nhân về việc thực hiện kế toán quản trị tại Công ty cổ phần Trang. Từ đó, tác giả đƣa ra mô hình xây dựng kế toán quản trị với các nội dung về phân loại chi phí, lập dự toán ngân sách, xây dựng các chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm, lập một số báo cáo phân tích nhằm thiết lập hệ thống thông tin phục vụ tốt cho việc ra quyết định kinh doanh của nhà quản trị. MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN TÓM TẮT LUẬN VĂN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Lý do thực hiện đề tài ..........................................................................................1 2. Tổng quan đề tài nghiên cứu liên quan ................................................................2 3. Mục tiêu đề tài .....................................................................................................3 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................3 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu ....................................................................................3 4.2. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................3 5. Phƣơng pháp nghiên cứu. ....................................................................................3 6. Những đóng góp mới của đề tài ...........................................................................4 7. Kết cấu của đề tài .................................................................................................4 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ ......................................5 1.1. Tổng quan về kế toán quản trị ..........................................................................5 1.1.1. Định nghĩa kế toán quản trị ........................................................................5 1.1.2. Mục tiêu của kế toán quản trị .....................................................................6 1.1.3. Chức năng của kế toán quản trị ..................................................................6 1.2. Nội dung chủ yếu của kế toán quản trị .............................................................7 1.2.1. Lập dự toán ngân sách phục vụ chức năng hoạch định ..............................7 1.2.2. Hệ thống tính giá thành phục vụ chức năng tổ chức điều hành .................9 1.2.2.1. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chi phí thực tế ....................................................................................................... 9 1.2.2.2. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chi phí thực tế kết hợp với chi phí ƣớc tính ......................................................... 10 1.2.2.3. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chi phí định mức. ................................................................................................ 11 1.2.3. Kế toán các trung tâm trách nhiệm...........................................................12 1.2.4. Thiết lập thông tin phục vụ và ra quyết định............................................14 1.3. Nội dung tổ chức kế toán quản trị trong doanh nghiệp ..................................15 1.3.1. Tổ chức phân loại chi phí .........................................................................15 1.3.2. Tổ chức hệ thống thông tin đầu vào .........................................................16 1.3.3.Tổ chức phân loại và xử lý thông tin .........................................................17 1.3.3.1.Tổ chức tài khoản kế toán ............................................................ 17 1.3.3.2.Tổ chức hệ thống sổ kế toán ........................................................ 