Tài liệu Vai trò và nhiệm vụ của kiểm toán nhà nước ở việt nam

Lêi më ®Çu NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ tõng b-íc tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tuy nhiªn, nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng th-êng n¶y sinh nh÷ng tiªu cùc, l¹m dông chøc vô ®Ó m-u cÇu vµ thu lîi c¸ nh©n, tÖ tham nhòng ®± trë th¯nh “ quèc n³n ”... g©y nh÷ng tæn thÊt to lín vÒ tµi s¶n, nguån vèn, nguån lùc tµi chÝnh quèc gia, gi¶m sót lßng tin cña nh©n d©n ®èi víi §¶ng vµ Nhµ n-íc. §Ó kh¾c phôc tån t¹i trªn, Nhµ n-íc cÇn sö dông tæng hîp c¸c c«ng cô kiÓm tra, kiÓm so¸t, trong ®ã kiÓm tra tµi chÝnh ®-îc xem nh- lµ mét c«ng cô m¹nh vµ h÷u hiÖu ®Ó h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc, tham nhòng, chi tiªu l·ng phÝ ng©n s¸ch Nhµ n-íc vµ c«ng quü quèc gia. Do ®ã, kiÓm to¸n nhµ n-íc ra ®êi ®Ó gióp Thñ t-íng ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra, x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n, hîp ph¸p cña c¸c tµi vµ sè liÖu kÕ to¸n cña c¬ quan nhµ n-íc, c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp, ®¬n vÞ kinh tÕ nhµ n-íc vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng, c¸c tæ chøc x· héi sö dông kinh phÝ do ng©n s¸ch Nhµ n-íc cÊp. Sau m-êi n¨m thµnh lËp, kiÓm to¸n nhµ n-íc ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu b-íc ®Çu rÊt ®¸ng kÓ kh¼ng ®Þnh ®-îc vai trß quan träng cña m×nh. Tuy vËy trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ n-íc ViÖt Nam vÉn cßn kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n vµ bÊt cËp cÇn sím cã ph-¬ng h-íng gi¶i quyÕt. XuÊt ph¸t tõ tÝnh cÊp thiÕt vÊn ®Ò trªn nªn em ®· chän ®Ò tµi: “Vai trß vµ nhiÖm vô cña kiÓm to¸n nhµ n­íc ë ViÖt Nam“. 1 Néi dung I. C¬ së lý luËn. 1. B¶n chÊt vµ sù cÇn thiÕt cña kiÓm to¸n nhµ n-íc. KiÓm to¸n nhµ n-íc lµ hÖ thèng bé m¸y chuyªn m«n cña Nhµ n-íc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kiÓm to¸n tµi s¶n c«ng do c¸c kiÓm to¸n viªn lµ c«ng chøc cña Nhµ n-íc tiÕn hµnh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, vai trß cña kiÓm to¸n nhµ n-íc hÕt søc quan träng trong viÖc kiÓm so¸t viÖc sö dông nguån lùc tµi chÝnh c«ng, gióp Quèc héi ®iÒu hµnh, qu¶n lý nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶, bëi v×: Thø nhÊt, kiÓm to¸n nhµ n-íc lµ mét trong nh÷ng nh©n tè gãp phÇn ®¶m b¶o, duy tr× tÝnh kinh tÕ, tÝnh hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng kinh tÕ. Th«ng qua ho¹t ®éng cña m×nh, kiÓm to¸n nhµ n-íc chØ râ viÖc sö dông nguån ng©n s¸ch Nhµ n-íc trong tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc, tõng doanh nghiÖp vµ c¸c yÕu tè c¶n trë tÝnh hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, kiÓm to¸n nhµ n-íc cßn cung cÊp c¬ së d÷ liÖu quan träng tin cËy ®Ó thùc hiÖn viÖc ph©n bæ vµ ®iÒu hµnh ng©n s¸ch Nhµ n-íc mét c¸ch cã hiÖu qu¶, phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn cña tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc, tõng khu vùc, lo¹i trõ nh÷ng kho¶n chi phÝ bÊt hîp lý, l·ng phÝ g©y thÊt tho¸t cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Thø hai, kiÓm to¸n nhµ n-íc thùc hiÖn viÖc kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, tÝnh hîp lÖ trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – tµi chÝnh, lµm lµnh m¹nh ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ – tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ. C¨n cø vµo c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt mµ Quèc héi vµ c¸c c¬ quan nhµ n-íc cã thÈm quúªn ban hµnh, kiÓm to¸n x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n, hîp ph¸p cña c¸c tµÞ liÖu, sè liÖu kÕ to¸n, b¸o c¸o quyÕt to¸n hµng n¨m. Mäi sai ph¹m vÒ c¸c qui ®Þnh vÒ qu¶n lý kinh tÕ – tµi chÝnh ®-îc x¸c lËp vµ duy tr×. Thø ba, c¬ quan kiÓm to¸n ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, lËp vµ giao kÕ ho¹ch ng©n s¸ch Nhµ n-íc, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ng©n s¸ch Nhµ n-íc, ®ång thêi xö lý vi ph¹m trong thu- chi, ®iÒu hµnh vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc, c¸c vi ph¹m vÒ h¹ch to¸n tµi s¶n, vèn, l·i, vµ ph©n phèi tµi chÝnh trong s¶n xuÊt kinh doanh. Ngoµi ra, ho¹t ®éng cña KiÓm to¸n cßn cã t¸c dông r¨n ®e, phßng ngõa c¸c sai ph¹m trong qu¶n lý tµi chÝnh, cung cÊp th«ng tin cho c«ng luËn vÒ 2 ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi, thùc hiÖn quyÒn gi¸m s¸t vµ thu hót vèn ®Çu tcña toµn x· héi. 2.Vai trß vµ nhiÖm vô ®èi víi c¬ quan KiÓm to¸n Nhµ n-íc ë mçi quèc gia. 2.1 Vai trß Dï h×nh thøc vµ nhiÖm vô cã kh¸c nhau ë mçi quèc gia, nh-ng vai trß cña kiÓm to¸n nhµ n-íc ®· ®-îc thèng nhÊt t¹i héi nghÞ lÇn thø IX cña INTOSAI t¹i Lima vµ ®-îc tr×nh bµy trong lêi nãi ®Çu trong tuyªn bè Lima vÒ c¸c chØ dÉn kiÓm to¸n nh- sau: “- Trong bèi c¶nh viÖc sö dông thèng nhÊt vµ hiÖu qu¶ c¸c kho¶n c«ng quü lµ mét trong nh÷ng ®ßi hái thiÕt yÕu ®Çu tiªn cho viÖc sö dông hîp lý c¸c nguån tµi chÝnh c«ng vµ hiÖu n¨ng c¸c quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn; - Trong bèi c¶nh ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu nµy, kh«ng thÓ phñ nhËn ®-îc r»ng mçi quèc gia cÇn ph¶i cã mét C¬ quan KiÓm to¸n Tèi cao ®-îc ph¸p luËt ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp; - Trong bèi c¶nh c¸c C¬ quan KiÓm to¸n Tèi cao ®ang ngµy cµng trë nªn cÇn thiÕt h¬n khi Nhµ n-íc ®· vµ ®ang më réng ho¹t ®éng cña m×nh sang lÜnh vùc kinh tÕ x· héi vµ v× vËy ph¶i ho¹t ®éng tu©n theo nh÷ng qui ®Þnh cña c«ng cô tµi chÝnh vèn cã; - Trong bèi c¶nh c¸c môc tiªu cña kiÓm to¸n – cô thÓ lµ viÖc sö dông hîp lý vµ hiÖu qu¶ c¸c nguån c«ng quü; t¨ng c-êng sù lµnh m¹nh trong qu¶n lý tµi chÝnh; ®iÒu hµnh tuÇn tù c¸c ho¹t ®éng hµnh chÝnh; vµ th«ng tin liªn l¹c víi c¸c c¬ quan ®¹i chóng vµ c«ng chóng th«ng qua c¸c b¸o c¸o kh¸ch quan... ®ang rÊt cÇn thiÕt cho sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña Nhµ n-íc trong viÖc theo ®uæi c²c môc tiªu cña Liªn HiÖp Quèc...” 2.2 NhiÖm vô NhiÖm vô g¾n liÒn víi c¬ quan kiÓm to¸n tèi cao lµ kiÓm to¸n tÝnh hîp ph¸p vµ hîp cña c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh vµ kÕ to¸n. Ngoµi lo¹i h×nh kiÓm to¸n nªu trªn cßn cã lo¹i h×nh kiÓm to¸n tËp trung vµo ho¹t ®éng, hiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng cña hµnh chÝnh c«ng. Lo¹i h×nh kiÓm to¸n nµy kh«ng chØ kiÓm to¸n c¸c khÝa c¹nh cô thÓ cña c«ng t¸c qu¶n lý mµ 3 c¶ c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý bao trïm, gåm c¶ kh©u tæ chøc vµ hÖ thèng hµnh chÝnh. 