Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội nhân dân việt nam hiện nay (nghiên c...

Tài liệu Văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội nhân dân việt nam hiện nay (nghiên cứu trường hợp học viện chính trị bộ quốc phòng, trường sĩ quan lục quân 1)(tt)

.DOC
31
30
93

Mô tả:

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH LÊ VĂN TÁCH VĂN HÓA CHÍNH TRỊ TRONG NHÀ TRƯỜNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY (Nghiên cứu trường hợp Học viện Chính trị - Bộ Quốc phòng, Trường Sĩ quan Lục quân 1) TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: VĂN HÓA HỌC Ma số: 9229040 HÀ NỘI - 2020 Công trình được hoàn thành tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS, TS Văn Đức Thanh 2. PGS, TS Lâm Quốc Tuấn Phản biện 1: Phản biện 2: Phản biện 3: Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 2020 Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia và Thư viện Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Vớí tính cách là một bộ phận của văn hóa xã hội, văn hóa chính trị (VHCT) là hệ giá trị mang tính nhân văn, tiến bộ, có vai trò quan trọng trong việc định hướng và điều chỉnh thái độ và hành vi chính trị của một cá nhân hay một cộng đồng. VHCT giúp chủ thể cũng như thể chế, thiết chế chính trị giữ được sự ổn định, minh bạch, tránh được nguy cơ tha hóa về chính trị, đặc biệt là trong điều kiện cầm quyền. Tại Đại hội XII, Đảng ta tiếp tục khẳng định phương hướng: “Xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế. Chú trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ quan nhà nước và các đoàn thể; coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh”. Đối với quân đội, yêu cầu xây dựng và phát triển văn hóa luôn được quan tâm, giúp cho nhận thức về văn hóa của quân nhân ngày càng được nâng lên, góp phần bồi đắp phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, đấu tranh ngăn chặn và đẩy lùi những lây nhiễm độc hại, những phản giá trị và tệ nạn xã hội. Tuy nhiên, đối với VHCT trong nhà trường quân đội (NTQĐ) hiện nay đã và đang đặt ra những thách thức: nhận thức của chủ thể về VHCT còn hạn chế; các thang bậc giá trị VHCT chưa thực sự được phát huy; thiết chế VHCT chưa có sự gắn kết với yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị trung tâm; hoạt động VHCT chưa có sự gắn kết với thực hiện chỉ thị, nghị quyết và các cuộc vận động trong bối cảnh chung của đất nước, quân đội và đặc điểm của mỗi trường. Thực trạng đó không chỉ tác động tiêu cực đến đời sống của quân nhân trong NTQĐ mà nghiêm trọng hơn có nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đào tạo cán bộ quân đội của Đảng. Những khó khăn, thách thức đó chỉ có thể được giải quyết triệt để khi các chủ thể VHCT nhận thức đầy đủ và vận dụng sáng tạo những quy luật trong xây dựng, phát triển văn hóa nói chung và VHCT nói riêng phù hợp với môi trường sư phạm quân sự. Do vậy, đã đến lúc cần thiết phải có những nghiên cứu cơ bản, hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn về VHCT trong NTQĐ hiện nay. Xuất phát từ những tiền đề nêu trên, cho phép khẳng định, nghiên cứu một cách cơ bản, có hệ thống Văn hóa chính trị trong nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay dưới góc độ văn hóa học là hướng nghiên cứu khả thi, có giá trị cả về mặt lý luận và thực tiễn. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Làm rõ lý luận và khảo sát, đánh giá thực trạng VHCT trong NTQĐ, từ đó rút ra một số vấn đề về VHCT trong NTQĐ hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến VHCT trong NTQĐ; làm rõ lý luận VHCT trong NTQĐ; khảo sát và đánh giá thực trạng của VHCT 2 trong NTQĐ; dự báo những yếu tố tác động và nhận diện những vấn đề đặt ra đối với VHCT trong NTQĐ hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là VHCT trong NTQĐ hiện nay, với tính cách là một thiết chế văn hóa đặc thù trong môi trường sư phạm quân sự. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi vấn đề nghiên cứu: VHCT trong NTQĐ, trong đó chủ yếu tập trung khảo sát, đánh giá các biểu hiện: chủ thể VHCT; thang bậc giá trị VHCT; thể chế, thiết chế VHCT và hoạt động VHCT. - Phạm vi không gian: luận án lựa chọn khách thể nghiên cứu là NTQĐ và tập trung khảo sát, đánh giá ở hai trường điển hình của quân đội về hai loại hình đào tạo: cán bộ chính trị và cán bộ quân sự, ở hai cấp độ đào tạo là cấp học viện và cấp trường sĩ quan, đó là: Học viện chính trị (HVCT) và Trường Sĩ quan Lục quân 1 (TSQLQ1), trong đó có so sánh với Học viện Phòng không – Không quân. - Thời gian: số liệu sử dụng trong luận án giai đoạn 2016 - 2019. 4. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Luận án được thực hiện dựa trên nền tảng lý luận chủ nghĩa Marx Lenin; tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) về văn hóa và con người. Luận án sử dụng tập hợp các quan điểm mang tính chất lý luận chuyên ngành văn hóa học và các phương pháp liên ngành như: triết học văn hóa, xã hội học văn hóa, nhân học, chính trị học, giáo dục học và tâm lý học. Một số phương pháp chính được sử dụng trong luận án bao gồm: phương pháp phân tích tài liệu; phương pháp quan sát; phương pháp điều tra xã hội học và phương pháp chuyên gia. Quá trình vận dụng các phương pháp, luận án sử dụng linh hoạt, tổng hợp các thao tác chung trong nghiên cứu khoa học như: phân tích - tổng hợp, diễn dịch - quy nạp, mô tả, chứng minh, lý giải để làm rõ những nội dung nghiên cứu. Đối với phương pháp điều tra