18 1.3.4.Tổ chức thông tin đầu ra............................................................................18 1.3.5. Tổ chức bộ máy kế toán quản trị trong doanh nghiệp ..............................19 1.3.6. Tổ chức ứng dụng công nghệ thông tin ....................................................20 1.3.7. Mô hình kế toán quản trị. .........................................................................21 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ......................................................................................22 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN TRANG ........................................................................................................23 2.1. Giới thiệu Công ty cổ phần Trang. .................................................................23 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển Công ty cổ phần Trang .........................23 2.1.1.1. Quá trình hình thành và phát triển .............................................. 23 2.1.1.2. Nhiệm vụ và mục tiêu hoạt động ................................................ 24 2.1.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của Công ty............................................25 2.1.3. Đặc điểm sản phẩm của công ty ...............................................................26 2.1.4. Tổ chức công tác kế toán tại Công ty .......................................................26 2.1.4.1. Tổ chức bộ máy kế toán ............................................................. 26 2.1.4.2. Hình thức kế toán áp dụng tại công ty ........................................ 28 2.2.Thực trạng kế toán quản trị tại Công ty cổ phần Trang ...................................29 2.2.1. Mô tả quá trình tìm hiểu ...........................................................................29 2.2.1.1 Mục tiêu tìm hiểu ........................................................................ 29 2.2.1.2 Đối tƣợng tìm hiểu ...................................................................... 29 2.2.1.3 Nội dung và phƣơng pháp tìm hiểu .............................................. 30 2.2.2. Tình hình thực tế kế toán quản trị tại công ty ..........................................30 2.2.2.1 Hệ thống dự toán ngân sách ......................................................... 30 2.2.2.2. Hệ thống kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm .................. 31 2.2.2.3. Thiết lập thông tin ra quyết định ................................................. 33 2.2.3. Một số đánh giá ........................................................................................34 2.2.3.1. Những mặt đạt đƣợc ................................................................... 34 2.2.3.2. Những nhƣợc điểm, hạn chế ....................................................... 35 2.2.3.3 Nguyên nhân ............................................................................... 36 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ......................................................................................38 CHƢƠNG 3: XÂY DỰNG HỆ THỐNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN TRANG ..........................................................................................39 3.1. Quan điểm và định hƣớng xây dựng hệ thống Kế toán quản trị trong Công ty cổ phần Trang ........................................................................................................39 3.1.1 Quan điểm .................................................................................................39 3.1.1.1 Phù hợp với đặc điểm về quy mô và hoạt động của công ty ......... 39 3.1.1.2 Kết hợp chặt chẽ kế toán tài chính và kế toán quản trị ................. 39 3.1.1.3. Cân đối giữa lợi ích và chi phí .................................................... 40 3.1.2 Định hƣớng ................................................................................................40 3.2. Nội dung xây dựng hệ thống kế toán quản trị tại công ty cổ phần Trang ......43 3.2.1. Xác lập nội dung kế toán quản trị ............................................................43 3.2.1.1. Giai đoạn hiện tại ....................................................................... 43 3.2.1.2 Giai đoạn phát triển. .................................................................... 