MUÏC LUÏC
LÔØI MÔÛ ÑAÀU ......................................................................................................................1
CHÖÔNG I. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN ÑEÅ VAÄN DUÏNG KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ
TRONG CAÙC DOANH NGHIEÄP
1.1. TOÅNG QUAN VEÀ KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ...........................................................7
1.1.1
Khaùi nieäm, muïc tieâu vaø nhieäm vuï cuûa keá toaùn quaûn trò.............................7
1.1.1.1 Khaùi nieäm keá toaùn quaûn trò .......................................................................7
1.1.1.2 Muïc tieâu cuûa keá toaùn quaûn trò...................................................................8
1.1.1.3 Nhieäm vuï cuûa keá toaùn quaûn trò..................................................................8
1.1.2
Ñoái töôïng söû duïng vaø vò trí cuûa keá toaùn quaûn trò trong heä thoáng quaûn trò
doanh nghieäp .................................................................................................9
1.1.2.1 Ñoái töôïng söû duïng thoâng tin cuûa keá toaùn quaûn trò ...................................9
1.1.2.2 Vò trí cuûa keá toaùn quaûn trò trong heä thoáng quaûn trò doanh nghieäp ..........9
1.1.3
So saùnh giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò ..................................10
1.1.3.1 Moái lieân heä giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò .........................10
1.1.3.2 Sự khác nhau giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò.......................10
1.1.4
YEÂU CAÀU VAØ KYÕ THUAÄT NGHIEÄP VUÏ CÔ BAÛN CUÛA KEÁ TOAÙN
QUAÛN TRÒ ..................................................................................................11
1.1.4.1 Kyõ thuaät nghieäp vuï cô baûn cuûa keá toaùn quaûn trò ....................................11
1.1.4.2 Caùc yeâu caàu veà thoâng tin keá toaùn quaûn trò .............................................12
1.2. MOÄT SOÁ NOÄI DUNG CÔ BAÛN CUÛA KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ.........................14
1.2.1
Keá toaùn quaûn trò chi phí ..............................................................................14
1.2.1.1 Phaân loaïi chi phí .....................................................................................14
1.2.1.1.1 Phaân loaïi chi phí theo chöùc naêng hoaït ñoäng....................................14
1.2.1.1.2 Phaân loaïi chi phí theo moái quan heä vôùi thôøi kyø xaùc ñònh lôïi nhuaän 15
1.2.1.1.3 Phaân loaïi chi phí theo caùch öùng xöû chi phí ......................................16
1.2.1.1.4 Phaân loaïi chi phí söû duïng trong kieåm tra vaø ra quyeát ñònh .............20
1.2.1.2 Phöông phaùp taäp hôïp chi phí ..................................................................22
1.2.1.2.1 Phöông phaùp tröïc tieáp .......................................................................22
1.2.1.2.2 Phöông phaùp phaân boå .......................................................................22
1.2.1.3 Trung taâm chi phí....................................................................................24
1.2.2
Keá toaùn quaûn trò haøng toàn kho ....................................................................25
1.2.3
Laäp döï toaùn ngaân saùch................................................................................28
Keát luaän chöông 1...............................................................................................................30
CHÖÔNG II. THÖÏC TRAÏNG AÙP DUÏNG KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ TRONG
CAÙC COÂNG TY KINH DOANH VAØ CHIEÁT NAÏP SAÛN PHAÅM GAS
2.1
TOÅNG QUAN VEÀ SAÛN PHAÅM GAS, ÑAËC TRÖNG CUÛA BAÙO CAÙO QUAÛN
TRÒ TRONG CAÙC COÂNG TY KINH DOANH VAØ CHIEÁT NAÏP GAS ...........31
2.1.1
GAS – moät loaïi saûn phaåm coù tính chaát ñaëc thuø..........................................31
2.1.2
2.1.3
Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån thò tröôøng gas.....................................32
Ñaëc tröng cuûa baùo caùo quaûn trò trong caùc coâng ty kinh doanh vaø chieát naïp
gas…. ............................................................................................................33
2.2 THÖÏC TRAÏNG VAÄN DUÏNG KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ TRONG CAÙC DOANH
NGHIEÄP KINH DOANH VAØ CHIEÁT NAÏP SAÛN PHAÅM GAS ........................34
2.2.1
Thöïc traïng veà tình hình kinh doanh cuûa caùc coâng ty gas hieän nay ..........34
2.2.2
Thöïc traïng veà heä thoáng toå chöùc keá toaùn cuûa moät soá caùc coâng ty gas......34
2.2.2.1 Khaûo saùt 1................................................................................................35
2.2.2.2 Khaûo saùt 2................................................................................................39
2.2.2.3 Khaûo saùt 3................................................................................................42
2.2.2.4 Khaûo saùt 4................................................................................................45
2.3 ÑAÙNH GIAÙ CHUNG VAØ PHAÂN TÍCH CAÙC NGUYEÂN NHAÂN HAÏN CHEÁ
VIEÄC VAÄN DUÏNG KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ TRONG CAÙC DOANH NGHIEÄP
KINH DOANH VAØ CHIEÁT NAÏP SAÛN PHAÅM GAS ........................................47
2.3.1
Ñaùnh giaù chung veà tình hình vaän duïng keá toaùn quaûn trò cuûa caùc coâng ty
gas hieän nay ................................................................................................48
2.3.1.1 Veà coâng taùc toå chöùc, phaân coâng phaân nhieäm .........................................48
2.3.1.2 Veà phaàn haønh keá toaùn..............................................................................48
2.3.2
Nguyeân nhaân khaùch quan...........................................................................49
2.3.3
Nguyeân nhaân chuû quan...............................................................................50
Keát luaän chöông 2...............................................................................................................51
CHÖÔNG III. CAÙC GIAÛI PHAÙP CÔ BAÛN ÑEÅ VAÄN DUÏNG KEÁ TOAÙN
QUAÛN TRÒ TRONG CAÙC COÂNG TY KINH DOANH VAØ CHIEÁT NAÏP SAÛN
PHAÅM GAS
3.1
Quan ñieåm cuûa vieäc vaän duïng keá toaùn quaûn trò trong caùc coâng ty kinh doanh
vaø chieát naïp gas ...................................................................................................52
3.2 Cô sôû ñeå xaây döïng heä thoáng keá toaùn quaûn trò ....................................................53
3.3 Caùc giaûi phaùp ñeå vaän duïng keá toaùn quaûn trò trong caùc coâng ty kinh doanh vaø
chieát naïp saûn phaåm gas .......................................................................................54
3.3.1
Toå chöùc boä maùy boä maùy keá toaùn ...............................................................54
3.3.2
Thieát laäp trung taâm chi phí .........................................................................58
3.3.3
Toå chöùc heä thoáng chöùng töø soå saùch taøi khoaûn keá toaùn .............................60
3.3.3.1 Toå chöùc heä thoáng chöùng töø trong doanh nghieäp .....................................60
3.3.3.2 Toå chöùc heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn .......................................................62
3.3.3.3 Toå chöùc heä thoáng soå saùch keá toaùn ..........................................................64
3.3.4
Keá toaùn quaûn trò chi phí ..............................................................................66
3.4.4.1 Keá toaùn quaûn trò chi phí mua haøng.........................................................66
3.4.4.2 Keá toaùn quaûn trò chi phí baùn haøng
........................................................71
3.4.4.2.1 Chi phí baùn haøng trong caùc coâng ty kinh doanh gas ........................71
3.4.4.2.2 Keá toaùn quaûn trò chi phí bình gas .....................................................73
3.4.4.3 Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp trong caùc coâng ty kinh doanh gas.........75
3.4.4.4 Aùp duïng phöông phaùp phaân boå chi phí theo hoaït ñoäng (Activity-Based
Costing -ABC) trong caùc coâng ty kinh doanh gas ..................................77
3.4.5
Laäp döï toaùn ngaân saùch cuûa coâng ty ...........................................................80
3.4.5.1 Döï toaùn tieâu thuï saûn phaåm......................................................................81
3.4.5.2 Döï toaùn mua haøng ...................................................................................82
3.4.5.3 Döï toaùn chi phí baùn haøng........................................................................82
3.4.5.4 Döï toaùn chi phí quaûn lyù doanh nghieäp ...................................................83
3.4.5.5 Döï toaùn keát quaû saûn xuaát kinh doanh .....................................................83
Keát luaän chöông 3...............................................................................................................83
KEÁT LUAÄN ........................................................................................................................85
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
PHUÏ LUÏC
LÔØI MÔÛ ÑAÀU
1.
Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi
Neàn kinh teá Vieät nam ñang treân ñaø phaùt trieån vaø treân con ñöôøng hoäi nhaäp
ñeå cuøng hoøa nhòp chung vôùi neàn kinh teá quoác teá. Trong boái caûnh ñoù, caùc doanh
nghieäp Vieät nam cuõng phaûi coù nhöõng böôùc chuyeån mình ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån,
trong ñoù, thay ñoåi caùch quaûn lyù cuõ coøn mang naëng neàn kinh teá bao caáp ñeå taïo ra
lôïi theá caïnh tranh cho doanh nghieäp mình laø voâ cuøng quan troïng.
Trong neàn kinh teá thò tröôøng, söï caïnh tranh khoác lieät nhaèm môû roäng thò
phaàn vaø naâng cao lôïi nhuaän thì keá toaùn khoâng chæ ñôn thuaàn laø caùc baùo caùo taøi
chính maø keá toaùn phuïc vuï cho coâng taùc quaûn trò thöïc söï laø moät nhu caàu caàn thieát
cho hoaït ñoäng quaûn lyù vaø ñieàu haønh doanh nghieäp.
Ñeå ra quyeát ñònh, caùc nhaø quaûn trò phaûi coù caùc thoâng tin lieân quan. Caùc
thoâng tin naøy coù theå ñöôïc cung caáp tröôùc, trong vaø sau khi tieán haønh hoaït ñoäng
do nhu caàu cuûa quaûn lyù. Moät trong nhöõng thoâng tin lieân quan quan troïng ñoù laø
thoâng tin keá toaùn. Ngöôøi ta thöôøng goïi keá toaùn laø ngoân ngöõ kinh doanh vì noù
cung caáp caùc thoâng tin lieân quan ñeán toaøn boä hoaït ñoäng trong doanh nghieäp cho
nhaø quaûn lyù, cho nhaø ñaàu tö…. Tuy nhieân, cho ñeán nay, ôû Vieät Nam, thoâng tin keá
toaùn quaûn trò phuïc vuï cho muïc ñích quaûn lyù vaãn chöa ñöôïc phaùt huy taùc duïng
nhieàu vaø caâu hoûi ñang ñöôïc ñaët ra cho coâng taùc keá toaùn quaûn trò laø laøm caùch naøo
ñeå coù theå ñöa ra ñöôïc nhöõng thoâng tin keá toaùn coù ñoä tin caäy cao cho caùc nhaø
quaûn trò?
Thoâng tö 53/2006/TT-BTC ra ñôøi ngaøy 12 thaùng 6 naêm 2006 höôùng daãn
aùp duïng keá toaùn quaûn trò trong doanh nghieäp ñaõ cho caùc nhaø quaûn trò doanh
nghieäp vaø caùc chuyeân vieân keá toaùn coù moät gôïi yù veà coâng taùc keá toaùn quaûn trò
doanh nghieäp, nhöng vaãn khoâng traùnh khoûi coøn chung chung. Bôûi vì, keá toaùn
quaûn trò coù tính ñaëc thuø laø phuïc vuï nhu caàu quaûn trò cuûa doanh nghieäp. Cuõng
chính vì vaäy, noù khoâng coù khuoân maãu chung cho taát caû caùc loaïi hình doanh
nghieäp. Vì nhöõng lyù do ñoù, toâi choïn ñeà taøi: “Vaän duïng keá toaùn quaûn trò trong caùc
coâng ty kinh doanh vaø chieát naïp saûn phaåm Gas” laøm noäi dung nghieân cöùu hy
voïng ñoùng goùp kieán thöùc cuï theå hôn ñeå giuùp caùc doanh nghieäp ngaønh gas thöïc
hieän toå chöùc coâng taùc keá toaùn quaûn trò cuûa doanh nghieäp mình.
2.
Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi
Muïc ñích nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø taïo caùc moät böùc tranh cuï theå veà coâng
taùc keá toaùn quaûn trò cho caùc doanh nghieäp ngaønh gas, giuùp caùc doanh nghieäp coù
theâm kieán thöùc ñeå xaây döïng, caûi thieän thieát keá heä thoáng keá toaùn ñeå nhaèm cung
caáp caùc thoâng tin keá toaùn höõu ích kòp thôøi, coù ñoä tin caäy cao cho caùc nhaø quaûn trò
ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù. Taùc giaû hy voïng ñeà taøi seõ ñoùng goùp tích cöïc vaøo vieäc
caûi thieän tình hình hieän nay cuûa caùc coâng ty gas, ñoù laø: Chi phí quaù nhieàu, chöa
coù cô caáu toå chöùc phuø hôïp, chöa tìm ñöôïc loaïi hình kinh doanh thích hôïp....
3.
Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu
• Ñeà taøi ñöôïc nghieân cöùu döïa treân quan ñieåm coi keá toaùn chi phí laø moät boä
phaän khoâng taùch rôøi cuûa keá toaùn quaûn trò, chính vì vaäy, nghieân cöùu veà keá toaùn
chi phí chính laø nghieân cöùu moät boä phaän cuûa keá toaùn quaûn trò.
• Vì muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø trang bò kieán thöùc toát hôn veà coâng taùc keá
toaùn quaûn trò cho caùc doanh nghieäp ngaønh gas, vaø saâu xa hôn laø giuùp caùc
doanh nghieäp coù moät coâng cuï quaûn lyù toát hôn ñeå caûi thieän tình traïng hieän nay.
Vì vaäy, phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø ñi saâu vaøo caùc vaán ñeà:
−
Quaûn trò chi phí
−
Phöông phaùp taäp hôïp chi phí
−
Quaûn trò haøng toàn kho
−
Thieát laäp caùc trung taâm chi phí
−
Döï toaùn ngaân saùch
• Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi chæ giaønh cho caùc doanh nghieäp kinh doanh
gas coù kho chöùa vaø xöôûng chieát naïp gas maø khoâng ñeà caäp tôùi caùc ñaïi lyù mua
baùn gas nhoû leû.
