Tài liệu Xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học

®¹i häc quèc gia hµ néi khoa luËt nguyÔn thÞ thu h-¬ng x©y dùng ®éi ngò c¸n bé, viªn chøc trong tr-êng ®¹i häc luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc Hµ néi - 2011 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ THU HƯƠNG XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, VIÊN CHỨC TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật Mã số : 60 38 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Phạm Hồng Thái HÀ NỘI - 2011 MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các bảng MỞ ĐẦU Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÁN BỘ, VIÊN CHỨC 1 11 VÀ CÁN BỘ, VIÊN CHỨC TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC 1.1. 1.1.1. 1.1.2. 1.1.3. 1.1.3.1. 1.1.3.2. 1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.2.3. 1.2.3.1. 1.2.3.2. 1.3. 1.4. 1.4.1. 1.4.2. 1.4.3. 1.4.4. 1.4.5. 1.5. 1.5.1. 1.5.2. Khái niệm về cán bộ, viên chức Khái niệm cán bộ Khái niệm viên chức Đặc điểm chung về cán bộ, viên chức Đặc điểm về cán bộ Đặc điểm về viên chức Cán bộ, viên chức trong trường đại học Đội ngũ cán bộ, viên chức lãnh đạo Đội ngũ cán bộ trong trường đại học Giảng viên Quan niệm về giảng viên Nhiệm vụ, quyền hạn và vai trò của giảng viên Những đặc trưng cơ bản của cán bộ, viên chức trong các trường đại học Sự điều chỉnh của pháp luật về cán bộ, viên chức trong trường đại học Luật Pháp lệnh Nghị định - Một số văn bản cơ bản liên quan trực tiếp Thông tư Các văn bản hướng dẫn khác Tuyển dụng, sử dụng cán bộ, viên chức Tuyển dụng Sử dụng cán bộ, viên chức 11 11 14 15 15 16 18 18 19 21 21 21 25 29 29 29 29 30 31 31 31 32 1.5.2.1. 1.5.2.2. 1.5.2.3. 1.5.2.4. 1.6. 1.6.1. 1.6.1.1. 1.6.1.2. 1.6.1.3. 1.6.1.4. 1.6.2. 1.6.2.1. 1.6.2.2. 1.6.2.3. 1.6.2.4. 1.7. 1.7.1. 1.7.2. Bố trí, phân công công tác Chuyển ngạch Nâng ngạch, nâng bậc lương Chứng nhận ngạch và bổ nhiệm vào ngạch Quyền và nghĩa vụ của cán bộ, viên chức Quyền hạn Quyền của cán bộ, viên chức được bảo đảm các điều kiện thi hành công vụ và thực hiện các nhiệm vụ Quyền của cán bộ, viên chức về tiền lương và các chế độ liên quan đến tiền lương Quyền của cán bộ, viên chức về nghỉ ngơi Các quyền khác của cán bộ, viên chức Nghĩa vụ Nghĩa vụ của cán bộ, viên chức đối với Đảng, Nhà nước và nhân dân Nghĩa vụ của cán bộ, viên chức trong thi hành công vụ, nhiệm vụ Nghĩa vụ của cán bộ, viên chức là người đứng đầu Các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật Khen thưởng, kỷ luật cán bộ, viên chức Khen thưởng Kỷ luật Chương 2: THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, VIÊN CHỨC VÀ 32 33 34 34 34 34 34 36 36 36 37 37 38 39 40 40 40 41 42 CÁN BỘ, VIÊN CHỨC TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC NƯỚC TA HIỆN NAY 2.1. 2.1.1. 2.1.1.1. 2.1.1.2. 2.1.2. 2.1.2.1. 2.1.2.2. Thực trạng chung về đội ngũ cán bộ, viên chức hiện nay ở nước ta Thực trạng đội ngũ cán bộ, viên chức nói chung Đánh giá chung Thực trạng đội ngũ cán bộ, viên chức qua số liệu thống kê Thực trạng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học Đánh giá chung Những số liệu thống kê 42 42 42 44 49 49 51 2.1.2.3. Về số lượng cán bộ, giảng viên, nhân viên năm học 2009 2010 của Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội 2.1.3. Một số nhận xét chung về những ưu điểm, tồn tại, yếu kém của đội ngũ cán bộ, viên chức nói chung và nguyên nhân 2.1.3.1. Ưu điểm 2.1.3.2. Hạn chế 2.1.3.3. Một số nguyên nhân chủ yếu 2.2. Thực trạng về thu hút, sử dụng và tạo nguồn đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học 2.3. Thực trạng về chính sách, chế độ đãi ngộ cán bộ, viên chức trong trường đại học 2.4. Thực trạng về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, viên chức trong trường đại học 