58 3.2.2. Nội dung tố chức kế toán quản trị ............................................................65 3.2.2.1 Tổ chức phân loại chi phí. ........................................................... 65 3.2.2.2. Tổ chức hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán phù hợp. .......... 68 3.2.2.3. Tổ chức hệ thống sổ sách và báo cáo của kế toán quản trị .......... 69 3.2.2.4. Tổ chức bộ máy Kế toán quản trị ................................................ 74 3.2.2.5. Tổ chức ứng dụng công nghệ thông tin ....................................... 76 3.2.2.6 Mô hình tổ chức kế toán quản trị tại công ty. ............................... 78 3.3 Kiến nghị..........................................................................................................78 3.3.1. Ban lãnh đạo. ............................................................................................78 3.3.2. Bộ phận kế toán. .......................................................................................79 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ......................................................................................80 KẾT LUẬN CHUNG ..............................................................................................81 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TỪ VIẾT TẮT NGHĨA TIẾNG VIỆT BH Bán hàng CFO Giám đốc tài chính CPBH Chi phí bán hàng CPQL Chi phí quản lý DN Doanh nghiệp HĐQT Hội đồng quản trị KD Kinh doanh KTQT Kế toán quản trị NC Nhân công NVL Nguyên vật liệu SP Sản xuất chung SXC Sản xuất chung TNDN Thu nhập doanh nghiệp TSCĐ Tài sản cố định DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: Định mức chi phí theo dự kiến sản xuất ................................................... 59 Bảng 3.2: Định mức chi phí thực tế sản xuất ............................................................ 59 Bảng 3.3: Đánh giá chi phí thực tế so với kế hoạch ................................................. 60 Bảng 3.4: Đánh giá kết quả hoạt động kinh doanh ................................................... 61 Bảng 3.5: Tổng biến phí ............................................................................................ 65 Bảng 3.6: Bảng mức độ hoạt động và chi phí hỗn hợp ............................................. 67 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Trách nhiệm, trình tự lập dự toán ngân sách ............................................. 8 Sơ đồ 1.2: Quy trình kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chi phí thực tế ................................................................................................ 10 Sơ đồ 1.3: Bộ máy kế toán doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa ............................. 20 Sơ đồ 2.1: Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý công ty .................................................... 25 Sơ đồ 2.2: Sơ đồ tổ chức công tác kế toán công ty ................................................... 26 Sơ đồ 2.3: Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức Nhật ký chung ........................... 28 Sơ đồ 3.1: Mối quan hệ giữa các dự toán bộ phận trong dự toán ngân sách. ........... 46 Sơ đồ 3.2: Tổ chức bộ máy kế toán quản trị tại Công ty cổ phần Trang .................. 74 DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Hình 2.1: Hình ảnh công ty cổ phần Trang. .............................................................. 23 Hình 3.1: Hình ảnh phần mềm kế toán Omega.Erp. ................................................. 