Tài liệu Vốn tự có và sự an toàn của ngân hàng

1 VOÁN TÖÏ COÙ VAØ SÖÏ AN TOAØN CUÛA NGAÂN HAØNG I. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ VOÁN TÖÏ COÙ 1. Khaùi nieäm 2 - Goùc ñoä kinh teá: - laø voán rieâng cuûa ngaân haøng do caùc chuû sôû höõu ñoùng goùp vaø noù coøn ñöôïc taïo ra vaø boå sung lieân tuïc trong quùa trình kinh doanh döôùi daïng lôïi nhuaän giöõ laïi vaø caùc quyõ cuûa NH. - Goùc ñoä quaûn lyù: Voán töï coù cô baûn (Vốn cấp 1): Vốn điều lệ thöïc coù (vốn đã được cấp, vốn đã góp),Quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ, Quỹ đầu tư phát triển nghiệp vụ, Lợi nhuận không chia, Thaëng dö coå phaàn ñöôïc tính vaøo voán theo quy ñònh cuûa phaùp luaät, tröø ñi phaàn duøng ñeå mua coå phieáu quyõ (neáu coù). Voán töï coù boå sung (Vốn cấp 2): Phần giá trị tăng thêm khi định giá lại tài sản cố định vaø các loại chứng khoán đầu tư, Quỹ dự phòng tài chính, Trái phiếu chuyển đổi hoặc cổ phiếu ưu đãi do tổ chức tín dụng phát hành, giaáy nôï thöù caáp coù thôøi haïn daøi. 2. Ñaëc ñieåm cuûa voán töï coù (Vốn cấp 1) - OÅn ñònh vaø luoân taêng tröôûng - Tyû troïng thaáp nhöng quan troïng. - Quyeát ñònh quy moâ hoaït ñoäng cuûa NH. 3. Chöùc naêng cuûa voán töï coù 3.1. Chöùc naêng baûo veä 3.2. Chöùc naêng hoaït ñoäng 3.3. Chöùc naêng ñieàu chænh 3 II. THAØNH PHAÀN CUÛA VOÁN TÖÏ COÙ 4  1. Ôû Vieät Nam (Thoâng tö soá 13/2010/TT-NHNN vaø 19): 1.1. Vốn cấp 1 (Vốn tự coù cơ bản):  1.1.1. Caùc khoaûn ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh VTC caáp 1:  1.1.1.1. Vốn ñiều lệ thöïc coù (vốn ñaõ ñược cấp, vốn ñaõ goùp): Nguoàn voán ban ñaàu ngaân haøng coù ñöôïc khi môùi hoaït ñoäng vaø ñöôïc ghi vaøo baûng ñieàu leä hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Theo qui ñònh cuûa luaät phaùp, moät tổ chức tín dụng ñeå ñöôïc pheùp hoaït ñoäng thì voán ñieàu leä thöïc teá  voán ñieàu leä toái thieåu (voán phaùp ñònh).  DANH MỤC Mức vốn pháp định của tổ chức tín dụng (Ban haønh keøm theo Nghò ñònh soá 141/2006/NÑ-CP ngaøy 22 thaùng 11 naêm 2006 cuûa Chính phuû) STT Möùc voán phaùp ñònh aùp duïng cho ñeán naêm Loaïi hình toå chöùc tín duïng 2008 2010 I Ngaân haøng 1 Ngaân haøng thöông maïi a Ngaân haøng thöông maïi Nhaø nöôùc 3.000 tyû ñoàng 3.000 tyû ñoàng b Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn 1.000 tyû ñoàng 3.000 tyû ñoàng c Ngaân haøng lieân doanh 1.000 tyû ñoàng 3.000 tyû ñoàng d Ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi 1.000 tyû ñoàng 3.000 tyû ñoàng ñ Chi nhaùnh Ngaân haøng nöôùc ngoaøi 15 trieäu USD 15 trieäu USD 2 Ngaân haøng chính saùch 5.000 tyû ñoàng 5.000 tyû ñoàng 3 Ngaân haøng ñaàu tö 3.000 tyû ñoàng 3.000 tyû ñoàng 4 Ngaân haøng phaùt trieån 