Tài liệu Vận dụng phương pháp tính giá thành trên cơ sở hoạt động (abc) tại công ty cổ phần dệt may 29 3.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN SONG LY VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG (ABC) TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN DỆT MAY 29-3 Chuyên ngành : Kế toán Mã số : 60.34.30 LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGÔ HÀ TẤN Đà Nẵng - Năm 2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan những nội dung nêu trong luận văn là nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực được thu thập và phân tích, chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Tác gi Nguyễn Song Ly MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 3 4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................. 4 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu............................................................... 4 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG (ABC) .......................................... 9 1.1. SỰ HÌNH THÀNH VÀ VAI TRÒ CỦA PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG................................................. 9 1.1.1. Sự hình thành phương pháp ABC ................................................... 9 1.1.2. Vai trò của phương pháp ABC ..................................................... 11 1.2. NỘI DUNG PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG ........................................................................................ 12 1.2.1. Phân tích hoạt động và xác định các nguồn lực sử dụng .............. 12 1.2.2. Phân bổ chi phí nguồn lực cho các hoạt động .............................. 13 1.2.3. Chọn lựa nguồn sinh phí phát sinh ............................................... 18 1.2.4. Xác định chi phí hoạt động cho từng sản phẩm ............................ 20 1.2.5. Tính giá thành sản phẩm ............................................................... 21 1.3. PHƯƠNG PHÁP ABC ĐỐI VỚI QUẢN TRỊ DỰA TRÊN HOẠT ĐỘNG VÀ KHẢ NĂNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP ABC Ở CÁC DOANH NGHIỆP DỆT MAY ............................................................... 22 1.3.1. Phương pháp ABC đối với quản trị dựa trên hoạt động ............... 22 1.3.2. Khả năng vận dụng phương pháp ABC ở các doanh nghiệp Dệt may .......................................................................................................... 25 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ....................................................................... 27 CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT KINH DOANH VÀ CÔNG TÁC TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN DỆT MAY 29/3 .............................................. 28 2.1. TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN DỆT MAY 29/3 ....................................... 28 2.1.1. Sơ lược quá trình hình thành và chức năng, nhiệm vụ của Công ty CP Dệt may 29-3 ..................................................................................... 28 2.1.2. Cơ cấu tổ chức quản lý của Công ty CP Dệt may 29/3 ................ 31 2.1.3. Tổ chức kế toán tại Công ty CP Dệt may 29/3 ............................. 38 2.2. KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM DỆT Ở CÔNG TY CỔ PHẦN DỆT MAY 29/3 . 42 2.2.1. Đối tượng tập hợp chi phí, tính giá thành và phương pháp tính giá thành sản phẩm dệt ở Công ty:................................................................ 42 2.2.2. Tổ chức kế toán tập hợp chi phí sản xuất sản phẩm dệt ở Công ty .............................................................................................................. 