77 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do thực hiện đề tài Việt Nam đang tiến hành cải cách toàn diện, triệt để hệ thống kế toán theo yêu cầu cơ chế quản lý kinh tế ngày càng phát triển. Yêu cầu quản lý kinh doanh trong cơ chế thị trƣờng đòi hỏi những thông tin đa dạng, phục vụ cho các quyết định kinh tế, điều đó góp phần hình thành nên kế toán quản trị. Vì vậy Kế Toán Quản Trị là một bộ phận cấu thành của hệ thống kế toán đƣợc hình thành và phát triển ngày càng sâu, rộng hoàn thiện hơn trong hầu hết các lĩnh vực kinh doanh. Thông tin do kế toán quản trị cung cấp phục vụ chủ yếu trong nội bộ doanh nghiệp, thõa mãn yêu cầu của quản lý doanh nghiệp, giúp nhà quản lý doanh nghiệp đƣa ra quyết định nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả trong quá trình kinh doanh. Kế toán quản trị là quá trình nhận diện, đo lƣờng, tổng hợp, phân tích, soạn thảo, diễn giải và truyền đạt thông tin đƣợc nhà quản trị. Nhằm giúp nhà quản trị sử dụng thông tin để kiểm soát, hoạch định, đánh giá tình hình thực tế tại doanh nghiệp và đảm bảo việc sử dụng hợp lý có trách nhiệm đối với nguồn nhân lực của tổ chức. Nhƣ vậy, Kế toán quản trị là một công cụ hữu hiệu trong việc cung cấp những thông tin hữu ích cho các nhà quản trị trong việc đƣa ra quyết định trong kinh doanh và hoạch định chiến lƣợc kinh doanh phù hợp trong tƣơng lai của công ty. Công ty cổ phần Trang hiện đang vận hành 8 dây chuyền sản xuất nhằm cung cấp chế biến từ hải sản (Tôm, cá, ...). Công ty đang tiến hành dây chuyền cung cấp thức ăn ăn nhanh để đáp ứng nhu cầu thị trƣờng với chất lƣợng ngang tầm với quốc tế. Vì vậy, công ty đang muốn nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm chi phí nhằm mang lại hiệu quả kinh doanh cao nhất. Để đạt đƣợc mục tiêu này thì nhu cầu thông tin về kế toán quản trị là thật sự cần thiết và hữu ích. Tuy nhiên, hiện nay công ty cổ phần Trang mới chỉ tập trung chủ yếu vào kế toán tài chính, kế toán quản trị chƣa đƣợc chú trọng mang tính chất thống kê nội bộ nhiều hơn. Do đó việc xây dựng hệ thống kế toán quản trị tại công ty mang ý nghĩa quan trọng không chỉ việc phân tích các thông tin quá khứ mà còn giúp nhà quản trị trong việc hoạch định, xây dựng chiến lƣợc kinh doanh mở rộng thị trƣờng trong tƣơng lai. Thấy rõ tầm quan trọng của kế toán quản trị nên tác giả chọn đề tài: “Xây dựng hệ thống kế toán quản trị tại công ty cổ phần Trang” làm luận văn thạc sĩ 2 của mình. Với mong muốn đề tài này tác giả sẽ giúp Ban Giám Đốc có cái nhìn toàn diện về kế toán quản trị đồng thời áp dụng vào quá trình quản lý của công ty nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của công ty. 2. Tổng quan đề tài nghiên cứu liên quan Một hệ thống kế toán quản trị hiệu quả sẽ mang lại cho doanh nghiệp những thông tin kịp thời, thích hợp và chính xác về tình hình tài chính và toàn bộ hoạt động kinh doanh của công ty . Những thông tin của kế toán quản trị là yếu tố quan trọng mang tính quyết định sự thành công và phát triển hơn nữa của doanh nghiệp. Với ý nghĩa quan trọng đó, đã có nhiều đề tài nghiên cứu về tổ chức, hoàn thiện công tác kế toán quản trị đƣợc thực hiện. Mỗi tác giả đều có cái nhìn riêng nhằm đƣa ra quan điểm riêng của mình. Cụ thể một số đề tài nhƣ sau: - Tác giả Nguyễn Bích Liên (2007)- Đại học kinh tế TP.HCM nghiên cứu” Hoàn thiện công tác kế toán quản trị tại công ty phân bón Miền Nam”-, tác giả đã đi sâu vào nghiêm cứu, phân tích, đánh giá đƣợc thực trạng tại nơi nghiên cứu. Qua đó tác giả tiến hành hoàn thiện công tác kê toán quản trị và các điều kiện áp dụng hệ thống kế toán quản trị cụ thể tại đơn vị đƣợc nghiên cứu. - Tác giả Hồ Thị Huệ (2011)- Đại học kinh tế TP.HCM nghiên cứu về ”Xây dựng Kế Toán Quản Trị trong doanh nghiệp sản xuất tại TP.HCM”. Tác giả nghiên cứu thực trạng công tác kế toán quản trị tại công ty, tiến hành xây dựng hệ thống kế toán quản trị về chứng từ cũng nhƣ hệ thống báo cáo của kế toán quản trị phù hợp với công ty đang nghiên cứu. - Tác giả Nguyễn Thị Anh Thƣ (2012) - Đại Học Lạc Hồng, nghiên cứu về “Tổ chức công tác kế toán quản trị tại công ty chế biến xuất nhập khẩu nông sản thực phẩm Đồng Nai ( Donafood)”. Tác giả nghiên cứu thực trạng công tác kế toán quản trị tại công ty. Sau đó tiến hành xây dựng hệ thống kế toán quản trị nhƣ: Kế toán trách nhiệm, dự toán ngân sách, kế toán chi phí và tính giá thành.... đƣợc áp dụng phù hợp với doanh nghiệp đang nghiên cứu. - Tác giả Trần Thị Thanh Tuyền (2013) - Đại học kinh tế TP.HCM nghiên cứu về “Hoàn thiện kế toán quản trị tại công ty nhựa Đồng Tiến”.Tác giả đã đƣa ra các giải pháp hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán quản trị nhƣ chứng từ, tài 3 khoản, sổ sách, báo cáo kế toán quản trị. Mô hình kế toán quản trị áp dụng phù hợp cho doanh nghiệp. 