BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ
TRẦN THANH SƠN
XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN QUÂN SỰ Ở
CÁC HỌC VIỆN, TRƯỜNG SĨ QUAN QUÂN ĐỘI
HIỆN NAY
Chuyên ngành: Xây dựng Đảng và Chính quyền nhà nước
Mã số: 931 02 02
ĐỀ CƯƠNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS, TS Nguyễn Văn Thắng
2. PGS, TS Phạm Gia Cư
HÀ NỘI - 2020
2
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình
nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận án là trung thực, có
nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
Trần Thanh Sơn
3
MỤC L ỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU
Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1 Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài có liên quan đến
đề tài luận án
1.2 Các công trình nghiên cứu ở trong nước có liên quan đến đề
tài luận án
1.3 Khái quát kết quả chủ yếu của các công trình khoa học đã công
bố và những vấn đề luận án tiếp tục nghiên cứu giải quyết
Chương 2. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN XÂY DỰNG
ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN QUÂN SỰ Ở CÁC HỌC VIỆN,
TRƯỜNG SĨ QUAN QUÂN ĐỘI
2.1. Các học viện, trường sĩ quan và đội ngũ giảng viên quân sự
ở các học viện, trường sĩ quan quân đội
2.2. Quan niệm, những vấn đề có tính nguyên tắc, tiêu chí đánh
giá xây dựng đội ngũ giảng viên quân sự ở các học viện,
trường sĩ quan quân đội
Chương 3. THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM XÂY DỰNG
ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN QUÂN SỰ Ở CÁC HỌC VIỆN,
TRƯỜNG SĨ QUAN QUÂN ĐỘI
3.1. Thực trạng xây dựng đội ngũ giảng viên quân sự ở các học
viện, trường sĩ quan quân đội
3.2. Nguyên nhân của thực trạng và một số kinh nghiệm xây
dựng đội ngũ giảng viên quân sự ở các học viện, trường sĩ
quan quân đội
Chương 4. YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG XÂY
DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN QUÂN SỰ Ở CÁC
HỌC VIỆN, TRƯỜNG SĨ QUAN QUÂN ĐỘI HIỆN NAY
4.1. Tình hình nhiệm vụ và yêu cầu tăng cường xây dựng đội ngũ giảng
viên quân sự ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay
4.2. Giải pháp tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên quân sự
ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay
KẾT LUẬN
CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN
ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
5
9
9
14
23
27
27
48
64
64
84
105
105
116
160
163
164
176
4
TT
1
CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ
Ban Chấp hành Trung ương
CHỮ VIẾT TẮT
BCHTW
2
Bộ Quốc phòng
BQP
3
Chủ nghĩa xã hội
CNXH
4
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
CNH, HĐH
5
Đảng Cộng sản Việt Nam
ĐCSVN
6
Đảng ủy Quân sự Trung ương
ĐUQSTW
7
Giáo dục, đào tạo
GD, ĐT
8
Giảng viên quân sự
GVQS
9
Học viện, trường sĩ quan
HV, TSQ
10
Khoa học xã hội nhân văn
KHXHNV
11
Lực lượng vũ trang
LLVT
12
Nghệ thuật quân sự
NTQS
13
Nghiên cứu khoa học
NCKH
14
Quân đội nhân dân
QĐND
15
Quân ủy Trung ương
QUTW
16
Xã hội chủ nghĩa
XHCN
5
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Đội ngũ nhà giáo có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển và tiến bộ
xã hội của mỗi quốc gia, dân tộc. Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đặc biệt
quan tâm tới giáo dục và đội ngũ nhà giáo. Người luôn mong muốn phải xây
dựng được đội ngũ những nhà giáo tốt để “chăm lo cho con em của nhân dân
thành người công dân tốt, người lao động tốt, người chiến sĩ tốt, người cán bộ tốt
của nước nhà” [92, tr.388]. Người khẳng định: “không có thầy giáo thì không có
giáo dục, không có giáo dục, không có cán bộ thì cùng không nói gì đến kinh tế văn hóa”, do vậy, phải xây dựng đội ngũ những “người thầy giáo tốt, người thầy
giáo xứng đáng là người thầy vẻ vang nhất” [95, tr.331].
Đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ là một bộ phận cán bộ của Đảng trong
quân đội trực tiếp làm công tác giảng dạy, có vai trò quyết định đối với chất
lượng GD, ĐT, nghiên cứu, phát triển KHQS ở các HV, TSQ. Phẩm chất,
năng lực, phương pháp, tác phong công tác của đội ngũ GVQS ảnh hưởng
trực tiếp đến việc hình thành phẩm chất, nhân cách, kiến thức, năng lực của
học viên ở các cấp học, bậc học. Những tri thức quân sự do đội ngũ GVQS
truyền thụ giúp cho học viên sau khi tốt nghiệp ra trường có kiến thức toàn
diện, năng lực tác chiến linh hoạt theo yêu cầu của các quân, binh chủng, lực
lượng, đáp ứng sự phát triển của KHQS hiện đại và đòi hỏi của nhiệm vụ bảo
vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Mặt khác, chính đội ngũ GVQS là lực lượng
quan trọng trong xây dựng các khoa giáo viên quân sự vững mạnh, tạo dựng
môi trường sư phạm quân sự lành mạnh, góp phần xây dựng các HV, TSQ
chính quy, tiên tiến, mẫu mực. Do vậy, xây dựng đội ngũ GVQS có số lượng
đủ, cơ cấu hợp lý, chất lượng ngày càng cao là vấn đề thường xuyên quan
trọng, có ý nghĩa cấp thiết đối với các HV, TSQ quân đội hiện nay.