xã hội học, chúng tôi đã tiến hành khảo sát, điều tra bằng bảng hỏi tại HVCT và TSQLQ1 với 300 mẫu, trong đó có 40 mẫu dự phòng trong cùng một danh sách. Thông tin thu được sẽ được tổng hợp, mã hoá, nhập, làm sạch và được xử lý qua phần mềm SPSS version 22.0. Cùng với đó, chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn 30 trường hợp: 10 trường hợp đối với học viên, 20 trường hợp đối với giảng viên, cán bộ quản lý tại hai nhà trường nói trên nhằm để thu thập những ý kiến đánh giá của họ về thực trạng VHCT trong NTQĐ hiện nay. 5. Đóng góp mới của luận án - Luận án đã hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về VHCT, văn hóa chính trị của Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam và VHCT trong NTQĐ hiện nay dưới góc độ văn hóa học; khảo sát, điều tra, đánh giá 3 và chỉ ra được thực trạng VHCT trong NTQĐ hiện nay trên 4 nội dung: chủ thể VHCT; thang bậc giá trị VHCT; thể chế, thiết chế VHCT và hoạt động VHCT; dự báo được những yếu tố tác động thuận chiều, tác động trái chiều đến VHCT trong NTQĐ và đã rút ra được những vấn đề về VHCT trong nhà trường quân đội. - Luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách hệ thống và chuyên sâu về VHCT trong NTQĐ. Kết quả của luận án có ý nghĩa góp phần quán triệt sâu sắc, và vận dụng một cách khoa học, sáng tạo quan điểm của Đảng về phát triển văn hóa gắn với việc nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ quân đội của Đảng, mở ra hướng nghiên cứu mới về VHCT trong môi trường sư phạm quân sự, qua đó góp phần nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ quân đội của Đảng. Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ trong nghiên cứu, giảng dạy và học tập trong NTQĐ, đồng thời có thể được sử dụng như một tài liệu bổ trợ giúp nâng cao chất lượng hoạt động công tác đảng, công tác chính trị trong QĐND Việt Nam. 6. Kết cấu của luận án Dung lượng của luận án bao gồm 150 trang và 73 trang phụ lục. Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được kết cấu gồm 4 chương, 10 tiết, trong đó: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến văn hóa chính trị trong nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam. Chương 2: Lý luận về văn hóa chính trị trong nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam và khái lược về khách thể nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng văn hóa chính trị trong nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. Chương 4: Những yếu tố tác động và một số vấn đề đặt ra đối với văn hóa chính trị trong nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam. Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN VĂN HÓA CHÍNH TRỊ TRONG NHÀ TRƯỜNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM Trong chương này, luận án tiến hành tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến VHCT trong nhà trường QĐND Việt Nam với các nội dung: tình hình nghiên cứu về VHCT; tình hình nghiên cứu về VHCT trong NTQĐ; đánh giá chung và vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu. 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ VĂN HÓA CHÍNH TRỊ 1.1.1. Nghiên cứu văn hóa chính trị với tính cách là một thực thể xã hội Ở phương Tây, từ các nhà triết học Hy Lạp, La Mã cổ đại (thế kỷ VTCN) cho đến các nhà tư tưởng thời kỳ Khai sáng (thế kỷ XVIII), VHCT được 4 xem xét như là đối tượng nghiên cứu của triết học, nghĩa là được nghiên cứu với tính cách một thực thể xã hội. Các nhà tư tưởng Hy Lạp, La Mã cổ đại tiêu biểu như Platon (428 - 348, TCN), Aristotle (384 - 322, TCN) là những người đầu tiên tiếp cận VHCT và đưa ra quan niệm chính trị vừa là khoa học vừa là một nghệ thuật. Thời kỳ Khai sáng, thế kỷ XVIII, tư tưởng về VHCT cũng rất đa dạng và phong phú: S. L. Montesquieu (1689 - 1755) chủ trương tam quyền phân lập nhằm giữ vững cán cân quyền lực; J. Rousseau (1712 - 1778) thì cho rằng, quyền lực phải thuộc về nhân dân. Thuật ngữ VHCT được biết đến lần đầu tiên khoảng cuối thế kỉ XVIII ở châu Âu do triết gia cổ điển Đức I. G. Gerzer (1744 - 1803), trong quá trình nghiên cứu mối quan hệ tương tác giữa văn hóa và chính trị đã lần đầu tiên đưa ra khái niệm “VHCT”, “sự chín muồi của VHCT” hay “những đại biểu của VHCT”. Tuy nhiên phải đến giữa thế kỉ XX, VHCT mới được quan tâm như một lĩnh vực nghiên cứu mang tính độc lập và khái niệm VHCT mới thực sự gia nhập vào hệ thống khái niệm, phạm trù của khoa học chính trị gắn với tên tuổi của G. Almond và S.Verba. Theo quan niệm của họ, hành vi chính trị là một phần của hành vi xã hội, vì vậy khi xem xét hành vi chính trị phải tính đến các nhân tố văn hóa, tâm lý cá nhân và của toàn xã hội. Trong tài liệu nghiên cứu “Các hệ thống chính trị so sánh” (Comparative Political Systems), năm 1956. Ngoài ra, ở phương Tây thế kỷ XX còn có những tác giả, trường phái có những đóng góp quan trọng cho sự hình thành và phát triển khái niệm, quan niệm và cấu trúc VHCT như: Alexis de Tocqueville; D. Kavannagh năm 1972 và W. Rosenbaum (1995; W. J Patzelt thuộc trường phái Passau của Đức (1992); định nghĩa của Trường Đại học Tổng hợp California ở Berkeley của Mỹ (2006)... Ở phương Đông, Nho giáo đã mở đầu cho việc tiếp cận VHCT với tính cách là một thực thể xã hội. Bằng mệnh đề: “việc chính trị cốt ở chính tâm của người trị dân” của Khổng Tử (551 - 479 TCN) và được học trò của ông là Mạnh Tử (372 - 289 TCN) tiếp tục phát triển thành “văn trị giáo hóa”. Ngoài ra, các nhà tư tưởng như: Lão Tử (580 - 500, TCN) với phương châm “vô vi nhi trị” và Hàn Phi Tử (281 - 233, TCN) với chủ trương “Pháp trị” cũng được xem là là những tư tưởng VHCT ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống tinh thần của nhà nước Trung Hoa cổ đại. Do chịu ảnh hưởng của những trào lưu tư tưởng và tôn giáo trên thế giới, tư tưởng về VHCT ở Việt Nam đã xuất hiện từ rất sớm. Nhìn chung, vấn đề VHCT ở Việt Nam thời kỳ đầu, chủ yếu được lồng ghép trong các nghiên cứu về văn hóa và các nhà nghiên cứu đã xem VHCT như một thành tố quan trọng của triết học và chính trị học và cho rằng: bản chất của văn hóa dưới góc độ là một phương diện của đời sống xã hội thể hiện đậm đặc trong mối liên hệ biện chứng giữa văn hóa với cách mạng xã hội, tiến bộ xã hội (Văn Đức Thanh). 