2.4.1. Phát triển đội ngũ cán bộ, viên chức qua hình thức tuyển dụng 2.4.2. Các hình thức đào tạo và phát triển đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học hiện nay 2.4.3. Thực trạng về sử dụng cán bộ, viên chức sau đào tạo 2.5. Thực trạng về công tác quản lý cán bộ, viên chức trong trường đại học 2.5.1. Dưới góc độ quản lý nhà nước 2.5.2. Dưới góc độ các trường đại học 2.5.3. Những hạn chế của công tác quản lý cán bộ, viên chức trong trường đại học Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP NHẰM XÂY 54 54 55 56 59 62 64 70 71 71 73 74 75 75 77 79 DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, VIÊN CHỨC TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC HIỆN NAY 3.1. 3.1.1. 3.1.2. Mục tiêu và những vấn đề đặt ra đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học Việc xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học là nhu cầu cần thiết, nhằm nâng cao hiệu quả và hoàn thiện hệ thống giáo dục Việt Nam Những yêu cầu đặt ra đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học hiện nay 79 79 80 3.1.2.1. Phải xuất phát từ tính đặc thù lao động của đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học 3.1.2.2. Phải đáp ứng những yêu cầu cơ bản sau 3.2. Những giải pháp nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học hiện nay 3.2.1. Giải pháp về pháp lý 3.2.1.1. Thực hiện việc "luật hoá" các quan điểm, chủ trương của Đảng về việc xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học - nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục 3.2.1.2. "Luật hóa" một số quy định đang được điều chỉnh bởi các văn bản quy phạm pháp luật 3.2.2. Giải pháp hoàn thiện chế định quyền và nghĩa vụ của cán bộ, viên chức trong trường đại học 3.2.3. Giải pháp thu hút, tạo nguồn cán bộ, viên chức trong trường đại học 3.2.4. Giải pháp tuyển chọn cán bộ, viên chức trong trường đại học 3.2.5. Giải pháp về chính sách đãi ngộ cán bộ, viên chức trong trường đại học 3.2.6. Giải pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, viên chức trong trường đại học 3.2.6.1. Cơ sở đề xuất giải pháp 3.2.6.2. Yêu cầu của công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, viên chức trong trường đại học 80 3.2.6.3. Nội dung chủ yếu của giải pháp 3.2.7. Giải pháp về công tác kiểm tra, nhận xét, đánh giá đối với cán bộ, viên chức trong trường đại học 3.2.8. Một số phương pháp đào tạo và phát triển mang tính đặc thù đối với giảng viên trong trường đại học 3.2.8.1. Đào tạo trong công việc 3.2.8.2. Đào tạo ngoài công việc 101 104 KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 82 83 83 84 84 89 91 92 94 95 95 98 105 105 105 108 110 116 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài - Xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học là một quá trình lịch sử xuyên suốt, là một đòi hỏi khách quan, xuất phát từ thực tiễn. "Nhân tài là nguyên khí quốc gia". Do vậy, trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta, các triều đại phong kiến nối tiếp nhau đều có những chính sách đầu tư cho nền giáo dục. Đặc biệt, sau cách mạng tháng Tám năm 1945, nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa - một nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam châu Á ra đời, tiếp nối truyền thống lịch sử, đặc biệt là xác định rõ được vị trí, vai trò của giáo dục và đào tạo, coi đây là một vấn đề hết sức quan trọng trong đời sống chính trị của mỗi nước, là biểu hiện trình độ phát triển của mỗi nước. Vì vậy, ngay từ khi dành được chính quyền, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ "một dân tộc dốt là một dân tộc yếu". Do đó, xác định giáo dục và đào tạo là một nhiệm vụ quan trọng của cách mạng Việt Nam. Trong quá trình hoàn thiện hệ thống giáo dục Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta đã luôn nhận thức được rằng: cần thiết phải xây dựng được đội ngũ cán bộ, viên chức, mà cụ thể là đội ngũ cán bộ, giảng viên, chuyên viên trong hệ thống các trường đại học đủ về số lượng, giỏi về chuyên môn, có lối sống, đạo đức và bản lĩnh chính trị vững vàng. Đó là đòi hỏi từ thực tiễn khách quan của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. - Xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học phù hợp và phục vụ cho sự nghiệp đổi mới và sự nghiệp công nghiệp hóa đất nước; phù hợp với tiến trình hội nhập quốc tế của đất nước. Hiện nay, cuộc cách mạng khoa học - công nghệ phát triển ngày càng nhanh chóng. Kinh tế tri thức có vai trò ngày càng nổi bật trong quá trình phát 1 triển lực lượng sản xuất. Trong bối cảnh đó, giáo dục đã trở thành nhân tố quyết định đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Các nước trên thế giới kể cả những nước đang phát triển đều coi giáo dục là nhân tố hàng đầu quyết định sự phát triển nhanh và bền vững của mỗi quốc gia. Đối với đất nước ta, sự nghiệp giải phóng dân tộc thắng lợi hoàn toàn, đất nước ta bước vào một giai đoạn phát triển mới; đó là bên cạnh việc bảo vệ Tổ quốc phải gắn liền với việc xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, khoa học và giáo dục... Nhận thức vấn đề lịch sử lớn lao và đòi hỏi cấp thiết của việc xây dựng phát triển đất nước, Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VI năm 1986 đã đề ra đường lối đổi mới đất nước: Đó là đổi mới toàn diện nền kinh tế và từng bước đổi mới về chính trị. Do vậy, để đáp ứng được yêu cầu đó cần thiết phải phát triển sự nghiệp giáo dục chuyên nghiệp nhằm đào tạo những con người mới vừa "Hồng" vừa "Chuyên", có trình độ và đầy đủ kỹ năng chuyên môn đáp ứng yêu cầu đổi mới đất nước. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, tiến trình hội nhập quốc tế đang diễn ra trên khắp toàn cầu, để tiếp cận được với những quốc gia có trình độ khoa học tiến tiến cần thiết phải có những con người có trình độ chuyên môn cao. Muốn làm được việc đó nhất thiết phải hoàn thiện hệ thống giáo dục trong đó có việc xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên trong trường đại học. - Xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học đảm bảo sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của sự nghiệp giáo dục. Đánh giá thực trạng giáo dục đào tạo sau 20 năm đổi mới, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã khẳng định sự nghiệp giáo dục, đào tạo nước ta tiếp tục phát triển và được đầu tư nhiều hơn. Đầu tư về cơ sở vật chất, mở rộng về quy mô đào tạo, đổi mới về cơ chế quản lý... trong đó đặc biệt nhấn mạnh là đầu tư cho việc nâng cao chất lượng, số lượng đội ngũ cán bộ, viên chức trong hệ hệ thống giáo dục và được quan tâm nhất là đội ngũ cán bộ, giảng viên trong các trường đại học của hệ thống giáo dục quốc dân. 2 - Xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học góp phần vào sự nghiệp chung và lý tưởng của Đảng "Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh". Với mục tiêu, lý tưởng của Đảng ta là xây dựng đất nước làm sao cho "Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh". Đó là mục tiêu lý tưởng cao đẹp, lý tưởng vì con người. Tuy nhiên, để làm được việc đó nhất thiết phải có những con người có sức khỏe, có phẩm chất, có lý tưởng, hoài bão và có tri thức tiến bộ. Nhưng để có những con người đủ điều kiện để thực hiện lý tưởng của Đảng, nhất thiết con người đó phải được giáo dục, đào tạo trong một môi trường tiên tiến. Do vậy, để chất lượng giáo dục ngày một nâng cao, đáp ứng nhưng yêu cầu vừa mang tính lý tưởng, vừa mang tính thực tiễn đó cần thiết phải xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong các trường đại học Việt Nam đủ cả về chất và