Tài liệu Việc tạo biểu tượng lịch sử trong giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại (lớp 10 chương trình chuẩn) trên địa bàn tp đà nẵng.

1 ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA SỬ ---------- HỒ THỊ MỸ LỆ Việc tạo biểu tượng lịch sử trong giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại ( lớp 10 chương trình chuẩn) trên địa bàn TP Đà Nẵng KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP 2 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục từ lâu luôn là quốc sách hàng đầu trong chiến lược phát triển của đất nước ta. Đại hội toàn quốc lần thứ VII của Đảng đã xác định mục tiêu giáo dục đào tạo của nước ta là “ nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, hình thành đội ngũ lao động có tri thức và tay nghề, có năng lực thực hành, tự chủ, năng động sáng tạo, có đạo đức cách mạng, tinh thần yêu nước, yêu chủ ngĩa xã hội” [ 33 ; 81]. Gia đình- nhà trường- xã hội có mối quan hệ khăng khít, giúp đỡ lẫn nhau trong việc đào tạo nên thế hệ nhân tài tương lai cho đất nước. Việc học tập lịch sử ở trường THPT cung cấp cho học sinh kiến thức cơ bản về khoa học xã hội, giúp cho quá trình nhận thức ban đầu của các em về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới. Môn lịch sử với những chức năng và nhiệm vụ của mình đã phần nào thực hiện tốt công việc của mình trong việc cung cấp và bổ sung kiến thức, làm hành trang vào đời cho các em. Một vấn đề được đặt ra hiện nay là việc giảng dạy và học tập lịch sử có quá nhiều điều đáng nói. Do tâm lí môn chính, môn phụ của phụ huynh, học sinh, do phương pháp giảng dạy của giáo viên chưa có hiệu quả mà việc học tập lịch sử ngày càng có xu hướng đi xuống. Để khắc phục tình trạng này ngoài tâm lí của học sinh thì giáo viên cũng cần phải có những phương pháp dạy học hiệu quả, thu hút sự chú ý của học sinh. Việc tạo biểu tượng trong dạy học lịch sử giúp cho học sinh tái tạo được hình ảnh của những sự kiện xảy ra trong quá khứ trên tất cả các mặt của đời sống xã hội, tạo nên sự nhận thức cụ thể về thời gian trong đó diễn ra các sự kiện lịch sử, về sự nhận thức đi lên hợp lôgic của xã hội loài người, cũng như của dân tộc, tái hiện lại bức tranh lịch sử đúng như nó đã từng tồn tại. Việc nhận thức đúng các thời đại lịch sử giúp các em phân kì được các giai đoạn lịch sử, hiểu rõ được bản chất của từng thời kì lịch sử. Giai đoạn lịch sử thế giới cận đại với nhiều sự kiện lịch sử, đặc biệt là các cuộc cách mạng tư sản đã đánh đổ chế độ phong kiến, mở đường cho chế độ tư bản 3 chủ nghĩa hình thành và trở thành hệ thống thế giới. Cách mạng tư sản với sự ra đời của các bản Tuyên ngôn “ Tuyên ngôn độc lập của Bắc Mỹ, Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp” để lại những giá trị nhân văn cho tới bây giờ. Cách mạng tư sản cũng đã sinh ra nước Mỹ, một đất nước có vị thế và tiếng nói ảnh hưởng rất lớn trên trường quốc tế với sức mạnh của đồng đô la… Tạo biểu tượng lịch sử với việc cụ thể hóa thời điểm xảy ra sự kiện lịch sử, sử dụng tài liệu hiện vật, tài liệu văn học, tài liệu lịch sử địa phương, tiểu sử nhân vật lịch sử…giúp học sinh hiểu đúng các sự kiện lich sử, bản chất của các sự kiện lịch sử, nắm vững ghi nhớ sâu sắc những gì đã diễn ra trong một giai đoạn lịch sử của thế giới. Xuất phát từ những vấn đề lý luận và thực tiễn trên, tôi đã chọn đề tài “ Việc tạo biểu tượng lịch sử trong giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại ( lớp 10 chương trình chuẩn) trên địa bàn TP Đà Nẵng” để góp phần nâng cao hiệu quả chương trình dạy - học lịch sử ở các trường THPT. 2. Lịch sử vấn đề Đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề tạo biểu tượng trong dạy học lịch sử ở trường THPT ở các mức độ khác nhau. Các công trình lý luận về việc tạo biểu tượng lịch sử được trình bày trong các giáo trình phương pháp dạy học lịch sử ở bậc Đại học, Cao đẳng. Điển hình nhất là cuốn “ Phương pháp dạy học lịch sử” của GS. TS Phan Ngọc Liên ( chủ biên), PGS. TS Trịnh Đình Tùng, PGS. TS Nguyễn Thị Côi, xuất bản năm 2002. Trong chương V “ Hình thành tri thức lịch sử cho học sinh” có phần tạo biểu tượng lịch sử. Trong phần này, tác giả cũng đã nêu khái quát những vấn đề liên quan đến việc tạo biểu tượng lịch sử, về khái niệm, phân loại và các biện pháp sư phạm tạo biểu tượng lịch sử. Ở mức độ chi tiết hơn có cuốn “ Tạo biểu tượng dạy học lịch sử thời Nguyễn cho học sinh phổ thông”( 2005) ( Trích sách lịch sử nhà Nguyễn - một cách tiếp cận mới), NXB ĐHSP Hà Nội, . Tạo biểu tượng lịch sử sử dụng rất nhiều tài liệu văn học liên quan đến các bài học. Liên quan đến vấn đề này có luận văn thạc sĩ của Hồ Phi Cường ( trường ĐHSP Huế) 4 với đề tài “ Sử dụng tài liệu văn học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sư Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945” ở trường THPT ( chương trình chuẩn). Trong luận văn của mình, tác giả đã đưa ra những tác phẩm văn học có giá trị trong giai đoạn 1930 - 1945 để diển tả lại bối cảnh lịch sử đất nước lúc bấy giờ. Đây cũng là một trong những biện pháp sư phạm tạo biểu