5.000 tyû ñoàng 5.000 tyû ñoàng 5 Ngaân haøng hôïp taùc 1.000 tyû ñoàng 3.000 tyû ñoàng 6 Quyõ tín duïng nhaân daân a Quyõ tín duïng nhaân daân TW 1.000 tyû ñoàng 3.000 tyû ñoàng b Quyõ tín duïng nhaân daân cô sôû 0,1 tyû ñoàng 0,1 tyû ñoàng 5  Ñoái vôùi ngaân haøng thöông maïi nhaø nöôùc, voán ñieàu leä do ngaân saùch nhaø nöôùc caáp phaùt;  Ñoái vôùi ngaân haøng thöông maïi lieân doanh, voán ñieàu leä do caùc beân lieân doanh tham gia ñoùng goùp;  Ñoái vôùi chi nhaùnh ngaân haøng thöông maïi nöôùc ngoaøi, voán ñieàu leä do ngaân haøng meï ôû nöôùc ngoaøi boû ra ñeå thaønh laäp.  Ñoái vôùi ngaân haøng thöông maïi coå phaàn, voán ñieàu leä do caùc coå ñoâng ñoùng goùp; bao goàm:  – Voán coå phaàn thöôøng: Ñöôïc ño baèng meänh giaù cuûa toång soá coå phieáu thöôøng hieän haønh vaø ñöôïc taïo laäp khi ngaân haøng phaùt haønh caùc coå phieáu thöôøng (ngöôøi mua thöôøng laø caùc coå ñoâng saùng laäp ngaân haøng). Coå töùc cuûa coå phieáu naøy cao hay thaáp phuï thuoäc vaøo keát quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. 6  – Voán coå phaàn öu ñaõi: Ñöôïc ño baèng meänh giaù cuûa toång soá coå phieáu öu ñaõi hieän haønh, ñöôïc hình thaønh khi ngaân haøng baùn ra caùc coå phieáu öu ñaõi. Coå töùc cuûa loaïi coå phieáu naøy thöôøng khoâng phuï thuoäc vaøo keát quaû kinh doanh cuûa ngaân haøng maø ñöôïc aán ñònh baèng moät tæ leä coá ñònh tính treân meänh giaù cuûa coå phieáu. Coå phieáu öu ñaõi coù theå laø vónh vieãn hoaëc chæ toàn taïi trong moät thôøi gian nhaát ñònh.  Voán ñieàu leä ñöôïc söû duïng nhö sau:  Xaây döïng truï sôû ngaân haøng, chi nhaùnh...  Mua saém caùc trang thieát bò phuïc vuï hoaït ñoäng kinh doanh.  Huøn voán, mua coå phaàn, cho vay trung-daøi haïn, ñaàu tö chöùng khoaùn ñeå kieám lôøi.  Thaønh laäp caùc coâng ty tröïc thuoäc (Baûo hieåm, cho thueâ taøi chính, coâng ty chöùng khoaùn…) 7  1.1.1.2. Quó döï tröõ boå sung voán ñieàu leä coù chöùc naêng:  - Cuûng coá vaø gia taêng naêng löïc baûo veä cuûa voán töï coù cuûa ngaân haøng.  - Buø ñaép nhöõng thaát thoaùt trong hoaït ñoäng tín duïng.  - Choáng ñôõ thieät haïi khi ruûi ro phaùt sinh.  Nhaèm muïc ñích boå sung voán ñieàu leä cuûa ngaân haøng khi caàn thieát ñeå ñaùp öùng yeâu caàu môû roäng qui moâ hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Hieän nay ôû Vieät Nam caùc ngaân haøng ñöôïc trích theo tæ leä 5% tính treân laõi roøng haøng naêm, möùc toái ña cuûa quó naøy khoâng ñöôïc vöôït quaù möùc voán ñieàu leä thöïc coù cuûa ngaân haøng. 8  1.1.1.3. Quỹ ñầu tư phaùt triển nghiệp vụ: Duøng ñeå ñaàu tö môû roäng quy moâ hoaït ñoäng kinh doanh vaø ñoåi môùi coâng ngheä trang thieát bò, ñieàu kieän laøm vieäc cuûa toå chöùc tín duïng. Möùc trích quyõ naøy baèng 50% laõi roøng haøng naêm cuûa ngaân haøng.  