Tài liệu Xây dựng điểm, tuyến du lịch ở tỉnh quảng nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN TRƢƠNG THỊ VÂN XÂY DỰNG ĐIỂM, TUYẾN DU LỊCH Ở TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH Hà Nội, 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN TRƢƠNG THỊ VÂN XÂY DỰNG ĐIỂM, TUYẾN DU LỊCH Ở TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành: Du lịch (Chương trình đào tạo thí điểm) LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN MINH TUỆ Hà Nội, 2015 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn cao học này, tôi đã nhận được sự chỉ dẫn và giúp đỡ nhiệt tình cùng những lời động viên chân thành từ quý thầy cô giáo, gia đình và anh chị em bạn bè đồng nghiệp. Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất của mình đến PGS.TS Nguyễn Minh Tuệ - người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo trực tiếp cho tôi trong suốt quá trình làm luận văn. Mặc dù, do khoảng cách địa lý và nhiều lý do cá nhân, tôi chưa một lần ra Hà Nội để được gặp cô nhưng qua cách cô hướng dẫn, sửa bài tôi biết cô là một người Thầy tâm huyết, tận tụy. Cô đã hướng dẫn cho tôi bằng cả sự tâm huyết và lòng trách nhiệm. Tôi nhận thấy rằng mình thật may mắn khi nhận được sự hướng dẫn từ cô. Qua cô, tôi học được nhiều điều trong cuộc sống hơn là kết quả nghiên cứu của một cuốn luận văn. Một lần nữa, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến cô. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể quý Thầy cô giáo khoa Du lịch trường Đại Học KHXH&NV, ĐHQG Hà Nội - Những người đã truyền đạt cho tôi những kiến thức vô cùng bổ ích trong suốt thời gian học tập. Tôi cũng xin gởi lời cảm ơn đến những anh, chị đang công tác tại Sở Văn hóa - Thể thao - Du lịch Quảng Nam – những người luôn nhiệt tình giúp đỡ trong quá trình thu thập dữ liệu và thông tin của luận văn. Sau cùng, tôi xin gởi lời cảm ơn đến anh, chị em, bạn bè đồng nghiệp và gia đình đã luôn bên cạnh động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi hoàn thành tốt luận văn cao học của mình. Xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành nhất! LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS Nguyễn Minh Tuệ. Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này trung thực và chưa được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Học viên Trƣơng Thị Vân DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Ma trận tiêu chí đánh giá và mức độ đánh giá điểm, tuyến du lịch 32 Bảng 1.2: Điểm đánh giá tổng hợp các tiêu chí điểm du lịch 34 Bảng 1.3: Đánh giá mức độ thuận lợi của các điểm du lịch 34 Bảng 1.4: Điểm đánh giá tổng hợp các tiêu chí tuyến du lịch 35 Bảng 1.5: Đánh giá mức độ thuận lợi của các tuyến du lịch 36 Bảng 2.1: Cơ sở lưu trú tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2006 - 2014 57 Bảng 2.2: Số lượng cơ sở phục vụ ăn uống trên địa bàn tỉnh Quảng Nam 59 Bảng 2.3: Số lượt khách đến Quảng Nam từ 2006 - 2014 63 Bảng 2.4: Doanh thu ngành du lịch Quảng Nam qua các năm 66 Bảng 3.1: Vị trí của điểm du lịch 90 Bảng 3.2: Độ hấp dẫn của các điểm du lịch 91 Bảng 3.3: CSHT và CSVCKT tại các điểm du lịch 92 Bảng 3.4: Thời gian hoạt động của các điểm du lịch 94 Bảng 3.5: Sức chứa khách du lịch tại các điểm du lịch 95 Bảng 3.6: Độ bền vững của các điểm du lịch 97 Bảng 3.7: Đánh giá tổng hợp các điểm du lịch ở Quảng Nam 98 Bảng 3.8: Đánh giá tổng hợp các tuyến du lịch ở Quảng Nam 104 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Cơ cấu nguồn khách Quốc tế đến Quảng Nam năm 2014 64 Biểu đồ 2.2: Cơ cấu doanh thu du lịch Quảng Nam năm 2014 67 DANH MỤC BẢN ĐỒ Bản đồ Hành chính tỉnh Quảng Nam 43 Bản đồ tài nguyên du lịch tỉnh Quảng Nam 44 Bản đồ tuyến điểm du lịch tỉnh Quảng Nam 108 MỤC LỤC Trang Mở đầu 4 1. Lý do chọn đề tài 4 2. Tổng quan về hƣớng nghiên cứu của đề tài 5 2.1. Trên thế giới 5 2.2. Ở Việt Nam 6 2.3. Ở Quảng Nam 7 3. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài 7 3.1. Mục tiêu 7 3.2. Nhiệm vụ 7 4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu 8 4.1. Phạm vi nghiên cứu 8 4.2. Đối tượng nghiên cứu 8 5. Quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu 8 5.1 Quan điểm nghiên cứu 8 5.2. Phương pháp nghiên cứu 10 6. Những đóng góp của đề tài 12 7. Cấu trúc luận văn 12 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG ĐIỂM, TUYẾN DU LỊCH 13 1.1. Cơ sở lý luận 13 1.1.1. Các khái niệm có liên quan 13 1.1.2. Khái niệm về điểm, tuyến du lịch 15 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc xây dựng các điểm, tuyến du lịch 18 1.1.4. Các tiêu chí xây dựng điểm, tuyến du lịch vận dụng cho tỉnh Quảng Nam 1.1.5. 24 Quy trình xây dựng điểm, tuyến du lịch vận dụng cho tỉnh Quảng 1 Nam 31 1.2. Cơ sở thực tiễn 36 1.2.1. Các điểm, tuyến du lịch Quốc gia 36 1.2.2. Các điểm tuyến du lịch chủ yếu ở vùng Duyên hải Nam Trung Bộ 40 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG KHAI THÁC DU LỊCH VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN VIỆC XÂY DỰNG CÁC ĐIỂM, TUYẾN DU 42 LỊCH Ở TỈNH QUẢNG NAM 2.1. Các nhân tố ảnh hƣởng đến việc xây dựng điểm, tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam 42 2.1.1. Vị trí địa lý, phạm vi lãnh thổ 42 2.1.2. Tài nguyên du lịch 44 2.1.3 Cơ sở hạ tầng 53 2.1.4 Các nhân tố kinh tế - xã hội 61 2.2. Thực trạng hoạt động du lịch 62 2.2.1 Theo ngành 62 2.2.2. Theo lãnh thổ 69 2.3 Đánh giá chung 74 2.3.1. Thuận lợi 74 2.3.2 Hạn chế 75 CHƢƠNG 3. XÂY DỰNG CÁC ĐIỂM, TUYẾN DU LỊCH Ở TỈNH QUẢNG NAM VÀ CÁC GIẢI PHÁP 3.1. Căn cứ xây dựng các điểm, tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam 3.1.1 Quan điểm, mục tiêu và định hướng phát triển du lịch đến năm 2020, 77 77 tầm nhìn đến 2030 77 3.1.2 Định hướng phát triển du lịch 79 3.1.3. Định hướng khai thác điểm, tuyến du lịch Quảng Nam 84 3.2 Kết quả xây dựng điểm, tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam 88 3.2.1. Kết quả xây dựng các điểm du lịch 89 2 3.2.2. Kết quả xây dựng các tuyến du lịch 3.3. Các giải pháp nhằm khai thác hợp lý và có hiệu quả các điểm, 103 tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam 109 3.3.1. Nhóm giải pháp chung 109 3.3.2. Nhóm giải pháp cụ thể 112 3.4. Kiến nghị 114 Kết luận 116 Tài liệu tham khảo 118 Phụ lục 3 MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Với xu hướng phát triển của nền kinh tế thị trường, từ một dạng nhu cầu cao cấp của số ít người trong xã hội, du lịch đã nhanh chóng trở thành một nhu cầu thiết yếu, phổ biến và là món ăn tinh thần không thể thiếu của con người. Du lịch là một ngành kinh tế phát triển nhanh, tốc độ tăng trưởng hàng năm khá cao và chiếm tỷ trọng lớn trong GDP của nhiều quốc gia trên thế giới. Con người đi du lịch để nghỉ ngơi thư giãn sau những ngày làm việc mệt mỏi, để khám phá những nền văn hóa độc đáo và tìm hiểu về cảnh quan thiên nhiên. Vì vậy mà các chương trình du lịch mới, du lịch gắn với văn hóa bản địa, với thiên nhiên luôn cuốn hút du khách, đặc biệt là ở các quốc gia có nguồn tài nguyên du lịch đa dạng thì càng có điều kiện để khai thác tạo thành những chương trình du lịch hấp dẫn. Ở vị trí trung độ của cả nước, nằm trên tuyến du lịch Con đường Di sản miền