42 2.2.3. Đánh giá sản phẩm dở dang và tính giá thành sản phẩm dệt ở Công ty .............................................................................................................. 51 2.2.4. Đánh giá công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm dệt tại Công ty CP Dệt may 29/3 ...................................................................... 56 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ....................................................................... 58 CHƯƠNG 3. TỔ CHỨC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN DỆT MAY 29/3 ...................................................................................... 59 3.1. CƠ SỞ VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG TẠI CÔNG TY CP DỆT MAY 29/3 ....................... 59 3.2. VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG CHO SẢN PHẨM DỆT TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN DỆT MAY 29/3 ............................................................................................... 60 3.2.1. Phân tích các hoạt động và xác định các nguồn lực ..................... 60 3.2.2. Phân bổ chi phí theo từng hoạt động và tính giá các hoạt động: .. 63 3.2.3. Chọn lựa nguồn phát sinh chi phí ................................................. 70 3.2.4. Phân bổ chi phí của các hoạt động cho các sản phẩm để tính giá thành ........................................................................................................ 71 3.3. TÁC DỤNG CỦA PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ ABC TRONG QUẢN TRỊ CHI PHÍ SẢN XUÂT SẢN PHẨM DỆT Ở CÔNG TY CỔ PHẦN DỆT MAY 29/3 ........................................................................... 77 3.3.1. Làm cơ sở cho việc xác định giá bán từng loại sản phẩm được đúng đắn .................................................................................................. 77 3.3.2. Xác định mức đóng góp của các hoạt động vào giá trị sản phẩm, làm cơ sở cho việc quản trị chi phí sản xuất ........................................... 78 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ....................................................................... 80 KẾT LUẬN ........................................................................................... 81 DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................... 83 PHỤ LỤC. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ABC : Activity Based Costing ABM : Activity Based Management APD : Activity Product Dependence CP : Cổ phần EAD : Expense Activity Dependent TSCĐ : Tài sản cố định DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang 1.1. Ma trận chi phí hoạt động (EAD) 18 1.2. Ma trận hoạt động – Sản phẩm (APD) 21 2.1. Tổng hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp tháng 5/2012 43 2.2. Bảng định mức tiêu hao vật liệu chính tháng 5/2012 43 2.3. Bảng phân bổ chi phí nguyên vật liệu chính tháng 5/2012 44 2.4. Bảng phân bổ chi phí nguyên vật liệu phụ tháng 5/2012 45 2.5. 2.6 2.7. 2.8. 2.9. 2.10. Bảng tính tiền lương và các khoản trích theo lương cho từng sản phẩm tháng 5/2012 Bảng tổng hợp tính khấu hao tài sản cố định tháng 5/2012 Bảng phân bổ chi phí khấu hao TSCĐ cho từng sản phẩm tháng 5/2012 Bảng phân bổ chi phí động lực cho từng sản phẩm tháng 5/2012 Bảng phân bổ chi phí vật liệu phụ cho từng sản phẩm tháng 5/2012 Bảng phân bổ chi phí khác cho từng sản phẩm tháng 5/2012 46 47 48 49 50 51 2.11. Bảng tính giá thành sản phẩm dệt tháng 5/2012 55 3.1. Bảng xác định nguồn lực tại Xí nghiệp dệt tháng 5/2012 62 3.2. Bảng ma trận Chi phí – hoạt động 64 3.3. Chi phí khấu hao tài sản cố định phân bổ cho các hoạt động 65 Số hiệu bảng 3.4. 3.5. 3.6. 3.7. 