Tài liệu Vốn kd tại dn tm

LuËn v¨n tèt nghiÖp Môc lôc Lêi më ®Çu ………………………………………………………………. 04 Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ vèn kinh doanh vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i I. Kh¸i qu¸t vÒ vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i …………... 06 1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i vèn kinh doanh ……………………………... 06 1.1. Kh¸i niÖm vèn kinh doanh ……………………………………….. 06 1.2. Ph©n lo¹i vèn kinh doanh ………………………………………… 07 2. §Æc ®iÓm cña vèn kinh doanh ………………………………………... 09 2.1. §Æc ®iÓm cña vèn lu ®éng ………………………………………. 09 2.2. §Æc ®iÓm cña vèn cè ®Þnh ………………………………………... 10 3. Vai trß cña vèn kinh doanh …………………………………………... 11 II. Néi dung vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ……………... 13 1. Vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ………………………… 13 1.1. Thµnh phÇn vµ c¬ cÊu vèn lu ®éng ……………………………… 13 1.2. Nguån cña vèn lu ®éng …………………………………………. 16 2. Vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ………………………….. 17 2.1. Thµnh phÇn vµ c¬ cÊu vèn cè ®Þnh ……………………………….. 17 2.2. Nguån cña vèn cè ®Þnh …………………………………………… 20 3. Sù cÇn thiÕt cña viÖc sö dông vèn kinh doanh cã hiÖu qu¶ trong c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i ……………………………………………... 20 III. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i …………………………………………………….. 21 1. C¸c nh©n tè chñ quan ………………………………………………… 21 2. C¸c nh©n tè kh¸ch quan ……………………………………………… 23 Ch¬ng II Thùc tr¹ng sö dông vèn kinh doanh ë c«ng ty x¨ng dÇu B¾c T©y Nguyªn I. §Æc ®iÓm kinh tÕ - kü thuËt cña c«ng ty x¨ng dÇu B¾c T©y Nguyªn …... 25 1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty ………………………… 25 1.1. Giai ®o¹n tõ n¨m 1976 ®Õn n¨m 1993 …………………………… 25 1.2. Giai ®o¹n tõ n¨m 1993 ®Õn nay ………………………………….. 26 1 LuËn v¨n tèt nghiÖp 2. HÖ thèng tæ chøc, chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c phßng ban ………….. 26 2.1. Bé m¸y tæ chøc, qu¶n lý ………………………………………….. 27 2.2. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c phßng ban vµ bé phËn trùc thuéc ….. 27 3. §Æc ®iÓm kinh doanh cña c«ng ty ……………………………………. 30 3.1. MÆt hµng kinh doanh ……………………………………………... 30 3.2. Ph¹m vi kinh doanh ………………………………………………. 31 3.3. KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh ……………………………………. 32 II. Thùc tr¹ng t×nh h×nh sö dông vèn kinh doanh cña c«ng ty x¨ng dÇu B¾c T©y Nguyªn ……………………………………………………………... 36 1. Kh¸i qu¸t vÒ vèn kinh doanh cña c«ng ty …..………………………... 36 2. T×nh h×nh qu¶n lý, sö dông vèn lu ®éng cña c«ng ty …..…………… 39 2.1. T×nh h×nh sö dông vèn lu ®éng ………………………………….. 39 2.2. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng ………………………… 44 2.2.1. Ph©n tÝch chung ……………………………………………….. 44 2.2.2. Ph©n tÝch tèc ®é lu©n chuyÓn cña vèn lu ®éng ……………… 46 3. T×nh h×nh qu¶n lý, sö dông vèn cè ®Þnh cña c«ng ty ..……………….. 51 3.1. T×nh h×nh sö dông vèn cè ®Þnh …………………………………… 51 3.2. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh ………………………….. 55 III. NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh sö dông vèn cña c«ng ty x¨ng dÇu B¾c T©y Nguyªn …………………………………………………………… 59 1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc ……………………………………………… 59 2. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i …………………………………………….. 60 3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng yÕu kÐm trªn ……………………………….. 61 3.1. Nguyªn nh©n chñ quan …………………………………………… 61 3.2. Nguyªn nh©n kh¸ch quan ………………………………………… 62 Ch¬ng III Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh ë c«ng ty x¨ng dÇu B¾c T©y Nguyªn I. Môc tiªu, ph¬ng híng ho¹t ®éng cña c«ng ty nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn trong thêi gian tíi …………………………………………….. 65 1. Môc tiªu ®Þnh híng …………………………………………………. 66 2. Môc tiªu cô thÓ ………………………………………………………. 67 II. Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh …. 67 1. C¸c biÖn ph¸p chung nh»m b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn ………………. 68 1.1. Tæ chøc kinh doanh n¨ng ®éng, hiÖu qu¶ ………………………… 68 1.2. Gi¶m thiÓu chi phÝ kinh doanh …………………………………… 70 1.3. §¶m b¶o an toµn vÒ vèn kinh doanh ……………………………... 71 1.4. T¨ng cêng ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt kinh doanh ………………………………………………………………. 72 2 LuËn v¨n tèt nghiÖp 1.5. Hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n, thèng kª vµ bé m¸y tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh ……………………………………………………………….. 73 2. BiÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh …………………... 74 2.1. §¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n cè ®Þnh ……………………… 74 2.2. Hoµn thiÖn chÕ ®é khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ……………………… 74 2.3. §æi míi c«ng t¸c qu¶n lý ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ……………….. 75 2.4. TiÕn hµnh nhîng b¸n, thanh lý tµi s¶n thu håi vèn kinh doanh …. 76 3. BiÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng …………………. 76 3.1. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý c«ng nî ………………………………….. 76 3.2. X¸c ®Þnh nhu cÇu vµ huy ®éng vèn hîp lý ……………………….. 77 3.3. X©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c ®Þnh møc vËt t ……………………... 79 3.4. Chñ ®éng duy tr× lîng tån kho hîp lý …………………………... 79 3.5. Nghiªn cøu, ¸p dông c¸c h×nh thøc ®Çu t ra ngoµi doanh nghiÖp .. 80 III. Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn …………………………………………………………………….. 81 1. Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng …………………… 81 2. Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi tæng c«ng ty x¨ng dÇu ViÖt Nam ………….. 82 KÕt luËn ………………………………………………………………….. 84 Tµi liÖu tham kh¶o ………………………………………………………. 