Trung, trên hành lang kinh tế - văn hóa - du lịch Đông Tây, Quảng Nam được biết đến là vùng đất có tài nguyên du lịch phong phú và độc đáo. Đó là vùng đất của văn hóa xứ Quảng, của những di tích Chămpa cổ, của nhiều di tích lịch sử - văn hóa, lễ hội, của những làng nghề truyền thống, của bãi biển và thắng cảnh tự nhiên, của hai di sản văn hóa đã được UNESCO công nhận là Hội An và Mỹ Sơn và khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm,.. nên hằng năm đã thu hút một lượng lớn khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, nghiên cứu. Theo thống kê của Sở Văn hóa - Thể thao - Du lịch, năm 2014 lượng khách du lịch đến với Quảng Nam đạt hơn 3,7 triệu lượt, doanh thu du lịch ước đạt khoảng 2200 tỷ đồng,thu nhập xã hội từ du lịch đạt gần 5170 tỷ đồng, góp phần không nhỏ trong việc phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Tuy nhiên khách du lịch đến với Quảng Nam chỉ tập trung ở hai di sản văn hóa thế giới là Hội An và Mỹ Sơn, còn lại những điểm du lịch khác hầu như chưa được quan tâm chú ý. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương cũng như các công ty lữ hành chưa có biện pháp khai thác và gắn kết các điểm du lịch ở vùng phụ cận để tạo thành những sản phẩm du lịch độc đáo. Điểm, tuyến du lịch chưa 4 được khai thác hết thế mạnh đã dẫn đến một thực tế là du lịch Quảng Nam trong thời gian qua chưa có sự khác biệt, chưa tạo được điểm nhấn so với các tỉnh thành khác trong khu vực miền Trung và cả nước. Bên cạnh các điểm du lịch nổi tiếng đã được khai thác từ trước đến nay thì những điểm du lịch còn lại, nằm rải rác ở các huyện vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Mặc khác nhiều tài nguyên du lịch văn hóa và tự nhiên đang bị xuống cấp nghiêm trọng. Vì vậy, phát triển du lịch gắn với việc tôn tạo, bảo vệ,....là một nhiệm vụ cấp thiết đặt ra cho chính quyền và ngành du lịch. Việc xây dựng nên các điểm, tuyến du lịch có cơ sở khoa học phù hợp với chiến lược quy hoạch du lịch quốc gia và địa phương đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 sẽ tạo cơ sở, tiền đề cho các công ty lữ hành khai thác tốt với những sản phẩm du lịch hấp dẫn, đồng thời hoạt động du lịch của một số địa phương cũng có cơ hội phát triển, góp phần không nhỏ cho phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống cho người dân. Chính vì thế tôi đã chọn đề tài nghiên cứu: “Xây dựng các điểm, tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam” để hoàn thành luận văn Thạc sĩ của mình. 2. TỔNG QUAN VỀ HƢỚNG NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI 2.1. Trên thế giới Trên bình diện thế giới đã có một số công trình khoa học đánh giá các thể tổng hợp tự nhiên phục vụ mục đích giải trí như Mukhina (1973) hay của một số nhà địa lý cảnh quan của trường đại học Matxcơva. Ở phương Tây, một số nhà địa lý cũng bước đầu nghiên cứu đánh giá sử dụng các tài nguyên thiên nhiên phục vụ mục đích du lịch, giải trí như Bôha (Mĩ), Rôbinxơn (Anh), Vônphơ - 1966, Henaynơ - 1972 (Canada)...... Các công trình khảo sát trực tiếp lãnh thổ không gian du lịch được nghiên cứu sâu sắc nhất là của 2 tác giả Piroznhic - Belorusia và Jean Pierre Lozoto - Giotart (Pháp). Piroznhic đã đánh giá tổng hợp các thành phần của hệ thống lãnh thổ du lịch. Jean Pierre Lozoto - Giotart nghiên cứu về các tụ điểm du lịch, dòng KDL từ đó mới phân tích tổ chức không gian du lịch và các chính sách, cơ chế đi kèm. 5 Các nhà khoa học thuộc tổ chức ICURP gồm Lechoslaw Czemic, Halia Orlinska (Ba Lan) và Adfranhk (Hà Lan) - 1994 đã nghiên cứu xác định các điểm, tuyến du