3. Mục tiêu đề tài Xây dựng hệ thống kế toán quản trị phù hợp với mô hình hoạt động của công ty cổ phần Trang. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu những nội dung của kế toán quản trị, tổ chức Kế Toán Quản Trị trong doanh nghiệp. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài nghiên cứu về kế toán của Công ty cổ phần Trang và xây dựng hệ thống kế toán quản trị tại Công ty. Tác giả sử dụng số liệu báo cáo tài chính năm 2014 và từ tháng 01 đến tháng 08 năm 2015. Đồng thời sử dụng số liệu đơn hàng do bộ phận kinh doanh cung cấp thời gian từ tháng 01 đến tháng 08 năm 2015. - Phạm vi giới hạn của luận văn này, tác giả không nghiên cứu toàn bộ nội dung của kế toán quản trị, mà chỉ nghiên cứu, ứng dụng những nội dung phù hợp với đặc điểm sản xuất, kinh doanh tại công ty cổ phần Trang. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu. Đề tài sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu định tính, cụ thể nhƣ sau: - Phƣơng pháp so sánh: so sánh số liệu thực tế và kế hoạch nhằm đánh giá hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty. - Phƣơng pháp quan sát: tiến hành quan sát thực tế kế toán tại công ty từng phần hành liên quan đến công tác kế toán. - Phƣơng pháp phỏng vấn: phỏng vấn trực diện, qua điện thoại hoặc qua email các cá nhân có trách nhiệm liên quan công tác kế toán. - Phƣơng pháp phân tích: nghiên cứu và tìm hiểu về thực trạng hệ thống kế toán quản trị tại công ty cổ phần Trang nhằm tìm ra những mặt tích cực cũng nhƣ những điểm hạn chế còn tồn tại của hệ thống kế toán tại Công ty, từ đó đề xuất xây dựng hệ thống kế toán quản trị tại công ty. 4 6. Những đóng góp mới của đề tài - Mô tả công tác kế toán quản trị đang thực hiện tại công ty cổ phần Trang. - Phân tích thực trạng công tác tổ chức kế toán và kế toán quản trị tại công ty cổ phần Trang. - Đề xuất xây dựng kế toán quản trị phù hợp tại công ty cổ phần Trang. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài lời cảm ơn, phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục thì luận văn gồm có 3 chƣơng chính nhƣ sau: Chƣơng 1: Tổng quan về kế toán quản trị. Chƣơng 2: Thực trạng kế toán quản trị tại công ty cổ phần Trang. Chƣơng 3: Xây dựng kế toán quản trị tại công ty cổ phần Trang. 5 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ 1.1. Tổng quan về kế toán quản trị 1.1.1. Định nghĩa kế toán quản trị Kế toán quản trị đƣợc hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau nhƣng tất cả đều thống nhất cùng một ý tƣởng là bộ phận kế toán hƣớng đến cung cấp thông tin phục vụ cho các nhà quản lý ở doanh nghiệp thực hiện các chức năng quản lý nhƣ hoạch định, tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát và ra quyết định quản lý. Một số định nghĩa về kế toán quản trị: - Theo Liên đoàn kế toán quốc tế công bố trong tài liệu tổng kết các khái niệm kế toán quản trị trên thế giới năm 1998: “ Kế toán quản trị đƣợc xem nhƣ một quy trình định dạng, kiểm soát, đo lƣờng, tổng hợp, phân tích, trình bày, giải thích và truyền đạt thông tin tài chính, thông tin phi tài chính liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp cho những nhà quản trị thực hiện hoạch định, đánh giá, kiểm soát, điều hành hoạt động tổ chức nhằm đảm bảo sử dụng có trách nhiệm, hiệu quả nguồn lực kinh tế của doanh nghiệp.” - Theo Hilton, năm 1991, “Kế toán quản trị là một bộ phận trong hệ thống thông tin của một tổ chức. Các nhà quản lý dựa vào thông tin kế toán quản trị để hoạch định và kiểm soát hoạt động của tổ chức. - Theo Edmonds et al, năm 2003, “ Kế toán quản trị là một lĩnh vực kế toán đƣợc thiết kế để thỏa mãn nhu cầu của các nhà quản lý và các