tượng lịch sử nhưng chỉ là một phần nào đó của vấn đề. Do đó, chưa thể trình bày được hết các biện pháp sư phạm cần được sử dụng để giảng dạy lịch sử. Cũng với đề tài này có bài viết của PGS. TS Đặng Văn Hồ với bài viết “ Tạo biểu tượng các nhân vật lịch sử - một biện pháp sư phạm hình thành tri thức lịch sử cho học sinh” , đăng trên tạp chí lịch sử Đảng, số 5 ( 2007) . Bài viết cũng đã nêu bật được một số biện pháp sư phạm tạo biểu tượng lịch sử, nhưng chỉ liên quan đến các nhân vật lịch sử, chưa nhắc đến các biện pháp tạo biểu tượng khác. Ngoài các công trình nghiên cứu và các bài viết của các tác giả về các hình thức và biện pháp sư phạm tạo biểu tượng lịch sử nhưng cũng chỉ là một biện pháp, một hình thức nào đó, chưa đầy đủ và hệ thống. Như vậy, cho đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu một cách công phu, đầy đủ các biện pháp sư phạm tạo biêu tượng trong việc giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại. Đây chính là vấn đề cần giải quyết của đề tài. 3. Đối tượng, phạm vi, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài a. Đối tượng nghiên cứu Việc tạo biểu tượng lịch sử để giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại ( lớp 10 - chương trình chuẩn) ở trường THPT. b. Phạm vi nghiên cứu Tạo biểu tượng lịch sử để giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản ( lớp 10 - chương trình chuẩn) trên địa bàn TP Đà Nẵng. c. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu đề tài “ Việc tạo biểu tượng lịch sử để giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại” nhằm xác định những biện pháp, nội dung và hình thức sư phạm 5 phù hợp, giúp học sinh hiểu đúng bản chất của các sự kiện, hiện tượng lịch sử đã xảy ra thời cận đại, nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử ở trường THPT. d. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu chương trình lịch sử lớp 10 ở trường THPT để xác định mức độ, dung lượng các sự kiện, hiện tượng lịch sử trong các cuộc cách mạng tư sản để vận dụng vào việc giảng dạy. - Tiến hành điều tra cơ bản về việc giảng dạy lịch sử thế giới cận đại ở các trường THPT hiện nay. - Tìm hiểu cơ sở lý luận về việc tạo biểu tượng lịch sử và ý nghĩa của nó. - Lựa chọn và góp thêm những hình thức, biện pháp phù hợp trong việc giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại. - Tiến hành thực nghiệm giáo dục để kiểm tra, đánh giá tính khả thi của đề tài. 4. Phương pháp nghiên cứu Cơ sở phương pháp luận của đề tài là lý luận chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục nói chung và dạy học lịch sử nói riêng là những nguyên tắc pháp lý của lý luận dạy học hiện đại. Phương pháp nghiên cứu cụ thể: - Nghiên cứu tài liệu: chúng tôi tìm hiểu các công trình nghiên cứu về lý luận dạy học hiện đại của thế giới, tham khảo các công trình của tâm lý học và giáo dục học có liên quan. Nghiên cứu các tài liệu lịch sử viết về các sự kiện, hiện tượng lịch sử, các nhân vật, các tác phẩm văn học, các báo, tạp chí… có liên quan để tiến hành đề tài. - Điều tra cơ bản: tiến hành điều tra tình hình giảng dạy của giáo viên và mức độ nhận thức của học sinh về các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử. Tất cả được điều tra bằng câu hỏi trắc nghiệm. - Thực nghiệm sư phạm: tiến hành giảng dạy thực nghiệm tại 3 trường phổ thông để rút ra kết luận. 5. Đóng góp của đề tài Khóa luận tốt nghiệp “ Việc tạo biểu tượng lịch sử trong giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại (lớp 10 – chương trình chuẩn) trên địa bàn thành phố Đà 6 Nẵng” góp phần quan trọng trong việc đưa ra phương pháp dạy học có hiệu quả trong việc cung cấp kiến thức lịch sử cho học sinh, giúp học sinh ghi nhớ tốt hơn các sự kiện, hiện tượng lịch sử, hiểu hơn về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới. Ngoài ra, những biện pháp mà khóa luận đưa ra cũng góp phần làm cho bài học lịch sử sinh động hơn, phong phú hơn, góp phần bổ sung vào phương pháp dạy học tích cực của người giáo viên trong việc truyền thụ kiến thức cho học sinh. 6. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phần phụ lục, đề tài gồm 3 chương trong phần nội dung. Chương 1: Cơ sơ lý luận và thực tiễn của việc tạo biểu tượng lịch sử để giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản ở trường THPT ( lớp 10 - chương trình chuẩn) trên địa bàn TP Đà Nẵng. Chương 2: Các loại biểu tượng được sử dụng trong giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại ( lớp 10 - chương trình chuẩn) ở trường THPT Chương 3: Một số hình thức và biện pháp sư phạm tạo biểu tượng được sử dụng trong giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản (lớp 10 - chương trình chuẩn) trên địa bàn TP Đà Nẵng. 7 PHẦN NỘI DUNG Chương 1 : Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tạo biểu tượng lịch sử để giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại ( lớp 10 – chương trình chuẩn) trên địa bàn TP Đà Nẵng 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Khái niệm biểu tượng, biểu tượng lịch sử 1.1.1.1. Biểu tượng Khái niệm biểu tượng