lịch giữa biên giới Ba Lan - Đức và ven biển phía Bắc cửa biển Ban Tích thuộc lãnh thổ Ba Lan và Đức. Các tác giả đã phân tích các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, xác định các điểm, tuyến du lịch cũng như bảo vệ môi trường trên quan điểm bền vững. 2.2. Ở Việt Nam Ở Việt Nam đã và đang triển khai một trong những hướng nghiên cứu quan trọng của địa lý du lịch, đó là tổ chức lãnh thổ du lịch. Liên quan đến hướng nghiên cứu này có thể kể đến một số công trình tiêu biểu sau đây: “Sơ đồ phát triển và phân bố ngành Du lịch Việt Nam giai đoạn 1986 – 2000” do Tổng cục Du lịch thực hiện năm 1986 là công trình mở đầu cho việc nghiên cứu về Hệ thống lãnh thổ du lịch. “Tổ chức lãnh thổ du lịch Việt Nam” do Vũ Tuấn Cảnh và cộng sự thực hiện, Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch thực hiện (năm 1991). “Quy hoạch tổng thể phát triển Du lịch Việt Nam giai đoạn 2010 – 2020, tầm nhìn đến năm 203” do Viện Nghiên cứu Phát triển du lịch thực hiện (năm 1995). Báo cáo tổng hợp “ Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch ở 3 vùng Du lịch đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020” do Tổng cục Du lịch thực hiện (2000). Cả 3 công trình này đã đưa ra cơ sở lý luận về Tổ chức lãnh thổ du lịch, xây dựng hệ thống phân vị vùng du lịch nhưng chỉ ở mức độ khái quát, tập trung chủ yếu vào việc đánh giá tài nguyên du lịch, thực trạng hoạt động của ngành du lịch, tổ chức lãnh thổ du lịch với các tuyến, điểm du lịch mang ý nghĩa quốc gia, đưa ra những dự báo tương lai đồng thời đề ra chiến lược và giải pháp phát triển du lịch cho giai đoạn tiếp theo. Công trình trực tiếp đầu tiên đề cập đến việc xác định các điểm, tuyến du lịch phải kể đến “Cơ sở khoa học của việc xác định tuyến điểm du lịch Nghệ An”, luận 6 án Phó Tiến sĩ khoa học địa lý - địa chất năm 1995 của Nguyễn Thế Chính, tiếp theo là “Cơ sở khoa học cho việc xây dựng các tuyến, điểm du lịch” của viện nghiên cứu và phát triển du lịch thực hiện năm 1996, “Cơ sở khoa học cho việc xây dựng các tuyến điểm du lịch vùng Bắc Trung Bộ”, luận án Phó Tiến sĩ khoa học địa lý địa chất năm 1996 của Hồ Công Dũng; “Xây dựng một số điểm, tuyến du lịch ở khu vực phía tây Hà Nội trong tiến trình hội nhập” của Phùng Thị Hằng (Luận văn Thạc sĩ năm 2008, Đại học Sư phạm Hà Nội), “Xây dựng một số điểm, tuyến du lịch Lào Cai trong tiến trình hội nhập” của Đoàn Thị Thơm (Luận văn Thạc sĩ năm 2009, Đại học Sư phạm Hà Nội).....đã phân tích cơ sở lý luận cho việc xác định các điểm, tuyến du lịch như “Địa lý du lịch Việt Nam”, Nguyễn Minh Tuệ chủ biên, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam năm 2010 và Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2010 tầm nhìn 2030 của Tổng cục Du lịch năm 2011. 2.3. Ở Quảng Nam Trong địa bàn tỉnh Quảng Nam, có một số công trình bước đầu đề cập đến việc xác định các điểm, tuyến du lịch như “Quy hoạch tổng thể phát triển Du lịch tỉnh Quảng Nam đến năm 2015, định hướng đến 2020”. Ngoài ra còn có một số luận văn bước đầu nghiên cứu về tài nguyên du lịch, tổ chức lãnh thổ du lịch Quảng Nam. 3. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ ĐỀ TÀI 3.1. Mục tiêu Vận dụng cơ sở lý luận và thực tiễn về du lịch, phương pháp luận và phương pháp xây dựng điểm, tuyến du lịch, mục đích chủ yếu của đề tài là xây dựng các điểm, tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam có cơ sở khoa học để từ đó đề xuất các giải pháp khai thác chúng một cách hợp lý, hiệu quả đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030. 