Những năm qua, xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ quân đội đã
đạt được những kết quả tích cực. Các HV, TSQ đã nhận thức ngày càng sâu
sắc hơn vị trí, vai trò, tầm quan trọng của đội ngũ GVQS, đã có nhiều chủ
trương, giải pháp xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ GVQS và tạo được
6
sự chuyển biến trên nhiều mặt. Số lượng đội ngũ GVQS ngày càng đông, cơ
cấu ngày càng phù hợp, chất lượng không ngừng được nâng cao. Tuy nhiên,
trên thực tế, số lượng, cơ cấu đội ngũ GVQS vẫn còn không ít những hạn chế,
bất cập, chất lượng đội ngũ chưa thực sự ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ. Các
chủ trương, biệp pháp xây dựng đội ngũ GVQS còn thiếu đồng bộ, chưa thực
sự khoa học. Các cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển đội ngũ GVQS
còn đang trong quá trình hoàn thiện, chưa tạo ra những động lực mạnh mẽ thúc
đẩy đội ngũ này nỗ lực cống hiến, phấn đấu vươn lên. Những vấn đề bất cập
trên đang tạo ra những lực cản trong xây dựng đội ngũ GVQS, ảnh hưởng trực
tiếp tới chất lượng GD, ĐT và NCKH ở các HV, TSQ.
Sự nghiệp đổi mới căn bản, toàn diện GD, ĐT của các HV, TSQ hiện
nay muốn thành công cần phải tiến hành đồng bộ nhiều nội dung, trong đó xây
dựng đội ngũ GVQS vững mạnh có ý nghĩa rất quan trọng. Phương hướng xây
dựng QĐNDViệt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại,
trong đó ưu tiên một số quân, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại và
xây dựng nhà trường quân đội theo mô hình Nhà trường thông minh tiếp cận
với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (4.0) đang đặt ra yêu cầu ngày
càng cao, đòi hỏi đội ngũ GVQS phải có bước phát triển nhanh và toàn diện
hơn, đáp ứng nhiệm vụ GD, ĐT và NCKH.
Do vậy, nghiên cứu làm sáng tỏ lý luận, thực tiễn, tìm ra những giải
pháp xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ quân đội hiện nay một cách toàn
diện là yêu cầu khách quan, mang tính cấp thiết.
Với những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Xây dựng đội ngũ giảng
viên quân sự ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay ” làm luận
án nghiên cứu của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích
Luận giải làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, thực tiễn xây dựng đội ngũ
GVQS và đề xuất giải pháp tăng cường xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV,
TSQ quân đội hiện nay.
7
Nhiệm vụ
- Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài, xác định
những vấn đề luận án tiếp tục nghiên cứu giải quyết.
- Luận giải làm rõ những vấn đề cơ bản về đội ngũ GVQS và xây dựng
đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ quân đội.
- Đánh giá đúng thực trạng, chỉ rõ nguyên nhân và rút ra một số kinh
nghiệm xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ quân đội.
- Xác định yêu cầu và đề xuất những giải pháp tăng cường xây dựng
đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ quân đội hiện nay.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ quân đội có chức năng,
nhiệm vụ đào tạo cán bộ cấp phân đội.
Phạm vi nghiên cứu
Những vấn đề cơ bản về xây dựng đội ngũ cán bộ, đội ngũ giảng viên
và công tác GD, ĐT ở các HV, TSQ quân đội.
Phạm vi điều tra khảo sát thực tế chủ yếu ở 15 HV, TSQ quân đội có chức
năng đào tạo cán bộ cấp phân đội. Các tư liệu, số liệu điều tra, khảo sát thực tế
phục vụ cho làm luận án được sử dụng chủ yếu từ năm 2010 đến nay.
4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận
Lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan
điểm của ĐCS Việt Nam, chính sách, luật pháp của Nhà nước về cán bộ, công
tác cán bộ, về GD, ĐT và xây dựng đội ngũ nhà giáo; xây dựng quân đội cách
mạng của giai cấp công nhân.
Cơ sở thực tiễn
Thực tiễn công tác GD, ĐT, xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ
trong quân đội; báo cáo tổng kết của Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng tham mưu,
Tổng cục Chính trị, của các cơ quan chức năng về cán bộ và công tác cán bộ,
8
về công tác nhà trường quân đội; các tư liệu, số liệu điều tra, khảo sát về công
tác xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ trong quân đội.
Phương pháp nghiên cứu
Luận án được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa Mác-Lênin; sử dụng các phương pháp nghiên cứu của khoa học chuyên
ngành và liên ngành, trong đó coi trọng các phương pháp lôgíc và lịch sử,
phân tích và tổng hợp, thống kê, so sánh, điều tra xã hội học, tổng kết thực
tiễn và phương pháp chuyên gia.
5. Những đóng góp mới của luận án
- Xác định và làm rõ quan niệm về xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV,
TSQ quân đội.
- Tổng kết một số kinh nghiệm xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV,
TSQ trong quân đội.
- Đề xuất một số nội dung cụ thể, khả thi trong những giải pháp tăng
cường xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ quân đội hiện nay.
6. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
- Góp phần làm rõ hơn những vấn đề lý luận, thực tiễn về đội ngũ
GVQS và xây dựng đội ngũ GVQS ở các HV, TSQ quân đội.
- Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần cung cấp thêm luận cứ khoa
học cho hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo, tiến hành xây dựng đội ngũ GVQS ở các
HV, TSQ trong quân đội hiện nay.
- Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng
dạy và học tập ở các HV, TSQ trong quân đội.
7. Kết cấu của luận án
Luận án gồm: mở đầu, 4 chương (9 tiết), phần kết luận, danh mục các
công trình của tác giả đã công bố liên quan đến đề tài luận án, danh mục tài
liệu tham khảo và phụ lục.
9
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
LUẬN ÁN
1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài có liên
quan đến đề tài luận án
1.1.1 Nhóm các công trình nghiên cứu về cán bộ và
xây dựng đội ngũ cán bộ
Trên thế giới, từ trước tới nay có nhiều nhà khoa học đã có nhiều công
trình nghiên cứu về đội ngũ cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ, như:
Thẩm Vĩnh Hoa, Ngô Quốc Diệu (2008, đồng chủ biên), Tôn trọng trí
thức, tôn trọng nhân tài, kế lớn trăm năm chấn hưng đất nước [67]. Đây là một
công trình khoa học nghiên cứu khá toàn diện, có hệ thống tư tưởng nhà lãnh
đạo Đặng Tiểu Bình về cán bộ, công tác cán bộ và sự vận dụng của Đảng Cộng
sản Trung Quốc trong cải cách, mở cửa và hội nhập quốc tế. Công trình nhấn
mạnh việc coi công tác cán bộ, công tác nhân tài là “kế lớn trăm năm” chấn
hưng đất nước. Những vấn đề về đường lối tổ chức cán bộ, công tác cán bộ;
việc lựa chọn lớp người kế tục; vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ theo phương
châm “bốn hóa”, nguyên tắc và tiêu chuẩn cán bộ trong thời kỳ mới; công tác
tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, giáo dục và bố trí, sử dụng nhân tài; việc thực
hiện chế độ nhân sự cán bộ; những vấn đề về tôn trọng trí thức, trọng dụng
nhân tài; bảo đảm chế độ, chính sách và tạo môi trường cho cán bộ, nhân tài
phát triển,... đã được công trình luận giải một cách sâu sắc.
Bunlon Sa Luôi Sắc (2014), “Xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội nhân
dân Lào ngày càng vững mạnh và có chất lượng cao”, Tạp chí Giáo dục lý luận
chính trị quân sự, số 1 (143), tr. 90 - 93 [118]. Bài báo khẳng định, đội ngũ cán
bộ là lực lượng nòng cốt trong tổ chức thực hiện các quan điểm, đường lối của
Đảng về quân sự, quốc phòng. Đồng thời, cũng chính đội ngũ cán bộ, nhất là
cán bộ giữ các cương vị lãnh đạo, chỉ huy, quản lý các cơ quan, đơn vị trong
toàn quân là lực lượng giữ vai trò quyết định trong việc tổ chức thực hiện thắng
10
lợi các nhiệm vụ, xây dựng quân đội vững mạnh. Do vậy, Đảng nhân dân cách
mạng Lào luôn đặc biệt coi trọng lãnh đạo công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ
cán bộ, làm cho đội ngũ cán bộ là lực lượng nòng cốt trong xây dựng quân đội,
bảo đảm cho quân đội thực sự là lực lượng chính trị tuyệt đối trung thành, tin
cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân các bộ tộc Lào. Để xây dựng được đội
ngũ cán bộ Quân đội nhân dân Lào ngày càng vững mạnh và có chất lượng
cao, cần thực hiện tốt các nội dung trong công tác cán bộ, nâng cao trình độ
mọi mặt của đội ngũ cán bộ phải gắn với trách nhiệm lãnh đạo, quản lý chỉ huy
đơn vị; lấy kết quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao của cán bộ để
đánh giá chất lượng công tác xây dựng đội ngũ này trên thực tế.
Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm của quân đội ở một số nước có chế độ
chính trị khác nhau, tác giả nhấn mạnh những nội dung, biện pháp xây dựng được
đội ngũ cán bộ Quân đội nhân dân Lào ngày càng vững mạnh và có chất lượng
cao phải đặc biệt chú trọng việc tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và thực hiện tốt các
chính sách cán bộ; thường xuyên quan tâm nâng cao trình độ học vấn, chuyên
môn nghiệp vụ, năng lực toàn diện và kinh nghiệm thực tiễn của cán bộ và trình
độ, khả năng phối hợp hiệp đồng khéo léo giữa các lực lượng trong quân đội.
Xone Monevilay (2015), Chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức ngành
lao động và phúc lợi xã hội Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào giai đoạn hiện
nay, Luận án tiến sĩ Chuyên ngành Xây dựng Đảng và Chính quyền nhà nước,
Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội [101]. Tác giả
đã đưa ra quan niệm về chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức là tổng hợp mức
độ phù hợp của cơ cấu đội ngũ; phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống và sự
hoàn thành tốt chức trách nhiệm vụ của cán bộ, công chức ngành lao động và
phúc lợi xã hội Lào so với yêu cầu nhiệm vụ của ngành trong từng thời kỳ cách
mạng. Bên cạnh việc xác định tiêu chí đánh giá chất lượng, tác giả đã chỉ ra
những yếu tố chi phối chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức này. Trên cơ sở
những vấn đề lý luận, tác giả khảo sát, đánh giá thực trạng chất lượng và hoạt
động nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, chỉ ra nguyên nhân và
11
kinh nghiệm. Dự báo những nhân tố tác động, mục tiêu, phương hướng và đề
xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công
chức này hiện nay ở Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào.