là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học xã hội khác nhau. Theo từ điển Tiếng Việt (GS Hoàng Phê, chủ biên ) “biểu tượng là hình ảnh tượng trưng, hình ảnh của nhận thức, cao hơn cảm giác, cho ta hình ảnh của sự vật còn giữ lại trong đầu óc khi tác dụng của sự vật vào giác quan đã chấm dứt ”. Theo từ điển tâm lí học “ Biểu tượng là hình ảnh của các vật thể, cảnh tượng và sự kiện xuất hiện trên cơ sở nhớ lại hay tưởng tượng. Khác với tri giác, biểu tượng có thể mang tính khái quát. Nếu tri giác chỉ mang tính hiện tại, thì biểu tượng liên quan đến quá khứ và tương lai”. Theo tâm lí học “ biểu tượng chính là những hình ảnh của các sự vật, hiện tượng của thế giới xung quanh ta được giữ lại trong ý thức và hình thành trên cơ sở tri giác, cảm giác xảy ra trước đó” [ 27;180]. Trong quá trình tri giác thế giới khách quan con người phản ánh sự vật, hiện tượng xung quanh mình dưới dạng các hình ảnh và sự phản ánh đó mang tính trực quan. Các hình ảnh mang tính trực quan đó luôn tác động lên các cơ quan thụ cảm khác nhau của hệ thần kinh con người và được duy trì một khoảng thời gian nhất định trong ý thức của họ. Với quan điểm trên P.A Đu-rích cho rằng “ Biểu tượng là những hình ảnh của sự vật, hiện tượng của thế giới xung quanh được giữ lại trong ý thức và hình thành trên cơ sở tri giác và cảm giác xảy ra trước đó”. Tuy nhiên, trong thực tế các biểu tượng thường mờ hơn các tri giác và những dấu hiệu về sự vật, hiện tượng đã 8 được tri giác có thể không có trong biểu tượng. Quá trình tri giác luôn mang tính trực quan cụ thể. Các hình ảnh biểu tượng được phản những đặc điểm bên ngoài của sự vật, hiện tượng và trong những trường hợp khác nó phản ánh cả những đặc điểm bên trong của sự vật. Như vậy, biểu tượng là những hình ảnh của sự vật, hiện tượng của thế giới xung quanh được hình thành trên cở sở cảm giác và tri giác đã xảy ra trước đó, được giữ lại trong ý thức hay là những hình ảnh mới được hình thành trên cơ sở những hình ảnh đã có từ trước. Biểu tượng không hoàn toàn là thức tế, bởi vì nó là sự xây dựng lại thực tế sau khi đã được tri giác. Tuy nhiên, những hình ảnh đó cũng không hoàn toàn là kết quả chủ quan xuất phát từ những hoạt động tâm lí của chủ thể. Biểu tượng chính là hiện tượng chủ quan của đối tượng về hiện tượng khách quan đã được tri giác từ trước. 1.1.1.2. Biểu tượng lịch sử Do đặc trưng của sự nhận thức lịch sử, học tập lịch sử không bắt đầu từ nhận thức sinh động vì lịch sử là những cái đã qua, không thể trực tiếp quan sát quá khứ cũng như tái tạo nó trong phòng thí nghiệm như toán học, vật lí hay hóa học . “ Học lịch sử không thể trực quan, không thể tái diễn lịch sử trong phòng thí nghiệm” [ 2;56] Bởi vậy việc học tập lịch sử phải bắt đầu từ việc nắm các sự kiện và tạo biểu tượng lịch sử. Trong học tập lịch sử, không có biểu tượng nảy sinh từ trực giác đối với các sự kiện, hiện tượng lịch sử mà việc hình thành nên những biểu tượng lịch sử phải dựa trên những hiện tượng, sự kiện lịch sử mà con người đã được nhận thức từ trước để nhằm tái tạo lại một cách chính xác và sinh động. Để giúp học sinh nhận thức đúng lịch sử thì giáo viên cần phải tạo biểu tượng lịch sử, bởi việc học tập lịch sử cũng tuân thủ theo quy luật chung của quá trình nhận thức là đi từ nhận thức cảm tính lên nhận thức lí tính. Học sinh nhận thức thông qua việc tạo nên hình ảnh về quá khứ bằng các hoạt động của giác quan: thị giác tạo nên những hình ảnh trực quan, thính giác đem lại hình ảnh của quá khứ thông qua lời giảng của giáo viên, từ đó giúp học sinh hình thành được biểu tượng thông qua những thông tin mà giáo viên đưa ra. Như vậy, biểu tượng lịch sử là “ hình ảnh về những sự kiện, 9 nhân vật lịch sử, điều kiện địa lý .v..v. được phản ánh trong óc học sinh với những nét chung nhất, điển hình nhất” [ 19;189 ]. Tuy nhiên, cần nhớ rằng biểu tượng lịch sử không chỉ gồm những biểu hiện bên ngoài vô cùng đa dạng của hiện thực mà còn bao gồm những dấu hiệu của sự vật, hiện tượng được phơi bày ra. Vì “biểu tượng không chỉ dừng lại ở việc miêu tả bên ngoài mà còn đi sâu vào bản chất sự kiện” [ 19;52 ]. Việc tạo biểu tượng cho học sinh là một vấn đề khó khăn vì “ yêu cầu cơ bản của dạy học lịch sử là phải tái tạo lại những hình ảnh về các sự kiện đúng như nó tồn tại, mà những sự kiện đó học sinh không được trực tiếp quan sát, x a lạ với đời sống hiện nay, với kinh nghiệm và hiểu biết của các em” [ 2;189 ]. Chính vì vậy, vai trò của người giáo viên là vô cùng quan trọng “ giáo viên phải làm cho các sự kiện lịch sử xích lại gần với khả năng hiểu biết của các em” . Cũng như biểu tượng nói chung, biểu tượng lịch sử tái hiện những đặc trưng cơ bản nhất của sự kiện, hiện tượng lịch sử. Biểu tượng lịch sử rất gần với khái niệm sơ đẳng, chính là cơ sở để hình thành khái niệm cho học sinh. 1.1.2. Ý nghĩa, vai trò của việc tạo biểu tượng trong dạy học lịch sử Lịch sử là những gì đã thuộc về quá khứ. “ Trong đời sống xã hội cũng như trong thiên nhiên nói chung, không có cái gì trôi qua mà không có dấu vết”[ 24;176]. Dấu vết lịch sử giúp con