85 Lêi Më ®Çu §Êt níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn theo m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, do vËy qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng thay ®æi cho phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn nµy. H¬n n÷a, níc ta ®· vµ sÏ héi nhËp chñ ®éng, hiÖu qu¶ vµo khu vùc AFTA/ASEAN, møc ®é më cöa thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô, tµi chÝnh, ®Çu t sÏ ®¹t ngang b»ng víi c¸c níc trong khèi ASEAN, tõng bíc t¹o ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ, ph¸p lý ®Ó héi nhËp s©u h¬n vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, th× vÊn ®Ò qu¶n lý ®iÒu hµnh vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò quan träng. Vèn kinh doanh lµ yÕu tè c¬ b¶n kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®ång thêi còng lµ yÕu tè quan träng nhÊt ®èi víi sù t¨ng trëng ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. Muèn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®îc liªn tôc, doanh nghiÖp ph¶i cã ®ñ vèn ®Çu t vµo c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh ®ã. Doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vµ ngµy cµng më réng hay kh«ng th× tríc hÕt ph¶i sö dông vèn cã hiÖu qu¶. §iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng, nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, cã lîng vèn 3 LuËn v¨n tèt nghiÖp rÊt lín, lµ nh÷ng ®¬n vÞ ®ãng vai trß nßng cèt, lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §èi víi c«ng ty x¨ng dÇu B¾c T©y Nguyªn lµ mét doanh nghiÖp nhµ níc trong lÜnh vùc kinh doanh x¨ng dÇu. §øng tríc nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc cña c¬ chÕ thÞ trêng, c«ng ty lu«n ph¶i tÝnh to¸n, c©n nh¾c kü lìng tõng trêng hîp, tõng thêi kú, ®Ó ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p tèi u nh»m gi¶m bít khã kh¨n. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®ã lµ qu¶n lý, ®iÒu hµnh vèn, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn trong kinh doanh. §©y lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty. §¶m b¶o cho c«ng ty cã thÓ ®øng v÷ng trong c¹nh tranh díi t¸c ®éng ngµy cµng m¹nh mÏ cña c¬ chÕ thÞ trêng. Qua qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i c«ng ty, kÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc tiÕp thu ®îc ë trêng, em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: “Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh ë c«ng ty x¨ng dÇu B¾c T©y Nguyªn ”, víi mong muèn cã thÓ ®a ra mét sè ý kiÕn nh»m c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh vèn cña c«ng ty, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. LuËn v¨n gåm cã 3 ch¬ng: Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ vèn kinh doanh vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Ch¬ng II: Thùc tr¹ng sö dông vèn kinh doanh ë c«ng ty x¨ng dÇu B¾c T©y Nguyªn. Ch¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh ë c«ng ty x¨ng dÇu B¾c T©y Nguyªn. Em xin ch©n thµnh göi lêi c¶m ¬n tíi PGS .TS TrÇn ChÝ Thµnh cïng c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn phßng kinh doanh, phßng kÕ to¸n thuéc c«ng ty x¨ng dÇu B¾c T©y Nguyªn ®· tËn t×nh híng dÉn, gióp ®ì em hoµn thµnh bµi viÕt nµy. 4 LuËn v¨n tèt nghiÖp Ch¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ vèn kinh doanh vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i I. Kh¸i qu¸t vÒ vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i: 1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i vèn kinh doanh: 1.1. Kh¸i niÖm vèn kinh doanh: Vèn cã vai trß hÕt søc quan träng ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung. Do vËy, tõ tríc ®Õn nay cã rÊt nhiÒu quan niÖm vÒ vèn, ë mçi mét hoµn c¶nh kinh tÕ kh¸c nhau th× cã nh÷ng quan niÖm kh¸c nhau vÒ vèn. Theo quan ®iÓm cña M¸c, díi gãc ®é c¸c yÕu tè s¶n suÊt, M¸c cho r»ng: Vèn (t b¶n) lµ gi¸ trÞ ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d, lµ ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n suÊt. §Þnh nghÜa cña M¸c vÒ vèn cã tÇm kh¸i qu¸t lín v× nã bao hµm ®Çy ®ñ b¶n chÊt vµ vai trß cña vèn. B¶n chÊt cña vèn lµ gi¸ trÞ, mÆc dï nã ®îc thÓ hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: tµi s¶n cè ®Þnh, nguyªn vËt liÖu, tiÒn c«ng... Tuy nhiªn, do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, M¸c chØ bã hÑp kh¸i niÖm vÒ vèn trong khu vùc s¶n suÊt vËt chÊt vµ cho r»ng chØ cã qu¸ tr×nh s¶n xuÊt míi t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d cho nÒn kinh tÕ. §©y lµ mét h¹n chÕ trong quan niÖm vÒ vèn cña M¸c. P.A.Samuelson, ®¹i diÖn tiªu biÓu cña häc thuyÕt t¨ng trëng kinh tÕ hiÖn ®¹i, coi ®Êt ®ai vµ lao ®éng lµ c¸c yÕu tè ban ®Çu s¬ khai, cßn vèn vµ hµng ho¸ chØ lµ kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt. Vèn bao gåm c¸c lo¹i hµng ho¸ l©u bÒn ®îc s¶n xuÊt ra vµ ®îc sö dông nh c¸c ®Çu vµo h÷u Ých trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau ®ã. Mét sè hµng ho¸ vèn cã thÓ tån t¹i trong vµi n¨m, trong khi ®ã mét sè kh¸c cã thÓ tån t¹i trong mét thÕ kû hoÆc l©u h¬n. §Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña hµng ho¸ vèn thÓ hiÖn ë chç chóng võa lµ s¶n phÈm ®Çu ra võa lµ yÕu tè ®Çu vµo trong s¶n xuÊt. VÒ b¶n chÊt vèn lµ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸n tiÕp tèn thêi gian. 5 LuËn v¨n tèt nghiÖp David Begg, trong cuèn “Kinh tÕ häc” «ng ®· ®a ra hai ®Þnh nghÜa vÒ vèn lµ: Vèn hiÖn vËt vµ vèn tµi chÝnh cïa doanh nghiÖp. Vèn hiÖn vËt lµ dù tr÷ c¸c hµng ho¸ ®· s¶n xuÊt ra ®Ó s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ kh¸c. Vèn tµi chÝnh lµ c¸c giÊy tê cã gi¸ vµ tiÒn mÆt cña doanh nghiÖp. Nh vËy, ®· cã sù ®ång nhÊt vèn víi tµi s¶n cña doanh nghiÖp trong ®Þnh nghÜa cña David Begg. Qua c¸c kh¸i niÖm trªn cho thÊy, doanh nghiÖp dï ho¹t ®éng trong bÊt cø lÜnh vùc nµo còng cÇn cã mét lîng vèn nhÊt ®Þnh. Lîng vèn ®ã dïng ®Ó thùc hiÖn c¸c kho¶n ®Çu t cÇn thiÕt nh chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp, chÝ phÝ mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, nguyªn vËt liÖu... Vèn ®a vµo s¶n xuÊt kinh doanh cã nhiÒu h×nh th¸i vËt chÊt kh¸c nhau ®Ó tõ ®ã t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô phôc vô nhu cÇu thÞ trêng. Sè tiÒn mµ doanh nghiÖp thu vÒ sau kh©u tiªu thô s¶n phÈm, dÞch vô ph¶i bï ®¾p ®îc c¸c chi phÝ bá ra, ®ång thêi ph¶i cã l·i. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra liªn tôc ®¶m b¶o cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. HiÖn nay kh¸i niÖm vèn kinh doanh ®îc sö dông phæ biÕn lµ: Vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i (DNTM) lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé tµi s¶n vµ c¸c nguån lùc mµ doanh nghiÖp sö dông trong ho¹t ®éng kinh doanh bao gåm: - Tµi s¶n hiÖn vËt nh: nhµ kho, cöa hµng, hµng ho¸ dù tr÷... - TiÒn ViÖt Nam, ngo¹i tÖ, vµng vµ ®¸ quÝ. - B¶n quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ c¸c tµi s¶n v« h×nh kh¸c. 1.2. Ph©n lo¹i vèn kinh doanh: Vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã thÓ ®îc xem xÐt, ph©n lo¹i theo c¸c tiªu thøc sau: * Theo gi¸c ®é ph¸p luËt: - Vèn ph¸p ®Þnh: lµ sè vèn tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o n¨ng lùc kinh doanh ®èi víi tõng ngµnh nghÒ, tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp do ph¸p luËt qui ®Þnh. Díi møc vèn ph¸p ®Þnh th× kh«ng thÓ ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thµnh lËp doanh nghiÖp. Theo NghÞ §Þnh 221 vµ 222 H§BT ngµy 23/07/1991 cô thÓ ho¸ mét sè ®iÒu qui ®Þnh trong luËt c«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp t nh©n qui ®Þnh: 6 LuËn v¨n tèt nghiÖp + Vèn ph¸p ®Þnh ®èi víi ngµnh kinh doanh t liÖu s¶n xuÊt cho c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ 150 triÖu ®ång, c«ng ty cæ phÇn lµ 500 triÖu vµ doanh nghiÖp t nh©n lµ 80 triÖu ®ång. + Vèn ph¸p ®Þnh cho c¸c cöa hµng dÞch vô cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ 50 triÖu ®ång, c«ng ty cæ phÇn lµ 200 triÖu ®ång, doanh nghiÖp t nh©n lµ 20 triÖu ®ång. - Vèn ®iÒu lÖ: lµ sè vèn do c¸c thµnh viªn ®ãng gãp vµ ®îc ghi vµo ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp. Tuú theo ngµnh nghÒ vµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhng vèn ®iÒu lÖ kh«ng ®îc nhá h¬n vèn ph¸p ®Þnh. * Theo gi¸c ®é h×nh thµnh vèn kinh doanh: - Vèn ®Çu t ban ®Çu: lµ sè vèn ph¶i cã khi thµnh lËp doanh nghiÖp, tøc lµ sè vèn cÇn thiÕt ®Ó ®¨ng kÝ kinh doanh. §ã lµ vèn ®ãng gãp cña c¸c thµnh viªn c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty t nh©n hoÆc vèn cña nhµ níc giao. - Vèn bæ sung: lµ sè vèn t¨ng thªm do trÝch tõ lîi nhuËn, do ng©n s¸ch nhµ níc cÊp, sù ®ãng gãp cña c¸c thµnh viªn, do b¸n tr¸i phiÕu… bæ sung ®Ó t¨ng thªm vèn kinh doanh. - Vèn liªn doanh: lµ vèn do sù ®ãng gãp cña c¸c bªn khi tiÕn hµnh cam kÕt liªn doanh, liªn kÕt víi nhau trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i, dÞch vô. - Vèn ®i vay: trong ho¹t ®éng kinh doanh, ngoµi sè vèn chñ së h÷u, vèn liªn doanh ®Ó cã ®ñ vèn kinh doanh doanh nghiÖp ph¶i ®i vay cña ng©n hµng trong vµ ngoµi níc. * Theo gi¸c ®é chu chuyÓn vèn kinh doanh: - Vèn cè ®Þnh: lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña tµi s¶n cè ®Þnh bao gåm: toµn bé nh÷ng t liÖu lao ®éng cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ cã ®ñ tiªu chuÈn gi¸ trÞ vµ thêi gian sö dông qui ®Þnh. - Vèn lu ®éng: lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña tµi s¶n lu ®éng vµ vèn lu th«ng. + Tµi s¶n lu ®éng lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng kh«ng ®ñ tiªu chuÈn gi¸ trÞ vµ thêi gian sö dông ®Ó xÕp vµo tµi s¶n cè ®Þnh. + Bé phËn quan träng cña vèn lu ®éng lµ dù tr÷ hµng ho¸, vèn b»ng tiÒn nh tiÒn göi ng©n hµng, tiÒn mÆt tån quü c¸c kho¶n ph¶i thu ë kh¸ch hµng... 7 LuËn v¨n tèt nghiÖp ViÖc ph©n chia c¸c lo¹i vèn nµy cã ý nghÜa rÊt lín trong ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i. V× tÝnh chÊt cña chóng rÊt kh¸c nhau vµ h×nh thøc biÓu hiÖn còng kh¸c nhau nªn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p thÝch øng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c lo¹i vèn nµy. 2. §Æc ®iÓm cña vèn kinh doanh: 2.1. §Æc ®iÓm cña vèn lu ®éng: Vèn lu ®éng dïng trong kinh doanh th¬ng m¹i tham gia hoµn toµn vµo qu¸ tr×nh kinh doanh gi¸ trÞ cña nã cã thÓ trë l¹i h×nh th¸i ban ®Çu sau mçi vßng chu chuyÓn hµng ho¸. Vèn lu ®éng lu«n lu«n biÕn ®æi h×nh th¸i tõ tiÒn sang hµng vµ tõ hµng sang tiÒn. Vèn lu ®éng chu chuyÓn nhanh h¬n vèn cè ®Þnh. Vèn lu ®éng bao gåm vèn dù tr÷ hµng ho¸, vèn b»ng tiÒn vµ tµi s¶n kh¸c. Do nhiÖm vô cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ thùc hiÖn lu chuyÓn hµng ho¸ vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng dÞch vô, v× vËy c¬ cÊu vµ tÝnh chÊt lu chuyÓn cña vèn kh¸c h¼n so víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt. Trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i, vèn lu ®éng lµ kho¶n vèn chiÕm tØ träng lín nhÊt kho¶ng 70 – 80% vèn kinh doanh trong ®ã, bé phËn dù tr÷ hµng ho¸ chiÕm tØ lÖ cao. ë mçi thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i thêng thÓ hiÖn ë c¸c h×nh th¸i kh¸c nhau nh: hµng ho¸ dù tr÷, vËt t néi bé, tiÒn göi ng©n hµng, tiÒn mÆt tån quÜ, c¸c kho¶n ph¶i thu vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶. Tuú tõng doanh nghiÖp, tuú thuéc ph¬ng thøc vµ lÜnh vùc kinh doanh mµ vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i sÏ tr¶i qua c¸c thêi kú chu chuyÓn kh¸c nhau. VÝ dô vèn cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã s¶n suÊt gia c«ng chÕ biÕn kh¸c víi ®¬n vÞ b¸n bu«n, ®¬n vÞ chuyªn b¸n hµng qua kho sÏ kh¸c víi ®¬n vÞ chØ b¸n hµng chuyÓn th¼ng. 