4.
Phöông phaùp nghieân cöùu
Ñeà taøi nghieân cöùu döïa treân phöông phaùp luaän duy vaät bieän chöùng vaø duy
vaät lòch söû. Töø thöïc tieãn nghieân cöùu, taùc giaû phaân tích thöïc traïng, thaáy ñöôïc
nguyeân nhaân cuûa nhöõng toàn taïi roài ñöa ra caùc giaûi phaùp khaéc phuïc. Ñeå ruùt ra
nhöõng toàn taïi cuûa thöïc tieãn veà coâng taùc keá toaùn quaûn trò cuûa caùc doanh nghieäp
ngaønh gas, taùc giaû söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu lòch söû, phöông phaùp heä
thoáng, phaân tích, toång hôïp. Ngoaøi ra, taùc giaû coøn toång hôïp caùc kieán thöùc töø caùc
moân hoïc lieân quan nhö keá toaùn, kieåm toaùn, quaûn trò hoïc, heä thoáng thoâng tin quaûn
lyù…. laøm neàn taûng ñeå vaän duïng kieán thöùc vaøo ñeà taøi phuïc vuï cho thöïc tieãn.
5.
Keát caáu cuûa ñeà taøi
Veà boá cuïc, ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, ñeà taøi goàm ba phaàn chính:
-
Chöông 1: Cô sôû lyù luaän ñeå vaän duïng keá toaùn quaûn trò trong caùc doanh nghieäp
-
Chöông 2: Thöïc traïng aùp duïng keá toaùn quaûn trò trong caùc coâng ty kinh doanh
vaø chieát naïp saûn phaåm gas
-
Chöông 3: Caùc giaûi phaùp cô baûn ñeå vaän duïng keá toaùn quaûn trò trong caùc coâng
ty kinh doanh vaø chieát naïp saûn phaåm gas.
Do thôøi gian nghieân cöùu coù giôùi haïn neân ñeà taøi nghieân cöùu naøy chaéc haún coù
nhieàu thieáu soùt vaø haïn cheá. Ñeå ñeà taøi cuûa mình ñöôïc hoaøn thieän hôn vaø coù tính
thöïc teá cao hôn, toâi raát mong nhaän ñöôïc söï ñoùng goùp cuûa Quyù Thaày Coâ; Caùc
doanh nghieäp kinh doanh vaø chieát naïp saûn phaåm Gas- ñoái töôïng nghieân cöùu söû
duïng ñeà taøi; caùc baïn vaø taát caû nhöõng ai quan taâm ñeán lónh vöïc naøy.
Thaønh phoá Hoà Chí Minh, thaùng 05 naêm 2007
CHÖÔNG I
CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN ÑEÅ VAÄN DUÏNG KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ
TRONG CAÙC DOANH NGHIEÄP
1.1.
TOÅNG QUAN VEÀ KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ
1.1.1
Khaùi nieäm, muïc tieâu vaø nhieäm vuï cuûa keá toaùn quaûn trò
1.1.1.1 Khaùi nieäm keá toaùn quaûn trò
Muoán hieåu veà khaùi nieäm keá toaùn quaûn trò, tröôùc heát phaûi hieåu keá toaùn laø gì?
Coù raát nhieàu caùc khaùi nieäm veà keá toaùn, tuy nhieân theo luaät keá toaùn Vieät nam thì:
Keá toaùn laø vieäc thu thaäp, xöû lyù, kieåm tra, phaân tích vaø cung caáp thoâng tin kinh teá,
taøi chính döôùi hình thöùc giaù trò, hieän vaät vaø thôøi gian lao ñoäng.
Töø ñoù, luaät keá toaùn Vieät nam cho raèng:
Keá toaùn taøi chính laø vieäc thu thaäp, xöû lyù, kieåm tra, phaân tích vaø cung caáp
thoâng tin kinh teá , taøi chính baèng baùo caùo taøi chính cho ñoái töôïng coù nhu caàu söû
duïng thoâng tin cuûa ñôn vò keá toaùn.
Keá toaùn quaûn trò laø vieäc thu thaäp, xöû lyù, phaân tích vaø cung caáp thoâng tin kinh
teá, taøi chính theo yeâu caàu quaûn trò vaø quyeát ñònh kinh teá, taøi chính trong noäi boä
ñôn vò keá toaùn.
Theo thoâng tö 53/2006/TT-BTC, khaùi nieäm veà keá toaùn quaûn trò coøn chi tieát
theâm: Keá toaùn quaûn trò nhaèm cung caáp caùc thoâng tin veà hoaït ñoäng noäi boä cuûa
doanh nghieäp nhö: Chi phí töøng boä phaän (trung taâm chi phí), töøng coâng vieäc, saûn
phaåm; Phaân tích, ñaùnh giaù tình hình thöïc hieän vôùi keá hoaïch veà doanh thu, chi
phí, lôïi nhuaän; quaûn lyù taøi saûn, vaät tö, tieàn voán, coâng nôï; Phaân tích moái quan heä
giöõa chi phí vôùi khoái löôïng vaø lôïi nhuaän; Löïa choïn thoâng tin thích hôïp cho caùc
quyeát ñònh ñaàu tö ngaén haïn vaø daøi haïn; Laäp döï toaùn ngaân saùch saûn xuaát, kinh
doanh;...nhaèm phuïc vuï vieäc ñieàu haønh, kieåm tra vaø ra quyeát ñònh kinh teá.
1.1.1.2 Muïc tieâu cuûa keá toaùn quaûn trò
Moãi thôøi kyø hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp hay cuûa baát kyø toå chöùc naøo cuõng
ñeàu coù moät muïc tieâu laøm kim chæ nam. Ñoù laø yeáu toá quan troïng ñeå ñi ñeán söï
thaønh coâng cuûa caùc hoïat ñoäng. Caùc muïc tieâu ñoù coù theå laø muïc tieâu lôïi nhuaän,
muïc tieâu gia taêng thò phaàn, muïc tieâu giaûm thieåu chi phí, muïc tieâu doanh thu, hay
muïc tieâu söû duïng voán hieäu quaû ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh veà ñaàu tö…. Traùch
nhieäm löïa choïn muïc tieâu cuûa toå chöùc thuoäc veà caùc nhaø quaûn trò caáp cao cuûa toå
chöùc ñoù.
Muïc tieâu cuûa keá toaùn quaûn trò cuõng khoâng theå naèm ngoaøi muïc tieâu ñoù. Tuy
nhieân, keá toaùn quaûn trò laø cung caáp thoâng tin noäi boä cho caùc nhaø quaûn trò theo
yeâu caàu cuûa caùc nhaø quaûn trò. Chính vì vaäy, muïc tieâu cuûa keá toaùn quaûn trò chính
laø cung caáp thoâng tin cho caùc nhaø quaûn trò caùc caáp ñeå caùc nhaø quaûn trò ñaùnh giaù
vieäc thöïc hieän hoaït ñoäng cuûa toå chöùc trong hieän taïi vaø giuùp nhaø quaûn trò caáp cao
ñeà ra muïc tieâu vaø phöông höôùng hoaït ñoäng cuûa toå chöùc trong töông lai.