cá nhân khác làm việc trong cùng một tổ chức”. Khác với kế toán tài chính, kế toán quản trị cung cấp thông tin nhằm thỏa mãn nhu cầu của các nhà quản trị doanh nghiệp, là những ngƣời mà các quyết định và hành động của họ quyết định sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp đó. Thông tin không đầy đủ, các nhà quản trị sẽ gặp khó khăn trong việc quản lý điều hành. Còn nếu thông tin không chính xác, các nhà quản trị sẽ ra quyết định kinh doanh sai lầm, ảnh hƣởng đến kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Thông tin không kịp thời dẫn đến các vấn đề không đƣợc giải quyết kịp thời. Ở Việt Nam, định nghĩa kế toán quản trị đƣợc ban hành trong Luật kế toán Việt Nam năm 2003: “ Kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung 6 cấp thông tin kinh tế, tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán.” Tóm lại, từ các định nghĩa trên ta có thể hiểu kế toán quản trị là quá trình thu thập, xử lý và lập các báo cáo nội bộ nhằm cung cấp thông tin phục vụ chủ yếu cho những nhà quản lý bên trong doanh nghiệp, giúp họ đƣa ra các quyết định kinh tế và vạch ra kế hoạch cho tƣơng lai phù hợp với chiến lƣợc kinh doanh. 1.1.2. Mục tiêu của kế toán quản trị Mục tiêu cơ bản của KTQT là cung cấp thông tin tài chính và phi tài chính cho các nhà quản trị doanh nghiệp. Tùy theo yêu cầu của nhà quản lý, kế toán quản trị sẽ cung cấp các dạng thông tin khác nhau. Tuy nhiên, chung quy lại thông tin KTQT cung cấp giúp nhà quản lý thực hiện các công việc sau: - Lập kế hoạch ngắn hạn và dài hạn. - Tổ chức, điều hành. - Kiểm soát hiệu quả hoạt động và trách nhiệm quản lý của tất cả các bộ phận trong tổ chức. - Ra các quyết định kinh tế đúng đắn. 1.1.3. Chức năng của kế toán quản trị Thông tin kế toán cung cấp về bản chất thƣờng là thông tin kinh tế - tài chính định lƣợng và thông tin này giúp cho các nhà quản trị hoàn thành các chức năng lập kế hoạch, tổ chức điều hành, kiểm tra và ra quyết định. Vai trò thông tin kế toán với nhà quản trị có thể biểu hiện qua những vấn đề cơ bản sau: - Với chức năng lập kế hoạch: Nhà quản trị phải thiết lập các loại dự toán, kế hoạch nhƣ chiến lƣợc sản xuất kinh doanh, kế hoạch đầu tƣ, dự toán ngân sách hoạt động hàng năm… đây chính là tài liệu xác lập các bƣớc thực hiện mục tiêu của tổ chức. Các kế hoạch, dự toán đƣợc thực hiện dƣới sự điều khiển của trƣởng phòng kế toán và sự giúp đỡ của các nhân viên kế toán. Ví dụ thông qua dự toán tiêu thụ, dự toán sản xuất, dự toán nguyên vật liệu, dự toán chi phí nhân công, dự toán chi phí sản xuất chung… giúp nhà quản trị tiên liệu, liên kết các nguồn lực, ngăn ngừa và hạn chế những rủi ro trong kinh doanh để đảm bảo lợi nhuận trong kỳ. 7 - Với chức năng tổ chức và điều hành: Để thực hiện chức năng này nhà quản trị cần một lƣợng rất lớn thông tin, đặc biệt là những thông tin phát sinh hằng ngày để kịp thời điều chỉnh, tổ chức hoạt động nhƣ thông tin về giá thành ƣớc tính, thông tin về giá bán, thông tin về lợi nhuận… từ các phƣơng án sản xuất kinh doanh. Những thông tin này phải do kế toán đảm trách thu thập hằng ngày hoặc định kỳ. - Với chức năng kiểm tra: Khi kế hoạch đã đƣợc lập để đảm bảo tính khả thi của kế hoạch đòi hỏi phải so sánh với thực tế. Kế toán sẽ cung cấp cho nhà quản trị những thông tin thực tế, thông tin chênh lệch giữa thực tế với kế hoạch, những thông tin kết hợp giữa thực tế với dự báo để nhà quản trị kịp thời điều chỉnh, đảm bảo tiến độ kế hoạch. - Với chức năng ra quyết định: Thông tin kế toán thƣờng là nhân tố chính trong việc ra quyết định của nhà quản trị. Điều này đƣợc thể hiện rất rõ qua bản chất của thông tin kế toán. Nó là nguồn tin mang tính chính xác cao, kịp thời, hữu ích nhất so với thông tin từ những lĩnh vực chuyên ngành khác. Bởi lẽ, nó luôn phản ánh tình hình thực tế theo những tiêu chuẩn, phƣơng pháp quy định mang tính thống nhất cao và đồng thời đƣợc thừa nhận khá rộng rãi mà khó có một chuyên ngành nào khác đảm bảo đƣợc. 1.2 . Nội dung chủ yếu của kế toán quản trị Từ những