2.2. §Æc ®iÓm cña vèn cè ®Þnh: Vèn cè ®Þnh biÓu hiÖn díi h×nh th¸i tµi s¶n cè ®Þnh. Theo QuyÕt §Þnh – 1062/TC/Q§/CSTC ngµy 14/11/1996 cña Bé Tµi ChÝnh: Mäi t liÖu lao ®éng vµ mäi kho¶n chi phÝ thùc tÕ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ ®ång thêi tho· m·n hai ®iÒu kiÖn: cã thêi h¹n sö dông tõ 1 n¨m trë lªn vµ cã gi¸ trÞ tõ 5 triÖu ®ång trë lªn th× ®Òu ®îc coi lµ tµi s¶n cè ®Þnh. 8 LuËn v¨n tèt nghiÖp Tµi s¶n cè ®Þnh tham gia nhiÒu lÇn vµo qu¸ tr×nh kinh doanh, sau mçi chu kú kinh doanh vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu, nªn gi¸ trÞ cña nã ®îc chuyÓn dÇn tõng phÇn vµo gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. Tµi s¶n cè ®Þnh gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt cña nã trong thêi gian dµi, chØ t¨ng thªm khi cã x©y dùng c¬ b¶n míi hoÆc mua s¾m. Tµi s¶n cè ®Þnh hao mßn dÇn, cã hai lo¹i hao mßn: hao mßn h÷u h×nh vµ hao mßn v« h×nh. - Hao mßn h÷u h×nh phô thuéc møc ®é sö dông tµi s¶n cè ®Þnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c cã ¶nh hëng tíi ®é bÒn l©u dµi cña tµi s¶n cè ®Þnh nh: + H×nh thøc vµ chÊt lîng cña tµi s¶n cè ®Þnh. + ChÕ ®é qu¶n lý, sö dông tµi s¶n cè ®Þnh. + ChÕ ®é b¶o vÖ, b¶o dìng, s÷a ch÷a, thay thÕ thêng xuyªn, ®Þnh kú ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh. + Tr×nh ®é kü thuËt, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ngêi sö dông vµ sù quan t©m cña cÊp l·nh ®¹o. + C¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ m«i trêng… - Hao mßn v« h×nh chñ yÕu lµ do tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ míi vµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi quyÕt ®Þnh. Tµi s¶n cè ®Þnh chuyÓn ®æi thµnh tiÒn chËm h¬n nhng nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh nh: nhµ cöa, kho tµng, quÇy hµng... l¹i lµ nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ cao, lµ bé mÆt cña doanh nghiÖp, nªn cã gi¸ trÞ thÕ chÊp ®èi víi ng©n hµng khi vay vèn. Ngµy nay, c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i thêng ®Çu t vèn cè ®Þnh vµo x©y dùng nhµ lµm viÖc, cöa hµng ë nh÷ng ®Çu mèi giao th«ng ®Ó tiÖn liªn hÖ víi kh¸ch hµng vµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh nh c¸c thiÕt bÞ v¨n phßng ®îc chó ý ®Çu t nh»m thu hót vµ phôc vô kh¸ch hµng tèt h¬n. 3. Vai trß cña vèn kinh doanh: Vèn lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho bÊt cø doanh nghiÖp, ngµnh nghÒ kinh tÕ kü thuËt, dÞch vô nµo trong nÒn kinh tÕ. §Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh ®îc, doanh nghiÖp cÇn ph¶i n¾m gi÷ mét lîng vèn nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Sè vèn nµy thÓ hiÖn gi¸ trÞ toµn bé tµi s¶n vµ c¸c nguån lùc cña doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng kinh doanh. V× vËy vèn kinh 9 LuËn v¨n tèt nghiÖp doanh cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc thµnh lËp, ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Cô thÓ: - Vèn kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc thµnh lËp, ho¹t ®éng, ph¸t triÓn cña tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp theo luËt ®Þnh. Nã lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, quan träng nhÊt cho sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. Tuú theo nguån cña vèn kinh doanh, còng nh ph¬ng thøc huy ®éng vèn mµ doanh nghiÖp cã tªn lµ c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, doanh nghiÖp t nh©n, doanh nghiÖp nhµ níc, doanh nghiÖp liªn doanh... - Vèn kinh doanh lµ mét trong sè nh÷ng tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i qui m« cña doanh nghiÖp, xÕp lo¹i doanh nghiÖp vµo lo¹i lín, nhá hay trung b×nh vµ lµ mét trong nh÷ng tiÒm n¨ng quan träng ®Ó doanh nghiÖp sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc hiÖn cã vµ t¬ng lai vÒ søc lao ®éng, nguån cung øng hµng ho¸, më réng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng, më réng lu th«ng hµng ho¸. Bëi vËy c¸c doanh nh©n thêng vÝ “bu«n tµi kh«ng b»ng dµi vèn”. - Trong c¬ chÕ kinh doanh míi, trong ®iÒu kiÖn më réng quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n suÊt kinh doanh. Vèn kinh doanh bao giê còng lµ c¬ së, lµ tiÒn ®Ò ®Ó doanh nghiÖp tÝnh to¸n ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch kinh doanh. Nã còng lµ chÊt keo ®Ó ch¾p nèi, kÕt dÝnh c¸c qu¸ tr×nh vµ quan hÖ kinh tÕ vµ nã còng lµ dÇu nhên b«i tr¬n cho cç m¸y kinh tÕ vËn ®éng cã hiÖu qu¶. - Vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ yÕu tè gi¸ trÞ. Nã chØ ph¸t huy ®îc t¸c dông khi b¶o tån ®îc vµ t¨ng lªn ®îc sau mçi chu kú kinh doanh. NÕu vèn kh«ng ®îc b¶o toµn vµ t¨ng lªn sau mçi chu kú kinh doanh th× vèn ®· bÞ thiÖt h¹i, ®ã lµ hiÖn tîng mÊt vèn. Sù thiÖt h¹i lín sÏ dÉn ®Õn doanh nghiÖp mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n sÏ lµm cho doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n, tøc lµ vèn kinh doanh ®· bÞ sö dông mét c¸ch l·ng phÝ, kh«ng hiÖu qu¶. II. néi dung Vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. 1. Vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. 