1.1.1.4. Lôïi nhuaän khoâng chia (Lôïi nhuaän giöõ laïi):  Phaûn aùnh phaàn thu nhaäp roøng cuûa ngaân haøng coù ñöôïc töø hoaït ñoäng kinh doanh, nhöng khoâng chia traû laõi cho coå ñoâng maø ñöôïc ngaân haøng giöõ laïi ñeå taêng voán.  1.1.1.5. Thặng dư cổ phần được tính vào vốn theo quy định của pháp luật, trừ đi phần dùng để mua cổ phiếu quỹ (nếu có) (laø phaàn taêng so vôùi meänh giaù, laø khoaûn tieàn caùc coå ñoâng ñaõ goùp khi hoï mua coå phieáu (taøi saûn taøi chính khaùc) vôùi giaù trò lôùn hôn meänh giaù cuûa moãi coå phieáu. Hieän nay moät soá ngaân haøng ñaõ vaän duïng phöông thöùc traû laõi cho coå ñoâng baèng thaëng dö voán sau khi ñaõ chuyeån ñoåi ra coå phieáu). 9 1.1.2. Caùc khoaûn phaûi tröø khoûi voán caáp 1 goàm:  a) Lôïi theá thöông maïi: laø phaàn cheânh leäch lôùn hôn giöõa soá tieàn mua moät taøi saûn taøi chính vaø giaù trò soå saùch keá toaùn cuûa taøi saûn taøi chính ñoù maø ngaân haøng thöông maïi phaûi traû phaùt sinh töø vieäc saùp nhaäp doanh nghieäp coù tính chaát mua laïi do ngaân haøng thöông maïi thöïc hieän. Taøi saûn taøi chính naøy ñöôïc phaûn aùnh ñaày ñuû treân baûng caân ñoái cuûa ngaân haøng thöông maïi.  b) Khoaûn loã kinh doanh, bao goàm caùc khoaûn loã luõy keá;  c) Caùc khoaûn goùp voán, mua coå phaàn cuûa toå chöùc tín duïng khaùc vaø cuûa coâng ty con: laø vieäc ngaân haøng duøng voán ñieàu leä vaø quyõ döï tröõ ñeå goùp voán caáu thaønh voán ñieàu leä, mua coå phaàn cuûa caùc toå chöùc tín duïng khaùc vaø coâng ty tröïc thuoäc hoaït ñoäng trong lónh vöïc taøi chính, baûo hieåm, ngaân haøng vaø quaûn lyù; khai thaùc, baùn taøi saûn trong quaù trình xöû lyù taøi saûn baûo ñaûm tieàn vay vaø taøi saûn maø Nhaø nöôùc giao cho ngaân haøng thöông maïi xöû lyù thu hoài nôï.  d) Phaàn goùp voán, mua coå phaàn cuûa moät doanh nghieäp, moät quyõ ñaàu tö, moät döï aùn ñaàu tö vöôït möùc 10% caùc khoaûn ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh voán töï coù caáp 1 (muïc 1.1.1) naøy sau khi ñaõ tröø caùc khoaûn phaûi tröø quy ñònh taïi muïc 1.1.2 (Ñieåm a, Ñieåm b, Ñieåm c).  e) Toång caùc khoaûn goùp voán, mua coå phaàn sau khi ñaõ tröø phaàn vöôït möùc 10% neâu treân neáu tieáp tuïc vöôït möùc 40% caùc khoaûn ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh voán töï coù caáp 1 (muïc 1.1.1.) naøy sau khi ñaõ tröø caùc khoaûn phaûi tröø quy ñònh taïi muïc 1.1.2 (Ñieåm a, Ñieåm b, Ñieåm c), phaàn vöôït möùc ñoù seõ bò tröø.  1.2. Voán caáp 2 (Voán töï coù boå sung): Bao goàm phaàn voán ñaùnh giaù laïi taøi saûn vaø moät soá nguoàn voán huy ñoäng daøi haïn:  1.2.1. 