Neang Phat (2016), Xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội Hoàng gia
Campuchia hiện nay, Luận án tiến sĩ Khoa học Chính trị, Học viện Chính
trị, Bộ Quốc phòng [106]. Luận án đã đưa ra quan niệm xây dựng đội ngũ
cán bộ Quân đội Hoàng gia Campuchia; chỉ rõ mục đích, chủ thể, lực lượng,
đối tượng, quy trình, nội dung, hình thức, biện pháp, những vấn đề có tính
nguyên tắc và tiêu chí đánh giá xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội Hoàng
gia Campuchia hiện nay. Thông qua đánh giá thực trạng, nguyên nhân, tác
giả rút ra một số kinh nghiệm trong xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội
Hoàng gia Campuchia và đề xuất những giải pháp tăng cường xây dựng đội
ngũ cán bộ Quân đội Hoàng gia Campuchia hiện nay: Tạo sự chuyển biến về
nhận thức trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng đối với xây dựng đội
ngũ cán bộ; thực hiện tốt quy hoạch, tạo nguồn và tuyển chọn đội ngũ cán
bộ; đổi mới công tác đào tạo, bồi; làm tốt công tác quản lý, đánh giá, bố trí
sử dụng cán bộ; thực hiện tốt chính sách đối và phát huy sức mạnh tổng hợp
của các tổ chức, các lực lượng trong xây dựng xây dựng đội ngũ cán bộ
Quân đội Hoàng gia Campuchia.
Phor Nara (2016), Xây dựng phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ cấp
chiến dịch, chiến lược Quân đội Hoàng gia Campuchia hiện nay, Luận án tiến sĩ
Luận án tiến sĩ Khoa học Chính trị, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng [107].
Luận án đưa ra hệ thống các khái niệm công cụ như: quan niệm cán bộ cấp chiến
dịch, chiến lược; quan niệm về phẩm chất, năng lực của cán bộ cấp chiến dịch,
chiến lược Quân đội Hoàng gia Campuchia. Tác giả đã xây dựng quan niệm và
làm rõ quan niệm trung tâm về xây dựng phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán
bộ cấp chiến dịch, chiến lược Quân đội Hoàng gia Campuchia; xác lập 5 vấn đề
có tính nguyên tắc và bộ tiêu chí đánh giá xây dựng phẩm chất, năng lực của đội
ngũ cán bộ cấp chiến dịch, chiến lược Quân đội Hoàng gia Campuchia. Trên cơ
sở luận giải sâu sắc những vấn đề lý luận, tác giả đã đánh giá thực trạng, chỉ rõ
12
nguyên nhân, rút ra những kinh nghiệm trong xây dựng phẩm chất, năng lực của
đội ngũ cán bộ cấp chiến dịch, chiến lược Quân đội Hoàng gia Campuchia. Tác
giả luận án phân tích những yếu tố tác động, xác định các yêu cầu và đề xuất
những giải pháp tăng cường xây dựng phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ
cấp chiến dịch, chiến lược Quân đội Hoàng gia Campuchia hiện nay. Đây là
những vấn đề cơ bản được nghiên cứu công phu, nghiêm túc và có những đóng
góp quan trọng đối với đề tài nghiên cứu.
1.1.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về đội ngũ giảng viên và xây
dựng đội ngũ giảng viên
Phùng Đại Minh (2002), Quản lý hiệu năng và quản lý tự chủ trong nhà
trường - một cơ chế để phát triển, Nxb Giáo dục Thượng Hải, Trung Quốc
[100], đã chỉ rõ: quá trình cải cách giáo dục muốn thành công phải cần thiết và
hết sức quan tâm phát triển đội ngũ giáo viên có đủ phẩm chất, năng lực toàn
diện, đáp ứng yêu cầu phát triển, hội nhập và theo mục tiêu đào tạo ở từng cấp
học, bậc học. Để phát triển được đội ngũ giáo viên có chất lượng cao, theo tác
giả cần phải tiến hành đồng thời nhiều biện pháp, trong đó đặc biệt nhấn mạnh
hai vấn đề. Thứ nhất, khuyến khích cá nhân mỗi giáo viên có thêm động cơ và
hăng say công tác bằng những cơ chế, chính sách phù hợp. Thứ hai, cần giúp đỡ
giáo viên phát triển chuyên môn và tiềm năng của họ, làm cho đội ngũ giáo viên
tăng kiến thức, kỹ năng và sở trường, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ dạy - học.