3.8. Tên bảng Bảng phân bổ vật tư cho từng hoạt động tại Xí nghiệp Dệt tháng 5/2012 Bảng phân bổ chi phí cho từng hoạt động tháng 5/2012 Một số hoạt động, nguồn sinh phí và tiêu thức phân bổ được lựa chọn trong quá trình sản xuất tại Xí nghiệp Dệt Ma trận hoạt động – Sản phẩm (APD) Bảng tính giá thành theo phương pháp ABC tháng 5/2012 Trang 67 69 71 72 75 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Số hiệu sơ đồ 1.1. 1.2. 2.1. Tên sơ đồ Sơ đồ minh họa phân bổ nguồn sinh phí cho hoạt động và sản phẩm Hai chiều hướng của phương pháp ABC Tổ chức bộ máy quản lý của Công ty CP Dệt may 29/3 Trang 19 23 31 2.2. Quy trình công nghệ dệt khăn bông 34 2.3. Cơ cấu tổ chức quản lý tại Xí nghiệp Dệt 35 2.4. Sơ đồ bộ máy kế toán tại Công ty 38 2.5. Sơ đồ trình tự ghi sổ 41 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Để đảm bảo sự tồn tại và phát triển, các nhà quản lý doanh nghiệp đều phải quan tâm đến quản lý chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. Chi phí và giá thành ảnh hưởng đến lợi nhuận, và từ đó ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Vì vậy, việc tổ chức công tác kế toán sao cho xác định chi phí và giá thành được chính xác là vấn đề rất quan trọng trong quản lý. Công ty Cổ phần Dệt may 29-3 là công ty hoạt động trong lĩnh vực dệt may với nhiều sản phẩm đa dạng. Quy trình công nghệ sản xuất của Công ty là sản xuất liên tục, quá trình trình sản xuất phân chia ra nhiều giai đoạn nối tiếp nhau theo một trình tự nhất định. Mỗi giai đoạn sản xuất ra một bán thành phẩm, bán thành phẩm của giai đoạn này là đối tượng sản xuất của giai đoạn tiếp theo. Mặc dù đặc điểm sản xuất sản phẩm dệt ở Công ty là theo giai đoạn công nghệ, nhưng Công ty xác định đối tượng tập hợp chi phí là chung cho cả quy trình sản xuất. Việc này làm đơn giản trong công tác kế toán chi phí sản xuất, tuy nhiên không phản ánh chính xác được giá thành mỗi loại sản phẩm, cơ cấu chi phí của từng sản phẩm, dẫn đến công tác định giá bán, ra các quyết định sản xuất kinh doanh của nhà quản trị không chính xác. Phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC – Activity Based Costing) với việc lựa chọn những tiêu thức phân bổ nguồn lực hợp lý, sử dụng một hệ thống các tiêu thức phân bổ được xây dựng trên cơ sở phân tích mối quan hệ nhân quả giữa chi phí phát sinh cho từng hoạt động và mức độ tham gia của từng hoạt động vào quá trình sản xuất kinh doanh, được các nước phát triển xem đó là sự lựa chọn tối ưu trong việc nâng cao chất lượng thông tin về chi phí cho việc ra quyết định liên quan đến từng loại sản phẩm… 2 Bên cạnh việc cung cấp thông tin chính xác về giá thành, phương pháp ABC còn cung cấp thông tin chi tiết về cơ cấu chi phí của từng sản phẩm, về quá trình và nguyên nhân phát sinh chi phí. Việc hiểu rõ quá trình và nguyên nhân phát sinh chi phí không chỉ giúp nhà quản trị tìm ra biện pháp thích hợp để cắt giảm chi phí mà còn giúp cho nhà quản lý có thể xây dựng được cơ chế đánh giá và khuyến khích nhân viên phù hợp, góp phần quan trọng nâng cao hiệu suất làm việc của nhiên viên, qua đó, cải thiện hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Xuất phát từ yêu cầu thưc tiễn, tôi chọn đề tài: “Vận dụng phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) tại Công ty cổ phần Dệt may 29-3” với mong muốn tìm ra giải pháp thích hợp cho việc hoàn thiện công tác tính giá thành tại Công ty. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Phân tích thực trạng quá trình sản xuất và công tác tính giá thành tại Công ty CP Dệt may 29-3, từ đó rút ra những ưu, nhược điểm trong công tác tính giá thành tại Công ty. - Phân tích các hoạt động trong quy trình sản xuất sản phẩm dệt của Công ty. Từ đó, chỉ ra những khả năng vận dụng phương pháp ABC tại Công ty CP Dệt may 29-3. - Vận dụng phương pháp ABC ở Công ty nhằm cung cấp thông tin đầy đủ và hữu ích hơn cho nhà quản trị trong việc ra các quyết định kinh doanh trong môi trường cạnh tranh hiện nay * Câu hỏi nghiên cứu: - Thực trạng công tác tính giá thành sản phẩm tại Công ty CP Dệt may 29-3? - Sự cần thiết và khả năng vận dụng phương pháp ABC ở Công ty CP Dệt may 29-3 ? 