1.1.1.3 Nhieäm vuï cuûa keá toaùn quaûn trò
Theo thoâng tö 53/2006/TT-BTC ngaøy 12/6/2006, nhieäm vuï cuûa keá toaùn quaûn
trò laø:
• Thu thaäp, xöû lyù thoâng tin, soá lieäu keá toaùn theo phaïm vi, noäi dung keá toaùn
quaûn trò cuûa ñôn vò xaùc ñònh theo töøng thôøi kyø.
• Kieåm tra, giaùm saùt caùc ñònh möùc, tieâu chuaån, döï toaùn.
• Cung caáp thoâng tin theo yeâu caàu quaûn trò noäi boä cuûa ñôn vò baèng baùo caùo keá
toaùn quaûn trò.
• Toå chöùc phaân tích thoâng tin phuïc vuï cho yeâu caàu laäp keá hoaïch vaø ra quyeát
ñònh cuûa Ban laõnh ñaïo doanh nghieäp.
1.1.2
Ñoái töôïng söû duïng vaø vò trí cuûa keá toaùn quaûn trò trong heä thoáng quaûn
trò doanh nghieäp
1.1.2.1 Ñoái töôïng söû duïng thoâng tin cuûa keá toaùn quaûn trò
Nhö chuùng ta ñaõ bieát, thoâng tin keá toaùn taøi chính chuû yeáu ñeå nhaèm phuïc vuï
caùc ñoái töôïng söû duïng coù lieân quan ôû beân ngoaøi toå chöùc. Coøn thoâng tin keá toaùn
quaûn trò thì caùc nhaø quaûn lyù ñieàu haønh beân trong toå chöùc laø ñoái töôïng söû duïng.
Caùc thoâng tin keá toaùn taøi chính chæ thöïc söï laø thoâng tin caàn thieát ñoái vôùi caùc nhaø
quaûn lyù, nhöng thaät söï chöa phaûi laø ñuû, ñoù chæ laø nhöõng thoâng tin veà quaù khöù,
nhöõng thoâng tin maø caùc nhaø quaûn lyù caàn laø ñeå laäp vaø thöïc hieän keá hoaïch, kieåm
soaùt vaø ra nhöõng quyeát ñònh cho hieän taïi vaø töông lai. Nhöõng thoâng tin keá toaùn
ñoù laø keá toaùn quaûn trò.
Nhö vaäy, ñoái töôïng cuûa keá toaùn quaûn trò laø caùc nhaø quaûn lyù caùc caáp ñieàu haønh
caùc toå chöùc, doanh nghieäp.
1.1.2.2 Vò trí cuûa keá toaùn quaûn trò trong heä thoáng quaûn trò doanh nghieäp
Trong neàn kinh teá coøn chöa phaùt trieån, keá toaùn quaûn trò chöa ñöôïc quan taâm,
keá toaùn quaûn trò chæ nhö laø phuï so vôùi keá toaùn taøi chính. Nhöng, khi neàn kinh teá
phaùt trieån, keá toaùn quaûn trò ra ñôøi nhö laø moät nhu caàu cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi,
nhaát laø khi coù söï taùch rôøi quyeàn sôû höõu cuûa chuû sôû höõu doanh nghieäp vaø quyeàn
quaûn lyù cuûa caùc nhaø quaûn trò doanh nghieäp.
Vai troø quan troïng cuûa keá toaùn quaûn trò laø cung caáp thoâng tin giuùp caùc nhaø
quaûn lyù ra caùc quyeát ñònh, hoaïch ñònh chieán löôïc trong töông lai. Chính vì vaäy,
keá toaùn quaûn trò khoâng chæ laø moät moân khoa hoïc trong chuyeân ngaønh keá toaùn
thöïïc hieän vieäc ghi cheùp ño löôøng, tính toaùn, thu thaäp, toång hôïp...maø noù coøn gaén
lieàn vôùi chöùc naêng quaûn trò. Vì vaäy, noù thöïc söï laø coâng cuï vaø nhöõng taøi lieäu quí
giaù cuûa caùc nhaø quaûn trò. Toå chöùc hoaëc doanh nghieäp naøo chöa coù keá toaùn quaûn
trò hoaëc chöa phaùt huy ñöôïc vai troø cuûa noù thì caùc quyeát ñònh veà quaûn lyù chæ laø
caûm tính, baûn naêng, seõ mang laïi nhieàu ruûi ro cho doanh nghieäp.
1.1.3
So saùnh giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò
1.1.3.1 Moái lieân heä giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò
−
Keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính ñeàu ñeà caäp ñeán caùc nghieäp vuï kinh teá
phaùt sinh hoaëc caùc söï kieän kinh teá cuûa doanh nghieäp, caû hai ñeàu coù yeâu caàu ñònh
löôïng caùc keát quaû saûn xuaát kinh doanh vaø ñeàu nhaèm thoûa maên hai muïc tieâu cô
baûn cuûa doanh nghieäp: Lôïi nhuaän vaø khaû naêng traû nôï. Vì vaäy, caû hai ñeàu quan
taâm ñeán thu nhaäp, chi phí, taøi saûn, nguoàn voán vaø quaù trình löu chuyeån tieàn cuûa
doanh nghieäp.
−
Keá toaùn quaûn trò cung caáp thoâng tin cho caùc nhaø quaûn trò thöïc hieän caùc chöùc
naêng hoaïch ñònh, kieåm soaùt. Trong hoaïch ñònh, keá toaùn quaûn trò seõ söû duïng caùc
thoâng tin quaù khöù ñeå öôùc tính thu nhaäp vaø chi phí trong töông lai. Coøn trong
kieåm soaùt, keá toaùn quaûn trò seõ phaân tích keát quaû ñaït ñöôïc baèng caùch so saùnh giöõa
thöïc teá vôùi keá hoaïch, töø ñoù ñöa ra caùc bieän phaùp caàn thieát ñeå kieåm soaùt tình hình
thu nhaäp vaø chi phí. Nhö vaäy, soá lieäu cuûa keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính coù
söï nhaát trí vôùi nhau caøng laøm cho thoâng tin ñöôïc cung caáp seõ ñaùng tin caäy hôn.
−
Keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính ñeàu coù moái lieân heä traùch nhieäm cuûa caùc
nhaø quaûn lyù. Keá toaùn quaûn trò bieåu hieän traùch nhieäm cuûa caùc nhaø quaûn lyù caùc caáp
beân trong doanh nghieäp. Keá toaùn taøi chính bieåu hieän traùch nhieäm cuûa nhaø quaûn
trò caáp cao nhaát. Do vaäy, ngöôøi ta thöôøng noùi keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn
trò laø hai maët cuûa moät quaân baøi quaûn lyù.