người ta hiểu rõ hơn về quá khứ, về những gì đã từng xảy ra. Việc dạy học lịch sử nói chung và việc tạo biểu tượng lịch sử nói riêng tất cả đều nhằm mục đích là giáo dục, giáo dưỡng và phát triển, tức là cung cấp kiến thức cho học sinh, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, khả năng nhận thức và hành động của học sinh. Biểu tượng lịch sử là một phần không thể thiếu trong tiến trình dạy học, góp phần phát triển toàn diện tri thức và đạo đức cho học sinh. 1.1.2.1. Về mặt giáo dưỡng Trong cuốn “Hệ tư tưởng Đức”, Các-mác và Eng-ghen đã xác định rằng “ Chúng tôi chỉ thừa nhận một khoa học duy nhất đó là khoa học lịch sử” chính câu nói đó đã giúp chúng ta thấy được tầm quan trọng đáng kể của bộ môn lịch sử. Bộ môn lịch sử 10 với những ưu thế của mình sẽ cung cấp những kiến thức khoa học, tạo cho học sinh vốn kiến thức lịch sử nhất định để hiểu đúng lịch sử như nó từng tồn tại. Học lịch sử cũng như các bộ môn khác, trước hết cần phải cung cấp kiến thức cho học sinh, đảm bảo những kiến thức đó thực hiện đúng chức năng của mình là truyền đạt cho học sinh những kiến thức về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới. Tạo biểu tượng lịch sử cho học sinh là một trong những biện pháp hữu hiệu giúp học sinh có thế ghi nhớ kiến thức lịch sử một cách tốt nhất. Con người làm ra lịch sử và con người viết lại lịch sử. Trong lịch sử thì sự kiện lịch sử là những việc để lại dấu ấn sâu sắc và đậm nét nhất. Cùng với các sự kiện lịch sử thì nhân vật lịch sử cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng, đó chính là yếu tố tạo nên các sự kiện lịch sử. Mỗi loại sự kiện lịch sử phản ánh một mặt khác nhau của đời sống xã hội. Sự kiện kinh tế phản ánh những biến cố, hiện tượng và quá trình của lịch sử phát triển kinh tế của đời sống vật chất chất con người. Sự kiện chính trị phản ánh những biến cố, hiện tượng và quá trình phát triển chính trị, đấu tranh giai cấp, sự hưng thịnh và suy vong của các quốc gia. Các loại sự kiện này không đối lập nhau mà có mối liên hệ, quan hệ chặt chẽ, giúp học sinh thấy được sự phong phú và đa dạng của lịch sử xã hội, phát triển hợp quy luật. Ví dụ khi dạy bài “ Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII” với sự kiện tấn công ngục Bax-ti ngày 14 – 7 – 1789. Sự kiện này phản ánh những vấn đề chủ yếu của lịch sử, về những mối quan hệ, những mâu thuẫn giữa các giai cấp trong xã hội Pháp trước cách mạng. Cách mạng thành công đóng góp vai trò to lớn là quần chúng nhân dân, trong đó người lãnh đạo đóng vai trò rất quan trọng. Từ các sự kiện lịch sử, giáo viên tạo biểu tượng cho học sinh về các nhân vật lịch sử. Biểu tượng nhân vật lịch sử đúng đắn tức là những biểu tượng phản ánh về nhân vật lịch sử - những cá nhân biểu tượng cho một giai cấp hay một tầng lớp trong xã hội. Mỗi nhân vật lịch sử đại diện cho một giai nhất định, ý chí và nguyện vọng của nhân vật đó đại diện cho cuộc đấu tranh giai cấp mà họ đại diện. Ví dụ khi dạy bài “Thống nhất nước Đức”, giáo viên cần tạo biểu tượng ngắn gọn về Bix-mac “ Đó là một con người độc đoán với bản tính cương quyết, lại thông minh và xảo quyệt, là một nhà chính trị rất khôn khéo. Y là địa chủ 11 quý tộc người Phổ thuộc phái quân chủ chuyên chế, rất căm ghét giai cấp công nhân”…Qua những biểu tượng về nhân vật Bix-mac, chúng ta có thể thấy rằng tuy là một giai cấp đi ngược lại lợi ích của công nhân nhưng Bix-mac là một đại diện điển hình của quý tộc địa chủ, người đã thực hiện thống nhất nước Đức từ trên xuống bằng “sắt và máu”. Việc giảng dạy các nhân vật lịch sử cho phép học sinh hiểu rõ hơn một số vấn đề cơ bản của lịch sử dân tộc cũng như lịch sư thế giới. Nó phản ánh trình độ nhất định lịch sử của một dân tộc, có tác dụng cụ thể hóa một số sự kiện lịch sử giúp cho ta có cái nhìn khái quát về tình hình xã hội, trình độ phát triển của xã hội mà nhân vật đó sinh sống. Cùng với việc tạo tạo biểu tượng về sự kiện và nhân vật lịch sử, giáo viên còn phải sử dụng nhiều biện pháp sư phạm tạo biểu tượng khác để bài học thêm sinh động và cung cấp thêm kiến thức cho học sinh. Một bài học lịch sử, ngoài những sự kiện, nhân vật thì còn có các biểu tượng khác như số liệu, tài liệu văn học, hình tượng hóa sự kiện lịch sử…Tuy không nhiều nhưng cũng góp phần đáng kể trong việc cung cấp thêm kiến thức lịch sử và kiến thức xã hội cho học sinh. Ví dụ khi dạy bài “ Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII” người giáo viên có thể sử dụng số liệu lịch sử để nói về sự chênh lệch dân số và quyền lợi của các giai cấp trong xã hội Pháp lúc bấy giờ. “ Hai đẳng cấp có đặc quyền trong xã hội Pháp là tăng lữ và quý tộc chỉ chiếm 1% dân số nhưng lại giữ vị trí thống trị nước Pháp phong kiến và chuyên chế. Những kẻ đại diện của hai tầng lớp này nắm tất cả những chức vụ cao nhất trong nhà nước và sống trên thành quả lao động của người khác, đồi bại và đớn hèn trong sự nhàn rỗi, không một chút lo nghĩ. Tăng lữ và quý tộc từ lâu đã trở thành bọn ăn bám xã hội. Đẳng cấp thứ ba chiếm 99% dân số nhưng bị tước đoạt mọi quyền chính trị, không được tham