5 Từ góc độ chính trị học đã có một số công trình làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về VHCT và cho rằng, nói đến văn hóa là nói tới con người, VHCT gắn liền với chủ thể chính trị, trong đó cán bộ lãnh đạo quản lý giữ vai trò là nhân tố quyết định sự thành công hay thất bại của cách mạng. VHCT cũng được lựa chọn làm đề tài luận văn, luận án dưới góc độ chính trị học, và đã tập trung luận giải những vấn đề lý luận về VHCT, khảo sát thực trạng VHCT Việt Nam, từ đó đưa ra những giải pháp để phát triển văn hóa chính trị. Cùng với các công trình nêu ở trên cũng đã có nhiều bài báo đăng trên các tạp chí chuyên ngành nhằm công bố những kết quả nghiên cứu VHCT của các tác giả: Hoàng Chí Bảo, Trần Đình Huỳnh, Nguyễn Văn Vĩnh, Văn Hải, Nguyễn Văn Huyên, Phạm Huy Kỳ, Phùng Hữu Phú, Nguyễn Hữu Đổng… Xét một cách tổng quát, từ góc độ chính trị học, trên cơ sở hạt nhân là vấn đề quyền lực, các tác giả đã xem VHCT như một thành tố quan trọng của chính trị và là đối tượng nghiên cứu của chính trị học. Quá trình nghiên cứu, các nhà chính trị học đã cố gắng nêu lên những khía cạnh bản chất, chỉ ra đặc trưng, cấu trúc của VHCT, đồng thời đưa ra những khuyến nghị, những giải pháp mang tính định hướng nhằm đề cao, phát huy và phát triển VHCT trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. 1.1.2. Nghiên cứu văn hóa chính trị với tính cách là hệ giá trị Khi đặt vấn đề xem xét, VHCT với tính cách hệ giá trị, các nhà nghiên cứu trên thế giới cũng như ở Việt Nam đều nhấn mạnh và đề cao vai trò của văn hóa nói chung và VHCT nói riêng trong thực tiễn đời sống. Tại Việt Nam, các nhà nghiên cứu văn hóa đã có sự tiếp nhận thành tựu nghiên cứu VHCT từ phương Tây và Mỹ để nghiên cứu VHCT, tiêu biểu như các nhà nghiên cứu: Nguyễn Hồng Phong; Trần Văn Bính; Lê Quý Đức và Đinh Xuân Dũng... Nhìn chung, từ góc độ văn hóa học, các nhà nghiên cứu đã xem VHCT như là một thành tố của văn hóa tổ chức xã hội, là một yếu tố hợp thành hệ giá trị văn hóa được biểu hiện ở tư tưởng, nhân cách, những chuẩn mực, khuôn mẫu và truyền thống trong hoạt động chính trị. Tuy nhiên, thực tế nghiên cứu cho thấy, sự phân chia trong cách tiếp cận VHCT với tính cách là một thực thể xã hội hay với tính cách là hệ giá trị cũng chỉ mang ý nghĩa tương đối. Trong xu thế hiện nay, để nghiên cứu một hiện tượng văn hóa, một loại hình văn hóa, một nền văn hóa… hầu hết các nhà nghiên cứu ít khi tuyệt đối hóa một lý thuyết hay một cách tiếp cận nào đó mà thường vận dụng cách tiếp cận tổng hợp và liên ngành. 1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ VĂN HÓA CHÍNH TRỊ TRONG NHÀ TRƯỜNG QUÂN ĐỘI 1.2.1. Tình hình nghiên cứu văn hóa trong quân đội Trong khuôn khổ của luận án đã đề cập một số công trình nghiên cứu về văn hóa quân sự. Các nghiên cứu đã tập trung luận giải những vấn đề lý luận về văn hóa, giá trị văn hóa “Bộ đội Cụ Hồ”, thực trạng môi trường văn hóa 6 quân sự, từ đó khuyến nghị những giải pháp nhằm phát huy và phát triển những giá trị văn hóa quân sự. 1.2.2. Tình hình nghiên cứu văn hóa và văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội Thời gian gần đây đã có những nghiên cứu về văn hóa trong NTQĐ, các nghiên cứu đã chỉ ra những vấn đề mang tính quy luật như quan hệ thống nhất - đa dạng dưới góc độ triết học văn hóa; nghiên cứu văn hóa thẩm mỹ, nghiên cứu định hướng giá trị trong NTQĐ dưới góc độ văn hóa học. Về VHCT, đã có những nghiên cứu nhằm nâng cao văn hóa lãnh đạo hay xây dựng VHCT Hồ Chí Minh cho đội ngũ cán bộ chính trị trong quân đội. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập một cách tổng thể, trực tiếp đến VHCT trong NTQĐ, vì vậy, đây được xem là khoảng trống trong nghiên cứu mà mục tiêu luận án hướng tới. 1.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VÀ VẤN ĐỀ CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU 1.3.1. Đánh giá chung Thứ nhất, VHCT là một bộ phận của văn hóa xã hội, con người vừa là chủ thể nhưng cũng vừa là sản phẩm của văn hóa. Nghiên cứu VHCT nhằm phục vụ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là việc làm có ý nghĩa thiết thực trong tình hình hiện nay. Thứ hai, VHCT là hệ giá trị mang tính nhân văn, tiến bộ, có vai trò quan trọng trong việc định hướng và điều chỉnh thái độ và hành vi chính trị của một cá nhân hay một cộng đồng. Sự thực hành VHCT và tư tưởng về VHCT đã có từ rất sớm ở cả phương Đông và phương Tây. Thứ ba, ở Việt Nam, VHCT chủ yếu chỉ được nghiên cứu lồng ghép trong các nghiên cứu chung về văn hóa hoặc là được xem xét với tính cách là đối tượng nghiên cứu của các ngành khoa học như triết học, chính trị học. Thứ tư, trong quân đội đã có những nghiên cứu làm rõ lý luận về văn hóa quân sự. Tuy nhiên, đối với môi trường sư phạm quân sự có những đặc thù riêng. 