1.1. Thµnh phÇn vµ c¬ cÊu vèn lu ®éng. Vèn lu ®éng lµ biÒu hiÖn b»ng tiÒn cña tµi s¶n lu ®éng vµ vèn lu th«ng. Vèn lu ®éng biÓu hiÖn ë c¶ hai h×nh th¸i kh¸c nhau lµ: h×nh th¸i hiÖn vËt vµ h×nh th¸i gi¸ trÞ. 10 LuËn v¨n tèt nghiÖp Tµi s¶n lu ®éng cña c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i gåm vËt liÖu ®ãng gãi, bao b×, nhiªn liÖu, dông cô vµ c¸c thø kh¸c gäi chung lµ vËt t dïng cho ho¹t ®éng mua b¸n. Néi dung vËt chÊt cña vèn lu th«ng trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ hµng ho¸ ®Ó kinh doanh, tiÒn nhê ng©n hµng thu vµ vèn b»ng tiÒn. NÕu nh vèn lu ®éng cÇn thiÕt ®èi víi doanh nghiÖp s¶n suÊt ®Ó mua vËt t cho s¶n suÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, th× ®èi víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i, vèn lu ®éng cÇn thiÕt ®Ó dù tr÷ hµng ho¸ phôc vô kinh doanh, ®Ó tæ chøc c«ng t¸c mua b¸n hµng ho¸. Vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®îc chia thµnh vèn lu ®éng ®Þnh møc vµ vèn lu ®éng kh«ng ®Þnh møc. - Vèn lu ®éng ®Þnh møc: lµ sè vèn tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó hoµn thµnh kÕ ho¹ch lu chuyÓn hµng ho¸ vµ kÕ ho¹ch s¶n suÊt dÞch vô phô thuéc cña c¸c doanh nghiÖp trong kú. Vèn lu ®éng ®Þnh møc gåm cã vèn dù tr÷ vËt t hµng ho¸ vµ vèn phi hµng ho¸ ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh kinh doanh. + Vèn dù tr÷ hµng ho¸ lµ sè tiÒn dù tr÷ hµng ho¸ ë c¸c kho, cöa hµng, tr¹m, trÞ gi¸ hµng ho¸ trªn ®êng vËn chuyÓn vµ trÞ gi¸ hµng ho¸ thanh to¸n b»ng chøng tõ. Nã nh»m ®¶m b¶o lîng hµng ho¸ b¸n b×nh thêng cho c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng kh¸c. Vèn dù tr÷ hµng ho¸ chiÕm tíi 80 – 90% vèn lu ®éng ®Þnh møc vµ thêng chiÕm kho¶ng 50 – 70% trong toµn bé vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. + Vèn phi hµng ho¸ lµ sè tiÒn ®Þnh møc cña vèn b»ng tiÒn. Vèn phi hµng ho¸ gåm cã vèn b»ng tiÒn vµ tµi s¶n kh¸c. . Vèn b»ng tiÒn gåm cã: tiÒn mÆt tån quü, tiÒn b¸n hµng cha nép vµo ng©n hµng, tiÒn øng kinh phÝ cho c¸c c¬ së, kho¶n tiÒn ®ang chuyÓn. . Tµi s¶n kh¸c gåm: Bao b×, vËt liÖu bao gãi, c¸c c«ng cô nhá, chi phÝ ®îi ph©n bæ. Ngoµi ra cßn phô tïng thay thÕ vµ dông cô nhá. - Vèn lu ®éng kh«ng ®Þnh møc lµ sè vèn lu ®éng cã thÓ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh kinh doanh vµ trong s¶n suÊt dÞch vô, nhng kh«ng thÓ cã ®ñ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n ®Þnh møc ®îc. Vèn lu ®éng kh«ng ®Þnh møc gåm cã: vèn b»ng tiÒn (tiÒn mua hµng vµ giao cho nh©n viªn ®i mua hµng), tiÒn göi ng©n hµng, tµi s¶n cã kÕt to¸n (c¸c kho¶n nî nhê ng©n hµng thu, c¸c kho¶n nî ph¶i ®ßi ë kh¸ch hµng, tiÒn øng 11 LuËn v¨n tèt nghiÖp tríc ®Ó mua hµng, thanh to¸n c«ng nî d©y da…), c¸c phÕ liÖu thu nhÆt trong ngoµi vèn, tµi s¶n chê thanh lý... * Qu¸ tr×nh chu chuyÓn vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i: - Víi nh÷ng doanh nghiÖp th¬ng m¹i thuÇn tuý, th× qu¸ tr×nh chu chuyÓn cña vèn lu ®éng thêng tr¶i qua hai giai ®o¹n: + Giai ®o¹n I: Mua hµng ho¸ (T – H), vèn lu ®éng chuyÓn tõ h×nh th¸i gi¸ trÞ sang h×nh th¸i hiÖn vËt. + Giai ®o¹n II: B¸n hµng ho¸ (H – T’), T’ = T + T, vèn lu ®éng quay trë l¹i h×nh th¸i ban ®Çu nhng víi sè lîng lín h¬n. §Çu tiªn vèn lu ®éng biÓu hiÖn díi h×nh thøc tiÒn tÖ vµ khi kÕt thóc còng l¹i b»ng h×nh thøc tiÒn tÖ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hµng ho¸ ®îc mua vµo kh«ng ph¶i ®Ó doanh nghiÖp sö dông mµ ®Ó b¸n ra. Hµng ho¸ b¸n ra ®îc tøc lµ ®· ®îc kh¸ch hµng chÊp nhËn vµ doanh nghiÖp th¬ng m¹i nhËn ®îc tiÒn doanh thu b¸n hµng vµ dÞch vô. Toµn bé vßng chu chuyÓn cña vèn lu ®éng thÓ hiÖn b»ng c«ng thøc chung T – H – T’, trong ®ã T’ = T + T. Sù vËn ®éng cña vèn lu ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i lu«n lu«n tr¸i víi sù vËn ®éng cña hµng ho¸. Khi hµng ho¸ mua vÒ doanh nghiÖp th× ph¶i tr¶ tiÒn, khi xuÊt hµng ra khái doanh nghiÖp th× nhËn ®îc tiÒn. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh vËn ®éng tiÒn tÖ l¹i ph¶n ¸nh ®óng ®¾n kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh: kinh doanh l·i hay lç, møc ®é l·i, lç. - Víi nh÷ng doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã c¸c ®¬n vÞ s¶n suÊt phô thuéc (xÝ nghiÖp, xëng, tæ, ®éi s¶n xuÊt) th× vèn lu ®éng cña ®¬n vÞ s¶n xuÊt phô thuéc gåm cã: nguyªn vËt liÖu chÝnh phô, nhiªn liÖu, vèn tiÒn tÖ vµ tµi s¶n cã kÕt to¸n. Vèn lu ®éng cña nh÷ng ®¬n vÞ nµy tr¶i qua ba giai ®o¹n: + Giai ®o¹n I: BiÕn tiÒn tÖ thµnh dù tr÷ nguyªn vËt liÖu chÝnh phô, nhiªn liÖu, phô tïng... + Giai ®o¹n II: BiÕn nguyªn nhiªn vËt liÖu chÝnh, phô thµnh thµnh phÈm hµng ho¸ nhê kÕt hîp søc lao ®éng vµ c«ng cô lao ®éng. + Giai ®o¹n III: BiÕn thµnh phÈm hµng ho¸ thµnh tiÒn tÖ. Vèn lu ®éng phôc vô cho giai ®o¹n I, II lµ vèn s¶n xuÊt, vèn lu ®éng ë giai ®o¹n thø III lµ vèn lu th«ng. Nh vËy vèn lu ®éng cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt phô thuéc gåm cã: 12 LuËn v¨n tèt nghiÖp Vèn lu ®éng cña ®¬n vÞ s¶n xuÊt = Vèn lu ®éng s¶n xuÊt + Vèn lu th«ng Thµnh phÇn vèn lu ®éng lµ tæng thÓ c¸c lo¹i vµ c¸c nhãm nh÷ng yÕu tè vËt chÊt kh¸c nhau (hµng ho¸, nguyªn liÖu, vËt liÖu...) díi h×nh th¸i gi¸ trÞ. C¬ cÊu vèn lu ®éng lµ quan hÖ tØ lÖ gi÷a gi¸ trÞ mçi lo¹i vµ nhãm ®ã so víi toµn bé gi¸ trÞ vèn lu ®éng. Trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, thµnh phÇn vµ c¬ cÊu vèn lu ®éng ë c¸c doanh nghiÖp cã sù kh¸c nhau. §iÒu nµy do ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña ngµnh ®ã quyÕt ®Þnh. Kinh doanh th¬ng m¹i lµ lÜnh vùc lu th«ng vµ ph©n phèi hµng ho¸ nªn vèn lu ®éng chiÕm tØ lÖ chñ yÕu trong vèn kinh doanh, thµnh phÇn vµ c¬ cÊu vèn cña nã còng kh¸c víi vèn lu ®éng trong c«ng nghiÖp vµ x©y dùng. 1.2. Nguån cña vèn lu ®éng. Nguån vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i gåm vèn tù cã, vèn coi nh tù cã vµ vèn ®i vay: - Vèn tù cã gåm: + Nguån vèn ph¸p ®Þnh gåm: nguån vèn lu ®éng do ng©n s¸ch hoÆc cÊp trªn cÊp cho ®¬n vÞ (vèn cÊp lÇn ®Çu vµ cÊp bæ sung), nguån vèn cæ phÇn nghÜa vô