1.1.3.2 Sự khác nhau giöõa keá toaùn taøi chính vaø keá toaùn quaûn trò
Theo Ray H. Garrison, taùc giaû cuûa Managerial Accouting, coù 8 ñieåm khaùc
nhau giöõa keá toaùn quaûn trò vaø keá toaùn taøi chính:
−
Keá toaùn quaûn trò nhaán maïnh vieäc cung caáp döõ kieän cho caùc nhaø quaûn lyù
−
Keá toaùn quaûn trò ñaët troïng taâm cho töông lai nhieàu hôn
−
Keá toaùn quaûn trò khoâng bò chi phoái bôûi nhöõng nguyeân taéc keá toaùn chung ñöôïc
thöøa nhaän
−
Keá toaùn quaûn trò nhaán maïnh ñeán tính thích hôïp vaø tính linh ñoäng cuûa caùc döõ
kieän
−
Keá toaùn quaûn trò ít chuù troïng ñeán tính chính xaùc cuûa döõ lieäu maø chuù troïng
nhieàu ñeán caùc döõ lieäu phi tieàn teä
−
Keá toaùn quaûn trò chuù troïng ñeán caùc boä phaän cuûa moät toå chöùc hôn laø chæ xem
xeùt toå chöùc nhö laø toång theå.
−
Keá toaùn quaûn trò xuaát phaùt töø nhieàu ngaønh khaùc nhau
−
Keá toaùn quaûn trò khoâng coù tính phaùp leänh
1.1.4
YEÂU CAÀU VAØ KYÕ THUAÄT NGHIEÄP VUÏ CÔ BAÛN CUÛA KEÁ TOAÙN
QUAÛN TRÒ
1.1.4.1 Kyõ thuaät nghieäp vuï cô baûn cuûa keá toaùn quaûn trò
Ngoaøi caùc kyõ thuaät nghieäp vuï cuûa keá toùan noùi chung, keá toùan quaûn trò coøn söû
duïng moät soá kyõ thuaät nghieäp vuï rieâng ñeå xöû lyù thoâng tin cung caáp cho yeâu caàu
cuûa hoïat ñoäng quaûn trò:
−
Nhaän dieän vaø thieát keá thoâng tin: Ñeå coù theå cung caáp caùc thoâng tin keá toaùn
caàn thieát, phuø hôïp cho caùc nhaø quaûn trò, ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn quaûn trò phaûi
bieát nhaän dieän caùc thoâng tin caàn thieát ñeå thu thaäp vaø thieát keá chuùng thaønh caùc
baùo caùo chính xaùc, roõ raøng, deã hieåu vaø nhanh nhaát. Chaúng haïn ñoái vôùi thoâng tin
chi phí, keá toùan quaûn trò phaûi nhaän dieän chi phí töø nhieàu caùc goùc ñoä khaùc nhau
nhaèm thieát keá caùc thoâng tin chi phí sao cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa nhaø quaûn
trò. Vôùi caùch phaân loïai chi phí theo ñoái töôïng taäp hôïp chi phí, keá toùan quaûn trò coù
theå cung caáp caùc thoâng tin veà chi phí cho töøng boä phaän, töøng vuøng, töøng loïai hình
kinh doanh, ñaùnh gía traùch nhieäm cuûa caùc nhaø quaûn lyù boä phaän…
Ngaøy nay, coâng taùc keá toùan ñöôïc tieán haønh nhôø caùc phaàn meàm keá toaùn giuùp cho
vieäc thieát keá thoâng tin theo nhieàu chieàu caøng trôû neân thuaän lôïi, chæ vieäc nhaäp caùc
thoâng tin keá toaùn moät laàn, phaàn meàm seõ cho pheùp laáy döõ lieäu theo nhieàu chieàu
ñaùp öùng yeâu caàu khaùc nhau cuûa nhaø quaûn lyù.
−
Phaân tích thoâng tin: Sau khi taäp hôïp vaø phaân loaïi thoâng tin, keá toaùn phaûi bieát
aùp duïng caùc phöông phaùp phaân tích ñeå coù theå kieåm soaùt thoâng tin, döï baùo ñöôïc
keát quaû cuûa hoaït ñoäng trong töông lai... Caùc phöông phaùp phaân tích thöôøng ñöôïc
söû duïng nhö phöông phaùp so saùnh, phöông phaùp xaùc ñònh caùc nhaân toá aûnh
höôûng...
−
Thieát keá baùo caùo: Töø caùc thoâng tin coù ñöôïc, tuøy theo yeâu caàu cuûa nhaø quaûn trò
vaø tuøy theo ñaëc ñieåm cuûa töøng doanh nghieäp maø nhaân vieân keá toaùn quaûn trò xaây
döïng maãu bieåu ñaùp öùng vai troø tö vaán quaûn lyù cuûa keá toaùn quaûn trò ñoái vôùi hoaït
ñoäng quaûn trò trong toå chöùc.
−
Truyeàn ñaït thoâng tin döôùi daïng moâ hình, phöông trình vaø ñoà thò: Beân caïnh
vieäc cung caáp thoâng tin döôùi daïng maãu bieåu, keá toaùn quaûn trò coøn söû duïng caùc
hình thöùc moâ hình, ñoà thò ñeå laøm roõ hôn cho ngöôøi söû duïng, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng
thoâng tin phaûn aùnh xu höôùng bieán ñoäng hay phaùt trieån cuûa ñoái töôïng ñang nghieân
cöùu.
1.1.4.2 Caùc yeâu caàu veà thoâng tin keá toaùn quaûn trò
−
Thoâng tin phaûi ñöôïc ghi nhaän ñuùng caùch: Yeâu caàu naøy ñoøi hoûi keá toaùn phaûi
trình baøy ñuùng baûn chaát, noäi dung nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh giuùp cho ngöôøi söû
duïng thoâng tin keá toaùn coù theå ñöa ra caùc quyeát ñònh chính xaùc. Thoâng tin phaûi
ñöôïc ghi nhaän ñuùng caùch coù nghóa laø, ñoù laø söï tuaân thuû caùc nguyeân taéc veà ghi
nhaän, phöông phaùp tính giaù; quaûn lyù haøng toàn kho; phöông phaùp khaáu hao taøi saûn
coá ñònh; phöông phaùp phaân boå chi phí...
−
Thoâng tin phaûi kòp thôøi: Yeâu caàu naøy ñoøi hoûi thoâng tin keá toaùn cung caáp
phaûi kòp thôøi theo yeâu caàu cuûa nhaø quaûn trò ñeå giuùp cho nhaø quaûn trò coù caùi nhìn
toång quaùt veà tình hình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, töø ñoù ñöa ra caùc quyeát ñònh
kòp thôøi nhaèm muïc tieâu taêng lôïi ích kinh teá cho doanh nghieäp;
−
Thoâng tin phaûi ñaày ñuû vaø coù heä thoáng: yeâu caàu thoâng tin cung caáp phaûi phaûn
aùnh ñaày ñuû caùc maët hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh
ñeå ngöôøi söû duïng thoâng tin coù theå ñaùnh giaù caùc vaán ñeà moät caùch coù heä thoáng vaø
toaøn dieän;
−
Thoâng tin phaûi thích hôïp: Thoâng tin keá toaùn cung caáp coøn caàn phaûi thích hôïp
vôùi nhöõng nhu caàu ñeå ra caùc quyeát ñònh kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng. Thoâng tin
ñöôïc coi laø thích hôïp khi phaûn aùnh ñöôïc caùc söï kieän xaûy ra trong quaù khöù, ñang
xaûy ra trong hieän taïi vaø xu höôùng seõ xaûy ra trong töông lai;
−
Thoâng tin döôùi daïng so saùnh ñöôïc: Coù nghóa laø ngöôøi söû duïng phaûi coù thoâng
tin cuûa nhieàu kyø (kyø tröôùc, kyø naøy) ñeå phaân tích xu höôùng bieán ñoäng, hoaëc coù theå
so saùnh vôùi caùc doanh nghieäp khaùc trong cuøng ngaønh. Do ñoù, caùc nghieäp vuï kinh
teá phaùt sinh cuøng baûn chaát caàn ñöôïc ghi nhaän, xöû lyù nhaát quaùn qua caùc kyø keá
toaùn.