gia các cơ quan nhà nước, bị phụ thuộc và phải phục vụ cho các đẳng cấp có quyền”[23;66] Tạo biểu tượng lịch sử giúp học sinh bước đầu hình thành khái niệm lịch sử. Biểu tượng lịch sử được tạo càng phong phú thì bài học sẽ càng trở nên sinh động, cụ thể 12 và lôi cuốn được sự chú ý, hứng thú học tập của các em làm cho kết quả học tập lịch sử nâng cao hơn. 1.1.2.2. Về mặt giáo dục Tạo biểu tượng lịch sử không chỉ cung cấp kiến thức cho học sinh mà “thông qua những hình ảnh cụ thể, sinh động, có sức gợi cảm mới tác động mạnh mẽ đến tư tưởng, tình cảm của các em” [ 19 ; 190] góp phần phát triển, hình thành nhân cách cho học sinh. Không chỉ quan trọng về mặt giáo dưỡng,mà tạo biểu tượng còn phải làm tốt chức năng giáo dục, bồi dưỡng tư tưởng, tạo đức cho các em “ góp phần đóng góp quan trọng vào việc xây dựng con người mới, phục vụ đất nước, phục vụ xã hội” [ 27 ; 5]. Sử học có ưu thế trong việc giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức cho học sinh thông qua những sự kiện, những sự kiện, những câu chuyện quá khứ. “ Chúng ta bắt gặp trong lịch sử những câu chuyện bi thảm, những tình thế bất ngờ, những số phận khác thường, ở đây trước mắt chúng ta hiện lên những con người có những ước mơ, lo âu, những sự thành đạt và cả những tổn thất, bi kịch nữa. Ở đây tất cả đều sẽ làm rung động tình cảm của con người” [ 32 ; 151]. Khả năng giáo dục tình cảm của sử học nói chung và tạo biểu tượng lịch sử nói riêng đều bắt nguồn từ một sự thật là trong khoa học lịch sử có những đặc trưng riêng biệt của việc giáo dục tình cảm, đạo đức do nội dung của khoa học lịch sử và nội dung của việc giảng dạy ở tường phổ thông quy định. Tạo biểu tượng lịch sử sẽ khơi dậy trong lòng học sinh lòng trắc ẩn với những sự việc được nghe, được thấy. Khác với tôn giáo, đề ra phương châm “ tin rồi biết”, chúng ta giáo dục thế hệ trẻ “ biết để tin”. Vì vậy tri thức lịch sử kết hợp với tri thức của nhiều môn khoa học khác giúp học sinh có thể cảm nhận được hết những nỗi cơ cực của con người dưới chế độ phong kiến thối nát. Ví dụ, giáo viên có thể cho học xem bức tranh thân phận người nông dân Pháp trước cách mạng. Hình ảnh người nông dân già nua, khắc khổ phải còng lưng cho bọn lãnh chúa và giáo hội đè đầu cưỡi cổ với những bước đi xiêu vẹo cùng chiếc gậy chống. Trong khi đó, bọn chúng thì cười vui vẻ, sung sướng trên sức lực của người nông dân. Chính điều này cho học sinh thấy được thân phận bần cùng của người nông dân dưới 2 tầng áp bức bóc lột của địa chủ và giáo hội…hình thành cho học sinh niềm 13 thương cảm với người nông dân và càng thêm thù ghét bọn quý tộc phong kiến chỉ biết kiếm sống trên mồ hôi, nước mắt của người khác. Tạo biểu tượng lịch sử không chỉ dạy cho học sinh tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc mà còn “ hình thành phẩm chất đạo đức, chính trị cho học sinh” và “ để cho các em có những phẩm chất nhất định” . Các em sẽ học tập trước tiên ở các nhân vật lịch sử những tấm gương anh hùng, nhũng con người đấu tranh cho độc lập của đất nước. Ngoài ra, với các nhân vật nổi tiếng có tầm ảnh hưởng to lớn trên thế giới như G.Oasinhtơn, Lin côn thì các em sẽ học tập được các ông sự tài tình trong việc lãnh đạo, đưa đất nước đi qua những giai đoạn khó khăn nhất trên con đường phát triển. Với Lin- côn các em sẽ học được ở ông tinh thần vượt qua mọi khó khăn, khả năng tự học và vượt lên số phận... Mọi thành quả ông đạt được đều từ sự lao động nghiêm túc và đầy cố gắng. Điều này giúp học sinh nhận thức được rằng muốn đạt được kết quả cao trong học tập cũng như trong công việc đều cần phải có ý thức lao động nghiêm túc và lòng say mê thực sự. Biểu tượng lịch sử trong các cuộc cách mạng tư sản ngoài những tấm gương về những lãnh tụ kiệt xuất trong phong trào đấu tranh thì còn có những nhân vật phản diện đi ngược lại với nhân dân như vua Lui XVI trong cách mạng Pháp. Khi nói về cuộc cách mạng tư sản Pháp, giáo viên cần tạo những biểu tượng điển hình nhất trong cuộc đời ăn chơi phung phí của nhà vua, nguyên nhân dẫn đến sự thâm hụt nghiệm trọng của ngân sách quốc gia. Vua sống trong cảnh sung sướng xa hoa trong khi nhân dân bị phá sản phải lang thang kiếm sống khắp nơi. Chính điều đó đã hình thành nên trong tâm tư của các em sự căm ghét đối với chế độ phong kiến thối nát đứng đầu là vua và bọn quý tộc. Cách mạng tư sản nổ ra ở các nước châu Âu và ở Bắc Mĩ, chuyển từ phương thức sản xuất phong kiến lỗi thời, lạc hậu sang chế độ tư bản chủ nghĩa. Giáo viên có thể liên hệ với Việt Nam lúc đó chế độ phong kiến đang thay thế từ triều đại này sang triều đại khác và ngày càng trượt dài vào khủng hoảng. Chính các cuộc cách mạng tư sản đã đưa phương Tây bước vào các cuộc cách mạng, các nền văn minh và đạt được 14 thành tựu rực rỡ như ngày nay. Nhận thức được điều đó sẽ thôi thúc các em học tập vì sự nghiệp phát triển đất nước sau này. Qua việc tạo biểu tượng lịch sử cùng với những câu chuyện có sức rung cảm mạnh mẽ thì giáo viên có thể tác động tốt nhất đến tư tưởng và tình cảm của học sinh. Qua đó, nhờ vào chức năng giáo dục mà việc