3 - Làm thế nào để vận dụng phương pháp ABC trong quản trị chi phí ở Công ty được hiệu quả nhất ? 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm dệt ở Xí nghiệp Dệt của Công ty CP Dệt may 293. Và vận dụng phương pháp tính giá thành sản phẩm dệt dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) tại Xí nghiệp Dệt của Công ty. 4. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, tác giả dựa trên cơ sở các phương pháp cụ thể: Phương pháp điều tra như trực tiếp quan sát toàn bộ quá trình hoạt động sản xuất tại Công ty, kết hợp phỏng vấn những người có liên quan. Phương pháp khai thác số liệu thứ cấp như phân tích các tài liệu, nghiên cứu trước đây viết về phương pháp ABC, các sổ sách, các báo cáo của Công ty. Tác giả sử dụng nguồn số liệu được thu thập từ việc trực tiếp quan sát toàn bộ quá trình hoạt động sản xuất tại Công ty, kết hợp phỏng vấn những người có liên quan. Tác giả sử dụng phương pháp phân tích, hệ thống hóa, tổng hợp để trình bày các vấn đề tính giá thành tại Công ty. * Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: - Ý nghĩa khoa học: Đề tài đi sâu nghiên cứu và làm rõ hơn cơ sở lý luận về phương pháp tính giá thành còn khá mới mẻ đối với các doanh nghiệp Việt Nam, đó là phương pháp tính giá thành dựa trên cơ sở hoạt động. - Ý nghĩa thực tiễn: Qua việc vận dụng phương pháp ABC trong tính giá thành sản phẩm dệt tại Công ty bảo đảm công tác tính giá thành từng loại sản phẩm dệt được chính xác hơn, làm cơ sở cho các nhà quản trị ra quyết định kinh doanh được 4 đúng đắn. 5. Bố cục đề tài Ngoài các phần mở đầu, kết luận, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động Chương 2: Tổng quan về hoạt động sản xuất kinh doanh và công tác tính giá thành sản phẩm tại Công ty CP Dệt may 29-3 Chương 3: Vận dụng phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động tại Công ty CP Dệt may 29-3. 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Vấn đề vận dụng phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động ngày càng được các doanh nghiệp chú trọng và quan tâm. Chính vì vậy, phương pháp tính giá này đã được nhiều tác giả tìm hiểu, nghiên cứu. Trong quá trình thực hiện luận văn, tác giả đã tham khảo một số kết quả nghiên cứu như sau: * Tài liệu về lý luận phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) - GS.TS. Trương Bá Thanh (2008), Kế toán quản trị, Trường Đại học kinh tế Đà Nẵng Qua giáo trình này đã cho thấy rõ hơn về ưu, nhược điểm của phương pháp ABC, trình tự thực hiện phương pháp ABC, so sánh cụ thể sự khác nhau cơ bản giữa phương pháp ABC và phương pháp tính giá truyền thồng. - PGS.TS. Phạm Văn Dược (2006), Kế toán quản trị, Nhà xuất bản thống kê, TP Hồ Chí Minh. Qua giáo trình này tác giả đã giới thiệu một cách cụ thể về nội dung phương pháp ABC từ bước Phân tích hoạt động và xác định các nguồn lực được sử dụng cho từng hoạt động, phân bổ chi phí nguồn lực cho các hoạt 5 động, chọn lựa nguồn sinh phí phát sinh tương ứng với từng hoạt động, xác định chi phí hoạt động cho từng sản phẩm đến bước cuối cùng là tính giá thành sản phẩm. Giáo trình cũng trình bày các phương pháp thu thập số liệu khi vận dụng phương pháp tính giá thành này. Từ đó, giúp tác giả có những hiểu biết một cách khái quát về phương pháp ABC. Bên cạnh đó, PGS.TS. Phạm Văn Dược đã nói rất rõ về sự khác nhau giữa phương pháp ABC và phương pháp tính giá truyền thống, cụ thể ở cách phân bổ chi phí. - Khoa Kế toán – kiểm toán, Trường Đại học kinh tế TP Hồ Chí Minh (2002), Kế toán