−
Ñaûm baûo tính baûo maät cuûa thoâng tin: Ñaây laø moät trong nhöõng yeâu caàu quan
troïng cuûa thoâng tin keá toaùn. Thoâng tin keá toaùn laø keát quaû cuûa moät quaù trình xöû lyù
caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh trong kyø. Tuøy theo töøng ñoái töôïng söû duïng maø
thoâng tin ñöôïc cung caáp seõ döôùi caùc daïng khaùc nhau. Vì vaäy, ngoaøi nhöõng yeâu
caàu cuï theå veà cung caáp thoâng tin döôùi daïng baét buoäc theo qui ñònh cuûa nhaø nöôùc,
caùc thoâng tin cung caáp cho caùc nhaø quaûn trò ñeå ra caùc quyeát ñònh veà quaûn lyù tuy
khoâng baét buoäc, maø theo yeâu caàu quaûn lyù cuûa doanh nghieäp cuõng phaûi ñöôïc baûo
maät.
1.2.
MOÄT SOÁ NOÄI DUNG CÔ BAÛN CUÛA KEÁ TOAÙN QUAÛN TRÒ
1.2.1
Keá toaùn quaûn trò chi phí
1.2.1.1 Phaân loaïi chi phí
Chi phí phaùt sinh trong suoát quaù trình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Ñoái vôùi
moät doanh nghieäp saûn xuaát, chi phí phaùt sinh töø khaâu saûn xuaát ñeán khaâu tieâu thuï
saûn phaåm. Nhöng ñoái vôùi moät toå chöùc thöông maïi thì chi phí phaùt sinh töø khaâu
mua haøng ñeán khaâu tieâu thuï. Ñeå ño löôøng vaø phaûn aùnh chi phí chính xaùc, chi phí
ñöôïc xem xeùt treân nhieàu goùc ñoä:
1.2.1.1.1 Phaân loaïi chi phí theo chöùc naêng hoaït ñoäng
Phaân loaïi chi phí theo chöùc naêng hoaït ñoäng laø xaùc ñònh roõ vai troø vaø chöùc
naêng hoaït ñoäng cuûa chi phí trong suoát quaù trình hoaït ñoäng taïi caùc doanh nghieäp
vaø cung caáp thoâng tin coù heä thoáng cho vieäc laäp baùo caùo taøi chính.
Trong caùc coâng ty thöông maïi, hoaït ñoäng chuû yeáu laø mua vaø baùn haøng hoùa,
ngoaøi ra chöùc naêng quaûn lyù doanh nghieäp laø chöùc naêng khoâng theå thieáu trong baát
kyø moät toå chöùc kinh teá naøo. Vì vaäy, phaân loaïi chi phí theo chöùc naêng hoaït ñoäng
trong coâng ty thöông maïi ñöôïc chia ra laøm ba loaïi sau:
Chi phí mua haøng laø toaøn boä caùc chi phí lieân quan ñeán quaù trình chuyeån
quyeàn sôû höõu haøng hoùa töø nhaø cung caáp ñeán doanh nghieäp. Chi phí naøy bao goàm
hai phaàn: Giaù mua haøng hoùa vaø caùc chi phí lieân quan ñeán quaù trình thu mua haøng
hoùa.
Giaù mua haøng hoùa: Laø bieåu hieän baèng tieàn cuûa giaù trò haøng hoùa treân thò
tröôøng hay laø giaù goác cuûa haøng hoùa ñöôïc mua vaøo ghi treân hoùa ñôn.
Chi phí thu mua haøng hoùa: Laø caùc chi phí lieân quan tôùi quaù trình mua haøng
hoùa. Tröôøng hôïp doanh nghieäp mua haøng hoùa ñeå baùn laïi nhöng vì lyù do naøo ñoù
phaûi gia coâng, sô cheá, taân trang, phaân loaïi choïn loïc ñeå laøm taêng theâm giaù trò
hoaëc khaû naêng baùn cuûa haøng hoùa thì taát caû caùc chi phí naøy goïi laø chi phí thu mua
haøng hoùa. Ngoaøi ra, caùc chi phí baûo hieåm haøng hoùa, chi phí vaän chuyeån boác xeáp,
tieàn thueâ kho baõi, caùc khoaûn hao huït töï nhieân phaùt sinh, vaø thueá nhaäp khaåu, cuøng
vôùi caùc chi phí trong thuû tuïc nhaäp khaåu haøng hoùa ñoái vôùi haøng hoùa nhaäp khaåu…
ñöôïc goïi laø chi phí thu mua haøng hoùa.
Chi phí baùn haøng: bao goàm toaøn boä caùc chi phí caàn thieát ñeå ñaûm baûo vieäc
thöïc hieän ñöa haøng hoùa tôùi tay khaùch haøng bao goàm caùc chi phí nhö: chaøo haøng,
tieáp thò, giôùi thieäu saûn phaåm, quaûng caùo, khuyeán maõi, vaän chuyeån, boác dôõ, ñoùng
goùi haøng hoùa, löông cuûa nhaân vieân baùn haøng, chi phí khaáu hao taøi saûn coá ñònh
cuûa khaâu baùn haøng vaø nhöõng chi phí thueâ kho baõi ñeå döï tröõ haøng hoùa,…
Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp: Laø toaøn boä caùc chi phí caàn thieát lieân quan ñeán
vieäc toå chöùc haønh chính, keá toaùn vaø caùc hoaït ñoäng vaên phoøng cuûa doanh nghieäp.
Ñoù laø caùc chi phí veà löông nhaân vieân boä phaän quaûn lyù doanh nghieäp, chi phí vaên
phoøng phaåm, coâng cuï lao ñoäng, chi phí thueâ nhaø, tieàn thueâ ñaát, thueá moân baøi,
khaáu hao taøi saûn coá ñònh cuûa boä phaän vaên phoøng…Caùc khoaûn chi phí khoâng theå
phaân loaïi laø chi phí baùn haøng.
Hình 1.1 seõ bieåu thò doøng chi phí cuûa moät coâng ty thöông maïi.
1.2.1.1.2 Phaân loaïi chi phí theo moái quan heä vôùi thôøi kyø xaùc ñònh lôïi nhuaän
Neáu nhìn chi phí döôùi goùc ñoä thôøi gian, chi phí ñöôc chia ra laøm hai loaïi: Chi
phí thôøi kyø vaø chi phí saûn phaåm
Chi phí thôøi kyø: Laø nhöõng khoaûn chi phí phaùt sinh trong kyø keá toaùn duø doanh
nghieäp coù phaùt sinh doanh thu hay khoâng. Chi phí thôøi kyø ñöôïc tính heát vaøo phí
toån trong kyø ñeå xaùc ñònh keát quaû saûn xuaát kinh doanh, tuy nhieân caùc chi phí naøy
khoâng phaûi laø yeáu toá caáu thaønh giaù voán cuûa haøng hoùa mua veà maø ñöôïc xeáp vaøo
hai loaïi, ñoù laø chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp.