lượng. - Xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học cũng là nhằm bồi dưỡng cách mạng cho thế hệ sau. Thực hiện lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc làm rất quan trọng; Tăng cường giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng, lối sống văn hóa, ý thức công dân để hình thành thế hệ thanh niên có phẩm chất tốt đẹp, có khí phách và quyết tâm hành động thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa là một trong những giải pháp quan trọng. Đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo, tạo cơ hội cho mọi thanh niên được học tập, không ngừng nâng cao trình độ, có tri thức và kỹ năng, vươn lên ngang tầm với thanh niên các nước tiên tiến trên thế giới; nâng cao chất lượng lao động trẻ, giải quyết việc làm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho thanh niên; xây dựng môi trường xã hội lành mạnh, tạo điều kiện cho thanh niên nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, phát triển toàn diện; coi trọng hơn nữa việc trọng dụng tài năng trẻ, tạo bước chuyển có tính đột phá trong bố trí và sử dụng cán bộ trẻ trên tất cả các lĩnh vực. 3 Để thực hiện được những mục tiêu như trên, sự nghiệp giáo dục phải không ngừng được đổi mới và hoàn thiện trong đó có việc xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong các trường đại học, để đội ngũ cán bộ, viên chức này góp phần bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau. 2. Mục đích, ý nghĩa của việc nghiên cứu đề tài - Nghiên cứu đề tài nhằm đưa những quan điểm, lý luận về cán bộ, viên chức trong trường đại học vào thực tiễn; Nền giáo dục nói chung của nước ta đã có quá trình hình thành và phát triển gần 1000 năm. Tuy nhiên, nền giáo dục hiện đại của nước ta thì cũng chỉ mới xây dựng và phát triển hơn 60 năm qua. Do vậy, để hoàn thiện hệ thống giáo dục Việt Nam nói chung và xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong các trường Đại học Việt Nam hiện tại nói riêng có rất nhiều các quan điểm, hệ thống lý luận chính tắc và không chính tắc. Việc nghiên cứu đề tài này nhằm đóng góp ý kiến đánh giá các quan điểm, lý luận và đồng thời đưa các quan điểm, lý luận về cán bộ, viên chức trong trường đại học vào thực tiễn nhằm từng bước nâng cao chất lượng của hệ thống giáo dục Việt Nam, trong đó có các trường đại học. - Đảm bảo đáp ứng những đòi hỏi khách quan của việc xây dựng cán bộ, viên chức trong trường đại học; Xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong các trường đại học là đòi hỏi tự nhiên và khách quan của cả hệ thống giáo dục, của nền kinh tế, chính trị và văn hóa chứ không phải là mong muốn chủ quan của một cá nhân hay một đơn vị, tổ chức nào. Trong những năm qua, đóng góp của các trường đại học cho sự phát triển chung của đất nước là rất lớn. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng còn nhiều những vấn đề chưa đáp ứng được so với đòi hỏi thực tế của nền kinh tế xã hội, chất lượng sinh viên - những người lao động trí óc nhìn chung còn rất nhiều hạn chế. Những cái thiếu sót đó còn do nhiều nguyên nhân nhưng một trong những 4 nguyên nhân cơ bản là đội ngũ cán bộ, viên chức - giảng viên chưa đủ về số lượng, về chất lượng và năng lực. Do vậy, xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học là đòi hỏi mang tính khách quan từ thực tiễn. - Đánh giá một cách tổng quát về quá trình xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học. Quá trình xây dựng và phát triển của đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học của nền giáo dục mới trong những năm qua đã đạt được những yêu cầu nhất định. Tuy nhiên, để đánh giá được một cách tổng quát nhất về quá trình xây dựng đội ngũ cán bộ viên chức thì cũng chỉ mới ở cấp độ các cơ quan quản lý nhà nước tổng kết chung. Còn trong phạm vi một đề tài