quản trị, Nhà xuất bản Thống kê, TP Hồ Chí Minh. Trong giáo trình này, nhóm tác giả viết về sự ra đời và phát triển của phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC), có nhiều khái niệm của nhiều tác giả khác nhau về phương pháp ABC. Và từ các quan điểm đó đều đi đến một khái quát chung về trình tự tính giá. - Bàn thêm về phương pháp tính chi phí theo hoạt động của Thạc sĩ Phạm Rin trên Tạp chí kế toán, ngày 19/11/2006 Bài viết này đề cập đến phương pháp kế toán chi phí dựa trên hoạt động (ABC); từ đó có thể cung cấp kiến thức hữu ích cho các nhà quản trị doanh nghiệp để có định hướng vận dụng nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý doanh nghiệp. Bài viết nêu lên sự khác biệt với phương pháp truyền thống, phương pháp ABC tập hợp toàn bộ chi phí gián tiếp trong quá trình sản xuất được tập hợp trên các tài khoản chi phí chung của kế toán tài chính, sau đó phân bổ các chi phí theo hoạt động này vào từng sản phẩm, dịch vụ tạo ra hoạt động đó theo các tiêu thức phân bổ thích hợp như: số giờ máy hoạt động, số giờ công lao động trực tiếp… Khoản chi phí gián tiếp này được phân bổ vào giá thành sản xuất cùng với chi phí nguyên vật liệu trực tiếp và chi phí nhân công trực tiếp. Các chi phí khác như: chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp 6 được coi như chi phí thời kỳ không phân bổ cho sản phẩm hoặc được phân bổ cho sản phẩm theo thời gian lao động của công nhân trực tiếp hoặc chi phí nhân công trực tiếp. Bài viết nêu ra các bước thực hiện phương pháp tính giá rất chi tiết với ví dụ minh họa cụ thể. Tác giả nhận thấy phương pháp ABC phức tạp và tốn nhiều công sức, nhưng việc áp dụng phương pháp ABC vào doanh nghiệp sẽ mang lợi nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, giúp các nhà quản trị có những quyết định kinh doanh đúng đắn. * Những công trình nghiên cứu chuyên sâu đã được vận dụng vào thực tiễn - Trần Thị Uyên Phương (2008), Vận dụng phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) tại Công ty Cơ khí Ôtô và thiết bị điện Đà Nẵng, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học kinh tế Đà Nẵng. Luận văn đã nêu lên các quan điểm khác nhau của các học giả kinh tế trên thế giới về phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC). Tác giả đã tóm lược trình tự tính giá qua hai giai đoạn: xác định các hoạt động phát sinh chi phí và phân bổ chi phí từ hoạt động vào sản phẩm. Luận văn trình bày khá rõ về thực trạng tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Nhà máy cơ khí ôtô Đà Nẵng thuộc Công ty Cơ khí ôtô và thiết bị điện Đà Nẵng. Trên cơ sở thực tế tại Công ty, tác giả đã nêu lên được ưu, nhược điểm của công tác kế toán chi phí tại Công ty, cách phân bổ chi phí sản xuất chung. Luận văn đã đi sâu vận dụng phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) tại Công ty Cơ khí Ôtô Đà Nẵng, cụ thể, tác giả đã thiết lập mô hình tính giá dựa trên cơ sở hoạt động. Và thông qua việc vận dụng phương pháp ABC tại Công ty đã làm cho việc tính giá thành chính xác hơn, qua đó giúp nhà quản trị có những quyết định đúng đắn hơn trong môi trường cạnh 7 tranh hiện nay. - Phan Thị Tuyết Trinh (2012), Vận dụng phương pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) tại Công ty cổ phần may Núi Thành – Quảng Nam, Luận văn Thạc sỹ, Trường Đại học kinh tế Đà Nẵng. Luận văn đã nêu lên các khái niệm về phương pháp ABC, các bước thực hiện phương pháp tính giá này. Luận văn nêu rõ những điểm giống nhau và khác nhau giữa phương pháp tính giá truyền thống và phương pháp ABC; ưu, và nhược điểm, hạn chế của phương pháp ABC. Đồng thời, luận văn cho thấy sự cần thiết của việc áp dụng phương pháp ABC tại Công ty Cổ phần may Núi Thành. Qua đặc điểm về quy trình sản xuất, tác giả đã nêu bật được khả năng