Nguyễn Văn Căn (2007), Quá trình cải cách giáo dục ở Cộng hòa nhân
dân Trung Hoa thời kỳ 1978-2003, Nxb Khoa học Xã hội [20]. Tác giả cuốn
sách đã khái quát tình hình giáo dục ở Trung Quốc trước năm 1978; phân tích
đặc điểm tình hình kinh tế, chính trị, xã hội và những vấn đề cơ bản để phục hồi
và phát triển giáo dục ở Trung Quốc giai đoạn đầu của cải cách mở cửa, trong đó
vấn đề ưu tiên hàng đầu để phát triển giáo dục là củng cố và phát triển đội ngũ
giáo viên. Trong thời kỳ xây dựng thể chế kinh tế thị trường XHCN (1993 2003), tác giả đã phân tích tình hình thế giới và Trung Quốc, chỉ ra những
nguyên nhân phải đẩy mạnh cải cách giáo dục, từng bước hoàn thiện thể chế
13
giáo dục, thực hiện chiến lược "khoa giáo hưng quốc". Đảng Cộng sản Trung
Quốc và Nhà nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa đã đưa ra quan điểm: "Cần
phải đưa giáo dục lên vị trí chiến lược ưu tiên phát triển, nỗ lực nâng cao trình độ
tư tưởng, đạo đức, văn hóa, khoa học kỹ thuật của toàn dân tộc, đây là kế hoạch
lớn cơ bản, thực hiện hiện đại hóa Trung Quốc" [20, tr.184]. Cuốn sách đã hệ
thống hóa các chủ trương, chính sách của Trung Quốc nhằm hoàn thiện thể
chế giáo dục đối với các cấp, các ngành học, trong đó thực hiện "khoa giáo
hưng quốc", nâng cao chất đào tạo ở bậc đai học, ưu tiên phát triển cho được đội
ngũ nhà giáo có chất lượng cao là vấn đề quan trọng.
KenBain (2008), Phẩm chất của những nhà giáo ưu tú (What the Best
College Teachers Do) [72]. Tác giả cho rằng phẩm chất của nhà giáo ưu tú là
tổng hợp nhiều yếu tố như tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng… Nhưng để tích lũy,
hoàn thiện những phẩm chất đó, nhà giáo phải tích cực theo đuổi phát triển nghệ
thuật, khoa học và tri thức quan trọng theo chuyên môn của mình để nghiên cứu,
đưa ra những tư tưởng mới, độc đáo về những vấn đề mình quan tâm; tìm hiểu
một cách thận trọng và bao quát cả những gì người khác đã thực hiện, nghiên
cứu trong lĩnh vực chuyên môn; thường xuyên tự nghiên cứu các chuyên ngành
khác để có kiến thức tổng hợp. Đây là tiêu chuẩn cơ bản của nhà giáo trên con
đường phát triển sự nghiệp của mình.
Ủy ban Đào tạo giáo viên thuộc Viện Hàn lâm quốc gia Hoa Kỳ (2012),
Người thầy giỏi ở mọi lớp học (A good teacher in every classroom) [140]. Cuốn
sách đã phác thảo các khái niệm và chiến lược chủ yếu trong quá trình đào tạo
giáo viên; những chính sách cần thiết để tất cả những giáo viên ở các cấp học có
thể tiếp cận với những kiến thức cần thiết của người thầy, để họ có thể trở thành
những người thầy giỏi. Các tác giả đã chỉ ra phương pháp để người thầy có thể
nắm được những kiến thức mà họ cần, đồng thời đúc kết nội dung về việc đào
tạo giáo viên và những kiến nghị về chính sách nhằm giúp công tác đào tạo giáo
viên giỏi mang lại hiệu quả nhất.
14
Kouyang Sisomblong (2016), Chất lượng đội ngũ cán bộ nghiên
cứu, giảng dạy ở các trường Chính trị - Hành chính tỉnh Cộng hòa Dân chủ
Nhân dân Lào giai đoạn hiện nay, Luận án tiến sĩ chuyên ngành Xây dựng
Đảng và Chính quyền nhà nước, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ
Chí Minh, Hà Nội [120]. Trong luận án tác giả đã chỉ rõ: Chất lượng đội ngũ
cán bộ nghiên cứu, giảng dạy ở các trường Chính trị - Hành chính tỉnh Cộng
hòa Dân chủ Nhân dân Lào là tổng hợp các thuộc tính, đặc trưng của người
cán bộ nghiên cứu, giảng dạy, bảo đảm cho họ hoàn thành nhiệm vụ được giao,
bao gồm phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; trình độ chuyên môn, nghiệp vụ;
năng lực công tác; số lượng và cơ cấu, giới tính, dân tộc, tôn giáo, thành phần
xuất thân, tuổi đời, tuổi đảng, tuổi nghề và kết quả thực hiện nhiệm vụ của từng
người. Tiêu chí đánh giá chất lượng đội ngũ cán bộ được xác định ở nhóm tiêu
chí về số lượng, cơ cấu của đội ngũ; nhóm tiêu chí về phẩm chất chính trị, đạo
đức cách mạng; nhóm tiêu chí về trình độ chuyên môn, năng lực giảng dạy và
nghiên cứu khoa học của từng người; nhóm tiêu chí về kết quả thực hiện nhiệm
vụ. Trên cơ sở những vấn đề lý luận, tác giả phân tích, đánh giá thực trạng,
nguyên nhân và rút ra kinh nghiệm; dự báo những yếu tố tác động, phương
hướng, mục tiêu và đề xuất những giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng đội
ngũ cán bộ nghiên cứu, giảng dạy ở các trường Chính trị - Hành chính tỉnh
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào giai đoạn hiện nay.