nghiên cứu về vấn đề này dưới góc độ cả lý luận và thực tiễn thì chưa được thực hiện. Do vậy, đề tài này góp phần giải quyết vấn đề đó. - Nâng cao sự nhận thức về vai trò to lớn của việc xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học. Từ quá trình phần tích đánh giá vị trí, vai trò và tầm quan trọng của việc xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học thông qua đề tài góp phần nâng cao nhận thức về vai trò to lớn và là một trong những nhân tố quyết định đến sự phát triển của nền giáo dục nói chung cũng như hệ thống trường đại học nói riêng. 3. Tình hình nghiên cứu đề tài Về công vụ, công chức và pháp luật về cán bộ, công chức là những vấn đề luôn có tính thời sự ở nước ta trong nhiều năm qua; tới nay đã có nhiều nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này như: - Hệ thống công vụ các nước ASEAN, Ban Tổ chức Cán bộ Chính phủ, 1997; - Hệ thống công vụ và xu hướng cải cách của một số nước trên thế giới, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004; 5 - Công chức và vấn đề xây dựng đội ngũ công chức hiện nay, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998; - Xu hướng cận hóa giữa hai hệ thống công vụ trên thế giới, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 10/2001; - Công vụ, công chức nhà nước, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2004, của PGS.TS. Phạm Hồng Thái; - Trách nhiệm kỷ luật của cán bộ, công chức, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2005 của PGS.TS. Phạm Hồng Thái và nhiều công trình khác đã được công bố. Các công trình nói trên trong một mức độ nhất định cũng đã đề cập đến vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức nhưng mới chỉ đề cập tới những khía cạnh chung nhất mà chưa có nghiên cứu một cách hệ thống. Hơn nữa, việc nghiên cứu chủ yếu xuất phát từ góc nhìn của khoa học hành chính, còn từ góc độ của khoa học luật rất ít được xem xét. Chính điều đó cũng phản ánh tính cấp thiết của việc chọn đề tài nói trên để nghiên cứu. Mặt khác, việc xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức luôn là yêu cầu đặt ra trong mọi giai đoạn lịch sử, là nhu cầu mang tính khách quan của sự phát triển xã hội, đảm bảo cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hiện nay, công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực đang trở thành nhu cầu bức xúc với mọi tổ chức trong nền kinh tế tri thức. Điều này càng quan trọng hơn trong các trường đại học, nơi đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao của đất nước. Đội ngũ giảng viên trình độ cao là yêu cầu thiết yếu để một trường đại học có thể tồn tại và phát triển trong điều kiện hội nhập và cạnh tranh. Mặt khác, để đáp ứng nhu cầu học tập của xã hội, các trường đại học phải không ngừng nghiên cứu, đưa ra những ngành học mới phù hợp với xu thế phát triển của đất nước. Đây là một trong những cơ sở làm phát sinh đòi hỏi xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ giảng dạy. 6 Vì những đòi hỏi như vậy, đã có nhiều nhà khoa học, tác giả có những công trình khoa học, đề tài nghiên cứu về vấn đề này. Tuy nhiên, nghiên cứu về xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường Đại học hiện chưa có đề tài nào nghiên cứu. Chính sự cấp thiết của nó đã thúc đẩy tác giả lựa chọn đề tài. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học nước ta. Tuy nhiên, với tính chất đặc thù của lĩnh vực lao động, nhiệm vụ được giao nên đối tượng nghiên cứu được xác định cụ thể là cán bộ, giảng viên và chuyên viên (người quản lý trong giáo dục). Do vậy, trong quá trình nghiên cứu đề tài khái niệm cán bộ, viên chức trong trường đại học cũng chính là đội ngũ cán bộ, giảng viên và chuyên viên. - Phạm vi nghiên cứu: Thứ nhất: Từ những cơ sở lý luận và đòi hỏi khách quan của tiến trình hội nhập, đề tài tập trung nghiên cứu đội ngũ cán bộ, viên chức mà cụ thể là cán bộ, giảng viên, nhân viên quản lý trong các trường đại học Việt Nam chứ không đi sâu vào nghiên cứu về cán bộ, công chức, viên chức nói chung. Tuy nhiên, đây là những phạm trù có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và cũng cùng chịu sự điều chỉnh của một hệ thống quy phạm pháp luật nhất định nên trong quá trình thực hiện đề tài cần thiết phải sử dụng nhằm so sánh và làm nổi bật những vấn đề trọng tâm nghiên cứu. Thứ hai: Quyền hạn, nghĩa vụ và trách nhiệm của cán bộ, viên chức trong trường đại học là quyền hạn, nghĩa vụ, trách nhiệm của những người làm công tác giáo dục và đào tạo là chủ yếu. Do vậy, việc đánh giá thực trạng, xây dựng đội ngũ Cán bộ, Giảng viên trong trường đại học cũng chính là đội ngũ cán bộ, viên chức. Thứ ba: Đề tài nêu lên những giải pháp nhằm hoàn thiện hơn nữa việc xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học cả về số lượng, chất 7 lượng, phẩm chất đạo đức và bản lĩnh chính trị cũng như về cơ chế pháp lý điều chỉnh. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp duy vật biện chứng: Trên quan điểm duy vật biện chứng khi nghiên cứu về cán bộ, viên chức trong trường đại học cần phải đặt nó trong mối quan hệ với hệ thống pháp luật, cơ sở kinh tế và văn hóa, xã hội. Khi xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học luôn chịu sự quy định, tác động của hệ thống pháp luật, cơ sở kinh tế và văn hóa, xã hội. Tuy nhiên, quan điểm duy vật biện chứng cũng yêu cầu không được tuyệt đối hóa hệ thống pháp luật, tuyệt đối hóa các yếu tố kinh tế, văn hóa xã hội mà phải nghiên cứu nó trong sự vận động phát triển, đánh giá việc xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học một cách toàn diện, có hệ thống. - Phương pháp phân tích, tổng hợp: Phương pháp phân tích tổng hợp là một trong những phương pháp cơ bản trong việc nghiên cứu khoa học. Phân tích là phương pháp áp dụng để chia cái toàn thể thành những cái đơn giản hơn để làm rõ bản chất, đặc trưng của từng vấn đề. Còn phương pháp tổng hợp là phương pháp liên kết các yếu tố đã được phân tích lại với nhau tìm ra mối liên hệ cơ bản của chúng nhằm nhận thức sự vật trong một chỉnh thể thống nhất. Vận dụng phương pháp này trong việc nghiên cứu đề tài "Xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học", chúng ta thấy được nét đặc trưng, cụ thể của cán bộ, viên chức trong trường đại học đồng thời cũng thấy được mối liên hệ và sự kế thừa của các quy định về các văn bản pháp luật nói chung và các văn bản pháp luật về cán bộ, viên chức trong trường đại học nói riêng. - Phương pháp hệ thống hóa: Khi nghiên cứu về đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học thì không thể tách rời vấn đề này với hệ thống pháp luật. Do vậy, phương pháp 8 hệ thống hóa giúp chúng ta sắp xếp, hệ thống lại các văn bản quy phạm pháp luật tìm ra văn bản điều chỉnh về vấn đề cán bộ, viên chức trong trường đại học. Còn pháp điển hóa là quá trình sau khi chúng ta hệ thống hóa các văn bản pháp luật tìm ra các văn bản đã hết hiệu lực, những văn bản chưa phù hợp và còn có mâu thuẫn, để từ đó có những văn bản phù hợp nhất, chuẩn mực nhất điều chỉnh về cán bộ, viên chức. - Phương pháp thống kê: Phương pháp thống kê cho phép thu nhận được những thông tin khách quan về số lượng, chất lượng đội ngũ cán bộ, viên chức. Phương pháp này làm tăng tính thuyết phục, tính khoa học cho những kết luận, quan điểm lý luận, là con số sống động bắt nhịp với hơi thở cuộc sống sinh động. - Phương pháp so sánh: Phương pháp so sánh được sử dụng ngày càng rộng rãi trong khoa học xã hội nhân văn, khoa học pháp lý nói chung. Do vậy, khi nghiên cứu về cán bộ, viên chức trong trường đại học áp dụng phương pháp so sánh giúp