1.3.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu Một là, tiếp tục hệ thống lại và so sánh các quan niệm về VHCT đồng thời đưa ra các khái niệm có liên quan về VHCT trong NTQĐ dưới góc độ văn hóa học. Hai là, tiếp cận VHCT trong NTQĐ với tính cách là VHCT trong một thiết chế văn hóa đặc thù với những nét đặc trưng của VHCT trong môi trường sư phạm quân sự; khẳng định vị trí, ý nghĩa của VHCT trong tình hình mới. Ba là, khảo sát, mô tả và đánh giá thực trạng của VHCT trong NTQĐ hiện nay với các thành tố cơ bản như: chủ thể VHCT; thang bậc giá trị VHCT; thể chế, thiết chế VHCT và hoạt động văn hóa chính trị. Bốn là, dự báo khái quát những yếu tố tác động đến VHCT trong NTQĐ; nhận diện những vấn đề đặt ra đối với VHCT trong NTQĐ hiện nay. 7 Tiểu kết chương 1: Nhìn chung những nghiên cứu về VHCT có thể được khái quát trên hai hướng tiếp cận chủ yếu: VHCT với tính cách là một thực thể xã hội và VHCT với tính cách là hệ giá trị. Sự xuất hiện của VHCT và tư tưởng về VHCT trong lịch sử tư tưởng nhân loại là rất sớm cùng với sự xuất hiện của văn minh nhân loại. Ở Việt Nam, VHCT được xem như là một thành tố của văn hóa tổ chức xã hội, là một yếu tố hợp thành hệ giá trị văn hóa được biểu hiện ở tư tưởng, nhân cách, những chuẩn mực, khuôn mẫu và truyền thống trong hoạt động chính trị. Trong quân đội, công tác tư tưởng văn hóa đã được quan tâm nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có công trình nào trực tiếp bàn đến VHCT trong NTQĐ từ góc độ văn hóa học, đây có thể được xem là khoảng trống trong nghiên cứu về văn hóa quân sự nói chung và văn hóa trong NTQĐ nói riêng. Vì vậy, sự lựa chọn đề tài “Văn hóa chính trị trong nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” (Nghiên cứu trường hợp: Học viện Chính trị - Bộ Quốc phòng, Trường Sĩ quan Lục quân 1), là vấn đề nghiên cứu không trùng lặp, dự kiến có những đóng góp mới cả về mặt lý luận và thực tiễn. Chương 2 LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA CHÍNH TRỊ TRONG NHÀ TRƯỜNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM VÀ KHÁI LƯỢC VỀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 2.1. LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA CHÍNH TRỊ 2.1.1. Một số khái niệm cơ bản 2.1.1.1. Văn hóa Trong luận án, chúng tôi đã dẫn các khái niệm, quan niệm của E.B Tylor; UNESCO và cách tiếp cận của Đại học Texas University, trên cơ sở đó, đưa ra quan niệm về văn hóa: Văn hóa là một trong những phương diện cơ bản của đời sống xã hội, trong đó bao gồm toàn bộ những thành quả hoạt động sáng tạo của con người mang đậm dấu ấn chân, thiện, mỹ trong quá khứ, hiện tại, được biểu hiện trên cả hai lĩnh vực vật chất và tinh thần, với những hệ thống các giá trị, các nghi thức, các nhân vật và các biểu tượng. Hệ thống giá trị đó chi phối, tác động đến đời sống tâm lý và tất cả các quan hệ, những hoạt động của các thành viên trong cộng đồng. Văn hóa có thể được phân chia thành các lĩnh vực đặc thù của đời sống xã hội như: giáo dục, đạo đức, pháp luật, chính trị, tôn giáo, nghệ thuật... tương ứng với các tên gọi văn hóa giáo dục, văn hóa đạo đức, văn hóa pháp luật và VHCT là một trong những thuật ngữ được hình thành trên cơ sở này. 2.1.1.2. Chính trị Theo quan niệm của K. Marx, chính trị thực chất là vấn đề quyền lực, vấn đề giai cấp và lợi ích giai cấp mà trước hết là quyền lực nhà nước. 8 Theo định nghĩa của “Từ điển Bách khoa Việt Nam”: “Chính trị là toàn bộ hoạt động có liên quan đến mối quan hệ giữa các giai cấp, giữa các dân tộc, các tầng lớp xã hội mà cốt lõi của nó là vấn đề giành chính quyền, duy trì và sử dụng quyền lực nhà nước..., chính trị còn là sự biểu hiện tập trung của nền văn minh, của hoạt động sáng tạo, của sự giải phóng”. 2.1.1.3. Văn hóa chính trị Kế thừa những thành tựu nghiên cứu đã được công bố, xuất phát từ góc độ văn hóa học, chúng tôi quan niệm: Văn hóa chính trị là một bộ phận của văn hóa xã hội, trong đó chứa đựng những giá trị do các chủ thể sáng tạo ra trong thực tiễn hoạt động chính trị và được xác lập, chia sẻ trong việc tổ chức và quản lý để tạo nên sức mạnh chung của cộng đồng. 2.1.2. Cấu trúc và chức năng của văn hóa chính trị 2.1.2.1. Cấu trúc của văn hóa chính trị a) Chủ thể văn hóa chính trị Luận án tập trung xem xét VHCT ở cấp độ cá nhân và được bộc lộ trên ba phương diện chủ yếu: - Phẩm chất chính trị (những yếu tố bên trong), bao gồm nhận thức chính trị, tình cảm chính trị và ý chí chính trị; - Hành vi và hoạt động chính trị (những yếu tố biểu hiện ra bên ngoài), bao gồm thái độ chính trị, năng lực tham gia hoạt động chính trị; - Lý tưởng và niềm tin chính trị (yếu tố bên trên), bao gồm lý tưởng chính trị, uy tín chính trị cá nhân và niềm tin chính trị. b) Thang bậc giá trị văn hóa chính trị - Triết lý, tư tưởng chính trị - Chuẩn mực và khuôn mẫu chính trị - Di sản và truyền thống chính trị c) Thể chế và thiết chế văn hóa chính trị Thể chế chính trị là hệ thống các định chế hợp thành một chế độ chính trị, là hình thức thể hiện các thành phần của hệ thống chính trị, thể hiện thông qua các quy phạm pháp luật, bao gồm cách thức tổ chức bộ máy quyền lực, các cơ quan quyền lực các tổ chức chính trị - xã hội, đoàn thể chính trị và được xem như là hệ thống công cụ hành động nhằm đạt tới mục tiêu chính trị. d) Hoạt động văn hóa chính trị Sự vận hành của các thể chế và thiết chế VHCT xét về bản chất là các hoạt động chính trị trong thực