vận dụng phương pháp ABC tại Công ty CP may Núi Thành. Với việc quan sát trực tiếp tại phân xưởng, tác giả đã phân tích những thuận lợi, và tìm ra nguồn sinh phí cho các hoạt động; từ đó chọn tiêu thức phân bổ để tiến hành phân bổ chi phí của các hoạt động vào từng loại sản phẩm. Từ đó, tác giả so sánh kết quả giữa 2 phương pháp tính giá truyền thống hiện tại và phương pháp ABC. Kết quả so sánh cho thấy phương pháp ABC đã xác định giá thành từng loại sản phẩm chính xác hơn. - Đinh Thị Thanh Hường (2006), Vận dụng phương pháp ABC trong các doanh nghiệp in, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học kinh tế Đà Nẵng. Luận văn phân tích các phương pháp tính giá trong kế toán quản trị, quy trình tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành theo phương pháp truyền thống và định hướng cho một phương pháp ABC dùng trong kế toán quản trị. Thông qua việc nghiên cứu cơ sở lý luận và quy trình tính giá theo phương pháp ABC, luận văn chỉ rõ ưu và nhược điểm của phương pháp tính giá truyền thống và tính ưu việt của phương pháp ABC. Trong luận văn, tác giả đã nêu lên nội dụng cơ bản của phương pháp tính 8 giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) trong doanh nghiệp sản xuất, bao gồm: xác định nguồn lực và hoạt động, xác định các cấp hoạt động trong doanh nghiệp, đồng thời phân loại nguồn lực, xác định bản chất của các nguồn lực trong doanh nghiệp sản xuất. Tác giả nêu rõ quy trình thực hiện phương pháp ABC cụ thể gồm các bước: phân tích hoạt động và xác định các nguồn lực sử dụng, phân bổ chi phí nguồn lực cho các hoạt động trong doanh nghiệp, chọn lựa nguồn sinh phí, phân bổ chi phí hoạt động cho các đối tượng tính giá và tính giá thành sản phẩm. Những giáo trình, bài báo, tạp chí khoa học, luận văn tham khảo…viết về phương pháp ABC mà tác giả tìm kiếm và thu thập được là phù hợp với nội dung đề tài mà tác giả nghiên cứu. Bởi những tài liệu này cung cấp một số cơ sở lý luận, cũng như đưa ra cách thức vận dụng vào từng loại hình doanh nghiệp cụ thể, làm cơ sở để tác giả nghiên cứu, tham khảo và hoàn thiện luận văn của mình. 9 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG (ABC) 1.1. SỰ HÌNH THÀNH VÀ VAI TRÒ CỦA PHƯƠNG PHÁP TÍNH GIÁ DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG 1.1.1. Sự hình thành phương pháp ABC Trong những năm thập niên 1980, nhiều nhà quản trị cũng như kế toán đã không hài lòng với hệ thống tính giá thành truyền thống. Bên cạnh những ưu điểm, các hệ thống tính giá thành đã bộc lộ một số hạn chế dẫn đến những bất lợi trong việc ra quyết định. Có thể bàn đến hai hạn chế lớn nhất là cách lựa chọn đối tượng tập hợp chi phí và kỹ thuật phân bổ chi phí. Trong phương pháp tính giá thành truyền thống, đối tượng tập hợp chi phí chủ yếu là theo đơn đặt hàng (hệ thống tính giá theo công việc) hoặc theo phân xưởng, giai đoạn sản xuất (hệ thống tính giá theo quá trình sản xuất). Với đối tượng đó, hệ thống tính giá thành chỉ mới nhằm mục đích tính giá thành sản phẩm, không chỉ ra mối quan hệ qua lại giữa các hoạt động ở các bộ phận chức năng khác nhau. Những vấn đề như: chi phí gia tăng ở khâu nào, do nguyên nhân nào trong quá trình sản xuất luôn được các nhà quản trị đặt ra trong quá trình hoàn thiện và thiết kế lại quá trình sản xuất nhằm cắt giảm chi phí. Thực tế cho thấy, chi phí phát sinh ở nhiều hoạt động khác nhau trong quá trình sản xuất, nhưng nếu chỉ tập hợp chi phí ở góc độ chung thì không thể kiểm soát chi phí ở doanh nghiệp. Nói cách khác, mục tiêu kiểm soát và hoạch định ở doanh nghiệp trong điều kiện cạnh tranh gia tăng chưa được đáp ứng. Các phương pháp tính giá thành truyền thống thường lựa chọn một hay một vài tiêu thức để phân bổ chi phí sản xuất chung. Do vậy, giá thành sản phẩm không phản ánh