giảng dạy lịch sử trở nên sinh động, đầy đủ và có sức thuyết phục cao hơn. 1.1.2.3. Về mặt phát triển Lịch sử với nhiều sự kiện xảy ra, đó là điều không dễ dàng cho học sinh khi học lịch sử vì đó là những sự đã xảy ra trong quá khứ. Nhưng học lịch sử không phải là việc học thuộc, ghi nhớ các sự kiện một cách máy móc mà phải hiểu và biết xâu chuỗi các sự việc. Đó chính là chức năng phát triển của bộ môn, phát triển năng lực nhận thức và hành động thực tiễn của học sinh. Phát triển năng lực nhận thức của học sinh bao gồm nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất là phát triển tư duy. Engghen đã từng nói “ Lịch sử bắt đầu từ đâu thì tư duy cũng bắt đầu từ đó”. Việc tạo biểu tượng lịch sử cho học sinh là yếu tố kích thích khả năng tư duy của các em phát triển. Tạo biểu tượng lịch sử góp phần bồi dưỡng quan điểm lịch sử cho học sinh. Quan điểm lịch sử thể hiện ở chỗ : học sinh nhận thức được sự kiện nào cũng phải nhận thức nó trong quá trình phát sinh, phát triển và kết thúc. Khi tạo biểu tượng lịch sử, giáo viên cần phải đặc biệt chú ý tới những biểu tượng quan trọng, nổi bật nhất là hoàn cảnh địa lí và nhân vật lịch sử. Nhân vật lịch sử bao giờ cũng được đặt trong hoàn cảnh cụ thể gắn liền với những sự kiện cụ thể. Do đó khi nhận thức lịch sử, học sinh không nói một cách chung chung mà hiểu rõ được quan điểm “chân lí bao giờ cũng cụ thể”.[9; 364] Khi giảng dạy một bài học lịch sử, giáo viên phải cung cấp đầy đủ cho học sinh những tài liệu cần thiết. Về sự kiện lịch sử cần phải nêu rõ thời gian, không gian diễn ra sự kiện, nguyên nhân, diễn biến, lãnh đạo, kết quả và ý nghĩa của sự kiện đó. Qua đó bồi dưỡng cho các em khả năng nhận thức và đánh giá vai trò của các nhân vật, bản chất sự kiện, xem xét sự kiện trong mối quan hệ nhiều mặt với các yếu tố xã hội. 15 Nhận thức đúng bản chất của sự kiện, nhân vật lịch sử, học sinh sẽ đi đến bước phát triển cao nhất của tư duy là vận dụng kiến thức đã học để tiếp thu kiến thức mới và vận dụng vào đời sống. Tạo biểu tượng lịch sử với việc tạo nên sự nhận thức cụ thể về thời gian trong đó diễn ra các sự kiện lịch sử, về sự đi lên hợp lôgic của lịch sử xã hội loài người cũng như của dân tộc giúp cho học sinh trả lời được các câu hỏi trong tiến trình phát triển đi lên của loài người, từ hình thái xã hội này sang hình thái xã hội khác. Việc tạo biểu tượng nhân vật lịch sử cũng giúp các em khả năng phân tích, so sánh các sự kiện nhân vật lịch sử. Với sự xuất hiện của hai tuyến sự kiện hoặc nhân vật đối lập nhau trong lịch sử với những tính cách, đặc điểm riêng biệt cho học sinh những đối chứng xác thực để so sánh, từ đó học sinh nắm được điểm giới hạn để phân biệt cái tích cực hay tiêu cực, tiến bộ hay hạn chế. Một tác dụng rất quan trọng nữa tác động đến các em khi tạo biểu tượng lịch sử là rèn luyện cho các em tính tự học, tự tìm tòi khám phá các nguồn tài liệu khác nhau. Việc tạo biểu tượng lịch sử sẽ đưa học sinh đến với nhiều nguồn tài liệu khác nhau của tri thức xã hội từ địa lí, văn học, nghệ thuật. Nó sẽ cung cấp cho các em nhiều tri thức mới lạ kích thích hứng thú học tập của các em. “ Kích thích trí tưởng tượng của trẻ vươn lên những miền đất xa xôi, đầy triển vọng của nhận thức”. Ví dụ khi dạy bài “Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII” giáo viên sẽ cho học sinh tìm hiểu về bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của nước Pháp với khẩu hiệu nổi tiếng “ Tự do – Bình đẳng – Bác ái”. Liên hệ với bản tuyên ngôn độc lập của Mĩ và của Việt Nam để thấy được rằng trong các bản tuyên ngôn độc lập thì nội dung cơ bản nhất đều liên quan đến con người, vì con người “ mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng, tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được, trong đó có quyền được sống, quyền tự do và mưu cầu hạnh phúc”... Những trích dẫn này có thể thu hút được sự chú ý của học sinh và kích thích các em tự tìm hiểu về các bản tuyên ngôn nổi tiếng, đầy tính nhân văn này. Việc tạo biểu tượng lịch sử cho học sinh là một vấn đề khó khăn vì học sinh không thể quan sát được những sự việc đã xảy ra trong quá khứ. Chính vì vậy, vai trò 16 của người giáo viên là hết sức quan trọng. Việc dạy học lịch sử cho học sinh phải có tính nghệ thuật, nó thể hiện ở mục tiêu giáo dưỡng, giáo dục và phát triển. Thực hiện tốt các chức năng này người giáo viên sẽ rèn luyện cho học sinh trở thành những con người có tư duy độc lập, chủ động, tích cực trong suy nghĩ và hành động . 