3. C¬ quan kiÓm to¸n ViÖt Nam. 3.1 Sù h×nh thµnh c¬ quan KiÓm to¸n Nhµ n-íc ViÖt Nam. Tr-íc t×nh h×nh míi, ®Ó gãp phÇn qu¶n lý tèt nÒn kinh tÕ quèc d©n, c¬ quan KiÓm to¸n ViÖt Nam ra ®êi theo nghÞ ®Þnh ngµy 11/7/1994 cña Thñ t-íng ChÝnh phñ. KiÓm to¸n nhµ n-íc thµnh lËp ®Ó gióp Thñ t-íng ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra, x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n, hîp ph¸p cña tµi liÖu vµ sè liÖu kÕ to¸n, b¸o c¸o quyÕt to¸n cña c¸c c¬ quan Nhµ n-íc, c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp, ®¬n vÞ kinh tÕ Nhµ n-íc vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng, c¸c tæ chøc x· héi sö dông kinh phÝ do ng©n s¸ch nhµ n-íc cÊp. 3.2 Vai trß vµ nhiÖm vô chñ yÕu cña kiÓm to¸n Nhµ n-íc ViÖt Nam. + X©y dùng ch-¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hµng n¨m tr×nh Thñ t-íng ChÝnh phñ phª duyÖt vµ tæ chøc thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch ®ã. §Þnh kú b¸o c¸o thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch kiÓm to¸n lªn Thñ t-íng ChÝnh phñ. + Cung cÊp kÕt qu¶ kiÓm to¸n cho ChÝnh phñ vµ cho c¬ quan nhµ n-íc kh¸c theo qui ®Þnh cña ChÝnh phñ. + X¸c nhËn, ®¸nh gi¸ vµ nhËn xÐt c¸c tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n, b¸o c¸o quyÕt to¸n ®· ®-îc kiÓm to¸n vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc ph¸p luËt vÒ nh÷ng néi dung ®· ®¸nh gi¸, nhËn xÐt, x¸c nhËn. + Th«ng qua ho¹t ®éng kiÓm to¸n gãp ý kiÕn víi ®¬n vÞ ®-îc kiÓm söa ch÷a nh÷ng sai sãt, vi ph¹m ®Ó chÊn chØnh nh÷ng c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh, kÕ to¸n cña ®¬n vÞ; kiÕn nghÞ víi cÊp cã thÈm quyÒn sö lý nh÷ng vi ph¹m chÕ ®é kÕ to¸n, tµi chÝnh cña Nhµ n-íc; ®Ò xuÊt víi Thñ t-íng ChÝnh phñ viÖc söa ®æi, c¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh, kÕ to¸n cÇn thiÕt. + Khi thùc hiÖn nhiÖm vô, kiÓm to¸n nhµ n-íc chØ tu©n theo ph¸p luËt vµ ph-¬ng ph¸p chuyªn m«n, nghiÖp vô ®· ®-îc Nhµ n-íc quy ®Þnh; ®-îc yªu cÇu ®¬n vÞ ®-îc kiÓm to¸n vµ c¸c ®¬n vÞ kh¸c cã liªn quan cung cÊp th«ng tin, tµi liÖu cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô kÕ to¸n. Trong tr-êng hîp ®oµn kiÓm to¸n viªn hoÆc kiÓm to¸n viªn cã ý kiÕn kh¸c nhau th× kiÓm to¸n nhµ n-íc xem xÐt vµ cã ý kiÕn kÕt luËn cuèi cïng. 4 + Qu¶n lý c¸c hå s¬, tµi liÖu ®· ®-îc kiÓm to¸n theo qui ®Þnh cña Nhµ n-íc; gi÷ bÝ mËt tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n vµ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ ®-îc kiÓm to¸n. + Qu¶n lý tæ chøc bé m¸y, c¸n bé, c¬ së vËt chÊt cña hÖ thèng tæ chøc kiÓm to¸n nhµ n-íc theo qui ®Þnh cña ChÝnh phñ. II. Vai trß vµ nhiÖm vô cña kiÓm to¸n nhµ n-íc ViÖt Nam ®èi nh÷ng ®èi t-îng cô thÓ. KiÓm to¸n Nhµ n-íc ngay tõ khi míi thµnh lËp ®· chøng tá ®-îc vai trß vµ nhiÖm vô quan träng cña m×nh trong rÊt nhiÒu lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. Nh-ng vai trß vµ nhiÖm vô cña kiÓm to¸n nhµ n-íc ViÖt Nam ®-îc thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt qua c¸c ®èi t-îng kiÓm to¸n sau: 1.Vai trß cña kiÓm to¸n nhµ n-íc trong viÖc gi¸m s¸t ng©n s¸ch Nhµ n-íc 1.1 TÇm quan träng cña viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n-íc Nh- ®· biÕt, trong hÖ thèng tµi chÝnh cña mét n-íc, ng©n s¸ch Nhµ n-íc lµ cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi cña nguån lùc ng©n s¸ch Nhµ n- kh©u tµi chÝnh quan träng nhÊt. V× chØ cã nã míi ®¶m b¶o nguån tµi chÝnh cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cña Nhµ n-íc. Ng©n s¸ch Nhµ n-íc lµ ®èi t-îng kiÓm to¸n chñ yÕu vµ th-êng xuyªn cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc. KiÓm to¸n nhµ n-íc nh»m gãp phÇn lµm lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh ng©n s¸ch Nhµ n-íc, t¹o m«i tr-êng tµi chÝnh æn ®Þnh cã lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®êi sèng nh©n d©n. Nh÷ng kÕt qu¶ kiÓm to¸n trung thùc, chÝnh x¸c, kh¸ch quan cña c¬ quan KiÓm to¸n Nhµ n-íc b¸o c¸o lªn ChÝnh phñ vµ Quèc héi kh«ng chØ cho phÐp ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh, ng©n s¸ch ®óng mµ cßn cung cÊp nh÷ng th«ng tin lµm c¨n cø cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý ng©n s¸ch, kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm trong qu¶n lý thu – chi ng©n s¸ch Nhµ n-íc vµ n©ng íc. 1.2 Vai trß cña KiÓm to¸n Nhµ n-íc trong viÖc hç trî Quèc héi t¨ng c-êng n¨ng lùc gi¸m s¸t ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Nh- chóng ta ®· biÕt, Quèc héi lµ c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n-íc cao nhÊt, thùc hiÖn chøc n¨ng lËp ph¸p, gi¸m s¸t vµ quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng cña ®Êt n-íc. 5 Trong lÜnh vùc ng©n s¸ch Nhµ n-íc, Quèc héi thùc hiÖn quyÒn quyÕt ®Þnh dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc, ph©n bæ ng©n s¸ch Trung -¬ng vµ phª chuÈn tæng quyÕt to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc. §ång thêi, Quèc héi thùc hiÖn gi¸m s¸t viÖc chÊp hµnh dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc, thùc thi c¸c chÕ ®é tiªu chuÈn ®Þnh møc chi ng©n s¸ch vµ c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vÜ m« phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®Êt n-íc. §Ó thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng, quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô cña m×nh, bªn c¹nh viÖc ®æi míi c¬ cÊu tæ chøc, t¨ng c-êng n¨ng lùc ®¹i biÓu Quèc héi, cÇn ph¶i cã c¸c c«ng cô hç trî ho¹t ®éng lËp ph¸p còng nh- gi¸m s¸t vµ quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng cña ®Êt n-íc. Mét trong nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó Quèc héi thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh lµ kiÓm to¸n nhµ n-íc. KiÓm to¸n nhµ n-íc, víi t- c¸ch lµ c¬ quan chuyªn m«n do Quèc héi thµnh lËp sÏ cã vai trß to lín gióp Quèc héi, Uû ban th-êng vô Quèc héi trªn mét sè néi dung c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, kiÓm to¸n nhµ n-íc thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ cung cÊp th«ng tin cho Quèc héi, Héi ®ång Nh©n d©n ®Ó xem xÐt, phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc. §©y lµ c«ng viÖc kiÓm to¸n sau (hËu kiÓm) – mét chøc n¨ng mang tÝnh truyÒn thèng cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc. TÊt c¶ c¸c c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc trªn thÕ giíi ®Òu thùc hiÖn chøc n¨ng