do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp hoÆc vèn ph¸p ®Þnh cña chñ xÝ nghiÖp t nh©n. + Nguån vèn tù bæ sung: h×nh thµnh tõ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp (th«ng qua c¸c quü khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt), c¸c kho¶n chªnh lÖch gi¸ hµng ho¸ tån kho. + Nguån vèn liªn doanh, liªn kÕt gåm cã c¸c kho¶n vèn cña c¸c ®¬n vÞ tham gia liªn doanh, liªn kÕt gãp b»ng tiÒn, hµng ho¸, s¶n phÈm, nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô lao ®éng... - Vèn coi nh tù cã: do ph¬ng ph¸p kÕ to¸n hiÖn hµnh cã mét sè kho¶n tiÒn tuy kh«ng ph¶i cña doanh nghiÖp nhng cã thÓ sö dông trong thêi gian rçi ®Ó bæ sung vèn lu ®éng, ngêi ta coi nh lµ vèn tù cã. Thuéc kho¶n nµy cã: tiÒn thuÕ, tiÒn l¬ng, b¶o hiÓm x· héi, chi phÝ trÝch tríc cha ®Õn h¹n ph¶i chi cã thÓ sö dông vµ c¸c kho¶n nî kh¸c. - Nguån vèn ®i vay: ®Ó b¶o ®¶m kÞp thêi thanh to¸n víi ng©n hµng trong khi cha b¸n ®îc hµng hoÆc sù kh«ng khíp trong thanh to¸n, c¸c doanh 13 LuËn v¨n tèt nghiÖp nghiÖp th¬ng m¹i ph¶i thêng xuyªn cã liªn hÖ víi c¸c tæ chøc cho vay nh: ng©n hµng c«ng th¬ng, c¸c tæ chøc tÝn dông, ng©n hµng cæ phÇn... ®Ó vay tiÒn. Nguån vèn ®i vay lµ mét nguån quan träng, tuy nhiªn vay díi c¸c h×nh thøc vay kh¸c nhau cã tØ lÖ l·i suÊt kh¸c nhau vµ ph¶i tr¶ kÞp thêi c¶ vèn vµ l·i vay khi b¸n ®îc hµng. 2. Vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. 2.1. Thµnh phÇn vµ c¬ cÊu vèn cè ®Þnh. Vèn cè ®Þnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña tµi s¶n cè ®Þnh. Vèn nµy dïng ®Ó x©y dùng vµ trang bÞ c¸c lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh kh¸c nhau cña doanh nghiÖp. Tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ph¶n ¸nh c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña doanh nghiÖp, ph¶n ¸nh n¨ng lùc kinh doanh hiÖn cã vµ tr×nh ®é tiÕn bé khoa häc kü thuËt cña doanh nghiÖp. §Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña kinh doanh th¬ng m¹i lµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ lu th«ng hµng hãa. Do ®ã vèn cè ®Þnh cña c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i thêng chØ chiÕm kho¶ng 20% trong tæng sè vèn kinh doanh. Còng nh c¸c ngµnh kh¸c, trong th¬ng m¹i vèn cè ®Þnh biÓu hiÖn díi hai h×nh th¸i: - H×nh th¸i hiÖn vËt: ®ã lµ toµn bé tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp bao gåm: nhµ cöa, vËt kiÕn tróc, m¸y mãc, c«ng cô, thiÕt bÞ ®o lêng thÝ nghiÖm, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, bèc dì hµng ho¸... - H×nh th¸i tiÒn tÖ: ®ã lµ gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh cha khÊu hao vµ vèn khÊu hao khi cha sö dông ®Ó t¸i s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh, lµ bé phËn vèn cè ®Þnh ®· hoµn thµnh vßng lu©n chuyÓn vµ trë vÒ h×nh th¸i tiÒn tÖ ban ®Çu. Tµi s¶n cè ®Þnh ®îc ph©n lo¹i theo nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau: - Theo h×nh th¸i biÓu hiÖn, tµi s¶n cè ®Þnh bao gåm: + Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh: lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng chñ yÕu, cã h×nh th¸i vËt chÊt, cã gi¸ trÞ lín, thêi gian sö dông dµi, tham gia vµo nhiÒu chu kú kinh doanh nhng vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i ban ®Çu nh: kho tµng, nhµ xëng, cöa hµng, m¸y mãc, thiÕt bÞ xÕp dì hµng ho¸... + Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh: lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt thÓ hiÖn mét lîng gi¸ trÞ ®· ®îc ®Çu t cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn nhiÒu chu kú kinh doanh cña doanh nghiÖp. VÝ dô nh: chi phÝ sö dông ®Êt, chi phÝ b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ... 14 LuËn v¨n tèt nghiÖp - C¨n cø vµo môc ®Ých sö dông, cã c¸c nhãm tµi s¶n cè ®Þnh sau: + Nhãm tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong kinh doanh: ®ã lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô trùc tiÕp cho ho¹t ®éng mua, b¸n, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn hµng ho¸. + Nhãm tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý nh: nhµ lµm viÖc, nhµ tiÕp kh¸ch, phßng héi häp, y tÕ, thÓ thao... + Nhãm tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho nhu cÇu phóc lîi cña c¸n bé c«ng nh©n viªn nh nhµ nghØ, ph¬ng tiÖn ®a ®ãn c«ng nh©n... + Nhãm tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cÇn dïng ®ang chê sö lý: ®ã lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh doanh nghiÖp kh«ng cã nhu cÇu, nh÷ng tµi s¶n h háng ®ang chê gi¶i quyÕt thanh lý. - C¨n cø vµo c«ng dông kinh tÕ, tµi s¶n cè ®Þnh ®îc chia ra thµnh c¸c lo¹i sau: + Nhµ lµm viÖc hµnh chÝnh, nhµ kho, cöa hµng, nhµ ®Ó s÷a ch÷a, ®Ó s¶n xuÊt n¨ng lîng, nhµ ®Ó xe, phßng thÝ nghiÖm... + C¸c c«ng tr×nh x©y dùng vµ vËt kiÕn tróc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô trong kinh doanh th¬ng m¹i nh: cÇu ®Ó bèc dì vËt t, hµng ho¸, ®êng « t«, ®êng d©y t¶i ®iÖn... + C¸c c«ng cô, thiÕt bÞ, m¸y mãc, ph¬ng tiÖn c©n, ®o, b¶o qu¶n, chøa ®ùng dïng trong kinh doanh nh c¸c lo¹i c©n, c¸c gi¸ ®Ó chøa hµng, cÇn trôc, cÇn cÈu, m¸y chuyÓn t¶i, ph¬ng tiÖn tÝnh to¸n, b¸o ®éng cøu ho¶... + C¸c lo¹i dông cô ®å nghÒ chuyªn dïng ®Ó ®ãng gãi hµng ho¸, th¸o më bao b×, ph©n lo¹i, chuÈn bÞ hµng ho¸... + C¸c lo¹i ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn nh « t« t¶i, « t« chuyªn dïng, r¬ moãc, xe chuyÓn hµng... + C¸c lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh kh¸c kh«ng ë c¸c nhãm kÓ trªn nh bao b× tµi s¶n, container... - C¨n cø vµo t×nh h×nh sö dông, tµi s¶n cè ®Þnh ®îc chia thµnh: + Tµi s¶n cè ®Þnh ®ang sö dông: lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp ®ang sö dông cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc phóc lîi, sù nghiÖp hay an ninh quèc phßng cña doanh nghiÖp. 15 LuËn v¨n tèt nghiÖp + Tµi s¶n cè ®Þnh cha cÇn dïng: lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hay c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña doanh nghiÖp song hiÖn t¹i cha cÇn dïng, ®ang ®îc dù tr÷ ®Ó sö dông sau nµy. + Tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cÇn dïng chê thanh lý: lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cÇn thiÕt hay kh«ng phï hîp víi nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, cÇn ®îc thanh lý, nhîng b¸n ®Ó thu håi vèn ®Çu t ®· bá ra ban ®Çu. Trong c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i kh«ng ph¶i lóc nµo, ë doanh nghiÖp nµo còng ®ñ c¸c thµnh phÇn nãi trªn cña tµi s¶n cè ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, vèn cè ®Þnh cña c¸c doanh nghiÖp sÏ ®îc t¨ng thªm th«ng qua x©y dùng, c¶i t¹o, më réng hoÆc mua s¾m míi. Sù xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu c¸c lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh sÏ lµm cho thµnh phÇn cña tµi s¶n cè ®Þnh ngµy cµng phong phó, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña doanh nghiÖp ngµy cµng hiÖn ®¹i. C¬ cÊu tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®îc tÝnh b»ng c¸c lo¹i, sè lîng tµi s¶n cè ®Þnh vµ tû träng cña mçi lo¹i so víi toµn bé tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp. C¬ cÊu ®ã vµ sù thay ®æi cña nã lµ nh÷ng chØ tiªu quan träng nãi lªn tr×nh ®é kü thuËt vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh doanh cña ngµnh lu th«ng hµng ho¸. Nã ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña tõng doanh nghiÖp vµ gióp cho viÖc x¸c ®Þnh ph¬ng híng t¸i s¶n xuÊt më réng tµi s¶n cè ®Þnh. ChØ tiªu c¬ cÊu TSC§ = Gi¸ trÞ mét lo¹i TSC§  * 100% Gi¸ trÞ toµn bé TSC§ 2.2. Nguån cña vèn cè ®Þnh. Còng nh vèn lu ®éng, vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh: - Nguån vèn ph¸p ®Þnh: gåm vèn cè ®Þnh do ng©n s¸ch, do cÊp trªn cÊp ph¸t cho doanh nghiÖp, vèn cæ phÇn do c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp b»ng tµi s¶n cè ®Þnh, hoÆc vèn ph¸p ®Þnh do chñ xÝ nghiÖp bá ra ban ®Çu khi thµnh lËp xÝ nghiÖp t nh©n. - Nguån vèn tù bæ sung: gåm vèn cè ®Þnh cña nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh ®· ®îc ®Çu t hoÆc mua s¾m b»ng quü xÝ nghiÖp. 16 LuËn v¨n tèt nghiÖp - Nguån vèn liªn doanh, liªn kÕt: gåm c¸c kho¶n vèn do c¸c ®¬n vÞ tham gia liªn doanh, liªn kÕt gãp b»ng tµi s¶n cè ®Þnh vµ b»ng vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ®· hoµn thµnh. 3. Sù cÇn thiÕt cña viÖc sö dông vèn kinh doanh cã hiÖu qu¶ trong c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Sö dông vèn trong kinh doanh th¬ng m¹i lµ mét kh©u cã tÇm quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ cña kinh doanh v× bÊt cø kh©u nµo trong kinh doanh còng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò sö dông vèn. Tuy nhiªn, viÖc sö dông vèn kinh doanh l¹i lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña tÊt c¶ c¸c kh©u, c¸c bé phËn trong kinh doanh, tõ ph¬ng híng kinh doanh ®Õn c¸c biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn, còng nh sù qu¶n lý, h¹ch to¸n theo dâi, kiÓm tra, nghÖ thuËt kinh doanh vµ c¬ héi kinh doanh. Môc tiªu còng nh ý tëng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ híng tíi hiÖu qu¶ kinh tÕ trªn c¬ së khai th¸c vµ sö dông mét c¸ch triÖt ®Ó mäi nguån lùc s½n cã. ChÝnh v× thÕ, c¸c nguån lùc kinh tÕ trªn c¬ së khai th¸c vµ sö dông, ®Æc biÖt lµ nguån vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Khai th¸c sö dông c¸c tiÒm lùc vÒ vèn sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ thùc sù cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. V× vËy viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn lµ nhu cÇu thêng xuyªn b¾t buéc cña bÊt cø doanh nghiÖp nµo trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §¸nh gi¸ ®óng hiÖu qu¶ sö dông vèn sÏ thÊy ®îc chÊt lîng cña viÖc s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung vµ viÖc sö dông vèn nãi riªng. Môc ®Ých cña sö dông vèn trong kinh doanh lµ nh»m b¶o ®¶m nhu cÇu tèi ®a vÒ vèn cho viÖc ph¸t triÓn kinh doanh hµng ho¸ trªn c¬ së nguån vèn cã h¹n ®îc sö dông mét c¸ch hîp lý, tiÕt kiÖm ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. §Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn yªu cÇu c¬ b¶n cña viÖc sö dông vèn lµ: - B¶o ®¶m sö dông vèn ®óng ph¬ng híng, ®óng môc ®Ých vµ ®óng kÕ ho¹ch kinh doanh cña doanh nghiÖp. - ChÊp hµnh ®óng c¸c quy ®Þnh vµ chÕ ®é qu¶n lÝ lu th«ng tiÒn tÖ cña nhµ níc. - H¹ch to¸n ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kÞp thêi sè vèn hiÖn cã vµ t×nh h×nh sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp. 17 LuËn v¨n tèt nghiÖp III. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. 1. C¸c nh©n tè chñ quan. §©y lµ nh÷ng nh©n tè chñ yÕu quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp bao gåm: - C¬ cÊu vèn: bè chÝ c¬ cÊu vèn cµng hîp lý bao nhiªu th× hiÖu qu¶ sö dông vèn cµng ®îc n©ng cao. Bè trÝ c¬ cÊu vèn kh«ng phï hîp lµm mÊt c©n ®èi gi÷a tµi s¶n lu ®éng vµ tµi s¶n cè ®Þnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thõa hoÆc thiÕu mét lo¹i tµi s¶n nµo ®ã sÏ lµm gi¶m hiÖu qu¶ sö dông vèn. - ViÖc huy ®éng vèn còng ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn. Huy ®éng vèn lµ ®Ó sö dông vèn, do vËy nhu cÇu sö dông vèn ®Õn ®©u, doanh nghiÖp huy ®éng vèn ®Õn ®ã ®Ó kh«ng x¶y ra t×nh tr¹ng thõa hoÆc thiÕu vèn. ViÖc huy ®éng vèn hîp lý sÏ ®¶m b¶o cho viÖc sö dông vèn cã hiÖu qu¶ cao h¬n. MÆt kh¸c sö dông vèn cßn chÞu ¶nh hëng cña tû lÖ l·i suÊt huy ®éng vµ thêi gian huy ®éng vèn. Lùa chän vµ t×m ®îc nguån tµi trî thÝch hîp lµ nh©n tè trùc tiÕp quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Chi phÝ kinh doanh: lµ yÕu tè ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn. ChÝ phÝ t¨ng lµm gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô t¨ng theo dÉn ®Õn søc tiªu thô gi¶m lµm gi¶m hiÖu qu¶ sö dông vèn. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp lu«n phÊn ®Êu gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ trêng, qu¸ tr×nh tiªu thô diÔn ra nhanh h¬n, t¨ng vßng quay cña vèn, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Lùa chän ph¬ng ¸n kinh doanh thÝch hîp: trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, quy m« vµ tÝch chÊt s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp lµ do thÞ trêng quyÕt ®Þnh. Kh¶ n¨ng nhËn biÕt, dù ®o¸n thÞ trêng vµ n¾m b¾t thêi c¬ lµ nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong kinh doanh. V× vËy, viÖc lùa chän ®óng ph¬ng ¸n kinh doanh cã ¶nh hëng lín ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp. C¸c ph¬ng ¸n kinh doanh ph¶i ®îc x©y dùng trªn c¬ së tiÕp cËn thÞ trêng. Cã nh vËy s¶n phÈm s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp míi cã kh¶ n¨ng tiªu thô ®îc, vèn lu ®éng lu©n chuyÓn ®Òu ®Æn, tµi s¶n cè ®Þnh míi cã kh¶ n¨ng ph¸t huy hÕt c«ng suÊt, hiÖu qu¶ sö dông vèn cao. - C¸c mèi quan hÖ cña doanh nghiÖp: nh÷ng mèi quan hÖ nµy thÓ hiÖn trªn hai ph¬ng diÖn lµ quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng vµ gi÷a 18 LuËn v¨n tèt nghiÖp doanh nghiÖp víi nhµ cung cÊp. §iÒu nµy rÊt quan träng bëi nã ¶nh hëng tíi nhÞp ®é s¶n xuÊt kinh doanh, kh¶ n¨ng ph©n phèi s¶n phÈm, lîng hµng ho¸ tiªu thô vµ ®Æc biÖt lµ ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. §Ó t¹o ®îc mèi quan hÖ nµy doanh nghiÖp ph¶i cã kÕ ho¹ch cô thÓ trong viÖc cñng cè c¸c b¹n hµng truyÒn thèng vµ t×m kiÕm thªm b¹n hµng míi. C¸c biÖn ph¸p mµ doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông nh: më réng m¹ng líi giao dÞch, t×m nguån hµng, tiÕn hµnh c¸c chÝnh s¸ch tÝn dông kh¸ch hµng, ®æi míi quy tr×nh thanh to¸n sao cho thuËn tiÖn, t¨ng cêng c«ng t¸c xóc tiÕn, qu¶ng c¸o, khuyÕn m¹i... - Tr×nh ®é tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh cña doanh nghiÖp: ®©y lµ yÕu tè v« cïng quan träng ®èi víi kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Mét bé m¸y qu¶n lý tèt cã tr×nh ®é qu¶n lý cao sÏ gióp cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®¹t kÕt qu¶ cao vµ ngîc l¹i. Do ®ã doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸n bé qu¶n lý tµi chÝnh vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ®Ó ®¶m b¶o an toµn vÒ tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh. 2. C¸c nh©n tè kh¸ch quan. - C¬ chÕ qu¶n lý vµ c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ níc: tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, mäi doanh nghiÖp ®îc tù do lùa chän ngµnh nghÒ kinh doanh theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ kh¶ n¨ng cña m×nh. Nhµ níc t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i trêng thuËn lîi cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh theo nh÷ng ngµnh nghÒ mµ doanh nghiÖp ®· lùa chän vµ híng c¸c ho¹t ®éng ®ã theo chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. V× vËy, chØ mét thay ®æi nhá trong c¬ chÕ qu¶n lý vµ chÝnh s¸ch cña nhµ níc còng ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh: viÖc quy ®Þnh trÝch khÊu hao, tû lÖ trÝch lËp c¸c quü, c¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch vÒ thuÕ xuÊt nhËp khÈu... Nãi chung, sù thay ®æi c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch cña nhµ níc sÏ g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho viÖc sö dông vèn cã hiÖu qu¶ trong doanh nghiÖp. Song nÕu doanh nghiÖp nhanh chãng n¾m b¾t ®îc nh÷ng thay ®æi vµ thÝch nghi th× sÏ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng vµ cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn vµ më réng kinh doanh, ph¸t huy kh¶ n¨ng s¸ng t¹o trong qu¶n lý ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. - Sù t¸c ®éng cña thÞ trêng: tuú theo lo¹i thÞ trêng mµ doanh nghiÖp tham gia sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng riªng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp. NÕu thÞ trêng mµ doanh nghiÖp tham gia lµ thÞ trêng tù do c¹nh tranh, s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®· cã uy tÝn víi ngêi tiªu dïng th× ®ã 19 LuËn v¨n tèt nghiÖp sÏ lµ t¸c nh©n tÝch cùc thóc ®Èy doanh nghiÖp më réng thÞ trêng vµ t¨ng doanh thu cho doanh nghiÖp. Cßn ®èi víi thÞ trêng kh«ng æn ®Þnh th× hiÖu qu¶ sö dông vèn kinh doanh còng kh«ng æn ®Þnh do kÕt qu¶ kinh doanh thÊt thêng nªn vèn kh«ng ®îc bæ sung kÞp thêi. HiÖn nay ë níc ta thÞ trêng tµi chÝnh cha ph¸t triÓn hoµn chØnh, c¸c chÝnh s¸ch c«ng cô nî trung vµ dµi h¹n cßn h¹n chÕ, gi¸ cña vèn cha thùc sù biÕn ®éng theo gi¸ thÞ trêng mµ chñ yÕu lµ gi¸ ¸p ®Æt. §©y lµ ®iÒu hÕt søc khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc huy ®éng vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh còng nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t trong trêng hîp cã vèn nhµn rçi. §iÒu nµy cho thÊy, ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých sö dông vèn cã hiÖu qu¶ lµ hoµn toµn kh«ng dÔ dµng. §©y lµ yÕu tè mµ doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng tù kh¾c phôc song l¹i cã ¶nh hëng kh«ng nhá tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, lµm ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp. Ch¬ng II Thùc tr¹ng sö dông vèn kinh doanh ë c«ng ty X¨ng DÇu B¾c T©y Nguyªn. 20