Chi phí saûn phaåm: laø chi phí phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát saûn phaåm
hoaëc mua haøng hoùa. Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp saûn xuaát, chi phí naøy bao goàm
nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng tröïc tieáp vaø chi phí saûn xuaát chung.
Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp thöông maïi, khoâng coù hoaït ñoäng saûn xuaát thì chi phí
saûn phaåm phaùt sinh trong quaù trình thu mua haøng hoùa.
Chi phí naøy luoân gaén lieàn vôùi töøng ñôn vò saûn phaåm, haøng hoùa khi chuùng saûn
xuaát ra hoaëc ñöôïc mua vaøo. Vì vaäy, khi saûn phaåm haøng hoùa chöa ñöôïc tieâu thuï
vaø naèm toàn kho chôø baùn thì chi phí naøy keát tinh trong saûn phaåm, haøng hoùa döôùi
daïng giaù trò caùc nguoàn löïc, nhöng khi ñöôïc ñem tieâu thuï thì giaù trò naøy trôû thaønh
phí toån ñeå xaùc ñònh keát quaû kinh doanh.
1.2.1.1.3 Phaân loaïi chi phí theo caùch öùng xöû chi phí
Tröôùc heát, caùc nhaø quaûn trò caàn phaûi hieåu theá naøo laø caùch öùng xöû cuûa chi phí?
Ñoù laø möùc ñoä thay ñoåi hay phaûn öùng cuûa chi phí dieãn ra khi hoaït ñoäng saûn xuaát
kinh doanh thay ñoåi. Muïc tieâu cuûa phöông phaùp phaân loaïi naøy laø giuùp caùc nhaø
quaûn trò hieåu roõ hôn veà söï thay ñoåi cuûa chi phí trong vieäc thöïc hieän caùc phöông
aùn khaùc nhau ñeå nhaèm coù nhöõng quyeát ñònh ñuùng ñaén, traùnh ñöôïc nhöõng thaát
baïi. Theo caùch phaân loaïi naøy, chi phí goàm coù ba loaïi:
Biến phí: Laø bieåu hieän baèng tieàn cuaû nhöõng nguoàn löïc tieâu hao thay ñoåi theo
möùc ñoä hoaït ñoäng. Khi hoaït ñoäng baèng khoâng thì bieán phí baèng khoâng, nhöng
khi hoaït ñoäng taêng gaáp ñoâi thì soá tieàn bieåu hieän cuûa bieán phí cuõng taêng gaáp ñoâi
vaø ngöôïc laïi. Tuy nhieân, bieán phí tính treân moät ñôn vò saûn phaåm thì khoâng thay
ñoåi, nhöng chæ coù thay ñoåi khi coù söï taùc ñoäng cuûa yeáu toá beân ngoaøi. Bieán phí
thöôøng goàm caùc khoaûn chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, chi phí nhaân coâng tröïc
tieáp, chi phí bao bì, ñoùng goùi saûn phaåm...Trong caùc doanh nghieäp thöông maïi, chi
phí giaù mua haøng hoùa laø bieán phí vaø taát caû caùc chi phí thu mua haøng hoùa tính treân
moät ñôn vò saûn phaåm ñeàu laø bieán phí. Phöông trình bieåu dieãn bieán phí:
Y=bx
Vôùi: Y: Bieán phí
x: Möùc hoaït ñoäng
b: Bieán phí tính cho moät ñôn vò hoaït ñoäng
Xeùt veà tính chaát taùc ñoäng, bieán phí ñöôïc chia laøm hai loaïi: Bieán phí tyû leä vaø
bieán phí caáp baäc
Bieán phí tyû leä: Laø loaïi bieán phí coù quan heä tyû leä thuaän tröïc tieáp vôùi bieán ñoäng
cuûa möùc hoaït ñoäng caên cöù. Bieán phí tyû leä goàm caùc khoaûn chi phí nhö: Chi phí
nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp, nhaân coâng tröïc tieáp, chi phí haøng hoùa mua ñeå baùn, hoa
hoàng baùn haøng…
Giaù mua
haøng hoùa
Mua
haøng
Chi phí thu
mua haøng hoùa
Giaù haøng hoùa
nhaäp kho
Doanh thu
−
Kho
Xuaát haøng ñeå baùn
LIFO, FIFO,
Weighed Average
Giaù voán haøng baùn
=
Laõi goäp
−
Baùn
haøng
Ñieàu
haønh
DN
Tieáp thò, quaûng caùo, löông
nhaân vieân baùn haøng.....
Chi phí haønh chính, löông
nhaân vieân VP.....
Chi phí baùn haøng
−
Chi phí quaûn lyù DN
=
Laõi thuaàn
Hình 1.1 Sô ñoà doøng chi phí cuûa moät coâng ty thöông maïi
Toång
chi
phí
Bieán phí caáp baäc: Laø loaïi bieán phí chæ thay ñoåi khi möùc ñoä hoaït ñoäng caên cöù
nhieàu vaø roõ raøng. Bieán phí caáp baäc khoâng ñoåi khi möùc ñoä hoaït ñoäng caên cöù thay
ñoåi ít. Ñieàu ñoù coù nghóa laø bieán phí caáp baäc thay ñoåi khi quan heä tyû leä thuaän vôùi
möùc ñoä hoaït ñoäng nhöng khoâng theo tyû leä thuaän tröïc tieáp. Ñöôøng bieåu dieãn cuûa
bieán phí caáp baäc khoâng coù daïng ñöôøng thaúng nhö bieán phí tyû leä maø coù daïng baäc
thang.
Hình 1.2 Ñöôøng bieåu dieãn cuûa bieán phí caáp baäc nhö sau:
Chi phí
0
Möùc hoaït ñoäng
Bieán phí caáp baäc goàm nhöõng khoaûn chi phí nhö: Chi phí nhaân coâng giaùn tieáp,
chi phí baûo trì maùy moùc….Muïc tieâu cuûa vieäc nghieân cöùu bieán phí caáp baäc giuùp
caùc nhaø quaûn trò naém ñöôïc khaû naêng cung öùng nguoàn löïc cuûa töøng baäc ñeå traùnh
vieäc huy ñoäng quaù nhieàu caùc nguoàn löïc so vôùi nhu caàu, gaây laõng phí.
Ñònh phí: Laø nhöõng khoaûn chi phí khoâng bieán ñoåi khi möùc ñoä hoaït ñoäng thay
ñoåi trong phaïm vi phuø hôïp, nhöng tính treân moät ñôn vò hoaït ñoäng caên cöù thì thay
ñoåi. Phaïm vi phuø hôïp laø phaïm vi ñöôïc qui ñònh baèng möùc hoaït ñoäng toái thieåu vaø
möùc hoaït ñoäng toái ña cuûa doanh nghieäp, hay coù theå noùi laø phuï thuoäc vaøo qui moâ
hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, maø qui moâ hoaït ñoäng coù theå xeùt döôùi nhieàu goùc ñoä
nhö: khoái löôïng saûn phaåm saûn xuaát, ñòa baøn hoaït ñoäng, … Khi möùc hoaït ñoäng
phaùt trieån vöôït quaù phaïm vi phuø hôïp thì ñònh phí buoäc phaûi thay ñoåi ñeå phuø hôïp.