50 % phaàn giaù trò taêng theâm cuûa taøi saûn coá ñònh ñöôïc ñònh giaù laïi theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.  1.2.2. 40% phaàn giaù trò taêng theâm cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn ñaàu tö (keå caû coå phieáu ñaàu tö, voán goùp) ñöôïc ñònh giaù laïi theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.  1.2.3. Quó döï phoøng taøi chính: tæ leä trích baèng 10% laõi roøng haøng naêm cuûa ngaân haøng, soá dö cuûa quó khoâng ñöôïc pheùp vöôït quaù 25% voán ñieàu leä cuûa ngaân haøng. Quó naøy ñöôïc duøng ñeå buø ñaép phaàn coøn laïi cuûa nhöõng toån thaát, thieät haïi veà taøi saûn xaûy ra trong quaù trình kinh doanh sau khi ñaõ ñöôïc buø ñaép baèng tieàn boài thöôøng cuûa caùc toå chöùc, caù nhaân gaây ra toån thaát, cuûa toå chöùc baûo hieåm vaø söû duïng döï phoøng ñeå xöû lyù ruûi ro trích laäp trong chi phí. 12   1.2.4. Traùi phieáu chuyeån ñoåi do toå chöùc tín duïng phaùt haønh coù kyø haïn ban ñaàu, thôøi haïn coøn laïi tröôùc khi chuyeån ñoåi thaønh coå phieáu phoå thoâng toái thieåu laø 5 naêm. 1.2.5. Caùc coâng cuï nôï khaùc laø khoaûn nôï maø chuû nôï laø thöù caáp so vôùi caùc chuû nôï khaùc (chuû nôï chæ ñöôïc thanh toaùn sau khi toå chöùc tín duïng ñaõ thanh toaùn cho taát caû caùc chuû nôï coù baûo ñaûm vaø khoâng coù baûo ñaûm khaùc); Coù kyø haïn ban ñaàu toái thieåu treân 10 naêm; 13  ◘ Quy ñònh veà xöû lyù toån thaát veà taøi saûn (theo 146/2005/NÑ-CP      ngaøy 23 thaùng 11 naêm 2005): - Neáu do nguyeân nhaân chuû quan thì ngöôøi gaây ra toån thaát phaûi boài thöôøng. Hoäi ñoàng quaûn trò hoaëc Toång giaùm ñoác (hoaëc Giaùm ñoác) toå chöùc tín duïng quyeát ñònh möùc boài thöôøng theo quy ñònh cuûa phaùp luaät vaø chòu traùch nhieäm veà quyeát ñònh cuûa mình. - Neáu taøi saûn ñaõ mua baûo hieåm thì xöû lyù theo hôïp ñoàng baûo hieåm. - Söû duïng khoaûn döï phoøng ñöôïc trích laäp trong chi phí ñeå buø ñaép theo quy ñònh cuûa phaùp luaät. - Giaù trò toån thaát sau khi ñaõ buø ñaép baèng tieàn boài thöôøng cuûa caù nhaân, taäp theå, cuûa toå chöùc baûo hieåm vaø söû duïng döï phoøng ñöôïc trích laäp trong chi phí, neáu thieáu ñöôïc buø ñaép baèng quyõ döï phoøng taøi chính cuûa toå chöùc tín duïng. Tröôøng hôïp quyõ döï phoøng taøi chính khoâng ñuû buø ñaép thì phaàn thieáu ñöôïc haïch toaùn vaøo chi phí khaùc trong kyø. 14  1.2.6. Theo thoâng leä quốc tế, voán töï coù boå sung cuûa ngaân haøng coøn bao goàm Thu nhaäp töø caùc coâng ty thaønh vieân vaø töø nhöõng toå chöùc maø ngaân haøng naém coå phaàn sôû höõu (coâng ty chöùng khoùan, cho thueâ taøi chính, quaûn lyù nôï & khai thaùc taøi saûn, baûo hieåm, factoring...). Maëc duø khoaûn naøy chieám tyû troïng khoâng lôùn nhöng ñoù laø nguoàn taøi trôï daøi haïn cho ngaân haøng. 