Tài liệu Xã hội học về dư luận xã hội

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC TOÂN ÑÖÙC THAÉNG KHOA KHOA HOÏC XAÕ HOÄI VAØ NHAÂN VAÊN -----# "----- MOÂN HOÏC XAÕ HOÄI HOÏC VEÀ DÖ LUAÄN XAÕ HOÄI GIAÛNG VIEÂN: CN. TAÏ XUAÂN HOAØI XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI Đối tượng sử dụng: Sinh viên chuyên ngành Xã hội học Đại học Tôn Đức Thắng Khoa Khoa học xã hội và Nhân văn Mục đích môn học Kieán thöùc cuûa moân hoïc veà baûn chaát, qui luaät hình thaønh, chöùc naêng cuûa dö luaän xaõ hoäi. Ñoàng thôøi hieåu ñöôïc dö luaän xaõ hoäi trong xaõ hoäi hieän ñaïi, nhaát laø trong thôøi kyø ñaát nöôùc ñoåi môùi hieän nay.  Böôùc ñaàu taäp vaän duïng caùc lyù luaän cuûa xaõ hoäi hoïc vaøo nghieân cöùu thaêm doø dö luaän xaõ hoäi hieän taïi.  Vieäc vaän duïng kieán thöùc Xaõ hoäi hoïc veà dö luaän xaõ hoäi nhaèm hoaøn thieän phöông thöùc vaø cô cheá phoái hôïp ñeå xöû lyù coù hieäu quaû thoâng tin phaûn hoài töø quaàn chuùng nhaân daân ñoùng goùp yù kieán, naâng cao chaát löôïng ñieàu tra dö luaän xaõ hoäi. ` June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 2 Giaùo trình: - Xaõ hoäi hoïc veà dö luaän xaõ hoäi. - Dö luaän xaõ hoäi Nguyeãn Quyù Thanh (2007) Buøi Hoaøi Sôn (2009) Taøi lieäu tham khaûo: - Ñieàu tra thaêm doø dö luaän. - Dö luaän xaõ hoäi trong söï nghieäp ñoåi môùi. - Trí tueä ñaùm ñoâng. Töø Ñieån (1996) Löông Khaéc Hieáu (1999) James Surowiecki (2007) Caáu truùc moân hoïc Baøi 1: Ñoái töôïng, quan heä, chöùc naêng cuûa nghieân cöùu Xaõ hoäi hoïc veà dö luaän xaõ hoäi Baøi 2: Baûn chaát vaø vai troø cuûa dö luaän xaõ hoäi Baøi 3: Lyù thuyeát veà dö luaän xaõ hoäi Baøi 4: Quaù trình hình thaønh vaø bieán ñoåi cuûa dö luaän xaõ hoäi Baøi 5: Moái quan heä giöõa truyeàn thoâng ñaïi chuùng vaø dö luaän xaõ hoäi Baøi 6: Qui trình vaø phöông phaùp ñieàu tra dö luaän xaõ hoäi June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 4 XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI Baøi 1: Ñoái töôïng, quan heä, chöùc naêng cuûa nghieân cöùu xaõ hoäi hoïc veà dö luaän xaõ hoäi • Ñoái töôïng vaø heä vaán ñeà cuûa XHH veà DLXH 1.1 Ñoái töôïng nghieân cöùu Ñoái töôïng cuûa XHH veà DLXH laø caùc qui luaät xaõ hoäi trong hoaït ñoäng cuûa DLXH. Phaân tích töø hai khía caïnh + Nhöõng yeáu toá khaùch quan coù tính chaát chung cho caùc xaõ hoäi vaø nhöõng yeáu toá ñaëc thuø cho moät loaïi xaõ hoäi cuï theå maø aûnh höôûng ñeán quaù trình phaùt sinh, phaùt trieån, toàn taïi vaø dieät vong cuûa DLXH + Thöïc hieän nhöõng thoáng keâ mang tính chaát ñònh löôïng, ñònh tính veà noäi dung cuûa DLXH (thaêm doø, tröng caàu, khaûo saùt…)  XHH veà DLXH coù ñoái töôïng nghieân cöùu laø cô caáu, caùc qui luaät, caùc keânh, caùc cô cheá hình thaønh vaø vaän haønh cuûa DLXH döôùi taùc ñoäng cuûa nhöõng qui luaät xaõ hoäi chung cuõng nhö cuûa nhöõng ñaëc thuø rieâng ôû moãi xaõ hoäi. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 6 • Ñoái töôïng vaø heä vaán ñeà cuûa XHH veà DLXH 1.2 Heä vaán ñeà vaø höôùng nghieân cöùu + Xem xeùt nhöõng ñieàu kieän taêng cöôøng vai troø cuûa DLXH + Xaây döïng caùc lyù thuyeát veà xaõ hoäi ñaïi chuùng vaø DLXH + Phaân tích baûn chaát, caáu truùc vaø chöùc naêng cuûa DLXH + Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa TTÑC vaø DLXH + Nghieân cöùu taâm theá chính trò, raøng buoäc chính trò vaø löïa choïn cuûa cöû tri + Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa caùc ñaëc ñieåm daân soá xaõ hoäi tôùi söï hình thaønh cuûa DLXH + Nghieân cöùu tìm hieåu noäi dung DLXH ñoái vôùi caùc vaán ñeà cuïï theå, nhöõng vaán ñeà môùi naûy sinh June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 7 2. XHH veà DLXH vaø moät soá khoa hoïc lieân quan 2.1 Vôùi XHH chính trò vaø Chính trò hoïc 2.2. Vôùi XHH veà truyeàn thoâng ñaïi chuùng 2.3. Vôùi Taâm lyù hoïc xaõ hoäi (Töï hoïc vaø ñoïc theâm) June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 8 3. YÙ nghóa cuûa nhöõng nghieân cöùu XHH veà DLXH + YÙ nghóa veà nhaän thöùc - Quan ñieåm thöïc chöùng: . Xem xeùt DLXH laø hieän töôïng xaõ hoäi (ño löôøng ñöôïc) . Thaêm doø DLXH caàn khaùch quan (khoâng coù dö luaän toát hay xaáu tröôùc khi nghieân cöùu) . Nghieân cöùu DLXH caàn phaûi aùp duïng phöông phaùp cuûa khoa hoïc töï nhieân (thí nghieäm, thoáng keâ, laäp moâ hình toaùn hoïc) Nhöôïc ñieåm: quaù chuù troïng ñeán kyõ thuaät nghieân cöùu, queân ñi muïc ñích nghieân cöùu ñieàu tra DLXH ñeå laøm gì. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 9 3. YÙ nghóa cuûa nhöõng nghieân cöùu XHH veà DLXH + YÙ nghóa veà nhaän thöùc - Quan ñieåm thaáu hieåu: . Caàn phaûi thaáu hieåu baûn chaát beân trong, yù nghóa cuûa nhöõng bieåu hieän beân ngoaøi hieän töôïng DLXH . Keát quaû ñieàu tra DLXH raát deã aån chöùa chuû kieán cuûa ngöôøi boä phaän ñöa ra yù kieán . Nghieân cöùu DLXH caàn coù moät moâ hình lyù thuyeát (trong tö duy) ñeå lyù giaûi veà haønh vi, chöù khoâng moâ taû thuaàn tuùy  Thaáu hieåu hôn nhöõng söï uûng hoâï “ñích thöïc”, “theo phong traøo” hay “bò baét buoäc” June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 10 3. YÙ nghóa cuûa nhöõng nghieân cöùu XHH veà DLXH + YÙ nghóa veà nhaän thöùc - Quan ñieåm giai caáp: . DLXH thoâng qua phaûn öùng cuûa söï baûo veä lôïi ích nhoùm xaõ hoäi, giai caáp xaõ hoäi . DLXH ñoù noùi leân lôïi ích (tieâu cöïc/tích cöïc) gì ñoái vôùi caùc nhoùm xaõ hoäi, giai caáp xaõ hoäi vaø xaùc ñònh ñöôïc phaûn öùng cuûa hoï June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 11 3. YÙ nghóa cuûa nhöõng nghieân cöùu XHH veà DLXH + YÙ nghóa trong coâng taùc quaûn lyù vaø döï baùo - Ñaùnh giaù thöïc traïng xaõ hoäi - Phaùt hieän vaán ñeà xaõ hoäi caáp baùch - Ñeå ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù xaõ hoäi - Döï baùo, döï ñoaùn vaán ñeà xaõ hoäi - Thuùc ñaåy quaù trình daân chuû - Taïo söï ñoàng thuaän xaõ hoäi - Taïo ñieàu kieän cho moïi taàng lôùp tham gia June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 12 3. YÙ nghóa cuûa nhöõng nghieân cöùu XHH veà DLXH + YÙ nghóa trong coâng taùc tuyeân truyeàn vaø tö töôûng - Tuyeân truyeàn: . Khoáng cheá haønh vi sai leäch . Giaûi toûa caêng thaúng xaõ hoäi . Giaûi quyeát xung ñoät xaõ hoäi . Chuyeån höôùng luoàng DLXH ñang quan taâm - Tuyeân truyeàn tö töôûng . Ñònh höôùng quan ñieåm . Phaùt