1.1.2. Các loại biểu tượng được sử dụng trong việc giảng dạy các cuộc cách mạng tư sản (lớp 10 – chương trình chuẩn) ở trường THPT Có nhiều cách phân loại biểu tượng lịch sử để giảng dạy. Theo PGS. TS Trịnh Đình Tùng thì biểu tượng lịch sử được phân thành 4 nhóm sau: biểu tượng về hoàn cảnh địa lý, biểu tượng về nền văn hóa vật chất, biểu tượng về nhân vật chính diện cũng như phản diện, biểu tượng về thời gian, về những quan hệ xã hội của con người. Trong cuốn “ Phương pháp dạy học lịch sử” của Phan Ngọc Liên ( chủ biên) và Trần Văn Trị, GS Phan Ngọc Liên cũng phân chia biểu tượng thành 4 nhóm tương tự. Theo chúng tôi, đối với các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại ( lớp 10 – chương trình chuẩn), do nội dung trong các bài chỉ đề cập chủ yếu đến sự kiện và nhân vật lịch sử, không có yếu tố của nền văn hóa vật chất nên các loại biểu tượng được phân ra thành 3 nhóm: biểu tượng về hoàn cảnh địa lí, biểu tượng về nhân vật lịch sử, biểu tượng về thời gian và các quan hệ xã hội của con người. Cụ thể: Thứ nhất: biểu tượng về hoàn cảnh địa lí: thời điểm và địa điểm xảy ra sự kiện Một sự kiện lịch sử bao giờ cũng diễn ra trong một không gian nhất định. Không gian của sự kiện có thể là một khu vực rộng lớn, hoặc diễn ra trong phạm vi hẹp như địa điểm của một trận đánh hay một cuộc khởi nghĩa. Vì vậy, tạo biểu tượng về hoàn cảnh địa lý là yêu cầu bắt buộc trong dạy học lịch sử để xác định chính xác không gian diễn ra sự kiện lịch sử. Nếu như học sinh không có những hình ảnh về hoàn cảnh địa lý nơi xảy ra sự kiện lịch sử thì những những hiểu biết về sự kiện lịch sử đó trở nên mơ hồ và không thể khắc sâu trong đầu óc học sinh, việc tạo biểu tượng sẽ không thành công. Các cuộc cách mạng tư sản trong chương trình lớp 10 địa điểm xảy ra sự kiện chủ yếu là trong phạm vi đất nước dưới hình thức nội chiến, thống nhất đất nước hoặc 17 chiến tranh giành độc lập, nói một cách rộng hơn thì các cuộc cách mạng tư sản chủ yếu diễn ra ở châu Âu và Bắc Mĩ. Ví dụ khi dạy bài “Chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ” thì giáo viên nên treo lược đồ 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ cho học sinh thấy được vị trí của Bắc Mĩ cũng như các khu vực diễn ra các trận đánh quan trọng như Bô-xton, Phila-đen-phi-a, I-ooc-tao…thông qua đó, học sinh có thể thấy được vị trí quan trọng của các địa điểm trên, vì sao các sự kiện lại diễn ra ở đó mà không phải là ở một nơi nào khác. Hoặc với cuộc nội chiến ở Anh, giáo viên cũng có thể sử dụng Lược đồ cuộc nội chiến Anh. Nhìn trên lược đồ, học sinh có thể thấy được lực lượng giữa phe ủng hộ nhà vua và ủng hộ quốc hội chênh lệch nhau như thế nào, từ đó có thể đoán được kết quả của cuộc cách mạng. Thứ hai: biểu tượng về nhân vật lịch sử Theo từ điển thuật ngữ lịch sử phổ thông: “Nhân vật lịch sử là người có một vai trò nhất định trong một sự kiện lịch sử, một thời kì lịch sử” [15;301]. Nhân vật lịch sử cũng là những con người với những đặc điểm tâm, sinh lí, là tổng hòa của các mối quan hệ. Họ cũng có cuộc sống, có sở thích, đam mê như những người bình thường. Song chỉ khác rằng hành động của họ có tác động đến lịch sử, đến xã hội mà thôi. Hành động của họ có thể là phù hợp với nguyện vọng của quần chúng nhân dân, tạo bước tiến cho lịch sử, nhưng cũng có thể những hành động đó đi ngược lại lợi ích của quần chúng nhân dân, làm cản trở bước tiến của lịch sử. Tuy khác nhau ở hành động, nhưng tất cả họ đều để lại dấu ấn trong lịch sử. Nhân vật lịch sử trong các cuộc cách mạng tư sản bao gồm cả nhân vật chính diện lẫn nhân vật phản diện, được phân thành 2 nhóm cụ thể như sau: - Nhân vật chính diện đóng vai trò quan trọng trong các cuộc cách mạng tư sản : Crôm-oen, Oasinhtơn, Rô-be-xpie, Bix-mac, Lin- côn… Đây là nhóm nhân vật đại diện cho một thời đại gắn với những sự kiện tiêu biểu, vì vậy cần thiết phải tạo biểu tượng cho học sinh. Tạo biểu tượng về nhóm nhân vật này giúp học sinh cụ thể hóa được sự kiện lịch sử, từ đó hiểu bản chất của sự kiện. Thông qua những việc làm của nhóm nhân vật này, học sinh có thể nhận biết được 18 tiến trình phát triển đi lên của cách mạng các nước hoặc và đánh giá được vai trò của các nhân vật này đối với giai đoạn lịch sử của đất nước đó, nắm được bản chất giai cấp mà nhân vật đó đại diện. Ví dụ khi tạo biểu tượng về nhân vật Lin-côn, giáo viên cần cho học sinh biết rằng ông được mệnh danh là “Người giải phóng vĩ đại” và là một tấm gương sáng trong việc vươn lên vượt qua mọi hoàn cảnh khó khăn. Những việc làm của ông về việc bãi bỏ chế độ nô lệ, cấp đất cho những người di cư có ý nghĩa hết sức to lớn trong việc giải phóng con người và tạo cho họ một cuộc sống có tương lai hơn. Chính việc tạo biểu tượng về Lin- côn cho học sinh thấy được một tấm lòng nhân ái của vị tổng thống Mĩ tính tình trung thực, tài hùng biện, tinh thần bình đẳng màu da, và thành quả tránh được sự phân hóa quốc gia. Chính điều này sẽ cho học sinh một bài học có ý nghĩa thấy được rằng mỗi nghịch cảnh là một thử thách để ông vươn lên, mỗi lần thất bại là một cơ hội học hỏi để thành công sau đó. - Nhân vật phản diện đi ngược lại lợi ích nhân dân: Sác-lơ I, Lui XVI Cùng với nhân vật chính diện thì nhân vật phản diện cũng là một đại diện tiêu biểu cho một giai đoạn phát triển đi lên của các cuộc cách mạng tư sản. Nhóm nhân vật này chính là nhân tố làm trị trệ sự phát triển của lịch sử. Tạo biểu tượng về tuyến nhân vật phản diện trong các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại giúp học sinh biết được bộ mặt thật của chế độ phong kiến, một chế độ thối nát kìm hãm sự phát triển của con người, đẩy con người xuống vực sâu