tiễn. Hoạt động chính trị là trong những hoạt động văn hóa đặc thù trong xã hội có giai cấp. Trong hoạt động chính trị, lãnh đạo chính trị là một nội dung có vai trò quyết định, trong hoạt động chính trị, lãnh tụ chính trị luôn là nhân vật trung tâm. 9 2.1.2.2. Chức năng của văn hóa chính trị Hiện nay vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau về chức năng của VHCT. Tuy nhiên, xét một cách tổng thể, VHCT có những chức năng cơ bản sau đây: chức năng nhận thức; chức năng giáo dục; chức năng tổ chức; chức năng điều chỉnh; chức năng dự báo và định hướng. Ngoài những chức năng trên, các nhà nghiên cứu còn đưa ra các chức năng khác như: chức năng đánh giá, chức năng xã hội hóa chính trị và chức năng đảm bảo sự kế tục lịch sử. 2.2. QUAN NIỆM VỀ VĂN HÓA CHÍNH TRỊ TRONG NHÀ TRƯỜNG QUÂN ĐỘI 2.2.1. Văn hóa chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam Quân đội nhân dân Việt Nam là một tổ chức quân sự cách mạng do ĐCS Việt Nam và Nhà nước Việt Nam lãnh đạo và quản lý; là quân đội kiểu mới mang bản chất của giai cấp công nhân, từ Nhân dân mà ra, vì Nhân dân mà phục vụ. Xuất phát từ những nhận thức trên, chúng tôi quan niệm: văn hóa chính trị QĐND Việt Nam là tổng thể những dấu ấn kết tinh truyền thống văn hóa dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh, thể hiện trong chủ thể chính trị, thang bậc giá trị chính trị, thể chế và thiết chế chính trị, hoạt động chính trị của quân đội theo tiêu chí chân – thiện – mỹ, được tích lũy và sáng tạo ra trong suốt quá quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của đội quân cách mạng từ Nhân dân mà ra, vì Nhân dân mà chiến đấu dưới sự lãnh đạo của Đảng. 2.2.2. Văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội Với tính cách là một tổ chức quân đội mang tính đặc thù có nhiệm vụ chính trị trung tâm là dạy học và nghiên cứu khoa học, chúng tôi quan niệm: văn hóa chính trị trong NTQĐ là một bộ phận VHCT của QĐND Việt Nam trong đó chứa đựng những thang bậc giá trị mang tính định hướng chính trị cao trong một thiết chế văn hóa đặc thù do các chủ thể sáng tạo ra trong thực tiễn hoạt động môi trường sư phạm quân sự, nhằm tạo nên sức mạnh để hoàn thành thắng lợi mục tiêu, yêu cầu đào tạo của nhà trường quân đội. 2.2.3. Đặc trưng của văn hóa chính trị trong nhà trường quân đội Xét trong tính hệ thống, văn hóa chính trị QĐND Việt Nam là sự hội tụ và kết tinh của VHCT Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh và VHCT trong NTQĐ là một bộ phận hợp thành VHCT của QĐND Việt Nam. Văn hóa chính trị trong NTQĐ là VHCT của QĐND Việt Nam trong một thiết chế văn hóa đặc thù của môi trường sư phạm quân sự có vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện nhân cách; bồi đắp lý tưởng, niềm tin chính trị, rèn luyện bản lĩnh chính trị trong quá trình đào tạo đội ngũ quân nhân cách mạng. 2.3. KHÁI LƯỢC VỀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 2.3.1. Khái quát chung về hệ thống nhà trường quân đội 10 2.3.1.1. Cơ cấu tổ chức Theo Thông tư số 51/2016/TT- BQP ngày 20 tháng 4 năm 2016 ban hành “Điều lệ công tác nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam”. Theo phân cấp quản lý, hiện nay có Học viện Quốc phòng (Học viện Quân sự cấp cao) trực thuộc Chính phủ; có 5 Học viện và 3 Trường sĩ quan trực thuộc Bộ Quốc phòng; có 5 học viện trực thuộc quân chủng, tổng cục, bộ tư lệnh, Ban Cơ yếu Chính phủ và có 6 trường đào tạo bậc cao đẳng và trung cấp. Ngoài ra ở 7 quân khu và Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội; 4 quân đoàn và hầu hết các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đều có các trường quân sự. 2.3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ Được quy định trong Thông tư số 51/2016/TT- BQP ngày 20 tháng 4 năm 2016 ban hành “Điều lệ công tác nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam”. 2.3.2. Khái quát về Học viện Chính trị 2.3.2.1. Lịch sử hình thành, phát triển Sau khi Chiến dịch Biên giới 1950 kết thúc thắng lợi, Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị cho Tổng Quân ủy ra quyết định thành lập “Trường Chính trị trung cấp QĐND Việt Nam” (tiền thân của HVCT ngày nay) vào tháng 7 năm 1951. 2.3.2.2. Các giá trị tiêu biểu - Sứ mệnh và mục tiêu đào tạo Học viện Chính trị có sứ mệnh và mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, bồi dưỡng nhân tài cho quân đội và quốc gia; nghiên cứu khoa học cơ bản, khoa học ứng dụng của lĩnh vực khoa học Xã hội và Nhân văn, khoa học Giáo dục. Cụ thể là đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính trị, chính ủy, giảng viên, cán bộ nghiên cứu khoa học Xã hội và Nhân văn quân sự cấp trung, sư đoàn… - Danh hiệu và phần thưởng cao quý Học viện đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng nhiều phần thưởng cao quý như: Huân chương Sao vàng; Huân chương Hồ Chí Minh; Huân chương Quân công hạng Nhất; Huân chương Chiến công; Huân chương Độc lập; Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ chống Mỹ cứu nước. - Thành tích trong đào tạo và bồi dưỡng Trải qua 69 năm xây dựng và trưởng thành, HVCT đã đào tạo, bồi dưỡng được hàng vạn cán bộ chính trị, cán bộ giảng dạy, nghiên cứu khoa học Xã hội và Nhân văn của quân đội; hàng ngàn cán bộ QĐND Lào và Quân đội Hoàng gia Campuchia. Sau gần 30 năm đào tạo trình độ sau đại học, đã đào tạo được hàng trăm tiến sĩ; hàng nghìn thạc sĩ; hàng chục khóa đào tạo lý luận chính trị cao cấp cho cán bộ cấp chiến dịch, chiến lược; nhiều khóa bồi dưỡng