phân tích về chức năng thông tin của kế toán quản trị, có thể thấy nội dung chủ yếu của kế toán quản trị trong doanh nghiệp bao gồm những phần sau đây: 1.2.1.Lập dự toán ngân sách phục vụ chức năng hoạch định - Lập dự toán ngân sách là một công cụ làm cho quá trình lập kế hoạch đƣợc hiệu quả và cung cấp một phƣơng tiện để theo dõi các hoạt động có vận hành theo kế hoạch hay không. - Các bộ phận trong doanh nghiệp trực tiếp chịu trách nhiệm lập dự toán ngân sách của bộ phận mình. Dự toán cấp nào do cấp đó lập. 8 Nhà quản trị cao cấp Nhà quản tri cấp trung gian Nhà quản trị cấp cơ sở Nhà quản trị cấp cơ sở Nhà quản tri cấp trung gian Nhà quản trị cấp cơ sở Nhà quản trị cấp cơ sở (Nguồn: Sách kế toán quản trị _ NXB Kinh tế Tp.HCM năm 2013) Sơ đồ 1.1: Trách nhiệm, trình tự lập dự toán ngân sách - Dự toán đƣợc xây dựng từ cấp có trách nhiệm thấp nhất đến cấp có trách nhiệm cao nhất. Dự toán ở cấp nào do chính nhà quản trị ở cấp đó lập rồi đệ trình lên cấp trên. Trình tự lập dự toán theo sơ đồ trên sẽ có những mặt thuận lợi: + Các quan điểm và ý kiến của những nhà quản trị các cấp đều có giá trị đối với các nhà quản trị cấp cao. + Những ngƣời trực tiếp liên quan đến hoạt động nào thì lập dự toán cho hoạt động đó, do đó dự toán sẽ chính xác và đáng tin cậy hơn. + Nhà quản trị thƣờng có khả năng hoàn thành một bảng dự toán do chính họ lập ra hơn là phải hoàn thành một dự toán áp đặt từ trên xuống. Tất cả các dự toán các cấp phải đƣợc cấp quản lý cao hơn xem xét nghiên cứu trƣớc khi chấp nhận. - Nhƣ vậy, tất cả các cấp quản lý đều cùng tham gia vào việc lập dự toán ngân sách. Mỗi cấp quản lý phải góp phần tốt nhất cho việc lập dự toán thống nhất của doanh nghiệp. Nhà quản trị cấp cao dựa vào các thông tin chi tiết đƣợc cung cấp từ các nhà quản trị cấp dƣới và với cái nhìn tổng quan toàn doanh nghiệp để quyết định các chính sách trong việc lập dự toán. - Các dự toán ngân sách gồm: dự toán tiêu thụ, dự toán sản xuất, dự toán tồn kho thành phẩm cuối kỳ, dự toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, dự toán chi 9 phí nhân công trực tiếp, dự toán chi phí sản xuất chung, dự toán chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp, dự toán tiền, dự toán kết quả hoạt động kinh doanh, bảng cân đối kế toán dự toán. - Dự toán tiêu thụ sản phẩm là quan trọng nhất vì chi phối toàn bộ các dự toán khác. Công việc đầu tiên của quá trình lập dự toán là lập dự toán tiêu thụ sản phẩm. - Sau khi dự toán tiêu thụ sản phẩm đƣợc lập sẽ quyết định khối lƣợng sản phẩm cần sản xuất để đáp ứng cho nhu cầu tiêu thụ là bao nhiêu. Tiếp theo, dự toán sản xuất sẽ đƣợc lập làm cơ sở cho việc lập dự toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung. Các dự toán này sẽ tác động đến việc lập dự toán tiền. - Dự toán tiêu thụ sản phẩm cũng chi phối dự toán chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp, dự toán kết quả hoạt động kinh doanh và các dự toán này cũng tác động đến dự toán tiền. Và ngƣợc lại, dự toán tiền lại chi phối ngƣợc lại các dự toán trên, bởi khả năng về lƣợng tiền hiện có đủ thỏa mãn cho các nhu cầu chi tiêu dự kiến. - Kết quả cuối cùng sau một kỳ hoạt động sản xuất kinh doanh là tình hình lợi nhuận, tình hình tài sản đƣợc phản ánh trên dự toán kết quả hoạt động kinh doanh và bảng cân đối kế toán dự toán. 1.2.2. Hệ thống tính giá thành phục vụ chức năng tổ chức điều hành 1.2.2.1. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chi phí thực tế Mục tiêu mô hình kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chi phí thực tế gắn liền với quy trình tập hợp, phân bổ chi phí sản xuất thực tế để tính giá thành thực tế sản phẩm nhằm: - Cung cấp thông tin cho việc lập báo cáo tài chính. - Cung cấp thông tin phục vụ cho hoạch định, kiểm soát và ra quyết định chi phí trong nội bộ doanh nghiệp. - Cung cấp thông tin để tiến hành nghiên cứu cải tiến chi phí sản xuất Đặc điểm của mô hình này thể hiện qua hai yếu tố: + Tập hợp chi phí sản xuất căn cứ vào chi phí sản xuất thực tế phát sinh