1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước có liên
quan đến đề tài luận án
1.2.1. Nhóm các công trình nghiên cứu về cán bộ và xây dựng đội
ngũ cán bộ
Tổng cục Chính trị (2000), Xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội đáp ứng
yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới [126]. Đây là kết quả nghiên
cứu đề tài khoa học cấp Bộ do Trần Danh Bích làm chủ nhiệm được thực hiện
công phu, tương đối hệ thống cơ sở lý luận, thực tiễn, đề xuất các giải pháp xây
dựng đội ngũ cán bộ quân đội trong thời kỳ mới. Tác giả đưa ra quan niệm về
15
cán bộ, đội ngũ cán bộ và phân tích khá sâu sắc tiêu chuẩn cán bộ quân đội; tổng
kết sáu bài học kinh nghiệm xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội qua các thời kỳ
xây dựng, chiến đấu, công tác của quân đội; đánh giá thực trạng đội ngũ cán bộ
về cơ cấu, chất lượng, những hạn chế của đội ngũ cán bộ quân đội; đánh giá thực
trạng đội ngũ cán bộ khoa học công nghệ quân sự như cán bộ khoa học nghệ
thuật quân sự, cán bộ khoa học kỹ thuật quân sự, cán bộ y dược học quân sự và
cán bộ khoa học xã hội và nhân văn. Đề tài đã đưa ra năm giải pháp lớn về xây
dựng đội ngũ cán bộ quân đội trong thời kỳ mới: Tăng cường sự lãnh đạo của
Đảng, phát huy sức mạnh của hệ thống chính trị; quy hoạch tổng thể đội ngũ cán
bộ quân đội; quy hoạch tạo nguồn cán bộ chủ trì, đầu ngành cấp chiến lược, cán
bộ phía Nam, cán bộ dân tộc ít người; đổi mới đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và
củng cố hệ thống nhà trường; tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống
chính sách đối với cán bộ và gia đình cán bộ.
Nguyễn Quang Phát (2001), Xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị cấp
phân đội của Quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn hiện nay theo tư
tưởng Hồ Chí Minh, Luận án tiến sĩ Lịch sử, Học viện Chính trị quân sự
[104]. Tác giả đã nghiên cứu luận giải làm sáng tỏ tư tưởng Hồ Chí Minh về
xây dựng đội ngũ chính trị viên và việc quán triệt tư tưởng đó vào xây dựng
đội ngũ cán bộ chính trị trong giai đoạn mới. Tác giả khái quát quan điểm của
Hồ Chí Minh về tiêu chuẩn cán bộ chính trị: Phải là người thật sự tiêu biểu về
đạo đức cách mạng; có năng lực toàn diện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ ở đơn
vị; thật sự mẫu mực về phong cách, phương pháp công tác, lời nói đi đôi với
việc làm. Xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị phải tuyển chọn chặt chẽ qua
thực tiễn phong trào cách mạng; đào tạo, bồi dưỡng phải toàn diện, chú trọng
nâng cao đạo đức cách mạng; có phương pháp đánh giá đúng, khéo bố trí sử
dụng cán bộ; quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần để cán bộ phát huy hết
khả năng trong công tác của mình.
Nguyễn Văn Tuyên (2008), Xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học xã hội và
nhân văn ở các học viên, trường sĩ quan quân đội trong giai đoạn hiện nay,
16
Luận án tiến sĩ Chính trị học, Học viện Chính trị quân sự [137]. Luận án đã đi
sâu nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực tiễn, những định hướng về nội dung,
biện pháp xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học xã hội và nhân văn ở các HV, TSQ
trong quân đội giai đoạn hiện nay. Kết quả nghiên cứu đã cung cấp một số cơ
sở khoa học trực tiếp liên quan đến đề tài của luận án như: Tác giả của luận
án đã luận giải những đặc trưng cơ bản của đội ngũ cán bộ khoa học xã hội và
nhân văn ở các HV, TSQ quân đội; động lực phát triển; nguồn đào tạo cán bộ
khoa học xã hội và nhân văn cho các HV, TSQ trong quân đội phải tuyển
chọn cán bộ từ các ngành khoa học xã hội và nhân văn của nhà trường, từ các
binh chủng, quân chủng, chú ý tìm nguồn từ cán bộ khoa học xã hội và nhân
văn ngoài quân đội. Biện pháp cơ bản để bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ cán bộ
khoa học xã hội và nhân văn ở các HV, TSQ trong quân đội là kết hợp chặt
chẽ và thống nhất giữa nghiên cứu khoa học, hoạt động chuyên môn, hoạt
động quân sự; kết hợp nhà trường với đơn vị; liên kết, hợp tác nghiên cứu
khoa học giữa các nhà trường với các viện khoa học và các học viện, trường
đại học trong và ngoài quân đội; thường xuyên tạo động lực tích cực để cán
bộ khoa học học tập, rèn luyện, phấn đấu và trưởng thành.
Nguyễn Minh Khôi (2011), Xây dựng đội ngũ cán bộ cơ quan quản lý
giáo dục - đào tạo ở các học viện, trường sĩ quan trong quân đội giai đoạn
hiện nay, Luận án tiến sĩ Chính trị học, Học viện Chính trị [73]. Tác giả đã
nghiên cứu có hệ thống các công trình khoa học quốc tế, trong nước về cán bộ
và công tác cán bộ. Luận án đã đi sâu nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý
luận, thực tiễn, như: quan niệm về cán bộ cơ quan quản lý giáo dục - đào tạo;
quan niệm công tác xây dựng đội ngũ cán bộ cơ quan quản lý giáo dục - đào
tạo ở các HV, TSQ; yêu cầu về phẩm chất, năng lực, phương pháp, tác phong
công tác; thực trạng đội ngũ và công tác xây dựng đội ngũ này ở các HV,
TSQ, chỉ ra nguyên nhân, một số kinh nghiệm. Tác giả luận án cũng đã dự
báo tình hình phát triển của nhiệm vụ, xác định những yêu cầu và đề xuất các
giải pháp nhằm xây dựng đội cán bộ cơ quan quản lý giáo dục - đào tạo ở các
17
HV, TSQ trong quân đội giai đoạn hiện nay, trong đó có những vấn đề liên
quan đến công tác xây dựng đội ngũ giảng viên ở các nhà trường quân đội.