15 Giôùi haïn khi xaùc ñònh voán caáp 2:  a) Toång giaù trò traùi phieáu chuyeån ñoåi do toå chöùc tín duïng phaùt haønh vaø caùc coâng cuï nôï khaùc (muïc 1.2.4 vaø 1.2.5) toái ña baèng 50% giaù trò voán caáp 1.  b) Quyõ döï phoøng taøi chính toái ña baèng 1,25% toång taøi saûn "Coù" ruûi ro.  c) Trong thôøi gian 5 naêm cuoái cuøng tröôùc khi ñeán haïn chuyeån ñoåi, thanh toaùn, sau moãi naêm gaàn ñeán haïn chuyeån ñoåi, thanh toaùn, toång giaù trò traùi phieáu chuyeån ñoåi do toå chöùc tín duïng phaùt haønh vaø caùc coâng cuï nôï khaùc (muïc 1.2.4 vaø 1.2.5) phaûi khaáu tröø 20% giaù trò ban ñaàu.  d) Toång giaù trò voán caáp 2 toái ña baèng 100% giaù trò voán caáp 1.  1.3. Caùc khoaûn phaûi tröø khi tính voán töï coù:  1.3.1. 100% soá dö nôï taøi khoaûn ñaùnh giaù laïi taøi saûn coá ñònh theo quy ñònh cuûa phaùp luaät;  1.3.2. 100% soá dö nôï taøi khoaûn ñaùnh giaù laïi taøi saûn taøi chính theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.   VTC= (1.1) + (1.2) – (1.3)  1) Tại sao khi xaùc ñònh voán caáp 1 phaûi tröø ñi lôïi theá thöông maïi. Cho nhận xeùt.  2) Nêu sự khác nhau giữa QĐ 457 và Thông tư 13 của NHNN về quy định VTC của NHTM. Cho nhận xeùt 3) Nêu sự khác nhau giữa QĐ 457 và Thông tư 13 của NHNN về quy định các tỷ lệ an toàn trong hoạt động của NHTM. Cho nhận xeùt 4) Suy nghĩ gì về Điều 18 của TT13 (Tỷ lệ cấp tín dụng so với nguồn vốn huy động) 18 2. Quy ñònh voán toái thieåu cuûa heä thoáng ngaân haøng Hoa Kyø:  Nhöõng quy ñònh veà voán naøy ñaõ ñöôïc Quoác Hoäi thoâng qua trong ñaïo luaät 19 Giaùm saùt vaø cho vay quoác teá naêm 1983.  - Voán sô caáp (Primary capital): Bao goàm coå phieáu thöôøng, coå phieáu öu ñaõi vónh vieãn, thaëng dö voán, lôïi nhuaän khoâng chia, quyõ döï tröõ, caùc khoaûn nôï ñöôïc pheùp chuyeån ñoåi, döï phoøng toån thaát cho vay vaø cho thueâ, thu nhaäp töø caùc coâng ty con, tröø tín phieáu voán vaø taøi saûn voâ hình. Nhöõng thaønh phaàn naøy laø voán vónh cöûu cuûa ngaân haøng.  - Voán thöù caáp (Secondary capital): Laø nhöõng loaïi voán khaùc coù thôøi gian toàn taïi ngaén hôn nhö coå phieáu öu ñaõi giôùi haïn veà thôøi gian, giaáy nôï thöù caáp vaø nhöõng coâng cuï nôï coù khaû naêng chuyeån ñoåi khaùc khoâng ñöôïc coâng nhaän laø voán sô caáp.  Caùc cô quan quaûn lyù ngaân haøng Lieân Bang quy ñònh tyû leä toái thieåu veà voán sô caáp so vôùi toång taøi saûn laø 5,5% vaø toång soá voán töï coù treân toång taøi saûn laø 6%. Tyû leä ñoøn baåy taøi chính (Leverage ratio) 20 VTC cô baûn Tyû leä ñoøn baåy taøi chính1   5,5% Toång taøi saûn Toång VTC Tyû leä ñoøn baåy taøi chính 2   6% Toång taøi saûn TỶ LỆ NÀY NẾU QUÁ LỚN HOẶC QUÁ NHỎ SẼ NÓI LÊN ĐƯỢC ĐIỀU GÌ?