nµy vµ ®©y lµ nhiÖm vô kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc trî gióp Quèc héi, Héi ®ång Nh©n d©n phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc hµng n¨m. VÊn ®Ò nµy ®· ®-îc trong tuyªn bè Lima cña Tæ chøc Quèc tÕ c¸c c¬ quan KiÓm to¸n tèi cao – INTOSAI r»ng: “ ... KiÓm to²n sau l¯ mét nhiÖm vô kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña KiÓm to²n Nhµ n-íc, kh«ng lÖ thuéc vµo viÖc nã cã ®-îc kiÓm to¸n tr-íc (tiÒn kiÓm) hay kh«ng”. KiÓm tra sau cña kiÓm to²n nh¯ n­íc kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc xem xÐt ®é tin cËy cña c¸c th«ng tin, c¸c chØ tiªu trong c¸c b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch, tÝnh tu©n thñ trong qu¶n lý ®iÒu hµnh ng©n s¸ch Nhµ n-íc mµ cßn xem xÐt c¸c khÝa c¹nh vÒ tÝnh hîp lý, tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña ChÝnh phñ; xem xÐt tÝnh hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ trong c¸c kho°n chi cña ng©n s²ch Nh¯ n­íc. Tuyªn bè Lima nªu râ: “KiÓm to²n sau do c¬ quan KiÓm to¸n Nhµ n-íc thùc hiÖn chØ râ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan cã nghÜa vô b¸o c¸o, cã thÓ dÉn tíi båi hoµn thiÖt h¹i ®· x¶y ra vµ lµ viÖc lµm thÝch hîp ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng t²i ph³m sau n¯y”. Mét sè n­íc cßn quy ®Þnh 6 b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc tr×nh Quèc héi, Héi ®ång Nh©n d©n cã ý kiÕn x¸c nhËn cña Tæng KiÓm to¸n Nhµ n-íc r»ng b¸o c¸o ®· ®-îc kiÓm to¸n vµ ®¶m b¶o tÝnh trung thùc; kÌm theo b¸o c¸o quyÕt to¸n tr×nh Quèc héi, Héi ®ång Nh©n d©n lµ b¸o c¸o cña KiÓm to¸n Nhµ n-íc vÒ c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh ng©n s¸ch Nhµ n-íc. §©y lµ mét trong c¸c nguån th«ng tin vµ c¨n cø ®Ó Quèc héi, Héi ®ång Nh©n d©n th¶o luËn vµ phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc, gi¶i to¶ tr¸ch nhÞªm cho ChÝnh phñ, Uû ban Nh©n d©n vÒ n¨m ng©n s¸ch ®· qua. Thø hai, kiÓm to¸n nhµ n-íc gãp phÇn quan träng trong viÖc lËp, quyÕt ®Þnh dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc hµng n¨m. Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng, tµi liÖu vÒ dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc kh«ng chØ chøa ®ùng nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ, kinh tÕ chñ yÕu cña mét quèc gia mµ cßn lµ nh÷ng tµi liÖu mang tÝnh nghiÖp vô cao ®ßi hái ph¶i ®-îc kiÓm tra, xem xÐt kÜ l-ìng tr-íc khi quyÕt ®Þnh. Nguån lùc ng©n s¸ch Nhµ n-íc ®ßi hái ph¶i ®-îc ph©n bæ ®Ó ®¸p øng nh÷ng môc tiªu ®· ®Ò ra, h¹n chÕ t×nh tr¹ng l¹m dông trong viÖc ph©n bæ ng©n s¸ch. V× vËy cÇn ph¶i cã mét c¬ quan ®éc lËp, cã kiÕn thøc vµ nghiÖp vô chuyªn m«n cÇn thiÕt ®¸nh gi¸ toµn bé diÔn biÕn cña qu¸ tr×nh lËp dù to¸n. C¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc cã thÓ chØ ra nh÷ng sai lÖch cña dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc so víi c¸c nguyªn t¾c cña tÝnh tu©n thñ, tÝnh hîp lý, kh¶ thi vµ tiÕt kiÖm. §©y lµ h×nh thøc tiÒn kiÓm cña kiÓm to¸n nhµ n-íc, ®¶m b¶o c¸c nguån lùc ®-îc ®éng viªn vµ ph©n bæ vµo nh÷ng môc tiªu mµ quèc gia theo ®uæi còng nh- tÝnh kinh tÕ, hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña c¸c kho¶n chi ng©n s¸ch Nhµ n-íc; tr¸nh ®-îc nh÷ng sai ph¹m ngay tõ khi lËp vµ ph©n bæ dù to¸n ... H×nh thøc kiÓm to¸n tr-íc cña kiÓm to¸n nhµ n-íc còng ®· ®-îc kh¼ng ®Þnh trong tuyªn bè Lima: “KiÓm to²n tr­íc mét c²ch cã hiÖu qu° l¯ ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu ®-îc ®èi víi mét nÒn kinh tÕ c«ng céng lµnh m¹nh víi t- c¸ch lµ mét nÒn kinh tÕ th¸c qu¶n – ph©n cÊp v¯ uû quyÒn”. Kinh nghiÖm cho thÊy, nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi ®Òu sö dông c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc trong viÖc kiÓm to¸n dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc hµng n¨m tr-íc khi tr×nh Quèc héi quyÕt ®Þnh. ViÖc tham gia cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc trong viÖc lËp dù to¸n ë mçi n-íc cã h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau nh-ng nh×n chung ®Òu lµ ®-a ra ý kiÕn ph¶n biÖn vÒ dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc do ChÝnh phñ tr×nh lµm c¬ së cho Quèc héi th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh. 7 Thø ba, KiÓm to¸n Nhµ n-íc trî gióp ChÝnh phñ, Quèc héi trong viÖc xem xÐt quyÕt ®Þnh c¸c ph-¬ng ¸n ®Çu t- x©y dùng c¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm cña quèc gia. ViÖc ®Çu t- x©y dùng c¸c ch-¬ng tr×nh träng ®iÓm quèc gia kh«ng chØ tiªu tèn mét l-îng lín tiÒn mµ cßn liªn quan ®Õn chiÕn l-îc ph¸t triÓn quèc gia. §iÒu ®ã ®ßi hái kh«ng chØ ®-îc xem xÐt vÒ mÆt kÜ thuËt mµ cßn ph¶i xem xÐt c¸c khÝa c¹nh vÒ kinh tÕ, x· héi... Trong ®iÒu kiÖn ®ã nÕu kh«ng cã mét c¬ quan ®éc lËp víi c¬ quan so¹n th¶o, cã ®ñ n¨ng lùc vÒ chuyªn m«n, tu©n theo c¸c chuÈn mùc nghÒ nghiÖp xem xÐt, ®¸nh gi¸ tr-íc khi ChÝnh phñ, Quèc héi, Héi ®ång Nh©n d©n th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh cã thÓ sÏ g©y ra nh÷ng rñi ro cho c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t-. Kinh nghiÖm cña nhiÒu n-íc, nhÊt lµ nh÷ng n-íc cã lÞch sö ph¸t triÓn kiÓm to¸n nhµ n-íc l©u ®êi ®Òu giao cho c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc thùc hiÖn nhiÖm vô nµy. Thø t-, kiÓm to¸n nhµ n-íc tham gia víi Quèc héi trong viÖc quyÕt ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ tµi chÝnh, ng©n s¸ch. §©y chÝnh lµ ho¹t ®éng t- vÊn cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc ®Ó ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng h¹n chÕ, bÊt cËp trong b¶n th©n c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, nhÊt lµ trong tr-êng hîp luËt ph¸p ®· l¹c hËu, xa rêi thùc tiÔn. Trªn c¬ së ®ã, kiÓm to¸n nhµ n-íc kiÕn nghÞ víi Quèc héi, ChÝnh phñ, c¸c bé, ngµnh vµ ®Þa ph-¬ng hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é qu¶n lý. C¸c ý kiÕn tham gia cña kiÓm to¸n nhµ n-íc sÏ t¹o nªn luång th«ng tin ®a chiÒu, lµm c¬ së cho viÖc th¶o luËn vµ quyÕt ®Þnh. Thø n¨m, kiÓm to¸n nhµ n-íc cung cÊp c¸c th«ng tin d÷ liÖu cho c¸c c¬ quan qu¶n lý phôc vô tèt h¬n c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Th«ng qua kÕt qu¶ kiÓm to¸n, ngoµi viÖc cung cÊp th«ng tin cho Quèc héi, ChÝnh phñ, KiÓm to¸n Nhµ n-íc cßn cung cÊp cho c¸c c¬ quan qu¶n lý nh÷ng yÕu kÐm bÊt cËp trong qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n-íc; nh÷ng ®¬n vÞ vi ph¹m chÝnh s¸ch, chÕ ®é qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Trªn