Ñieàu naøy, coù theå hieåu nhö vieäc phaûi taêng theâm ñaàu tö trang thieát bò, maùy
moùc…ñeå ñaùp öùng nhu caàu taêng cuûa möùc hoaït ñoäng.
Nhö vaäy, khi möùc hoaït ñoäng taêng, giaûm trong phaïm vi phuø hôïp thì toång ñònh
phí khoâng thay ñoåi. Ñònh phí goàm nhöõng khoaûn nhö chi phí khaáu hao maùy moùc,
thieát bò, tieàn thueâ vaên phoøng, baûo hieåm, quaûng caùo…
Coù hai loaïi ñònh phí: Ñònh phí baét buoäc vaø ñònh phí khoâng baét buoäc.
Ñònh phí baét buoäc: Laø nhöõng loaïi ñònh phí maø nhaø quaûn lyù khoâng deã caét giaûm
khi möùc ñoä hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp thay ñoåi hoaëc thaäm chí hoaït ñoäng saûn
xuaát kinh doanh bò giaùn ñoaïn. Loaïi chi phí naøy thöôøng coù baûn chaát laâu daøi vì
chuùng lieân quan ñeán naêng löïc saûn xuaát hay caáu truùc cô baûn cuûa toå chöùc. Ví duï
nhö chi phí lieân quan ñeán khaáu hao taøi saûn coá ñònh, chi phí ñeå baûo trì moät daây
chuyeàn saûn xuaát…Vì vaäy, caùc quyeát ñònh thay ñoåi veà ñònh phí baét buoäc laø khoù coù
theå xaûy ra. Tuy nhieân, trong nhöõng ñieàu kieän hoaøn caûnh thay ñoåi, caùc nhaø quaûn
trò caàn coù nhöõng quyeát ñònh khoân ngoan ñeå giaûm chi phí cho doanh nghieäp khi
maø khoaûn ñònh phí khoâng coøn höõu hieäu nöõa.
Ñònh phí khoâng baét buoäc hay coøn goïi laø ñònh phí tuøy yù: Laø nhöõng khoaûn ñònh
phí maø nhaø quaûn trò coù theå quyeát ñònh möùc ñoä hoaëc thay ñoåi deã daøng khi laäp keá
hoaïch haøng naêm. Ví duï nhö: chi phí quaûng caùo, chi phí ñaøo taïo nhaân vieân,
nghieân cöùu vaø phaùt trieån….
Chi phí hoãn hôïp: Laø loaïi chi phí maø baûn thaân noù goàm caû yeáu toá bieán phí vaø
ñònh phí. ÔÛ möùc hoaït ñoäng caên baûn, chi phí hoãn hôïp theå hieän caùc ñaëc ñieåm cuûa
ñònh phí, quaù möùc ñoù noù laïi theå hieän ñaëc ñieåm cuûa bieán phí. Neáu vieäc phaân tích
naøy ñöôïc thöïc hieän moät caùch caån thaän thì seõ cho pheùp vieäc laäp keá hoaïch, kieåm
soaùt trôû neân chính xaùc hôn trong caùc ñieàu kieän cuï theå. Coù ba phöông phaùp phaân
tích chi phí hoãn hôïp thaønh bieán phí vaø ñònh phí, ñoù laø phöông phaùp cöïc ñaïi - cöïc
tieåu, phöông phaùp ñoà thò phaân taùn vaø phöông phaùp bình phöông beù nhaát.
1.2.1.1.4 Phaân loaïi chi phí söû duïng trong kieåm tra vaø ra quyeát ñònh
Chi phí tröïc tieáp vaø chi phí giaùn tieáp: Ñeå ñöa ra caùc quyết đñịnh kinh doanh,
người quản lyù phaûi naém ñöôïc ñoái töôïng taïo phí. Ñoù laø ñoái töôïng maø nhaø quaûn trò
muoán bieát giaù thaønh taïo ra caùc hoaït ñoäng cuûa ñoái töôïng ñoù hay giaù thaønh cuûa ñoái
töôïng ñoù. Ñoái töôïng ñoù coù theå laø moät boä phaän, phoøng ban trong moät toå chöùc, moät
hoaït ñoäng, moät saûn phaåm hay moät dòch vuï… Xeùt theo moái lieân heä vôùi ñoái töôïng
taïo phí thì:
Chi phí tröïc tieáp: Laø chi phí coù theå deã daøng nhaän daïng vôùi moät ñoái töôïng taïo phí
vaø coù theå tính thaúng hoaëc tính toaøn boä cho ñoái töôïng taïo phí ñoù. Noù phaùt sinh,
toàn taïi vaø phaùt trieån cuøng vôùi söï phaùt sinh, toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa ñoái töôïng taïo
phí. Noùi caùch khaùc, noù laø chi phí caáu thaønh saûn phaåm, gaén lieàn vôùi moät saûn phaåm
hoaëc dòch vuï nhaát ñònh hoaøn thaønh. Chí phí naøy thöôøng laø chi phí nguyeân vaät lieäu
tröïc tieáp vaø nhaân coâng tröïc tieáp…
Chi phí giaùn tieáp: Laø chi phí khoâng theå deã daøng nhaän daïng vôùi moät ñoái töôïng taïo
phí vaø do ñoù, khoâng theå tính thaúng hoaëc toaøn boä cho moät ñoái töôïng taïo phí. Vì
vaäy, chi phí naøy thöôøng ñöôïc phaân boå cho nhieàu ñoái töôïng taïo phí. Chi phí naøy laø
nhöõng khoaûn chi phí gaén lieàn vôùi caùc hoaït ñoäng phuïc vuï, hoã trôï cho söï phaùt sinh,
toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa nhieàu caùc ñoái töôïng taïo phí. Caùc chi phí naøy coù theå laø:
naêng löôïng, lao ñoäng giaùn tieáp, löông quaûn lyù, chi phí thueâ, baûo hieåm vaø khaáu
hao…Coù moät caùch töông ñoái ñeå phaân bieät laø chi phí naøy bao goàm chi phí ngoaøi
chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp vaø chi phí lao ñoäng tröïc tieáp.
Chi phí kieåm soaùt ñöôïc vaø khoâng kieåm soaùt ñöôïc: Laø nhöõng chi phí phaûn aùnh
phaïm vi quyeàn haïn cuûa nhaø quaûn trò trong vieäc ñöôïc pheùp quyeát ñònh moät khoaûn
chi phí naøo ñoù. Tuøy theo caáp baäc cuûa nhaø quaûn trò maø khoaûn chi phí naøo ñoù coù
theå laø kieåm soaùt ñöôïc hay khoâng. Moät khoaûn chi phí coù theå laø khoâng kieåm soaùt
ñöôïc vôùi moät nhaø quaûn trò caáp thaáp nhöng laïi laø kieåm soaùt ñöôïc vôùi moät nhaø
- Xem thêm -