của xã hội. Ví dụ khi giảng về cách mạng tư sản Anh, giáo viên có thể tạo biểu tượng về vua Sác-lơ I. Thông qua những việc làm của vua cho học sinh thấy được vì sao cách mạng tư sản Anh lại nổ ra và tính chất của cuộc cách mạng Anh là như thế nào. “ vua không đếm xỉa đến đổi mới của tình hình, các vua triều đại Xchiua vẫn ngoan cố bảo vệ các đặc quyền phong kiến và ra sức củng cố ngai vàng. Bất chấp khát vọng của giai cấp tư sản muốn tự do kinh doanh, triều đình thi hành chế độ độc quyền trong sản xuất, ngoại thương và một phần trong nội thương, đặt ra quy chế chặt chẽ để kiểm soát các ngành công nghiệp, đàn áp và trục xuất tín đồ Thanh giáo, tiến hành chiến tranh đẫ m máu với người dân Xcốtlen” [26;18]. Dù là nhân vật phản diện nhưng những nhân vật 19 này chính là đại diện tiêu biểu cho tầng lớp quý tộc phong kiến. Với việc tạo biểu tượng về tuyến nhân vật này giáo viên sẽ đưa học sinh đi đến một khía cạnh khác của xã hội mà ở đó cuộc sống khác xa với cảnh sống bần hàn, khốn khổ của người dân. Từ đó giúp học sinh nhận thấy đây cũng chính là một mục tiêu mà cách mạng cần phải lật đổ. Thứ ba: biểu tượng về thời gian, về những quan hệ xã hội của con người Cụ thể hóa thời điểm xảy ra sự kiện lịch sử, xác định về thời gian là một đặc điểm của việc nhận thức một sự kiện lịch sử. Điều này giúp cho học sinh hiểu chính xác hơn tính chất và ý nghĩa của các sự kiện. Với nhóm biểu tượng về thời gian và quan hệ xã hội của con người, giáo viên có thể sử dụng biện pháp tạo biểu tượng đi cùng như sử dụng số liệu lịch sử, tài liệu văn học… Các cuộc cách mạng tư sản trong mỗi bài học đều được xác định thời gian một cách cụ thể, điều đó sẽ giúp các em nắm bắt đầy đủ hơn về bản chất của các sự kiện. Ví dụ khi dạy bài “Công cuộc thống nhất I-ta-li-a” cùng với những sự kiện với ngày tháng đầy đủ thì học sinh có thể dễ dàng nhận thấy đó là cuộc cách mạng diễn ra vào giữa thế kỉ XIX, đây là thời kì hoàn thành cách mạng tư sản ở châu Âu và châu Mĩ. Trong dạy học lịch sử, biểu tượng lịch sử về các mối quan hệ xã hội của con người là loại biểu tượng trừu tượng nhất. Vì đây là những vấn đề khá phức tạp và có phần trừu tượng của khoa học lịch sử. Muốn có được biểu tượng về nó thì học sinh phải có khả năng tư duy cao và nhiệm vụ của người giáo viên là tạo điều kiện tối đa cho quá trình tư duy của học sinh. Nếu làm tốt, chúng ta sẽ tạo cho học sinh biểu tượng cụ thể về đời sống con người, về mối quan hệ giai cấp, về những mâu thuẫn trong xã hội…qua các thời đại khác nhau. Để tạo biểu tượng về các mối quan hệ xã hội thành công thì giáo viên có thể sử dụng biện pháp sử dụng số liệu lịch sử cụ thể. Ví dụ khi dạy bài “ Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII” giáo viên có thể sử dụng số liệu của đạo luật hạn chế bầu cử của phái Lập hiến nhằm đề phòng quần chúng nhân dân tham gia chính trị “ Dựa theo đạo luật này, nam giới trong cả nước được chia thành công dân tích cực và công dân tiêu cực, chỉ có công dân tích cực mới được tham gia 20 bầu cử và tham gia quân đội quốc gia. Kết quả điều tra được công bố vào ngày 18 – 5 – 1791, trong số 260.000.000 nhân dân trong toàn quốc, công dân tích cực chỉ có 4.298.000 người. Trong số những người đàn ông đúng tuổi chỉ có 3.000.000 người có đủ tư cách trên”[34 ;263]. Với những con số trên đây chúng ta có thể thấy được rằng dưới sự thống trị của phái Lập hiến, số lượng người dân được tham gia chính trị là rất ít ỏi, chỉ chiếm 1,65% dân số. Đó chính là những thủ đoạn của họ nhằm ngăn cản sự nổi dậy của quần chúng nhân dân. Trong các cuộc cách mạng hầu hết nguyên nhân dẫn đến cách mạng giống nhau, đều bắt nguồn từ mâu thuẫn giữa phương thức sản xuất cũ và mới, cụ thể là giữa chế độ TBCN đang lên và chế độ phong kiến lạc hậu. Ngoài ra ở một số nước còn có mâu thuẫn dân tộc với các dân tộc ngoại bang thống trị. Ngoài mâu thuẫn dân tộc thì còn một mâu thuẫn nổi bật là mâu thuẫn giai cấp, giữa các giai cấp trong xã hội có quyền lợi khác nhau…Chính những mâu thuẫn đó dẫn đến bùng nổ các cuộc cách mạng tư sản. 1.2. Cơ sở thực tiễn Qua những điều rút ra từ lý luận đã giúp chúng tôi tìm hiểu thực tế của việc tạo biểu tượng lịch sử trong các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại cho học sinh lớp 10 ở một số trường THPT trên địa bàn Đà Nẵng. Việc điều tra này nhằm tìm hiểu thực trạng việc tạo biểu tượng lịch sử trong việc giảng dạy lịch sử của giáo viên và tình hình nhận thức của học sinh về các biểu tượng lịch sử thông qua việc học lịch sử. Về phía học sinh, chúng tôi xây dựng 10 câu hỏi trắc nghiệm ( xem phụ lục 1) để kiểm tra 140 học sinh ở 3 trường THPT trên địa bàn Đà Nẵng là : Thái Phiên, Hòa Vang và Phan Thành Tài năm học 2011 – 2012 với các mục đích sau: - Tìm hiểu xem học sinh có nhớ các biểu tượng về sự kiện lịch sử trong các cuộc cách mạng tư sản thời cận đại hay không? ( câu 2, 3, 4, 7 phụ lục 1) - Học sinh có nhớ các sự kiện liên quan tới các nhân vật lịch sử hay không? ( câu 5, 8, 9, phụ lục 1) - Thông qua điều tra học sinh xác định phương pháp của giáo viên có phù hợp hay không?