3.2. Nhiệm vụ - Tổng quan cơ sở lý luận và thực tiễn về du lịch, về xây dựng các điểm, tuyến du lịch để vận dụng vào địa bàn tỉnh Quảng Nam. 7 - Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc xây dựng các điểm, tuyến du lịch và thực trạng hoạt động du lịch ở tỉnh Quảng Nam. - Xây dựng các điểm, tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam dựa trên hệ thống các chỉ tiêu cụ thể. - Đề xuất các giải pháp nhằm khai thác hợp lý và có hiệu quả các điểm, tuyến du lịch ở địa bàn tỉnh Quảng Nam trong tương lai. 4. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 4.1. Phạm vi - Về nội dung: Đề tài tập trung vào việc xây dựng các điểm, tuyến du lịch có ý nghĩa Quốc gia và các điểm, tuyến du lịch có ý nghĩa địa phương trên cơ sở hệ thống tiêu chí lựa chọn và kế thừa các nghiên cứu đã có và các điều kiện phát triển du lịch. - Về phạm vi không gian: Toàn bộ lãnh thổ tỉnh Quảng Nam, có chú ý đến mối quan hệ với các lãnh thổ lân cận và vùng du lịch Duyên hải Nam Trung Bộ, cũng như vùng Bắc Trung Bộ. - Về thời gian: Đề tài tập trung nghiên cứu trong giai đoạn 2010 - 2015 và định hướng đến năm 2020, 2030. 4.2. Đối tượng - Tài nguyên du lịch (tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn) trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. - Các điểm, tuyến du lịch có ý nghĩa quốc gia và địa phương. 5. QUAN ĐIỂM VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 5.1. Các quan điểm nghiên cứu 5.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc Đây là phương pháp cơ bản được sử dụng hầu hết trong các đề tài nghiên cứu khoa học. Theo quan điểm này, khi nghiên cứu một đối tượng cụ thể nào đó phải đặt nó trong mối tương quan nội hệ thống (giữa các thành phần trong cùng một hệ thống với nhau) và mối tương quan ngoại hệ thống (đặt đối tượng nghiên cứu trong các hệ thống phân vị cao cấp hơn và cấp thấp hơn). Du lịch Quảng Nam là một mắt 8 xích quan trọng trong vùng du lịch Duyên hải Nam Trung Bộ và nối vùng du lịch Bắc Trung Bộ, hai trong bảy vùng du lịch của cả nước nên cũng vận động và phát triển theo quy luật chung của toàn hệ thống. 5.1.2. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ Hệ thống lãnh thổ du lịch được xem như là một hệ thống được thành tạo bởi nhiều thành tố có mối quan hệ qua lại thống nhất và hoàn chỉnh: tự nhiên, văn hóa, lịch sử, con người..... Vì vậy việc nghiên cứu, đánh giá các nguồn lực du lịch thường được nhìn nhận trong mối quan hệ về mặt không gian hay lãnh thổ nhất định để đạt được những giá trị đồng bộ về các mặt kinh tế, xã hội và môi trường. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ khẳng định rằng mỗi điểm, tuyến du lịch được xem là một hệ thống mở có quan hệ chặt chẽ với toàn bộ lãnh thổ du lịch nghiên cứu, từ đó góp phần phát hiện ra các mối quan hệ tương tác của toàn hệ thống giúp cho các nhà chiến lược có những hoạch định du lịch đúng đắn. 5.1.3. Quan điểm lịch sử - viễn cảnh Quảng Nam là vùng đất địa linh nhân kiệt, có bề dày lịch sử lâu đời, từng là vùng đất cổ Chămpa, hiện nay vẫn đang phát triển với những nét riêng biệt về tự nhiên, văn hóa - xã hội và con người. Áp dụng quan điểm lịch sử - viễn cảnh vào nghiên cứu đề tài góp phần tìm hiểu nguồn gốc phát sinh, phát triển, quá trình và kết quả khai thác các điểm, tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam trong hoàn cảnh lịch sử cụ thể và tính đến sự phát triển lâu bền về sau. 5.1.4. Quan điểm phát triển bền vững Hiện nay đối với nhiều nước trên thế giới trong đó có Việt Nam, du lịch được đánh giá là “con gà đẻ trứng vàng”, mang lại hiệu quả kinh tế cao và giữ vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên giống như mọi ngành kinh tế khác, sự phát triển của du lịch phải tính đến việc bảo vệ, giữ gìn và tôn tạo cảnh quan môi trường, hướng đến phát triển bền vững. Bởi vậy trong quy hoạch du lịch nói chung và trong xác định điểm, tuyến du lịch nói riêng luôn phải quán triệt 9 quan điểm hướng đến sự bền vững nhằm đảm bảo cả 3 lợi ích: bền vững về tài nguyên, bền vững về môi trường và bền vững về kinh tế. 5.2. Phương pháp nghiên cứu 5.2.1. Phương pháp thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu Đây là phương pháp được sử dụng phổ biến ở tất cả các công trình nghiên cứu khoa học. Việc vận dụng phương pháp này nhằm đảm bảo tình kế thừa nghiên cứu của các công trình trước đó, giúp chúng ta có cái nhìn tổng thể về đề tài nghiên cứu. Các tài liệu được thu thập trong đề tài chủ yếu là về lịch sử nghiên cứu; cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc xác định các điểm, tuyến du lịch; tiềm năng và thực trạng hoạt động du lịch; các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước nói chung, tỉnh Quảng Nam nói riêng để phát triển du lịch bền vững. Nguồn tài liệu này chủ yếu lấy từ các sách, báo, tạp chí, luận án, luận văn, các báo cáo của các Sở ban ngành liên quan như: Sở VH – TT và DL Quảng Nam, Sở Kế hoạch và Đầu tư Quảng Nam, Cục Thống kê Quảng Nam.... Sau khi thu thập đủ các tài liệu tác giả tiến hành phân tích, tổng hợp các tài liệu phục vụ cho việc nhận định, đánh giá, dự báo xu hướng phát triển của du lịch Quảng Nam trên cơ sở khoa học và thực tiễn. 5.2.2. Phương pháp thực địa Nghiên cứu thực địa là phương pháp điển hình và phổ biến. Sử dụng phương pháp này giúp nhìn nhận khách quan về vấn đề nghiên cứu, kiểm nghiệm độ chính xác của tài liệu đã có, hạn chế những nhược điểm của phương pháp tổng hợp tài liệu trong phòng. Quá trình thực địa của tác giả được tiến hành như sau: - Tiến hành khảo sát thực địa ở một số điểm du lịch trong tỉnh, bao gồm các điểm du lịch hoạt động có hiệu quả cao và các điểm du lịch hoạt động có hiệu quả du lịch trung bình và thấp. Tại mỗi điểm thực địa đều quan sát, mô tả, ghi chép tư liệu, chụp ảnh tài nguyên...... 10 - Tiến hành gặp gỡ, trao đổi với chính quyền địa phương, cơ quan quản lý tài nguyên (Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng Nam), cơ quan quản lý chuyên ngành ở địa phương và cộng đồng sở tại (Phòng Nghiệp vụ Du lịch, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Quảng Nam) 5.2.3. Phương pháp bản đồ Bản đồ giữ vai trò quan trọng trong nghiên cứu Địa lý du lịch. Bản đồ được sử dụng chủ yếu theo hướng chuyên ngành với việc thể hiện các tuyến, điểm du lịch quan trọng, có ý nghĩa vùng, quốc gia. Cùng với hệ thống các biểu đồ, nó giúp công trình nghiên cứu trực quan sinh động, khoa học trên cơ sở phân tích các chỉ tiêu định tính và định lượng. Phương pháp này giúp cho việc xây dựng các tuyến du lịch mới được khả thi và hợp lý, thuận lợi về đường giao thông . 5.2.4. Phương pháp thang điểm tổng hợp Phương pháp này dựa vào phân tích và đánh giá điểm cho các chỉ tiêu dựa trên những tiêu chí đánh giá một điểm, tuyến du lịch. Tùy theo mức độ quan trọng khác nhau của các tiêu chí ảnh hưởng đến điểm, tuyến du lịch mà mỗi tiêu chí sẽ cho hệ số điểm khác nhau. Điểm tổng hợp sau khi đã xét đầy đủ các tiêu chí sẽ cho kết quả cuối cùng để phân loại điểm, tuyến du lịch mang ý nghĩa quốc gia (quốc tế), vùng, địa phương hoặc điểm, tuyến du lịch tiềm năng. Phương pháp này có ưu điểm là định lượng được các giá trị của các điểm, tuyến du lịch dựa trên các tiêu chí cho