Phạm Trung Thành (2019), Xây dựng đội ngũ cán bộ cơ quan chính
trị ở các học viện, trường sĩ quan trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện
nay, Luận án tiến sĩ Khoa học Chính trị, Học viện Chính trị [122].Tác giả
đã nghiên cứu có hệ thống các công trình khoa học ở nước ngoài, trong
nước về đội ngũ cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ. Luận án đã nghiên
cứu khá công phu và luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn như: Quan
niệm cơ quan chính trị và đội ngũ cán bộ cơ quan chính trị ở các HV, TSQ
quân đội; đưa ra quan niệm và phân tích làm rõ quan niệm xây dựng đội
ngũ cán bộ cơ quan chính trị ở các HV, TSQ quân đội; xác định những vấn
đề có tính nguyên tắc, các tiêu chí đánh giá, làm rõ thực trạng và nêu lên
một số kinh nghiệm xây dựng đội ngũ cán bộ cơ quan chính trị ở các HV,
TSQ quân đội. Trên cơ sở những vấn đề lý luận và thực tiễn, tác giả đã
phân tích những yếu tố tác động, xác định 4 yêu cầu và đề xuất 5 giải pháp
tăng cường xây dựng đội ngũ cán bộ cơ quan chính trị ở các HV, TSQ
trong QĐND Việt Nam hiện nay. Những giải pháp được tác giả đề xuất
tương đối toàn diện, khả thi, phù hợp với tình hình thực tiễn, nhằm xây
dựng đội ngũ cán bộ cơ quan chính trị ở các HV, TSQ trong QĐND Việt
Nam vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
1.2.2. Nhóm các công trình nghiên cứu về đội ngũ giảng viên và xây
dựng đội ngũ giảng viên
Ở Việt Nam có nhiều công trình khoa học đã nghiên cứu về giảng viên
và xây dựng đội ngũ giảng viên, tiêu biểu như:
Bành Tiến Long (2005), (chủ trì), Đề án đổi mới giáo dục đại học
Việt Nam giai đoạn 2006-2020 [80]. Theo tác giả, đổi mới giáo dục đại học
ở Việt Nam là vấn đề đang đặt ra bức thiết hiện nay và cần phải được tiến
hành một cách đồng bộ, hiệu quả; trong đó vấn đề đội ngũ giảng viên ở các
trường đại học đã được tập thể tác giả luận giải tương đối có hệ thống, phân
tích số lượng, cơ cấu trình độ và chất lượng đội ngũ nhà giáo của 114 trường
18
đại học, cao đẳng (không tính các trường quân đội); đề ra mục tiêu xây dựng
đội ngũ giảng viên đến năm 2010 và đến năm 2020; đề xuất giải pháp xây
đựng đội ngũ giảng viên có đủ phẩm chất chính trị, đạo đức, trình độ chuyên
môn tiên tiến, hiện đại, đáp ứng với yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng
GD, ĐT trong tình hình mới.
Vũ Thanh Bình (2012), Vấn đề chất lượng đội ngũ giảng viên lý luận
chính trị trong các trường đại học, cao đẳng ở nước ta hiện nay, Luận án tiến
sĩ Triết học, Đại học Quốc gia Hà Nội [4]. Tác giả đã trình bày những vấn đề
lý luận cơ bản về chất lượng đội ngũ giảng viên lý luận chính trị, phân tích
thực trạng chất lượng đội ngũ giảng viên lý luận chính trị trong các trường đại
học, cao đẳng ở nước ta hiện nay và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất
lượng đội ngũ này để đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, bao
gồm: Một là, nâng cao bản lĩnh chính trị, bản lĩnh nghề nghiệp, tư tưởng, đạo
đức cho đội ngũ giảng viên lý luận chính trị. Hai là, đổi mới công tác đào tạo,
bồi dưỡng, tập huấn giảng viên lý luận chính trị theo hướng chuẩn hóa, hiện
đại hóa. Ba là, đổi mới, hoàn thiện cơ chế, chính sách, tạo động lực khuyến
khích đội ngũ giảng viên lý luận chính trị không ngừng nâng cao năng lực
chuyên môn, tu dưỡng đạo đức nghề nghiệp. Bốn là, phát huy và nâng cao
tính tích cực, tính tự giác của bản thân đội ngũ giảng viên lý luận chính trị
trong nâng cao chuyên môn, rèn luyện nhân cách.