chúng ta tìm ra những nét tương đồng, những điều khác biệt thể hiện sắc thái đặc thù của đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học. 6. Đóng góp của đề tài - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học; - Phân tích, đánh giá số lượng, chất lượng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học; - Rút ra những kinh nghiệm và bài học thực tiễn của quá trình xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học; - Đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm góp phần và sự nghiệp xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học. 9 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề chung về cán bộ, viên chức và cán bộ, viên chức trong trường đại học. Chương 2: Thực trạng đội ngũ cán bộ, viên chức và cán bộ, viên chức trong trường đại học nước ta hiện nay. Chương 3: Phương hướng và các giải pháp nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức trong trường đại học hiện nay. 10 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÁN BỘ, VIÊN CHỨC VÀ CÁN BỘ, VIÊN CHỨC TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC 1.1. KHÁI NIỆM VỀ CÁN BỘ, VIÊN CHỨC 1.1.1. Khái niệm cán bộ Thuật ngữ "cán bộ" được sử dụng rộng rãi trong khoa học thực tiễn ở nước ta, bao gồm các nhân sự thuộc khu vực nhà nước và các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội. Thuật ngữ này thường được dùng để chỉ "cán bộ, công nhân viên chức", bao gồm tất cả những người làm công, hưởng lương từ Nhà nước, từ những người đứng đầu một cơ quan tới các nhân viên phục vụ như lái xe, bảo vệ hay lao động tạp vụ. Sự đánh đồng như vậy dẫn tới việc không phân định rõ ràng về chức năng và nhiệm vụ, không phân biệt rõ những người thực thi chức năng quản lý nhà nước và những người cung ứng dịch vụ công trong bộ máy nhà nước, thậm chí gây nhầm lẫn trong hoạt động cũng như hành xử công vụ. Thực tiễn cho thấy, ngay cả nhiều quy định về kỷ luật cán bộ cũng khó thực thi bởi chính sự mơ hồ và dễ gây lẫn lộn trong khái niệm này. Cùng với xu hướng toàn cầu hóa về kinh tế; những thành tựu của sự phát triển kinh tế - xã hội, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, tăng cường mở rộng giao lưu, hợp tác nhiều mặt với các nước; tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại mà nội hàm "cán bộ’ cũng có thay đổi. Ở nước ta, khái niệm "cán bộ" cũng chưa được hiểu thống nhất và được sử dụng chung để ghép với khái niệm "công chức", "viên chức". Thuật ngữ "cán bộ" tuy được sử dụng rất rộng rãi trong công việc, trong cuộc sống đời thường, nhưng suốt quá trình lịch sử từ khi thành lập nước Việt Nam mới cho đến trước năm 1998 thì thuật ngữ này chưa được thể hiện cụ thể, rõ nét trong bất kỳ một văn bản pháp lý nào của nhà nước và cán bộ được coi là một trong yếu tố cấu thành của nền công vụ. 11 Sau khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh Cán bộ, công chức ngày 26/02/1998 thì khái niệm "Cán bộ" được gộp chung lại với "Cán bộ, công chức". Cụ thể tại Điều 1 của Pháp lệnh này quy định: Cán bộ, công chức quy định tại Pháp lệnh này là công dân Việt Nam, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước, bao gồm: Những người do bầu cử để đảm nhiệm chức vụ theo nhiệm kỳ trong các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội; Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc được giao nhiệm vụ thường xuyên làm việc trong tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc giao giữ một công vụ thường xuyên, được phân loại theo trình độ đào tạo, ngành chuyên môn, được xếp vào một ngạch hành chính, sự nghiệp trong các cơ quan nhà nước; mỗi ngạch thể hiện chức và cấp về chuyên môn nghiệp vụ, có chức danh tiêu chuẩn riêng; Thẩm phán Tòa án nhân dân, Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân; Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc được giao nhiệm vụ thường xuyên làm việc trong các cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân mà không phải là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng; làm việc trong các cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân mà không phải là sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên nghiệp [57]. Pháp lệnh Cán bộ, công chức năm 1998 mặc dù đã có sự thay đổi và phát triển rõ rệt so với những quy định cũ, song còn nhiều bất cập như có quá 12 nhiều đối tượng có tính chất và hoạt động khác nhau cùng được điều chỉnh, đồng thời chưa làm rõ và phân tích được những đối tượng đó. Để khắc phục mặt hạn chế của các văn bản từ trước đến nay, chưa làm rõ được các khái niệm về cán bộ, công chức. Ngày 13/11/2008, tại kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XII đã thông qua Luật Cán bộ, công chức. Đây là một văn bản có giá trị pháp lý cao nhất từ trước đến nay (luật) và cắt nghĩa được rõ ràng hơn về các khái niệm cán bộ, công chức. Tại Điều 4 của Luật quy định: Khoản 1: Cán bộ là công dân Việt Nam, được bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị xã hội ở trung ương, ở tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh), ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (sau đây gọi chung là cấp huyện), trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Khoản 3: Cán bộ xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã) là công dân Việt Nam, được bầu cử giữ chức vụ theo nhiệm kỳ trong Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Bí thư, phó Bí thư Đảng ủy, người đứng đầu tổ chức chính trị - xã hội; Công chức cấp xã là công dân Việt Nam dược tuyển dụng giữ một chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước [45]. Như vậy, thuật ngữ cán bộ trong pháp luật được dùng để chỉ những người giữ chức vụ theo nhiệm kỳ trong các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, chính trị - xã hội. Do đó, thuật ngữ cán bộ trong pháp luật được sử dụng để chỉ những người đảm nhiệm các chức vụ do bầu cử theo nhiệm kỳ, hoạt động của họ mang nhiều tính chính trị hơn tính nghề nghiệp - chuyên môn. 13 1.1.2. Khái niệm viên chức Cũng như khái niệm "Cán bộ", khái niệm "Viên chức" tuy được sử dụng rộng rãi nhưng trong Hiến pháp năm Việt Nam năm 1992 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2001) được sử dụng có tính ước lệ, đi liền với thuật ngữ "cán bộ" tạo nên một thuật ngữ chung "cán bộ, viên chức". Tuy vậy, cũng cần phải nhận thấy rằng đối tượng "Viên chức" chỉ được nêu cụ thể theo Nghị định 116/2003/NĐ-CP ngày 10/10/2003 của Chính phủ về việc tuyển dụng, sử dụng và quản lý cán bộ, công chức trong các đơn vị sự nghiệp của Nhà nước. Tại Điều 2, nghị định này có nêu: Viên chức nói tại Nghị định này là công dân Việt Nam, trong biên chế, được tuyển dụng, bổ nhiệm vào một ngạch viên chức hoặc giao giữ một nhiệm vụ thường xuyên trong đơn vị sự nghiệp của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội được quy định tại điểm d khoản 1 Điều 1 của Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Cán bộ, công chức ngày 29 tháng 4 năm 2003, hưởng lương từ ngân sách nhà nước và các nguồn thu sự nghiệp theo quy định của pháp luật [16]. Theo Điều 2 Luật Viên chức năm 2010, có hiệu lực bắt đầu từ ngày 01/01/2012 thì: "Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật" [47]. Việc phân biệt cán bộ, công chức trong các cơ quan nhà nước với cán bộ, công chức trong các đơn vị sự nghiệp của nhà nước, thực chất là phân biệt giữa công chức nhà nước với viên chức nhà nước. Đây là một điểm mốc quan trọng đánh dấu xu hướng điều chỉnh có tính chuyên biệt giữa đối tượng phục vụ trong các cơ quan nhà nước và các đối tượng làm việc tại các đơn vị sự 14