c¬ së ®ã, c¸c c¬ quan qu¶n lý ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp nh»m qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n-íc tèt h¬n. §èi víi nh÷ng tr-êng hîp vi ph¹m chÝnh s¸ch, chÕ ®é qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n-íc mµ kiÓm to¸n nhµ n-íc ®· ph¸t hiÖn, c¸c c¬ quan qu¶n lý cã biÖn ph¸p thu håi cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc nh- thu håi c¸c kho¶n thuÕ gian lËn, thu håi c¸c kho¶n chi sai chÕ ®é, ...duy tr× trËt tù, kû c-¬ng trong qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n-íc. 8 ViÖc cung cÊp th«ng tin cho Quèc héi, ChÝnh phñ, Héi ®ång Nh©n d©n vµ c¸c c¬ quan Nhµ n-íc kh¸c còng nh- c¸c ho¹t ®éng t- vÊn th«ng qua nghÜa vô b¸o c¸o cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc. Dï c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc trùc thuéc Quèc héi, ChÝnh phñ vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch vµ tµi s¶n c«ng. C¸c b¸o c¸o cña kiÓm to¸n nhµ n-íc cã thÓ d-íi d¹ng b¸o c¸o th-êng niªn hoÆc b¸o c¸o ®Æc biÖt theo s¸ng kiÕn cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc, còng cã thÓ lµ b¸o c¸o theo yªu cÇu cña Quèc héi, ChÝnh phñ, Thñ t-íng ChÝnh phñ, Héi ®ång Nh©n d©n. LuËt ng©n s¸ch Nhµ n-íc söa ®æi ®· quy ®Þnh nghÜa vô b¸o c¸o cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc tr-íc Quèc héi, Uû ban Th-êng vô Quèc héi vµ ChÝnh phñ, ®©y lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ n-íc ë ViÖt Nam nh»m qu¶n lý ng©n s¸ch Nhµ n-íc mét c¸ch hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm h¬n. 2. Vai trß cña kiÓm to¸n nhµ n-íc ®èi víi viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t hÖ thèng hµnh chÝnh Nhµ n-íc. 2.1 Vai trß cña viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t hÖ thèng hµnh chÝnh Nhµ n-íc. NÒn hµnh chÝnh nãi chung vµ bé m¸y hµnh chÝnh nãi riªng lµ bé phËn träng yÕu trong hÖ thèng chÝnh trÞ; trong c¬ cÊu quyÒn lùc Nhµ n-íc cña nh©n d©n, quyÒn lùc Nhµ n-íc thèng nhÊt kh«ng ph©n chia, d-íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. KiÓm tra, kiÓm so¸t ®èi víi hµnh chÝnh Nhµ n-íc do nhiÒu c¬ quan, tæ chøc tham gia, víi môc ®Ých, néi dung, ph-¬ng thøc kh¸c nhau: KiÓm tra, kiÓm so¸t ®èi víi hµnh chÝnh Nhµ n-íc lµ mét néi dung, mét kh©u cã tÇm quan träng hµng ®Çu trong l·nh ®¹o cña §¶ng, qu¶n lý cña Nhµ n-íc; ®Æc biÖt trong viÖc ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n x©y dùng vµ hoµn thiÖn bé m¸y Nhµ n-íc. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø ba Ban chÊp hµnh TW §¶ng kho¸ VIII ®± chØ râ: “T¨ng c­êng tæ chøc v¯ ho³t ®éng thanh tra, kiÓm tra, coi ®ã l¯ c«ng cô quan träng vµ h÷u hiÖu ®Ó ®¶m b¶o hiÖu lùc qu¶n lý Nhµ n-íc, thiÕt lËp kû c­¬ng x± héi”. §ã còng l¯ mét néi dung cña nhiÖm vô tiÕp tôc c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh Nhµ n-íc trong giai ®o¹n hiÖn nay. KiÓm tra cña §¶ng ®èi víi hµnh chÝnh Nhµ n-íc thùc hiÖn th«ng qua mét hÖ thèng c¬ quan vµ tæ chøc §¶ng tõ TW ®Õn c¬ së, trong ®ã cã c¶ tæ chøc §¶ng trong bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n-íc. Mçi c¬ quan vµ tæ chøc thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra víi ph¹m vi vµ ph-¬ng thøc kh¸c nhau, nh-ng vÒ c¬ b¶n cã néi dung thèng nhÊt. KiÓm tra cña §¶ng ®èi víi hµnh chÝnh Nhµ n-íc lµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn NghÞ quyÕt cña §¶ng, tõ viÖc thÓ chÕ ho¸ NghÞ 9 quyÕt ®Õn viÖc tæ chøc thùc hiÖn; KiÓm tra viÖc thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña tæ chøc §¶ng, ®¶ng viªn trong c¬ quan hµnh chÝnh; kiÓm tra c«ng t¸c c¸n bé cña §¶ng trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh; n¨ng lùc, phÈm chÊt cña §¶ng viªn... c¨n cø lµm c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ trong kiÓm tra cña §¶ng chñ yÕu lµ c¸c NghÞ quyÕt vµ v¨n b¶n cña §¶ng. HÇu hÕt c¸c chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch vµ NghÞ quyÕt cña §¶ng ®-îc thÓ chÕ ho¸ thµnh ph¸p luËt vµ c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý Nhµ n-íc. Trong kiÓm tra cña §¶ng khi ®¸nh gi¸ cô thÓ ph¶i c¨n cø mét phÇn vµo ph¸p luËt Nhµ n-íc. Ph¸p luËt cña Nhµ n-íc lµ sù thÓ chÕ ho¸ ®-êng lèi, chñ tr-¬ng, chÝnh s¸ch vµ c¸c NghÞ quyÕt cña §¶ng. ViÖc ®¸nh gi¸ trong kiÓm tra cña §¶ng mét phÇn dùa trªn c¬ së ph¸p luËt cña Nhµ n-íc, ®ßi hái c¸n bé kiÓm tra cña §¶ng kh«ng chØ n¾m v÷ng ®-êng lèi chñ, tr-¬ng, chÝnh s¸ch c¸c nghÞ quyÕt cña §¶ng mµ cßn ph¶i cã kiÕn thøc vÒ qu¶n lý Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt; ph¶i phèi hîp gi÷a kiÓm tra cña §¶ng víi ho¹t ®éng kiÓm tra, thanh tra kiÓm to¸n cña Nhµ n-íc. KiÓm tra cña §¶ng ®èi víi hµnh chÝnh nhµ n-íc do nhiÒu c¬ quan tæ chøc thùc hiÖn. VÊn ®Ò næi lªn hiÖn nay lµ cÇn cô thÓ ho¸ vÞ trÝ, vai trß, tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan vµ tæ chøc §¶ng trong c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n-íc, ®Æc biÖt lµ tæ chøc §¶ng c¬ së. Néi dung l·nh ®¹o vµ kiÓm tra cña tæ chøc §¶ng trong mét c¬ quan hµnh chÝnh cô thÓ lµ g×? ®Ó lµm trßn ®-îc vai trß l·nh ®¹o kiÓm tra th× ®¶ng viªn, tæ chøc §¶ng c¬ së ®-îc biÕt ®Õn ®©u, ®-îc bµn ®Õn ®©u trong toµn bé c«ng viÖc vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan hµnh chÝnh? Mèi quan hÖ vµ phèi hîp trong kiÓm tra vµ l·nh ®¹o c«ng t¸c kiÓm tra gi÷a tæ chøc §¶ng cña c¬ quan hµnh chÝnh cÊp trªn víi tæ chøc §¶ng cña c¬ quan hµnh chÝnh cÊp d-íi nh- thÕ nµo? Tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc §¶ng vµ §¶ng viªn ®Õn ®©u khi kiÓm tra ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt trong qu¶n lý Nhµ n-íc ë chÝnh c¬ quan m×nh... §Ó t¨ng c-êng sù l·nh ®¹o cña c¸c c¬ quan vµ tæ chøc §¶ng trong hÖ thèng hµnh chÝnh; cÇn cô thÓ ho¸ b»ng ph¸p luËt mèi qôan hÖ gi÷a tæ chøc §¶ng víi c¬ quan hµnh chÝnh vµ thñ tr-ëng c¬ quan hµnh chÝnh. Sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña nh©n d©n ®èi víi hµnh chÝnh Nhµ n-íc, do nhiÒu tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia, víi néi dung, ph¹m vi vµ ph-¬ng thøc kh¸c nhau. Trong ®ã cã c¶ nh÷ng tæ chøc vµ c¸ nh©n bªn ngoµi hÖ thèng hµnh chÝnh Nhµ n-íc, vµ cã c¶ nh÷ng tæ chøc vµ c¸ nh©n n»m trong hÖ thèng hµnh chÝnh Nhµ n-íc. Nh÷ng tæ chøc, c¸ nh©n n»m ngoµi hÖ thèng hµnh chÝnh Nhµ n-íc, ë 10 mét khÝa c¹nh nhÊt ®Þnh lµ ®èi t-îng cña qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ n-íc. Ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m s¸t cña nh©n d©n trong hÖ thèng nµy dùa trªn c¬ së ph¸p luËt ®Ó thùc hiÖn vµ b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh, gãp phÇn tham gia x©y dùng vµ qu¶n lý Nhµ n-íc. Trªn thùc tÕ, c¬ chÕ kiÓm tra, gi¸m s¸t ch-a ®-îc qui ®Þnh cô thÓ, râ rµng ®Ó cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. Nh÷ng qui ®Þnh vÒ thÈm quyÒn vµ tr×nh tù gi¶i quyÕt kiÕn nghÞ, yªu cÇu, khiÕu n¹i, tè c¸o cña nh©n d©n cßn nhiÒu ®iÒu bÊt hîp lý lµm cho nhiÒu vô viÖc gi¶i quyÕt kÐo dµi, lßng vßng. MÆt kh¸c, bé m¸y hµnh chÝnh qu¸ cång kÒnh, nhiÒu tÇng, nhiÒu nÊc qu¸ xa d©n, ch-a t¹o thuËn lîi ®Ó ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. ThËm chÝ, cã lóc th«ng tin vÒ ®êi sèng thùc tÕ cña nh©n d©n, vÒ nh÷ng ý kiÕn cña nh©n d©n bÞ c¬ quan Nhµ n-íc cÊp d-íi b-ng bÝt hoÆc söa ®æi... Trong hÖ thèng hµnh chÝnh Nhµ n-íc, thµnh viªn cña c¸c tæ chøc x· héi (nh- c«ng ®oµn, ®oµn thanh niªn, phô n÷) võa lµ chñ thÓ, võa lµ ®èi t-îng cña qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ n-íc. Nhu cÇu, lîi Ých cña nh÷ng thµnh viªn ®ã g¾n liÒn víi ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n-íc, mµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh l¹i tu©n theo chÕ ®é thñ tr-ëng, thø bËc, mÖnh lÖnh ®¬n ph-¬ng. Do ®ã, ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c tæ chøc x· héi ®èi víi h¯nh chÝnh Nh¯ n­íc l¯ gãp phÇn thùc hiÖn ph­¬ng ch©m “ d©n biÕt, d©n b¯n, d©n l¯m, d©n kiÓm tra”, gãp phÇn l¯m trong s³ch bé m¸y hµnh chÝnh, n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n-íc, thiÕt lËp kØ c-¬ng x· héi. 2.2 Phèi hîp kiÓm tra cña §¶ng víi kiÓm to¸n Nhµ n-íc trong viÖc thùc hiÖn nghÞ quyÕt cña §¶ng. Víi tÝnh chÊt lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh c«ng cao nhÊt cña Nhµ n-íc, sù ra ®êi cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc sÏ ®¸p øng yªu cÇu c¬ b¶n trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò bÊt æn trong viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t hÖ thèng hµnh chÝnh Nhµ n-íc ®· nªu ë trªn. Bëi v× sù ra ®êi cña c¬ quan nµy mét mÆt t¹o ra sù hoµn chØnh ®ång bé trong ho¹t ®éng kiÓm tra, ®Æc biÖt lµ trong kiÓm tra tµi chÝnh; mÆt kh¸c, do tÝnh ®éc lËp cña kiÓm tra tõ bªn ngoµi ®èi víi hÖ thèng hµnh chÝnh sÏ lµm t¨ng ®-îc kh¶ n¨ng ng¨n chÆn vµ lo¹i trõ c¸c tiªu cùc trong bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n-íc hiÖn nay. KiÓm to¸n Nhµ n-íc lµ mét c«ng cô quan träng thùc hiÖn kiÓm tra mét c¸ch th-êng xuyªn, liªn tôc viÖc chÊp hµnh luËt b¸o c¸o chÕ ®é chÝnh s¸ch trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ chÊp hµnh thu – chi ng©n s¸ch Nhµ n-íc. Qua kÕt 11 qu¶ kiÓm to¸n, kiÓm to¸n nhµ n-íc ®-a ra c¸c ý kiÕn ®¸nh gi¸, nhËn xÐt gióp ®ì ®¬n vÞ sö dông kinh phÝ ®óng môc ®Ých nh»m tiÕt kiÖm c¸c nguån lùc tµi chÝnh gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc ho¹t ®éng cña c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n-íc vµ c¸c ch-¬ng tr×nh, dù ¸n c¶i c¸ch hµnh chÝnh Nhµ n-íc. §ång thêi ho¹t ®éng cña KiÓm to¸n Nhµ n-íc ®ang gãp phÇn vµo mÆt trËn ®Êu tranh chèng l·ng phÝ, ng¨n chÆn c¸c hµnh vi tiªu cùc, tham nhòng, gãp phÇn lµm trong s¹ch bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n-íc. Tham gia ý kiÕn víi Quèc héi vµo viÖc x©y dùng vµ ph©n bæ dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc hµng n¨m, gióp Quèc héi quyÕt ®Þnh vµ ph©n bæ dù to¸n thu – chi ng©n s¸ch Nhµ n-íc phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. Tuy kiÓm to¸n nhµ n-íc ch-a kiÓm to¸n dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc, nh-ng ®©y lµ tiÒn ®Ò ®Ó kiÓm to¸n nhµ n-íc tiÕn hµnh tham gia kiÓm to¸n dù to¸n ng©n s¸ch Nhµ n-íc khi ®-îc Nhµ n-íc giao nhiÖm vô nµy. Th«ng qua kÕt qu¶ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ kiÓm to¸n tu©n thñ, kiÓm to¸n nhµ n-íc ®· tiÕn hµnh c¾t gi¶m c¸c kho¶n chi tiªu kh«ng ®óng néi dung, v-ît ®Þnh møc cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh c«ng, thu håi c¸c kho¶n chi kh«ng ®óng chÕ ®é quy ®Þnh nép ng©n s¸ch Nhµ n-íc, ®ång thêi kiÕn nghÞ víi c¸c ®¬n vÞ ®-îc kiÓm to¸n kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông ng©n s¸ch Nhµ n-íc nh»m ph¸t huy hiÖu qu¶ sö dông ng©n s¸ch Nhµ n-íc, n©ng cao chÊt l-îng vµ hiÖu lùc ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n-íc. Th«ng qua kÕt qu¶ kiÓm to¸n viÖc tu©n thñ, c¸c ®Þnh møc biªn chÕ, c¸c chÕ ®é thanh to¸n, chi tr¶ tiÒn l-¬ng cña c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp Nhµ n-íc, kiÓm to¸n nhµ n-íc ®· xuÊt to¸n c¸c kho¶n chi tr¶ tiÒn l-¬ng kh«ng ®óng chÕ ®é theo hîp ®ång ngoµi biªn chÕ, chi th-ëng, chi tr¶ kh«ng ®óng ng¹ch bËc, chi lÔ tÕt, phô cÊp, trî cÊp cho c¸n bé kh«ng ®óng chÕ ®é. ViÖc lµm nµy ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn c«ng t¸c tæ chøc nh©n sù cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n-íc. §©y còng lµ mét néi dung hÕt søc quan träng trong viÖc kiÓm tra thùc hiÖn tinh gi¶m tæ chøc vµ biªn chÕ. Th«ng qua kÕt qu¶ kiÓm to¸n vµ thu thËp ý kiÕn ph¶n håi t¹i c¬ së, nghiªn cøu ®Ó ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng cña Nhµ n-íc söa ®æi, bæ xung luËt vµ c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc vµ c¸c lÜnh vùc qu¶n lý kinh tÕ – tµi chÝnh cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ trong tõng thêi k×. Ngoµi ra, kiÓm to¸n nhµ n-íc cßn tham gia ý kiÕn víi c¸c 12 c¬ quan so¹n th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Nhµ n-íc trong viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ. 