Ngô Văn Hà (2013), Tư tưởng Hồ Chí Minh về người thầy và việc xây
dựng đội ngũ giảng viên đại học hiện nay [61]. Nội dung cuốn sách đề cập một
cách có hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh về người thầy, bao gồm: vai trò, phẩm
chất đạo đức, chuyên môn nghiệp vụ và phương pháp giảng dạy của người thầy
giáo; đánh giá thực trạng đội ngũ giảng viên đại học về số lượng, chất lượng, cơ
cấu trình độ, cơ cấu ngành nghề, khía cạnh thu nhập và vị thế của họ trong xã
hội; đồng thời phân tích sự vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về người thầy trong
việc xây dựng đội ngũ giảng viên đại học ở nước ta hiện nay. Theo tác giả, để
xây dựng được đội ngũ giảng viên đại học đáp ứng được yêu cầu của tình hình
19
mới, cần phải thực hiện đồng bộ những giải pháp: Đổi mới công tác bồi dưỡng
cán bộ giảng dạy; đẩy mạnh việc đào tạo đội ngũ cán bộ giảng dạy hiện có ở các
trường đại học; làm tốt công tác quy hoạch phát triển đội ngũ giảng viên; hoàn
thiện cơ chế, chính sách tạo động lực cho đội ngũ giảng viên nâng cao trình độ,
chuyên môn; xây dựng chuẩn mực người thầy theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trần Thanh Giang (2017), “Đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao
chất lượng đội ngũ giảng viên lý luận chính trị ở nước ta hiện nay”, Tạp chí
Cộng sản (Chuyên đề cơ sở), (123), tháng 3, tr.66-70 [59]. Theo tác giả, để trang
bị cho sinh viên ở các trường đại học ở nước ta có những kiến thức cơ bản về
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, những hiểu biết về ĐCS Việt
Nam, xây dựng cho sinh viên có thế giới quan khoa học, có niềm tin và lý tưởng
cách mạng đúng đắn thì đội ngũ giảng viên lý luận chính trị ở các trường đại học
giữ vai trò quyết định. Từ những thực trạng của việc giảng dạy lý luận chính trị ở
các trường đại học trong thời gian qua, để khắc phục những hạn chế, bất cập,
theo tác giả cần phải tiến hành đồng bộ nhiều giải pháp đổi mới cả việc dạy và
việc học, các điều kiện và nguồn lực kèm theo, song quan trọng hơn cả là tăng
cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và đổi mới
mạnh mẽ phương pháp giảng dạy các môn lý luận chính trị.
Nguyễn Văn Lượng (2017), “Những vấn đề của đổi mới căn bản và
toàn diện giáo dục - đào tạo nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao”,
Tạp chí Lý luận Chính trị, (6), tr.45-49 [84]. Trên cơ sở quán triệt những quan
điểm của Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo và phát triển
nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu sự nghiệp CNH, HĐH đất
nước và hội nhập quốc tế, tác giả đã đưa ra những lập luận khoa học, dẫn
chứng cụ thể và nhận định: “Có thể nói nếu không có nguồn nhân lực chất
lượng cao thì đất nước không thể có sự phát triển nhanh và bền vững” [84,
tr.45]. Theo tác giả, để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo nhằm
phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cần thực hiện đồng bộ sáu giải pháp
cơ bản, trong đó có giải pháp: Quan tâm đào tạo, bồi dưỡng giảng viên đại
20
học và giáo dục chuyên nghiệp. Vì, muốn đào tạo nguồn nhân lực chất lượng
cao thì phải đào tạo được đội ngũ giáo viên dạy đại học và chuyên nghiệp vừa
hồng, vừa chuyên. Mặt khác, để phát triển được đội ngũ giảng viên cần xây
dựng tiêu chí năng lực và có chiến lược phát triển đội ngũ này bằng cách kết
hợp các loại hình đào tạo khác nhau. Đào tạo và bồi dưỡng liên tục cho phù
hợp với nhu cầu phát triển; cần phát huy hiệu quả nguồn nhân lực ở cả đào
tạo, bồi dưỡng, sử dụng với thu hút trọng dụng nhân tài. Đó là vấn đề có tầm
chiến lược, là yếu tố quyết định tương lai của đất nước.
1.2.3. Nhóm các công trình nghiên cứu về đội ngũ giảng viên và xây
dựng đội ngũ giảng viên trong quân đội
Về đội ngũ giảng viên và xây dựng đội ngũ giảng viên trong quân đội đã
có nhiều công trình nghiên cứu với các hướng tiếp cận khác nhau. Các công
trình chủ yếu nghiên cứu chuyên sâu về đội ngũ giảng viên KHXHNV trong các
HV, TSQ quân đội, như:
Nguyễn Quang Phát (2007), (chủ nhiệm), Xây dựng đội ngũ giảng viên
và cán bộ khoa học của Học viện Chính trị quân sự đáp ứng yêu cầu nhiệm
vụ trong giai đoạn hiện nay [105]. Đề tài quan niệm về đội ngũ giảng viên và
cán bộ khoa học của Học viện Chính trị quân sự là một bộ phận đảng viên, sĩ
quan của Đảng trong quân đội đảm nhiệm công tác giảng dạy và NCKH. Họ
là lực lượng trực tiếp quyết định chất lượng giáo dục, đào tạo, NCKH và xây
dựng Học viện vững mạnh. Tác giả đề tài đã phân loại đội ngũ giảng viên ở
Học viện Chính trị quân sự bao gồm giảng viên KHXHNV, giảng viên khoa
học quân sự và giảng viên văn hóa ngoại ngữ. Việc xây dựng đội ngũ giảng
viên và cán bộ khoa học nhằm tạo ra cơ cấu hợp lý về chuyên ngành, cấp bậc
quân hàm, tuổi quân, tuổi đời, thâm niên giảng dạy, nghiên cứu, trình độ học
vấn phù hợp, bảo đảm tính cân đối, đồng bộ sự chuyển tiếp vững chắc giữa
các thế hệ cán bộ, giảng viên.
Nguyễn Văn Tháp (2009), Xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã
hội nhân văn trong các trường đào tạo sĩ quan quân đội [123]. Tác giả cuốn
sách đã đưa ra quan niệm về đội ngũ giảng viên KHXHNV trong các trường
- Xem thêm -