ñoäng phong traøo June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 13 4. Caùc phöông phaùp tieáp caän nghieân cöùu DLXH + Moâ taû: Phöông phaùp tieáp caän moâ taû söû duïng khi muoán: - Bieát quan ñieåm cuûa moät nhoùm xaõ hoäi ñaëc thuø - So saùnh caùc quan ñieåm cuûa caùc nhoùm xaõ hoäi khaùc nhau + Ño löôøng: Phöông phaùp tieáp caän ño löôøng söû duïng: - Duøng ñeå löôïng hoùa thaùi ñoä - Xaùc ñònh möùc ñoä bieåu hieän + Tröng caàu: Phöông phaùp tieáp caän tröng caàu (hay ñieàu tra, thaêm doø) söû duïng khi: - Nghieân cöùu DLXH cuûa nhöõng nhoùm xaõ hoäi lôùn - Nghieân cöùu caùc vaán ñeà xaõ hoäi quan troïng - Nghieân cöùu taâm theá chính trò June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 14 4. Caùc phöông phaùp tieáp caän nghieân cöùu DLXH + Thí Nghieäm: phöông phaùp tieáp caän thí nghieäm laø quaù trình ñieàu khieån nhöõng tình huoáng nghieân cöùu, ñeå coù theå taïo ra nhöõng möùc ñoä khaùc nhau cuûa yeáu toá taùc ñoäng. vaø quan saùt nhöõng taùc ñoäng aûnh höôûng ñeán caùc yeáu toá phuï thuoäc. Söû duïng khi nghieân cöùu: khoâng phaûi muïc ñích xem DLXH vaøo thôøi ñieåm hieän taïi, maø xem xeùt ñieàu kieän do thí nghieäm taïo ra coù laøm thay ñoåi quan ñieåm hay thaùi ñoä daãn ñeán söï hình thaønh DLXH hay khoâng. Trong thöïc teá nghieân cöùu, goàm 3 nhoùm tieáp caän: (1) tieáp caän moâ taû, tröng caàu vaø ño löôøng; (2) tieáp caän lyù thuyeát vaø (3) tieáp caän thí nghieäm. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 15 Caâu hoûi thaûo luaän 1). Đặc trưng của nghiên cứu về dư luận xã hội từ góc độ xã hội học. 2). Ý nghĩa ứng dụng của những nghiên về dư luận xã hội. June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 16 XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI Baøi 2: Baûn chaát vaø vai troø cuûa dö luaän xaõ hoäi • Khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi 1.1. Khaùi nieäm Xaõ hoäi ñang noùi nhieàu veà vieäc gì hieän nay? Ngöôøi ta ñang baøn nhieàu veà vieäc gì? Thuaät ngöõ DLXH ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán, hình thöùc bieåu hieän raát ña daïng, ñoái töôïng phöùc taïp... Nhieàu ngöôøi söû duïng thuaät ngöõ DLXH maø khoâng xaùc ñònh ñöôïc khi naøo moät yù kieán phoå bieán ñeán möùc ñoä naøo thì ñöôïc goïi laø DLXH Theo thoùi quen ngöôøi ta söû duïng thuaät ngöõ DLXH maø khoâng ñöôïc ñònh nghóa cuï theå June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 18 • - Khaùi nieäm dö luaän xaõ hoäi 1.1. Khaùi nieäm DLXH chæ naûy sinh khi coù vaán ñeà mang yù nghóa xaõ hoäi, ñoäng chaïm ñeán lôïi ích chung, giaù trò chung. DLXH ñöôïc hình thaønh treân cô sôû caùc yù kieán caù nhaân, nhöng noù khoâng phaûi laø taäp hôïp cô hoïc caùc yù kieán caù nhaân. DLXH laø traïng thaùi ñaëc tröng cuûa yù thöùc xaõ hoäi, taâm traïng xaõ hoäi. Dö luaän xaõ hoäi (Public Opinion) laø yù kieán vaø thaùi ñoä cuûa coâng chuùng sau moät quaù trình trao ñoåi trong xaõ hoäi veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi maø hoï caûm thaáy coù yù nghóa vôùi hoï hoaëc laø caùc vaán ñeà xaõ hoäi ñoù lieân quan ñeán nhu caàu, lôïi ích chung June 15, 2010 Xã hội học về Dư luận xã hội 19