trước, tuy nhiên cũng cần phải xem xét tính chủ quan của người đánh giá. 5.2.5. Phương pháp chuyên gia Đây là phương pháp dự báo định tính theo đó tập hợp được kết quả là ý kiến của phần đông các chuyên gia. Trong quá trình tiến hành làm luận văn tác giả đã gặp gỡ, trao đổi thông tin và lấy ý kiến một số chuyên gia ở các Sở, Ban ngành liên 11 quan như Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Quảng Nam, Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng Nam, ban quản lý các điểm du lịch để lấy tài liệu thực tế, đưa ra những định hướng phát triển du lịch cho Quảng Nam đồng thời dự báo được những điểm, tuyến du lịch trọng điểm thu hút khách trong thời gian tới. 6. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI - Kế thừa, bổ sung và làm rõ được cơ sở lý luận và thực tiễn, phương pháp luận về nghiên cứu du lịch và xây dựng điểm, tuyến du lịch. - Lựa chọn được hệ thống tiêu chí cho việc xây dựng điểm, tuyến du lịch để vận dụng cho tỉnh Quảng Nam. - Đánh giá tài nguyên du lịch và các nhân tố ảnh hưởng đến việc xây dựng các điểm, tuyến du lịch. - Làm rõ được thực trạng hoạt động du lịch theo ngành và lãnh thổ ở địa bàn nghiên cứu. - Xây dựng được các điểm, tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam trong giai đoạn mới bằng phương pháp tính điểm. - Nêu được một số giải pháp nhằm khai thác có hiệu quả các điểm, tuyến du lịch ở Quảng Nam trong tương lai. 7. CẤU TRÚC LUẬN VĂN Nội dung chính của luận văn được chia làm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng các điểm, tuyến du lịch Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng đến việc xây dựng các điểm, tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam Chương 3: Xây dựng các điểm, tuyến du lịch ở tỉnh Quảng Nam và các giải pháp khai thác có hiệu quả 12 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG CÁC ĐIỂM, TUYẾN DU LỊCH 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Các khái niệm có liên quan 1.1.1.1. Tài nguyên du lịch Du lịch là một trong những ngành có sự định hướng tài nguyên rõ rệt. Tài nguyên du lịch ảnh hưởng trực tiếp đến tổ chức lãnh thổ, đến việc hình thành chuyên môn hóa và hiệu quả kinh tế của hoạt động du lịch. Do vai trò đặc biệt quan trọng của nó, tài nguyên du lịch được tách ra thành một phân hệ riêng biệt trong hệ thống lãnh thổ nghĩ ngơi du lịch. Tài nguyên du lịch bao gồm các thành phần khác nhau của cảnh quan tự nhiên hay cảnh quan nhân văn (văn hóa) có thể được sử dụng cho mục đích du lịch và thỏa mãn nhu cầu về chữa bệnh, nghỉ ngơi, tham quan hay du lịch. Khái niệm “tài nguyên du lịch” không đồng nhất với các khái niệm “điều kiện tự nhiên” và “tiền đề văn hóa - lịch sử” để phát triển du lịch.. Về thực chất, tài nguyên du lịch là các điều kiện tự nhiên, các đối tượng văn hóa - lịch sử đã bị biến đổi ở mức độ nhất định dưới ảnh hưởng của nhu cầu xã hội và khả năng sử dụng trực tiếp vào mục đích du lịch. Xét về cơ cấu tài nguyên du lịch, có thể chia làm hai bộ phận hợp thành là tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn (tài nguyên tự nhiên và tài nguyên văn hóa - lịch sử phục vụ cho hoạt động du lịch). Lúc đầu, các thành phần và tổng thể tự nhiên xuất hiện với tư cách như những điều kiện cho hoạt động du lịch. Như những thành tạo tự nhiên, chúng tồn tại một cách nguyên sinh cho đến trước khi phát triển ngành du lịch. Sau đó, do sự phát triển và thay đổi cơ cấu nhu cầu xã hội cùng với những đòi hỏi về nghỉ ngơi du lịch, sau khi được nghiên cứu, đánh giá khả năng khai thác, chúng chuyển sang phạm trù tài nguyên du lịch. 13