kiến thức Quốc phòng và An ninh cho đối tượng 2, hàng chục khoá bồi dưỡng nghiệp vụ công tác đảng, công tác chính trị. - Thành tích trong nghiên cứu khoa học 11 Học viện đã biên soạn, phát hành lên đến hàng trăm sản phẩm có chất lượng tốt. Nhiều cuộc Hội thảo khoa học cấp Học viện đã được tổ chức thành công với hàng hàng chục đầu sách và kỷ yếu. Tạp chí Giáo dục lý luận Chính trị Quân sự của Học viện hoạt động đều, đã ấn hành trên hàng trăm số. Hàng năm tổ chức các buổi thông tin khoa học phục vụ nghiên cứu và giảng dạy. - Giá trị truyền thống tiêu biểu và riển vọng phát triển trong tương lai Phát huy truyền thống “Kiên định và sáng tạo, đoàn kết và kỷ luật, khắc phục khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ”, Học viện tiếp tục đổi mới toàn diện, đồng bộ chương trình, nội dung đào tạo, đổi mới nội dung gắn với phương pháp dạy học; đẩy mạnh nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng, tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận, nâng cao chất lượng, hiệu quả nghiên cứu khoa học, xứng tầm là trung tâm đào tạo cán bộ chính trị, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, bồi dưỡng nhân tài, nghiên cứu khoa học Xã hội và Nhân văn, khoa học Giáo dục của quân đội và quốc gia. 2.3.2.3. Tính đặc thù trong cơ cấu tổ chức, biên chế và hoạt động đào tạo Tính đặc thù trong cơ cấu tổ chức, biên chế của HVCT thể hiện ở cách thức tổ chức các đơn vị quản lý học viên là các hệ, đồng thời có biên chế Viện nghiên cứu (Viện Khoa học Xã hội và Nhân văn quân sự), đây là sự thể hiện nét đặc thù trong hoạt động đào tạo và nghiên cứu của Học viện mà ở các trường sỹ quan không có. Các hoạt động đào tạo HVCT thiên về nghiên cứu và cấp độ đào tạo cao hơn so với các trường sỹ quan, môi trường đào tạo chủ yếu diễn ra trên giảng đường, thư viện và viện nghiên cứu. Đội ngũ cán bộ, giảng viên của Học viện được đào tạo cơ bản, có kinh nghiệm trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học, học viên của Học viện là những cán bộ ưu tú trong quân đội được lựa chọn, quy hoạch và phải vượt qua kỳ thi tuyển, xét tuyển, kiểm tra kiến thức đầu vào chặt chẽ có tính sàng lọc cạo. 2.3.3. Khái quát về Trường Sĩ quan Lục quân 1 2.3.3.1. Lịch sử hình thành và phát triển Trường Sĩ quan Lục quân 1, tiền thân là Trường Quân chính kháng Nhật, được thành lập ngày 15 tháng 4 năm 1945 tại Tuyên Quang. Ngày 28 tháng 10 năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1972/QĐ-TTg thành lập Trường Đại học Trần Quốc Tuấn trên cơ sở nâng cấp TSQLQ1. Ngày nay, Nhà trường sử dụng đồng thời cả hai tên gọi: TSQLQ1 là tên trường quân đội và Trường Đại học Trần Quốc Tuấn là tên giao dịch dân sự. 2.3.3.2. Các giá trị tiêu biểu - Sứ mệnh và mục tiêu đào tạo Trường Sĩ quan Lục quân 1 là tổ chức có tư cách pháp nhân, được Đảng, Nhà nước, Chính phủ và BQP giao nhiệm vụ: Đào tạo trình độ Thạc sỹ Khoa học Quân sự, Chuyên ngành Nghệ thuật Quân sự, đào tạo sĩ quan 12 Chỉ huy tham mưu Lục quân cấp phân đội trình độ đại học và các đối tượng đào tạo khác Về mục tiêu đào tạo của TSQLQ1 đã được xác định: Đào tạo quân nhân, công nhân và viên chức quốc phòng, thanh niên có đủ tiêu chuẩn theo quy định của BQP trở thành Sĩ quan Chỉ huy - Tham mưu Lục quân cấp phân đội trình độ đại học; có phẩm chất chính trị đạo đức tốt; có trình độ năng lực lãnh đạo, chỉ huy, quản lý, điều hành và huấn luyện bộ đội. - Danh hiệu và phần thưởng cao quý Trải qua 75 năm đào tạo, xây dựng, chiến đấu và phát triển, với vị thế của một nhà trường cách mạng chính quy đầu tiên của QĐND Việt Nam, TSQLQ1 đã vinh dự là NTQĐ đầu tiên được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu cao quý “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân” (1985) và trao tặng nhiều huân chương cao quý như: 3 Huân chương Hồ Chí Minh; 5 Huân chương Quân công; 7 Huân chương Chiến công; 3 Huân chương Lao động; 1 Huân chương Tự Do và 2 Huân chương Itxala của nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào và nhiều phần thưởng cao quý khác. - Thành tích trong đào tạo và bồi dưỡng Trải qua 75 năm, Nhà trường đã đào tạo được 87 khóa học sĩ quan, trong đó 83 khóa đã tốt nghiệp ra trường với trên 10 vạn cán bộ, chất lượng đào tạo không ngừng được nâng lên; đào tạo thạc sĩ nghệ thuật quân sự được 8 khóa, trong đó 6 khóa đã tốt nghiệp ra trường. Thực hiện nhiệm vụ quốc tế, Nhà trường đã đào tạo được hơn 4 nghìn cán bộ, giáo viên quân sự cho 14 quốc gia; cử hàng trăm lượt cán bộ giảng viên đi chuyên gia và làm nhiệm vụ quốc tế; đón tiếp nhiều đoàn đại biểu quân sự các nước đến thăm, trao đổi, học tập kinh nghiệm, góp phần thực hiện thắng lợi đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước. - Thành tích trong nghiên cứu khoa học Cùng với nhiệm vụ đào tạo cán bộ, Nhà trường còn là một trung tâm nghiên cứu khoa học nghệ thuật quân sự, tổng kết kinh nghiệm chiến đấu, biên soạn tài liệu, giáo trình kỹ thuật, chiến thuật và điều lệnh chiến đấu cho toàn quân. - Giá trị truyền thống tiêu biểu và triển vọng phát triển trong tương lai Trải qua 75 năm xây dựng, chiến đấu, đào tạo và trưởng thành, TSQLQ1 đã luôn giữ vững và không ngừng phát huy những truyền thống tốt đẹp “Trung với nước, hiếu với dân”, ngày nay truyền thống “Trung với nước, hiếu với dân” đã được phát triển thành “Trung hiếu, tiên phong, mẫu mực, quyết thắng”. Trong những năm tới, mục tiêu tổng quát của Nhà trường là xây dựng Nhà trường chính quy, mẫu mực về mọi mặt, theo định hướng nhà trường thông minh, xứng đáng là trường điểm của Bộ Quốc phòng. 