3. Vai trß vµ nhiÖm vô cña kiÓm to¸n Nhµ n-íc thÓ hiÖn trong mét vµi lÜnh vùc kh¸c. 3.1 KiÓm to¸n nhµ n-íc trong qu¶n lý ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ mét bé phËn quan träng cña kinh tÕ Nhµ n-íc, cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, cã hµng ngh×n doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®ang ho¹t ®éng trªn c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, l-u th«ng ph©n phèi, cung øng dÞch vô trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, giao th«ng, b-u ®iÖn, tµi chÝnh, tÝn dông ng©n hµng... Hµng n¨m nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch Nhµ n-íc lµ tõ nguån thu cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc. V× vËy, doanh nghiÖp Nhµ n-íc lµ mét trong nh÷ng ®èi t-îng cña kiÓm to¸n nhµ n-íc. Víi doanh nghiÖp Nhµ n-íc ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ n-íc tr-íc tiªn lµ kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu trªn quyÕt to¸n víi t×nh h×nh thùc tÕ cña tµi s¶n nguån vèn; víi t×nh h×nh kinh doanh, chi phÝ thùc tÕ hîp lý, hîp lÖ; tÝnh ®Çy ®ñ, trung thùc, chÝnh x¸c vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng, nghÜa vô nép ng©n s¸ch Nhµ n-íc... Trªn c¬ së ®ã x¸c nhËn toµn bé hay tõng phÇn nh÷ng néi dung b¸o c¸o quyÕt to¸n hµng n¨m cña doanh nghiÖp. KiÓm to¸n nhµ n-íc sÏ kiÓm tra x¸c ®Þnh c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh vµ sù tu©n thñ chÝnh s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc. Qua ®ã ®-a ra nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vµ kiÕn nghÞ gióp cho doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®-îc kiÓm to¸n chÊn chØnh nÒ nÕp trong qu¶n lý vµ kiÕn nghÞ víi c¸c cÊp cã thÈm quyÒn hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh nãi riªng vµ ph¸p luËt nãi chung. §Ó hoµn thµnh môc tiªu ®Ò ra, kiÓm to¸n doanh nghiÖp Nhµ n-íc do kiÓm to¸n nhµ n-íc thùc hiÖn lµ mét lo¹i h×nh kiÓm to¸n tæng hîp bao gåm c¶ 3 lo¹i kiÓm to¸n: kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, kiÓm to¸n tu©n thñ vµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng. KiÓm to¸n ho¹t ®éng lµ sù tæng hîp kiÓm to¸n tæng hîp vÒ ho¹t ®éng cña mét ®¬n vÞ bé phËn, mét lo¹i nghiÖp vô hoÆc toµn bé qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nã. KiÓm to¸n ho¹t ®éng tËp trung vµo nghiªn cøu, xem xÐt, ®¸nh gi¸ tÝnh kinh tÕ hiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng cña tõng ®èi t-îng nãi trªn. 13 KiÓm to¸n tu©n thñ tøc lµ ®¸nh gi¸ sù tu©n thñ cña c¸c quy ®Þnh, chÝnh s¸ch chÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n vµ ph¸p luËt trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, víi vai trß lµ ng-êi së h÷u, nhµ n-íc x©y dùng c¸c quy chÕ, chÝnh s¸ch, chÕ ®é ®Ó kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc sao cho c¸c ®¬n vÞ nµy sö dông c¸c nguån vèn trong ho¹t ®éng cña m×nh cã hiÖu qu¶ cao nhÊt, ®ãng gãp nhiÒu nhÊt vµo nguån thu cña ng©n s¸ch Nhµ n-íc, ®ång thêi c¸c quy ®Þnh nµy còng h-íng tíi viÖc b¶o vÖ tµi s¶n, b¶o vÖ bÝ mËt cña quèc gia, thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc ®-îc giao. D-íi gãc ®é qu¶n lý vÜ m«, nhµ n-íc ®ãng vai trß lµ ng-êi chØ ®¹o kiÓm so¸t nÒn kinh tÕ. Nhµ n-íc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, qui ®Þnh ®Ó qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc vµ sö dông nã lµm c«ng cô quan träng trong qu¶n lý vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Vai trß chñ ®¹o cña doanh nghiÖp nhµ n-íc ®-îc nh©n lªn mét c¸ch râ rÖt khi cã c¸c qui chÕ phï hîp trong ho¹t ®éng vµ ®-îc nhµ n-íc gi¸m s¸t, kiÓm tra chÆt chÏ th«ng qua bé m¸y kiÓm to¸n. KiÓm to¸n tu©n thñ ë ®©y kh«ng chØ dõng l¹i ë chç chØ ra c¸c vi ph¹m chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc mµ cßn ph¶i ®¶m nhiÖm vai trß tÝch cùc h¬n ®ã lµ thùc hiÖn chøc n¨ng t- vÊn ®Ò xuÊt víi Thñ t-íng ChÝnh phñ viÖc söa ®æi, bæ sung c¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh, kÕ to¸n cÇn thiÕt. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt quan träng gi÷a kiÓm to¸n nhµ n-íc víi kiÓm to¸n ®éc lËp. Víi ®Þa ph¸p lý cña m×nh, kiÓm to¸n nhµ n-íc kh«ng nh÷ng chØ xÐt sù tu©n thñ ph¸p luËt mµ cßn ®-îc tham gia vµo t- vÊn trong x©y dùng ph¸p luËt. KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh lµ sù x¸c minh tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc, hîp lý cña c¸c chØ tiªu trong b¸o c¸o tµi chÝnh. §¸nh gi¸ sù tu©n thñ c¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ tµi chÝnh vµ phï hîp víi nguyªn t¾c kÕ to¸n trong qu¸ tr×nh lËp b¸o c¸o tµi chÝnh vµ tÝnh hîp ph¸p cña c¸c biÓu mÉu. Ngoµi ra, kiÓm to¸n nhµ n-íc cßn ®-a ra nh÷ng kiÕn nghÞ, yªu cÇu ®èi t-îng ®-îc kiÓm to¸n ph¶i cã biÖn ph¸p cô thÓ kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, yÕu kÐm vµ kiÕn nghÞ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ, chÕ ®é vÒ qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh. Tuú theo yªu cÇu cña, môc ®Ých, tÝnh chÊt cña tõng cuéc kiÓm to¸n, nªn kiÓm to¸n nhµ n-íc cã thÓ ¸p dông riªng biÖt hay kÕt hîp ba lo¹i h×nh kiÓm 14 to¸n: kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, kiÓm to¸n tu©n thñ vµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng. ViÖc ¸p dông c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n kh¸c nhau ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc sÏ gióp cho nhµ n-íc thùc hiÖn tèt viÖc qu¶n lý, sö dông vèn, nguån vèn, thu nhËp, chi phÝ, kÕt qu¶ kinh doanh, nghÜa vô nép ng©n s¸ch nhµ n-íc vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña nhµ n-íc trong lÜnh vùc kÕ to¸n tµi chÝnh doanh nghiÖp. Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ tµi chÝnh gi÷a nhµ n-íc vµ doanh nghiÖp nhµ n-íc; gi÷a doanh nghiÖp víi tËp thÓ ng-êi lao ®éng trong quan hÖ thanh to¸n néi bé doanh nghiÖp; gi÷a doanh nghiÖp víi con nî, chñ nî, víi kh¸ch hµng. Nh»m thùc hiÖn thùc hiÖn quan hÖ s¶n xuÊt, tæ chøc qu¶n lý, tæ chøc vµ vËn hµnh c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh doanh nghiÖp ®ã vµo kØ c-¬ng, nÒ nÕp. Tøc lµ lµm cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ gãp phÇn n©ng cao doanh lîi cho doanh nghiÖp vµ toµn x· héi. Nh- vËy, ho¹t ®éng kiÓm to¸n võa lµ thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra cña c¬ quan c«ng quyÒn, võa thóc ®Èy sù ®æi míi, hoµn thiÖn qu¶n lý doanh nghiÖp, ®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. KiÓm to¸n nhµ n-íc víi nguån vèn ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n. §Êt n-íc ta ®ang trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n-íc, c¬ së h¹ tÇng cßn rÊt yÕu kÐm. Do ®ã viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ b¶n lµ rÊt cÇn thiÕt vµ ph¶i ®-îc thùc hiÖn liªn tôc, nhanh chãng. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh nµy cßn nhiÒu bÊt cËp vµ yÕu kÐm cÇn ®-îc kiÓm tra, kiÓm so¸t chÆt chÏ. Thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm tra, kiÓm so¸t nµy kh«ng ai kh¸c chÝnh lµ kiÓm to¸n nhµ n-íc. KiÓm to¸n nhµ n-íc thùc hiÖn viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÓm yÕu trong qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý ®Çu t- x©y dùng dÔ dÉn ®Õn nh÷ng gian lËn, sai sãt lµm cho b¸o c¸o quyÕt to¸n kh«ng ®óng ®¾n, trung thùc, tõ ®ã x¸c ®Þnh nh÷ng träng yÕu trong c«ng t¸c kiÓm to¸n ®Ó lËp kÕ ho¹ch triÓn khai thùc tÕ. KiÓm to¸n nhµ n-íc kiÓm tra, x¸c nhËn tÝnh ®óng ®¾n, hîp ph¸p cña tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n vµ b¸o c¸o quyÕt to¸n dù ¸n ®Çu t- x©y dùng c«ng tr×nh; ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®Çu t- x©y dùng vµ viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt, chÕ ®é nhµ n-íc ®Ó rót kinh nghiÖm, t¨ng c-êng c«ng t¸c qu¶n lý. Trong n¨m 2003 kiÓm to¸n nhµ n-íc ®· kiÓm to¸n b¸o c¸o quyÕt to¸n 14 c«ng tr×nh träng ®iÓm vµ quèc gia, 6 ch-¬ng tr×nh môc tiªu cña ChÝnh phñ vµ nhiÒu c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n cña c¸c ®Þa ph-¬ng. KÕt qu¶ kiÓm to¸n ®· thu håi, gi¶m cÊp ph¸t cho ng©n s¸ch nhµ n-íc 161 tû ®ång. §ång 15 thêi kiÓm to¸n nhµ n-íc ®· ph¸t hiÖn nh÷ng tån t¹i trong c«ng t¸c qu¶n lý ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n, kiÕn nghÞ víi c¸c ®¬n vÞ ®-îc kiÓm to¸n còng nh- c¸c c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng söa ch÷a vµ kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i ®ã. §iÒu nµy ®· chøng minh mét c¸ch râ rµng vÒ vai trß cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc trong viÖc trî gióp Nhµ n-íc trong viÖc qu¶n lý nh÷ng ch-¬ng tr×nh ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n. Qua nh÷ng ph©n tÝch trªn ta ®· nhËn ra ®-îc vai trß to lín cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc trong viÖc gi¸m s¸t nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n. III. Mét sè ®Þnh h-íng nh»m n©ng cao vai trß cña kiÓm to¸n nhµ n-íc ë ViÖt Nam hiÖn nay 1. Hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý cho tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ n-íc §øng tr-íc ®ßi hái vÒ sù ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n Nhµ n-íc trong thêi k× míi th× víi nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý hiÖn hµnh, c¬ së ph¸p lý lµ ch-a ®Çy ®ñ vµ ch-a ngang tÇm víi chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ vai trß cña kiÓm to¸n nhµ n-íc. MÆt kh¸c, nã cßn ch-a phï hîp víi th«ng lÖ phæ biÕn ë c¸c n-íc trªn thÕ giíi, thÓ hiÖn trong HiÕn ph¸p, luËt cña c¸c n-íc vµ hiÕn ch-¬ng INTOSAI mµ ViÖt Nam lµ mét thµnh viªn chÝnh thøc. Ho¹t ®éng kiÓm to¸n nhµ n-íc ch-a thùc sù ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp, kh¸ch quan trong ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc thu chi ng©n s¸ch nhµ n-íc. Víi chøc n¨ng kiÓm tra tµi chÝnh c«ng cao nhÊt nh-ng kiÓm to¸n nhµ n-íc vÉn ch-a cã ®Çy ®ñ mét hµnh lang ph¸p lý cao, râ rµng ®Ó ho¹t ®éng nªn hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n cßn h¹n chÕ. V× vËy, cÇn bæ sung vµo hiÕn ph¸p mét sè ®iÒu, kho¶n qui ®Þnh râ ®Þa vÞ ph¸p lý cña kiÓm to¸n nhµ n-íc, trong ®ã kh¼ng ®Þnh kiÓm to¸n nhµ n-íc lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh c«ng cao nhÊt cña ViÖt Nam. §iÒu nµy lµ hÕt søc quan träng v× nã ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé vµ cã hÖ thèng, ë møc ®é cao trong quan hÖ víi c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh nh- LuËt ng©n s¸ch nhµ n-íc, LuËt ng©n hµng nhµ n-íc... Ph¶i sím x©y dùng vµ ban hµnh luËt kiÓm to¸n nhµ n-íc nãi riªng nh»m hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý ®Ó h-íng dÉn vµ ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n mét c¸ch ®ång bé vµ ®Çy ®ñ, trong ®ã ngoµi quy ®inh nhiÖm vô, chøc n¨ng cÇn bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò: - Kh¼ng ®Þnh kiÓm to¸n nhµ n-íc lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh cao nhÊt cña nhµ n-íc. 16 - Ng©n s¸ch ho¹t ®éng cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc hµng n¨m do Quèc héi quy ®Þnh. - CÇn quy ®Þnh ®Ó kiÓm to¸n nhµ n-íc ®-îc quyÒn ®éc lËp trong viÖc x©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, bao gåm c¶ quyÒn ®×nh chØ, gia h¹n hoÆc thay ®æi kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. KiÓm to¸n nhµ n-íc cã quyÒn c«ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt gãp phÇn c«ng khai vµ minh b¹ch ho¸ c¸c quan hÖ tµi chÝnh. 1. X¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®Þa vÞ ph¸p lý cña kiÓm to¸n nhµ n-íc. Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, vÊn ®Ò thÓ chÕ vµ tæ chøc bé m¸y nhµ n-íc ®-îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c thèng nhÊt quyÒn lùc, cã sù ph©n c«ng vµ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n-íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t- ph¸p. ViÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®éc lËp trong ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ n-íc lµ hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt. §©y lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan cña c«ng t¸c kiÓm to¸n. CÇn x¸c ®Þnh râ m« h×nh c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc trùc thuéc Quèc héi hay trùc thuéc ChÝnh phñ. §iÒu quan träng h¬n c¶ vÉn lµ ph¶i t¹o c¬ së ph¸p lý ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp, kh¸ch quan vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ n-íc; gióp Quèc héi trong viÖc thÈm tra vµ gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – tµi chÝnh ®¶m b¶o nh÷ng th«ng tin d÷ liÖu cã ®é tin cËy cao ®Ó gióp Quèc héi, ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia vµ ng©n s¸ch nhµ n-íc hµng n¨m. HiÖn nay cã ba m« h×nh cã thÓ lùa chän ®èi víi kiÓm to¸n nhµ n-íc lµ: - KiÓm to¸n nhµ n-íc lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n-íc vµ tµi s¶n c«ng, lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ (cÊp bé hoÆc cÊp ngang bé). Theo ®ã Tæng kiÓm to¸n nhµ n-íc ®-îc Thñ t-íng ChÝnh phñ ®Ò cö, Quèc héi phª chuÈn vµ thñ tôc bæ nhiÖm nh- Bé tr-ëng vµ cã nhiÖm kú cïng ChÝnh phñ. - KiÓm to¸n nhµ n-íc lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n-íc vµ tµi s¶n c«ng trùc thuéc Quèc héi. KiÓm to¸n nhµ n-íc cã ®Þa vÞ ngang b»ng c¸c uû ban Quèc héi, Tæng kiÓm to¸n nhµ n-íc vµ c¸c phã Tæng kiÓm to¸n do Quèc héi bÇu nh- mäi chñ nhiÖm, phã chñ nhiÖm uû ban kh¸c. NhiÖm kú c«ng t¸c nh- nhiÖm kú cña Quèc héi hoÆc dµi h¬n theo quyÕt ®Þnh cña LuËt kiÓm to¸n. - KiÓm to¸n nhµ n-íc lµ c¬ quan kiÓm tra tµi chÝnh nhµ n-íc vµ tµi s¶n c«ng ®éc lËp, ®øng ngoµi c¬ quan lËp ph¸p vµ c¬ quan hµnh ph¸p. Theo 17 ®ã, Tæng kiÓm to¸n nhµ n-íc ®-îc Chñ tÞch n-íc giíi thiÖu, Quèc héi bÇu nh- bÇu Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, vµ nhiÖm kú cã thÓ kh«ng nhnhiÖm kú Quèc héi mµ lµ 6 n¨m, 10 hay 12 n¨m theo quy ®Þnh cña luËt kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, kiÓm to¸n nhµ n-íc dï tæ chøc theo m« h×nh nµo th× còng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan kiÓm to¸n nhµ n-íc vµ ph¶i ®¶m b¶o thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o Quèc héi, Uû ban th-êng vô Quèc héi vµ ChÝnh phñ vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n. 3. T¨ng c-êng n¨ng lùc cña kiÓm to¸n nhµ n-íc. 3.1 Hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc cña bé m¸y kiÓm to¸n nhµ n-íc Ph¸t triÓn m¹ng l-íi kiÓm to¸n nhµ n-íc khu vùc thÝch hîp theo tõng giai ®o¹n ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm to¸n ng©n s¸ch nhµ n-íc vµ c¸c ®èi t-îng kh¸c trªn ®Þa bµn c¸c ®Þa ph-¬ng. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 kiÓm to¸n nhµ n-íc sÏ cã 9 khu vùc. Cñng cè vµ hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y kiÓm to¸n nhµ n-íc Trung -¬ng theo h-íng chuyªn m«n ho¸ kiÓm to¸n theo ngµnh thu hÑp; t¨ng c-êng n¨ng lùc cho c¸c bé phËn chøc n¨ng khèi v¨n phßng theo h-íng: - T¸ch kiÓm to¸n ng©n s¸ch nhµ n-íc thµnh kiÓm to¸n ng©n s¸ch nhµ n-íc I vµ kiÓm to¸n ng©n s¸ch nhµ n-íc II ®Ó chuyªn m«n ho¸ vµ theo dâi liªn tôc c¸c ®èi t-îng kiÓm to¸n; - T¸ch kiÓm to¸n doanh nghiÖp nhµ n-íc thµnh kiÓm to¸n c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ kiÓm to¸n doanh nghiÖp; - Thµnh lËp vô tæng hîp ph¸p chÕ; - Ph¸t triÓn phßng thanh tra kiÓm tra néi bé thµnh Vô kiÓm tra chÊt l-îng kiÓm to¸n vµ ®¹o ®øc hµnh nghÒ kiÓm to¸n viªn. - X©y dùng vµ söa ®æi, bæ sung hoÆc ban hµnh míi ®Ó hoµn thiÖn hÖ thèng quy chÕ ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ thuéc vµ trùc thuéc kiÓm to¸n nhµ n-íc. - Nghiªn cøu ban hµnh vµ thùc hiÖn c¬ chÕ ph©n cÊp qu¶n lý ®èi víi kiÓm to¸n nhµ n-íc chuyªn ngµnh vµ khu vùc. 3.2 X©y dùng ®éi ngò kiÓm to¸n viªn vµ c«ng chøc kiÓm to¸n nhµ n-íc. 18 X©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch dµi h¹n vµ tõng n¨m vÒ ®µo t¹o, båi d-ìng kiÓm to¸n viªn, c«ng chøc cña ngµnh trªn c¬ së so¸t xÐt, ph©n lo¹i ®¸nh gi¸ c¸n bé, c«ng chøc, kiÓm to¸n viªn vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d-ìng hiÖn nay còng nh- yªu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh trong tiÕn tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh. §æi míi c«ng t¸c quy ho¹ch, båi d-ìng c¸n bé chñ chèt. Thùc hiÖn thÝ ®iÓm ®Ó tiÕn tíi ¸p dông h×nh thøc bæ nhiÖm cã thêi h¹n vµ bæ nhiÖm l¹i c¸n bé l·nh ®¹o theo quy ®Þnh. Cã kÕ ho¹ch th-êng xuyªn kiÓm tra, s¸t h¹ch, ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i kiÓm to¸n viªn ®Ó s¾p xÕp, bè trÝ c«ng viÖc phï hîp. X¸c ®Þnh hîp lý biªn chÕ vµ nghiªn cøu ®Ò xuÊt víi ChÝnh phñ gi¶i quyÕt chÕ ®é ®·i ngé tho¶ ®¸ng ®èi víi kiÓm to¸n viªn vµ c«ng chøc kiÓm to¸n nhµ n-íc. 3.3 Nghiªn cøu, söa ®æi, bæ sung vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n ChuÈn mùc kiÓm to¸n lµ nh÷ng nguyªn t¾c cã hiÖu lùc ®Ó ®o l-êng chÊt l-îng c«ng viÖc. C¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ®-îc ban hµnh ®Ó h-íng dÉn kiÓm to¸n viªn lµm viÖc víi chÊt cao, ®ång thêi ®Ó ®¸nh gi¸ c«ng viÖc cña kiÓm to¸n viªn. Do ®ã chuÈn mùc kiÓm to¸n ®ãng mét vai trß quan träng chñ yÕu trong viÖc chuÈn ho¸ ho¹t ®éng kiÓm to¸n vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña kiÓm to¸n viªn. HiÖn nay, qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ ®ang diÔn ra ®ang diÔn ra nhanh chãng dÉn ®Õn sù gia t¨ng cña nhu cÇu th«ng tin toµn cÇu ngoµi c¸c th«ng tin tµi chÝnh lÞch sö truyÒn thèng. V× vËy, c¸c tæ chøc kiÓm to¸n trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang tÝch cùc ph¸t triÓn c¸c chuÈn mùc liªn quan ®Õn viÖc kiÓm to¸n c¸c th«ng tin ngoµi th«ng tin tµi chÝnh. §Ó ®¸p øng ®-îc yªu cÇu héi nhËp ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× ®ßi hái ChÜnh phñ vµ Quèc héi ph¶i nhanh chãng nghiªn cøu, söa ®æi, bæ sung vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam phôc vô cho c¸c cuéc kiÓm to¸n. Tuy nhiªn viÖc x©y dùng c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ph¶i phï hîp víi tËp qu¸n quèc tÕ nh-ng vÉn ®¸p øng ®-îc nhu cÇu qu¶n lý vÒ mÆt nhµ n-íc. V× vËy, viÖc x©y dùng nh÷ng chuÈn mùc ®ã cã thÓ ®i theo nh÷ng ph-¬ng h-íng c¬ b¶n sau: 19 -HÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n ®-îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ vµ cã xem xÐt chuÈn mùc kiÓm to¸n c¸c quèc gia kh¸c. - C¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam ph¶i phï hîp c¸c ®Æc ®iÓm cña ViÖt Nam. - HÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam ph¶i h-íng vÒ viÖc n©ng cao chÊt l-îng cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam ®ång thêi kiÓm so¸t ®-îc chÊt l-îng cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n quèc tÕ ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. - C¬ chÕ ban hµnh chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam ph¶i gi¶i quyÕt ®-îc mèi quan hÖ gi÷a Nhµ n-íc vµ tæ chøc nghÒ nghiÖp trong qu¸ tr×nh lËp quy vµ kiÓm so¸t chÊt l-îng c«ng viÖc kiÓm to¸n. - HÖ thèng kiÓm to¸n ViÖt Nam ph¶i ph¸t triÓn ®ång bé víi hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam. - Quy tr×nh x©y dùng c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam ph¶i chuyÓn sang c«ng nghiÖp ho¸. Nh- vËy, c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n cÇn ph¶i ®-îc x©y dùng mét c¸ch chÆt chÏ vµ khÈn tr-¬ng ®Ó h×nh thµnh mét c¬ së lý luËn ®¸p øng ®-îc nhu cÇu kiÓm to¸n cña c¸c lo¹i h×nh kiÓm to¸n nãi chung còng nh- kiÓm to¸n nhµ n-íc nãi riªng. 3.4 X©y dùng vµ thùc hiÖn c¬ chÕ kiÓm tra, kiÓm so¸t chÆt chÏ chÊt l-îng kiÓm to¸n §æi míi c«ng t¸c kiÓm to¸n trong ®iÒu kiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ n-íc vµ c¶i c¸ch tµi chÝnh c«ng (thùc hiÖn kho¸n chi hµnh chÝnh ë c¸c c¬ quan nhµ n-íc vµ thùc hiÖn c¬ chÕ tµi chÝnh trong c¸c ®¬n sù nghiÖp cã thu...); nghiªn cøu vµ tõng b-íc ¸p dông cã kÕt qu¶ c¸c cuéc kiÓm to¸n chuyªn ®Ò vµ kiÓm to¸n ho¹t ®éng. §æi míi quy tr×nh vµ ph-¬ng ph¸p kiÓm to¸n cho phï hîp víi t×nh h×nh míi, ®¸p øng yªu cÇu kiÓm to¸n tr-íc khi Quèc héi, Héi ®ång Nh©n d©n xem xÐt, phª chuÈn. T¨ng c-êng cung cÊp trao ®æi th«ng tin gi÷a kiÓm to¸n nhµ n-íc víi c¸c c¬ quan Quèc héi vµ ChÝnh phñ b»ng c¸ch tin häc ho¸ c¸c ho¹t ®éng cña kiÓm to¸n nhµ n-íc vµ kÕt nèi víi m¹ng tin häc cña Quèc héi vµ ChÝnh phñ. Thùc hiÖn c«ng khai kÕt qu¶ kiÓm to¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 20