đúng giá phí của nó, nhất là khi mức độ tự động hóa 10 trong các doanh nghiệp có xu hướng ngày càng gia tăng. Kết quả là việc ra quyết định giá bán cạnh tranh bị ảnh hường đối với những sản phẩm được tính giá thành quá cao hoặc quá thấp. Để khắc phục những hạn chế đó, người ta bắt đầu nghiên cứu và ứng dụng một phương pháp tính giá thành sản phẩm mới gọi là phương pháp tính giá thành dựa trên cơ sở hoạt động (phương pháp ABC). Theo Horngren (2000), thì phương pháp ABC là sự cải tiến của phương pháp tính giá truyền thống bằng việc tập trung vào các hoạt động cụ thể như là các đối tượng chi phí cơ bản. Một hoạt động có thể là một sự kiện, một hành động hay là một công việc với mục đích riêng như thiết kế sản phẩm, lắp đặt máy móc hay phân bổ sản phẩm. Hệ thống ABC tập hợp chi phí cho từng hoạt động và phân bổ chi phí cho từng sản phẩm hoặc dịch vụ dựa trên hoạt động được tiêu dùng bởi sản phẩm hoặc dịch vụ đó. [7] Theo Gering (1999), thì phương pháp ABC là cách thức làm mới của kế toán; nó là công cụ để đưa ra các quyết định chiến lược và một phương pháp tập trung vào hoạt động không có hiệu quả. Nó đơn giản dựa vào các quá trình điều khiển chi phí và tính toán các chi phí liên quan với nó [8] Hệ thống tính giá ABC lần đầu tiên được định nghĩa rõ ràng vào năm 1987 bởi Robert.S.Kaplan và W.Bruns trong một chương của quyển “Accounting and Management: A Field Study Perspective”. Họ tập trung vào ngành công nghiệp sản xuất đầu tiên, nơi mà tiến bộ công nghệ và sự gia tăng năng suất làm giảm tỉ lệ của chi phí nguyên vật liệu trực tiếp và chi phí nhân công trực tiếp, tăng tỉ lệ của các chi phí gián tiếp. Hệ thống tính chi phí ABC sau này được giải thích rõ hơn vào năm 1999 bởi Peter. Số liệu của phương pháp ABC giúp các nhà quản trị nhìn rõ hơn mối quan hệ giữa thời gian, chất lượng, công suất nhà xưởng, sự linh hoạt và chi phí của doanh nghiệp. Điểm nổi bậc của phương pháp ABC là nhấn mạnh các hoạt động như là 11 những đối tượng tập hợp chi phí chủ yếu. Chi phí phát sinh theo hoạt động này sau đó sẽ được phân bổ cho những đối tượng tính giá thành theo số lượng hoạt động (nguồn sinh phí) mà các đối tượng này đã sử dụng. Cần chú ý là hệ thống tính giá thành dựa trên cơ sở hoạt động có thể là một phần của hệ thống tính giá thành theo công việc hoặc tính giá thành theo quá trình sản xuất. Hệ thống tính giá này không thay thế phương pháp tính giá thành truyền thống, mà nhằm bổ sung khả năng xử lý và cung cấp các thông tin trong việc ra quyết định ngắn hạn và dài hạn ở doanh nghiệp. Tóm lại ABC là một hệ thống đo lường chi phí, tập hợp và phân bổ chi phí của các nguồn lực vào các hoạt động dựa trên mức độ sử dụng các nguồn lực, sau đó chi phí của các hoạt động được phân bổ đến các đối tượng tính giá dựa trên mức độ sử dụng của chúng. 1.1.2. Vai trò của phương pháp ABC Phương pháp ABC không chỉ cung cấp thông tin chính xác về giá thành, ABC còn cung cấp thông tin chi tiết về cơ cấu chi phí của từng sản phẩm, giúp cho nhà quản lý có thể linh hoạt hơn trong việc lập kế hoạch ngân sách cũng như điều chỉnh các chính sách, chiến lược sản phẩm của doanh nghiệp trong điều kiện thị trường luôn biến động. Với phương pháp ABC, chi phí phục vụ một khách hàng có thể xác định một cách chắc chắn. Sau khi trừ ra chi phí sản phẩm và chi phí phục vụ từng khách hàng, sẽ tính được lợi nhuận khách hàng mang lại. Phương pháp ABC tính toán chi phí khách hàng và chi phí sản phẩm riêng biệt, giúp xác định chính xác lợi nhuận mỗi khách hàng mang lại và giúp định vị sản phẩm và dịch vụ tương ứng. Việc áp dụng phương pháp ABC còn góp phần hỗ trợ hoạt động marketing trong việc xác định cơ cấu sản phẩm cũng như chính sách giá. Đặc biệt trong trường hợp doanh nghiệp có nhiều mặt hàng thì việc đàm phán với