13 2.3.3.3. Tính đặc thù trong cơ cấu tổ chức, biên chế và hoạt động đào tạo Tính đặc thù trong cơ cấu tổ chức, biên chế của TSQLQ1 thể hiện ở cách thức tổ chức các đơn vị quản lý học viên là vừa có các hệ quản lý học viên là cán bộ vừa có các tiểu đoàn quản lý học viên đào tạo sỹ quan. Nếu các học viện có biên chế Viện nghiên cứu thì ở TSQLQ1 không có mà lại được biên chế 1 Trung tâm Mô phỏng nhằm huấn luyện cho học viên đào tạo sỹ quan về kỹ thuật, chiến thuật bộ binh ở cấp phân đội. Các hoạt động đào tạo TSQLQ1 thiên về dạy nghề (coi trọng huấn luyện thực hành) với yêu cầu về kiến thức, kỹ năng ở cấp phân đội. Vì vậy, môi trường đào tạo diễn ra trên thao trường chiếm khối lượng lớn hơn so với các hoạt động trên giảng đường và thư viện. Tiểu kết chương 2: Về mặt lý luận, nghiên cứu VHCT từ góc độ văn hóa học phải xuất phát từ các khái niệm mang tính công cụ là khái niệm “văn hóa”, khái niệm “chính trị” và đây chính là cơ sở lý luận trực tiếp góp phần hình thành quan niệm VHCT trong NTQĐ của tác giả luận án. Về mặt cấu trúc, VHCT được tiếp cận trên bốn thành tố chủ yếu: chủ thể VHCT; thang bậc giá trị VHCT; thể chế, thiết chế VHCT và hoạt động văn hóa chính trị. Là một bộ phận của văn hóa xã hội, VHCT có đầy đủ các chức năng của văn hóa, trong đó có những chức năng chủ yếu như: nhận thức, giáo dục, tổ chức, điều chỉnh và chức năng dự báo, định hướng. Chương 3 THỰC TRẠNG VĂN HÓA CHÍNH TRỊ TRONG NHÀ TRƯỜNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY 3.1. THỰC TRẠNG CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH VĂN HÓA CHÍNH TRỊ TRONG NHÀ TRƯỜNG QUÂN ĐỘI 3.1.1. Chủ thể văn hóa chính trị 3.1.1.1. Đối với lãnh đạo, chỉ huy - Phẩm chất chính trị (yếu tố bên trong) Thông qua Biểu đồ 3.1 Đánh giá về phẩm chất chính trị của lãnh đạo, chỉ huy của luận án cho thấy, khi đánh giá về phẩm chất chính trị của lãnh đạo, chỉ huy, số người nhận định tốt trở lên chiếm tỷ lệ khá cao (nhận thức 78%, tình cảm 72% và ý chí 69,76%). Mặc dù vậy, số người nhận định bình thường và không tốt cũng còn chiếm tỷ lệ không nhỏ (nhận thức 22%, tình cảm 28% và ý chí 30,24%). Điều này cho thấy, vẫn còn một số lãnh đạo, chỉ huy trong NTQĐ chưa thực sự đáp ứng yêu cầu về phẩm chất chính trị (xem biểu đồ 3.1). - Hành vi hoạt động chính trị (yếu tố bên ngoài) Thông qua số liệu bảng 3.1 Nhận định về thái độ và năng lực chính trị của lãnh đạo, chỉ huy, cho thấy, mặc dù trên tổng thể khi đánh giá về thái độ và năng 14 lực chính trị của lãnh đạo, chỉ huy đạt ở mức khá cao, tuy nhiên vẫn còn một bộ phận vẫn có thái độ, năng lực chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn theo chức trách, nhiệm vụ (xem bảng 3.1). - Lý tưởng và niềm tin chính trị (yếu tố bên trên) Qua kết quả khảo sát được thể hiện qua qua Biểu đồ 3.2: Tỷ lệ nhận định về lý tưởng và niềm tin chính trị của lãnh đạo, chỉ huy cho thấy, tỷ lệ nhận định về ba yếu tố: lý tưởng, uy tín và niềm tin chính trị đều được đánh giá ở mức độ tốt trung bình là 61, 8%, rất tốt 12,1%. Tỷ lệ phần trăm nhận định ở mức bình thường và không tốt chiếm trung bình 7, 7%, mức ý nghĩa thống kê p <0,05 cho thấy các biến số có mối tương quan chặt chẽ với nhau (xem biểu đồ 3.2). 3.1.1.2. Đối với giảng viên - Phẩm chất chính trị (yếu tố bên trong) Kết quả khảo sát của luận án tại biểu đồ 3.3: Đánh giá về phẩm chất chính trị của giảng viên, cho thấy, đối với giảng viên, nhận thức chính trị là một yếu tố đặc biệt quan trọng, quyết định trực tiếp đến chất lượng, hiệu quả trong đào tạo. Số người nhận định tốt và rất tốt chiếm tỷ lệ trung bình 73,8%. Cụ thể: đối với nhân tố nhận thức chiếm tỷ lệ 70,6%, nhân tố tình cảm là 70,0%, nhân tố ý chí là 78,7%. Số người nhận định bình thường và không tốt cũng còn chiếm tỷ lệ không nhỏ, 27,4% ở yếu tố nhận thức, 30,0% ở yếu tố tình cảm và 21,3% ở biến ý chí, mức ý nghĩa thống kê p < 0,05. Điều này chứng tỏ, vẫn còn một số giảng viên vẫn chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, cần phải nỗ lực hoàn thiện hơn nữa về nhận thức, tình cảm và ý chí của bản thân trong môi trường quân đội (xem biểu đồ 3.3) - Hành vi và hoạt động chính trị (yếu tố bên ngoài) Số liệu bảng 3.2 Nhận định về thái độ và năng lực chính trị của giảng viên cho thấy, đối với yếu tố thái độ chính trị của giảng viên số người nhận định tốt trở lên chiếm tỷ lệ 86,6%, số người nhận định là bình thường và không tốt là 13,4%. Tương tự đối với yếu tố năng lực chính trị cũng cho kết quả ở mức độ tốt trở lên chiếm tỷ lệ 81,3% và bình thường trở xuống là 18,7%, mức ý nghĩa thống kê p < 0,05. Tỷ lệ nhận định về năng lực chính trị không tốt và bình thường còn ở mức cao 18,7% điều này cho thấy hiện nay đội ngũ giảng viên chất lượng cao vẫn chưa đủ để đáp ứng yêu cầu của nhiệm vụ đào tạo trong giai đoạn mới (xem bảng 3.2). - Lý tưởng và niềm tin chính trị (yếu tố bên trên) Kết quả nghiên cứu của luận án cho thấy, nhìn chung số người nhận định về lý tưởng, uy tín và niềm tin đối với giảng viên trong NTQĐ được đánh giá ở mức tốt trở lên chiếm tỷ lệ trung bình 85,7%. Mặc dù vậy, nếu xét trong từng yếu tố, đánh giá ở mức độ bình thường của yếu tố uy tín chính trị nhận định ở mức bình thường và không tốt chiếm tỷ lệ cao hơn so với hai yếu tố còn lại, 15 19,7% so với 12,7 yếu tố lý tưởng chính trị và 10% yếu tố niềm tin chính trị (xem bảng 3.6). 3.1.1.3. Đối với học viên - Phẩm chất chính trị (yếu tố bên trong) Kết quả nghiên cứu trong luận án cho thấy mối quan hệ giữa nhận thức chính trị, tình cảm chính trị và ý chí chính trị với việc định hướng VHCT trong NTQĐ là cần thiết và giữ vai trò quan trọng giúp học viên nhận thức sâu sắc về phẩm chất chính trị của chủ thể, mức ý nghĩa thống kê p < 0,05. Tính liên kết giữa ba yếu tố bên trong cho thấy, ý chí chính trị là nhân tố cốt lõi mang tính quyết định đối với hai yếu tố còn lại và có tác động mạnh đến nhận thức của các chủ thể. Kết quả phân tích trong luận án cho thấy số học viên nhận định cần thiết và rất cần thiết chiếm tỷ lệ 79,7%, trong khi yếu tố nhận thức chính trị chỉ chiếm 77,3% và tình cảm chính trị chiếm 77,0% (xem biểu đồ 3.5) - Hành vi và hoạt động chính trị (yếu tố bên ngoài) Kết quả kiểm định thống kê với hệ số tương quan Pearson và mức ý nghĩa thống kê p < 0,01 cho thấy, có mối quan hệ giữa thái độ chính trị và năng lực tham gia các hoạt động chính trị với việc định hướng VHCT trong NTQĐ hiện nay là cần thiết và có vai trò quan trọng giúp học viên nhận thức sâu sắc về hành vi và hoạt động chính trị của bản thân cá nhân. Tuy nhiên, số người nhận định bình thường, không cần thiết và rất không cần thiết cũng chiếm tỷ lệ khá cao, 23,7% đối với năng lực tham gia các hoạt động chính trị và 22,3% nhận định đối với thái độ chính trị, điều này cho thấy, do ảnh hưởng mặt trái của cơ chế thị trường nên một số học viên có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống. (xem biểu đồ 3.6) - Lý tưởng và niềm tin chính trị (yếu tố bên trên) Kết quả luận án cho thấy, nhìn chung các nhận định tốt và rất tốt chiếm tỷ lệ trung bình là 87, 3%. Với kết quả đó, bước đầu cho phép rút ra nhận định, trong điều kiện kinh tế thị trường, mở cửa, giao lưu quốc tế, rất nhiều ảnh hưởng cả tích cực và tiêu cực tác động đến học viên, đối tượng rất nhạy cảm với cái mới. Tuy vậy, số còn lại nhận định bình thường và không tốt vẫn còn chiếm tỷ lệ là 12,7%, nguyên nhân bước đầu được rút ra là do tác động mạnh mẽ của tình hình thế giới và trong nước, đặc biệt là mặt trái của kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, một bộ phận học viên tỏ ra dao động, mất phương hướng phấn đấu, xa rời lý tưởng cao đẹp, suy giảm tình cảm cách mạng, từ đó dẫn đến mơ hồ về chính trị, lệch lạc trong tư tưởng, lối sống, bị lôi kéo, mua chuộc, vi phạm pháp luật, ảnh hưởng đến truyền thống tốt đẹp của quân đội. (xem biểu đồ 3.7) Qua khảo sát kết quả kiểm tra nhận thức chính trị trung bình hàng năm từ 2016 - 2019 của NTQĐ cho thấy, nhìn chung nhận thức chính trị của khối các 16 trường quân sự và chính trị (HVCT và TSQLQ1) đồng đều và cao hơn khối trường kỹ thuật (Học viện Phòng không - Không quân). Trong khi đó, tỷ lệ giỏi và xuất sắc của khối học viện (HVCT và Học viện Phòng không - Không quân) cao hơn khối trường sỹ quan (TSQLQ1). Kết quả đó một mặt phản ánh hiệu quả công tác giáo dục chính trị tư tưởng của NTQĐ, mặt khác cũng thể hiện nét đặc trưng riêng theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo của mỗi trường. Khi so sánh kết quả nhận xét, phân loại cán bộ và đánh giá chất lượng đảng viên của 3 trường, cho thấy, tỷ lệ hoàn thành tốt và xuất sắc nhiệm vụ khối học viện cao hơn khối trường sĩ quan; tỷ lệ không hoàn thành nhiệm vụ (vi phạm kỷ luật) khối trường sĩ quan cao hơn. 3.1.2. Thang bậc giá trị văn hóa chính trị 3.1.2.1. Triết lý và tư tưởng chính trị Trên cơ sở mục tiêu yêu cầu đào tạo của NTQĐ, các chủ thể VHCT hướng tới lý tưởng cao đẹp là được phấn đấu, rèn luyện để trở thành những cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành vô hạn đối với Đảng, với Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa và với Nhân dân. Điều này được thể hiện rõ nét qua nhận định của học viên về sự cần thiết của triết lý chính trị trong NTQĐ với 91,0% cho rằng cần thiết và rất cần thiết (xem bảng 3.3) Thực trạng triết lý và tư tưởng chính trị trong NTQĐ hiện nay có hai mặt, biểu hiện tích cực và biểu hiện tiêu cực. Các biểu hiện tích cực có tác dụng trong việc củng cố và nâng cao tri thức và trình độ chính trị cho các chủ thể góp không ngừng nâng cao bản lĩnh chính trị, bồi dưỡng, xây dựng và hoàn thiện nhân cách quân nhân. Ngược lại, các biểu hiện tiêu cực là lực cản, tác động xấu đến chất lượng, hiệu quả các hoạt động của NTQĐ, ảnh hưởng tiêu cực đến quân nhân, đến môi trường văn hóa sư phạm quân sự, làm phai nhạt lý tưởng và xói mòn niềm tin và nghiêm trọng hơn đó còn là nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đào tạo cán bộ quân đội của Đảng. 3.1.2.2. Chuẩn mực và khuôn mẫu chính trị Chuẩn mực, khuôn mẫu chính trị có một vai trò rất quan trọng trong định hướng VHCT trong NTQĐ, mọi hoạt động đều được dựa trên nguyên tắc, kỷ luật để điều hành, quản lý. Đa số học viên trong hai đơn vị được khảo sát đều đánh giá tầm quan trọng với tỷ lệ 91,4% (xem bảng 3.4) 3.1.2.3. Di sản và truyền thống chính trị Yếu tố di sản và truyền thống chính trị có một vai trò rất quan trọng trong định hướng VHCT trong nhà trường quân đội. Đa số học viên trong hai đơn vị được khảo sát đều đánh giá tầm quan trọng với tỷ lệ 90%, (xem bảng 3.5) 3.1.3. Thể chế và thiết chế văn hóa chính trị 3.1.3.1. Thực trạng sứ mệnh, mục tiêu Kết quả điều tra của luận án cho thấy, tỷ lệ phần trăm số học viên được khảo sát tại hai nhà trường đều khẳng định về mục tiêu, yêu cầu đào tạo gắn với chức năng và nhiệm vụ NTQĐ ở mức độ cần thiết và rất cần thiết là
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan