Tài liệu Vai trò của viện kiểm sát đối với việc bảo vệ quyền con người trong kiểm sát thi hành án hình sự, từ thực tiễn viện kiểm sát nhân dân tỉnh hải dương​

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ HIỀN VAI TRß cña VIÖN KIÓM S¸T §èI VíI VIÖC B¶O VÖ QUYÒN CON NG¦êI TRONG KIÓM S¸T THI HµNH ¸N H×NH Sù, Tõ THùC TIÔN VIÖN KIÓM S¸T NH¢N D¢N TØNH H¶I D¦¥NG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2020 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ HIỀN VAI TRß cña VIÖN KIÓM S¸T §èI VíI VIÖC B¶O VÖ QUYÒN CON NG¦êI TRONG KIÓM S¸T THI HµNH ¸N H×NH Sù, Tõ THùC TIÔN VIÖN KIÓM S¸T NH¢N D¢N TØNH H¶I D¦¥NG Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8380101.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS NGUYỄN ĐĂNG DUNG HÀ NỘI - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Nội dung nêu trong luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, nội dung trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy đinh của Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi được bảo vệ luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Người cam đoan Nguyễn Thị Hiền LỜI CẢM ƠN Luận văn là kết quả từ quá trình học tập, nghiên cứu ở trường học, kết hợp với những kinh nghiệm trong quá trình thực tiễn công tác tại đơn vị của tôi. Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới GS.TS Nguyễn Đăng Dung là người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn cho tôi cả chuyên môn và phương pháp nghiên cứu và chỉ bảo cho tôi nhiều kinh nghiệm trong thời gian thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo trong Khoa Luật trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập cũng như trong quá trình hoàn thành luận văn này. Sau cùng, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã luôn tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học cũng như thực hiện luận văn. Mặc dù bản thân đã nỗ lực cố gắng những luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong nhận được sự góp ý chân thành của các Thầy Cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận văn được hoàn thiện hơn. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Luận văn Nguyễn Thị Hiền MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: BẢO VỆ QUYỀN CON NGƢỜI LÀ NHIỆM VỤ QUAN TRỌNG CỦA VIỆN KIỂM S T NHÂN DÂN TRONG GIAI ĐOẠN THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ ........................................................... 9 1.1. Vị trí, vai trò và đặc trƣng của hoạt động ảo vệ quyền con ngƣời của Viện kiểm sát nhân dân trong kiểm sát thi hành án hình sự ........................................................................................... 9 1.1.1. Vị trí, vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong việc bảo vệ quyền con người .................................................................................. 9 1.1.2. Đặc trưng của hoạt động bảo vệ quyền con người của Viện kiểm sát nhân dân trong thi hành án hình sự.............................................. 12 1.2. Phạm vi và nội dung hoạt động ảo vệ quyền con ngƣời của Viện kiểm sát nhân dân trong thi hành án hình sự ..................... 14 1.3. Các quy định pháp luật hiện hành về bảo vệ quyền con ngƣời trong kiểm sát thi hành án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân ........................................................................................... 16 1.3.1. Nguyên tắc kiểm sát thi hành án hình sự .......................................... 17 1.3.2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát trong kiểm sát thi hành án hình sự .......................................................................................... 17 1.3.3. Trách nhiệm thực hiện yêu cầu, quyết định, kiến nghị, kháng nghị của Viện kiểm sát về thi hành án hình sự ................................. 17 1.3.4. Một số quy định bảo đảm cho Viện kiểm sát thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong các thủ tục thi hành án ........................................... 19 Tiểu kết Chƣơng 1 ......................................................................................... 23 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN VAI TR ẢO VỆ QUYỀN CON NGƢỜI TRONG HOẠT ĐỘNG KIỂM SÁT THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ CỦA VIỆN KIỂM S T NHÂN DÂN TỈNH HẢI DƢƠNG ........................................................................ 24 2.1. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hải Dƣơng ........................................................................ 24 2.2. Vai trò bảo vệ quyền con ngƣời trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Hải Dƣơng trong 5 năm gần đây........................................................... 26 2.2.1. Thực trạng bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát thi hành án tử hình .................................................................................. 26 2.2.2. Thực trạng bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát thủ tục thi hành án và chế độ quản lý giam giữ, giáo dục phạm nhân .... 29 2.2.3. Thực trạng bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát chế độ ăn, mặc, ở, sinh hoạt, chăm sóc y tế đối với phạm nhân ............. 38 2.2.4. Thực trạng bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát việc xét giảm thời hạn chấp hành án phạt tù; kiểm sát việc đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện; kiểm sát việc miễn, hoãn, tạm đình chỉ, đình chỉ chấp hành án phạt tù ............................................ 44 2.2.5. Thực trạng bảo vệ quyền con người qua hoạt động kiểm sát việc thi hành phần dân sự trong bản án hình sự ....................................... 57 2.3. Đánh giá chung và những vấn đề đặt ra trong việc thực hiện vai trò bảo vệ quyền con ngƣời trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của Viện kiểm sát Nhân dân tỉnh Hải Dƣơng ..... 60 Tiểu kết Chƣơng 2 ......................................................................................... 69 Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG VAI TRÒ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƢỜI TRONG HOẠT ĐỘNG KIỂM SÁT THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ CỦA VIỆN KIỂM S T NHÂN DÂN TỈNH HẢI DƢƠNG ........................................ 70 3.1. Quan điểm về tăng cƣờng vai tr ảo vệ quyền con ngƣời trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của Viện kiểm sát Nhân dân tỉnh Hải Dƣơng ........................................................ 70 3.2. Giải pháp tăng cƣờng vai tr ảo vệ quyền con ngƣời trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của Viện kiểm sát Nhân dân tỉnh Hải Dƣơng .............................................................. 73 3.2.1. Giải pháp chung bảo đảm quyền con người trong hoạt động thi hành án hình sự ................................................................................. 73 3.2.2. Giải pháp cụ thể bảo đảm quyền con người trong hoạt động thi hành án phạt tù .................................................................................. 79 Tiểu kết Chƣơng 3 ......................................................................................... 91 KẾT LUẬN .................................................................................................... 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 94 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BLDS Bộ luật Dân sự BLHS Bộ luật Hình sự BLTTDS Bộ luật Tố tụng dân sự BLTTHS Bộ luật Tố tụng hình sự CQĐT Cơ quan điều tra KSV Kiểm sát viên TAND Toà án nhân dân THAHS Thi hành án hình sự THQCT Thực hành quyền công tố UBND Ủy ban nhân dân VKS Viện kiểm sát VKSND Viện kiểm sát nhân dân XHCN Xã hội chủ ngh a DANH MỤC CÁC ẢNG Số hiệu Tên bảng Trang Bảng 2.1 Số liệu kiểm sát thi hành án tử hình từ năm 2015 đến 2019 26 Bảng 2.2 Số liệu về phạm nhân từ 2015 đến 2019 29 Bảng 2.3 Số liệu án tù có thời hạn từ 2015 đến 2019 44 Bảng 2.4 Số liệu giảm, tha tù trước thời hạn có điều kiện từ 2015 đến 2019 45 Số liệu kiểm sát miễn, hoãn, tạm đình chỉ, đình chỉ chấp hành án phạt tù 55 Số liệu kiểm sát thi hành án treo, án phạt cải tạo không giam giữ và các hình phạt khác 56 Bảng 2.5 Bảng 2.6 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quyền con người là một vấn đề ngày càng dành được sự quan tâm ở Việt Nam, đặc biệt là sau khi Hiến pháp 2013 được thông qua với những điểm mới đáng ghi nhận về quyền con người. Nội dung và tinh thần của Hiến pháp 2013 không chỉ là một bước tiến trong việc ghi nhận và bảo đảm các quyền con người mà còn sự thể hiện sự cập nhật hóa các nguyên tắc của pháp luật quốc tế về quyền con người vào hệ thống pháp luật Việt Nam [6]. Kể từ đó, rất nhiều nội dung quan trọng của Hiến pháp 2013 về quyền con người được cụ thể hóa dần trong từng l nh vực, trong đó có l nh vực tố tụng hình sự nói chung và hoạt động thi hành án phạt tù nói riêng. Đặc biệt, liên quan đến vấn đề này, Việt Nam đã là thành viên và phê chuẩn nhiều điều ước quốc tế liên quan, như Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR), Công ước của Liên hợp quốc về chống tra tấn và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục con người (UNCAT). Điều này đặt ra ngh a vụ của nhà nước Việt Nam ở mức độ chủ động cao hơn nhằm tuân thủ đầy đủ các chuẩn mực của luật nhân đạo quốc tế đối với l nh vực thi hành án hình sự. Ngh a vụ này càng được nhấn mạnh hơn nữa khi phương pháp tiếp cận dựa trên quyền (right-based approach) đang được áp dụng một cách rộng rãi, trong đó nhìn nhận nhà nước như một chủ thể có trách nhiệm chủ động trong việc bảo đảm sự thụ hưởng quyền của mỗi cá nhân trên mọi l nh vực [8]. Điều 107 Hiến pháp năm 2013 quy định: VKSND thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp. Hiến pháp cũng quy định vai trò của VKSND nhân dân, đề cao vai trò bảo vệ quyền con người: “VKSND có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất”. 1 Điều đó cho thấy, việc quan tâm và thúc đẩy bảo vệ quyền con người luôn là ưu tiên của Đảng và Nhà nước ta, được phản ánh nhất quán và xuyên suốt trong mọi chính sách, luật pháp của Nhà nước ta từ trước tới nay. Trong tình hình hiện nay, chúng ta cần phải thấy rằng, tố tụng hình sự nói chung và thi hành án hình sự nói riêng là một l nh vực tương đối phức tạp vì nó liên quan đến một nhóm đối tượng đặc biệt tội phạm. Hình phạt tù vừa là một biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhằm trừng trị người phạm tội vừa là hình thức giáo dục ý thức tuân theo pháp luật và các quy tắc cuộc sống, ngăn ngừa việc phạm tội mới. Vì vậy, việc bảo đảm quyền con người của đối tượng thi hành án hình sự có những đặc thù riêng nếu so với những cá nhân thông thường. Điều này đặt ra những vấn đề cần giải quyết về cả lý luận lẫn thực tiễn cho nhà nước nói chung và các cơ quan trực tiếp thực hiện hoạt động thi hành án hình sự nói riêng. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu về vấn đề bảo đảm quyền con người trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự là hết sức cần thiết. Bên cạnh những kết quả đạt được từ thực tiễn trước đây, vai trò bảo vệ quyền con người của VKSND còn chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu. Như trong một số khâu công tác THQCT và kiểm sát hoạt động tư pháp, đặc biệt trong kiểm sát thi hành án hình sự còn có lỗ h ng, dẫn đến việc chế độ ăn, ở, học tập... của người bị kết án chưa được đảm bảo, trong một số thời điểm còn áp dụng các biện pháp trái luật. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế đã nêu, trong đó nhiều nguyên nhân đã được làm rõ, nhưng có nguyên nhân còn chưa được nhận diện đầy đủ. Do vậy, việc nghiên cứu về vai trò bảo vệ quyền con người của VKSND hiện nay là có ý ngh a thiết thực cả trên phương diện lý luận và thực tiễn. Cùng với hệ thống VKSND nói chung và VKSND tỉnh Hải Dương nói riêng đã đạt được những kết quả được ghi nhận, bên cạnh đó vẫn còn những 2 hạn chế, bất cập đòi hỏi phải nghiên cứu, tìm tòi và đưa ra những giải pháp cụ thể. Với tư cách là cán bộ VKSND, học viên mong muốn tìm ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền con người của VKSND trên địa bàn tỉnh Hải Dương nói riêng, trên cả nước nói chung. Do vậy, học viên đã chọn đề tài “Vai trò của Viện kiểm sát đối với việc bảo vệ quyền con người trong kiểm sát thi hành án hình sự, từ thực tiễn Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hải Dương” để thực hiện luận văn thạc sỹ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2.1. Ở nước ngoài Người chấp hành án là người bị kết án phải chịu hình phạt theo bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật và đã có quyết định thi hành. Do đó việc nghiên cứu về quyền của đối tượng này đã dành được sự quan tâm tương đối rộng rãi và có thể nói là đã đạt được mức độ sâu sắc rất đáng ghi nhận. Trong đó có thể kể tới như: - Cuốn sách Constitutional rights of prisoners (tạm dịch: các quyền hiến định của phạm nhân) của tác giả John W. Palmer, Routledge xuất bản, 2014, là một công trình nghiên cứu đầy đủ các khía cạnh về quyền của phạm nhân. Trong đó đặc biệt là về quyền được tiếp cận thông tin về bản án, quyền được hỗ trợ về y tế, quyền được đảm bảo điều kiện giam giữ.v.v. Bằng những đối chiếu với pháp luật Hoa Kỳ, công trình được cho là một nghiên cứu toàn diện về vấn đề này. - Cuốn cẩm nang Human rights and prisons là một tài liệu nghiên cứu do Liên hợp quốc ấn hành được chuyên biệt hóa để cung cấp cho các cơ quan, cá nhân trực tiếp hoạt động tại các trại giam để nhận thức và vận dụng một cách đúng đắn những tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế đối với phạm nhân. Cuốn sách không chỉ đề cập những quyền hiến định mà còn triển khai dưới 3 nhiều góc độ như quyền của phạm nhân là nữ, phạm nhân dưới 18 tu i, phạm nhân tù chung thân.v.v. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên thế giới về vấn đề rất đa dạng. Đây có thể là một nguồn tham khảo hữu ích cho cả lý luận lẫn thực tiễn. 2.2. Ở Việt Nam Là một vấn đề được quan tâm, quyền con người xuất hiện trong nhiều công trình nghiên cứu, với nhiều góc độ khác nhau. Các công trình có phạm vi nghiên cứu t ng quát về quyền con người có thể kể tới như: - Hoàng Văn Hảo, Phạm Khiêm Ích, Quyền con người trong thế giới hiện đại, Viện thông tin khoa học xã hội, 1995. - Chu Hồng Thanh, Quyền con người và luật quốc tế về quyền con người, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997. - Trịnh Quốc Toản, Vũ Công Giao, Thực hiện các quyền hiến định trong Hiến pháp 2013, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội, 2017. Riêng về l nh vực tư pháp, hình sự có thể kể tới như: - Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, Bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương trong tố tụng hình sự, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2011. - Nguyễn Đức Phúc, Thực hiện pháp luật về quyền con người của phạm nhân trong thi hành án phạt tù ở Việt Nam – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2016. - Trần Quang Tiệp, Bảo vệ quyền con người trong luật hình sự, luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004. Các cuốn sách trên đều là những công trình nghiên cứu dày dặn, với hàm lượng khoa học lớn có thể giúp b sung những tri thức nền tảng về quyền con người, đồng thời cung cấp cả phương pháp luận lẫn thông tin liên quan trực tiếp và cần thiết cho tác giả trong quá trình hoàn thành luận văn. 4 Ngoài ra, các công trình nghiên cứu ở khuôn kh nhỏ hơn có thể kể tới như: - Nguyễn Đức Phúc, Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện quyền con người của phạm nhân trong thi hành án phạt tù ở Việt Nam, Tạp chí Nghề luật, số 2/2016. - Trần Quang Tiệp, Bảo vệ các quyền cơ bản của con người bằng pháp luật thi hành án hình sự trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền, Tạp chí Kiểm sát, số 06/2002. - Nguyễn Hữu Giang, Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý phạm nhân ở trại giam theo quy định của Luật Thi hành án hình sự, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 23/2017. - Nguyễn Xuân, Vấn đề công chứng cho người đang chấp hành án tại trại giam, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 09/2012. - Đặng Thế Hùng, Quan hệ phối hợp giữa trại tạm giam với Viện kiểm sát nhân dân trong quản lý người bị tạm giữ, tạm giam, Tạp chí Kiểm sát, số 22/2017. Nhìn chung các công trình có liên quan đến các chủ đề lớn như quyền con người trong tố tụng hình sự, thi hành án hình sự và trại giam ở Việt Nam với mức độ bài viết tạp chí là khá nhiều. Đây là những công trình có ý ngh a tham khảo rất lớn cho luận văn bởi chúng đi vào giải quyết những khía cạnh chi tiết liên quan đến vấn đề t ng thể mà luận văn đề cập. Các công trình nghiên cứu kể trên đã cung cấp một lượng tri thức và thông tin rất lớn về các vấn đề khác nhau của quyền con người. Tuy nhiên, kể từ khi Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đ i và b sung năm 2017, BLTTHS 2015, Luật T chức cơ quan điều tra hình sự, Luật Trợ giúp pháp lý... có hiệu lực, đặc biệt Luật thi hành án hình sự có hiệu lực từ ngày 01/01/2020, vẫn chưa có một đề tài nào nghiên cứu về vai trò của VKSND trong việc bảo vệ quyền con người trong kiểm sát thi hành án hình sự và cập nhật những quy định của các bản pháp luật mới đã nêu. Vì vậy, luận văn này vẫn rất cần thiết và có giá trị lý luận, thực tiễn. 5 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn và thực trạng thực hiện nhiệm vụ bảo vệ quyền con người trong công tác kiểm sát thi hành án hình sự của VKSND ở tỉnh Hải Dương, qua đó chỉ ra những ưu điểm, những hạn chế và nêu ra những quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao trách nhiệm bảo vệ quyền con người, quyền công dân của VKSND. 3.2. Nhiệm vụ Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ chủ yếu sau đây: Phân tích làm rõ những vấn đề lý luận, pháp lý về vai trò của VKS đối với việc bảo vệ quyền con người trong kiểm sát thi hành án hình sự. Đánh giá thực trạng thực hiện nhiệm vụ bảo vệ quyền con người của VKSND tỉnh Hải Dương trong 05 năm gần đây, qua hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của VKSND. Đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền con người trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của VKSND từ thực tiễn của VKSND tỉnh Hải Dương. 4. Đối tƣ ng và phạm vi nghiên cứu 4.1. ối tư ng nghiên c u Đối tượng nghiên cứu của đề tài là vai trò và việc thực hiện vai trò bảo vệ quyền con người trong kiểm sát thi hành án hình sự của VKSND tỉnh Hải Dương. 4.2. h m vi nghiên c u Về nội dung, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu vai trò bảo vệ quyền con người trong kiểm sát thi hành án hình sự của VKSND, không mở rộng đến vai trò này của các cơ quan tiến hành tố tụng khác. Về không gian, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng vai trò bảo vệ quyền con người của VKSND trong kiểm sát thi hành án hình sự ở tỉnh 6 Hải Dương, không mở rộng đến các quận, huyện của thành phố và của địa phương khác. Về thời gian, đề tài chỉ giới hạn phân tích thực trạng bảo vệ quyền con người trong kiểm sát thi hành án hình sự của VKSND tỉnh Hải Dương trong khoảng 5 năm trở lại đây. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu dựa trên quan điểm duy vật biện chứng của chủ ngh a Mác – Lênin và các học thuyết về quyền con người. Tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: - Các phương pháp t ng hợp, phân tích các công trình nghiên cứu hiện có và các tài liệu khác để làm sáng tỏ vần đề bảo vệ quyền con người là nhiệm vụ quan trọng của VKSND trong giai đoạn thi hành án hình sự (ở Chương 1). - Các phương pháp t ng hợp, thống kê, phân tích, so sánh các tài liệu, báo cáo chuyên môn của VKSND địa phương và phương pháp quan sát thực tế để đánh giá thực trạng thực hiện vai trò bảo vệ quyền con người trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hải Dương trong 5 năm gần đây (ở Chương 2). - Các phương pháp t ng hợp, phân tích, so sánh để đề xuất các quan điểm, giải pháp tăng cường vai trò bảo vệ quyền con người trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hải Dương nói riêng và ở nước ta nói chung trong thời gian tới (ở Chương 3). 6. Đóng góp về mặt khoa học của luận văn Đề tài góp phần làm rõ cơ sở lý luận về bảo vệ quyền con người của ngành kiểm sát nhân dân. Bên cạnh đó, trên cơ sở đánh giá thực tiễn về nhiệm vụ bảo vệ quyền con người của VKSND nhân dân nói chung, của VKSND tỉnh Hải Dương, đề tài đề xuất các quan điểm, giải pháp bảo vệ hiệu quả quyền con người trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của VKSND. 7 7. ố cục của luận văn Luận văn gồm mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và 3 chương. Chương 1: Bảo vệ quyền con người là nhiệm vụ quan trọng của VKSND trong giai đoạn thi hành án hình sự. Chương 2: Thực trạng thực hiện vai trò bảo vệ quyền con người trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của VKSND tỉnh Hải Dương. Chương 3: Quan điểm, giải pháp tăng cường vai trò bảo vệ quyền con người trong hoạt động kiểm sát thi hành án hình sự của VKSND tỉnh Hải Dương. 8 Chƣơng 1 ẢO VỆ QUYỀN CON NGƢỜI LÀ NHIỆM VỤ QUAN TRỌNG CỦA VIỆN KIỂM S T NHÂN DÂN TRONG GIAI ĐOẠN THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ 1.1. Vị trí vai tr và đặc trƣng của hoạt động ảo vệ quyền con ngƣời của Viện kiểm sát nhân dân trong kiểm sát thi hành án hình sự 1.1.1. Vị trí, vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong việc bảo vệ quyền con người Việt Nam, VKSND là một cơ quan nhà nước, một thiết chế được thành lập theo quy định của Hiến pháp, có chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. Trong tố tụng hình sự, Viện kiểm sát có vai trò rất quan trọng, thể hiện qua hai chức năng hiến định là thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự. Theo quy định của Hiến pháp năm 2013 và Luật T chức Viện kiểm sát năm 2014, Viện kiểm sát còn có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của t chức, cá nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. Việc bảo vệ quyền con người của VKSND trong tố tụng hình sự trước hết thể hiện qua đấu tranh phòng, chống tội phạm, phát hiện kịp thời và đưa ra xử lý nghiêm khắc trước pháp luật những hành vi vi phạm quyền con người, đặc biệt trong hoạt động tư pháp, qua đó đảm bảo các quyền con người được tôn trọng, thực hiện. Viện kiểm sát có trách nhiệm kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Toà án, Cơ quan thi hành án, t chức, đơn vị và cá nhân có liên quan đến việc thi hành án, nhằm đảm bảo các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được thi hành đúng quy định pháp luật, đầy đủ, kịp thời. Đồng 9 thời, bảo đảm các quyền và lợi ích của con người (của người bị kết án) không bị pháp luật tước bỏ, được tôn trọng. Khi thực hiện kiểm sát thi hành án hình sự, Viện kiểm sát có nhiệm vụ, quyền hạn: Yêu cầu Toà án cùng cấp và cấp dưới ra quyết định thi hành án hình sự đúng quy định của pháp luật; yêu cầu Toà án, cơ quan thi hành án hình sự, cơ quan, t chức được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự tự kiểm tra việc thi hành án hình sự và thông báo kết quả kiểm tra cho Viện kiểm sát; cung cấp hồ sơ, tài liệu có liên quan đến việc thi hành án hình sự. Viện kiểm sát có trách nhiệm phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm pháp luật trong thi hành án hình sự theo thẩm quyền; ra quyết định trả tự do ngay cho người đang chấp hành án phạt tù không có căn cứ và trái pháp luật. Để thực hiện chức năng kiểm sát thi hành án hình sự, Viện kiểm sát có thể định kỳ và đột xuất kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc thi hành án của cơ quan thi hành án hình sự cùng cấp và cấp dưới, cơ quan, t chức được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự; kiểm sát hồ sơ thi hành án hình sự của cơ quan thi hành án hình sự cùng cấp và cấp dưới, cơ quan, t chức được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự. Việc kiểm sát trực tiếp việc thi hành án của cơ quan thi hành án hình sự nhằm kịp thời phát hiện vi phạm trong thi hành án, bảo đảm việc thi hành án tuân thủ đúng quy định của pháp luật. Qua đó, góp phần bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp không bị pháp luật tước bỏ của người bị kết án. Trong quá trình kiểm sát thi hành án hình sự, nếu phát hiện có căn cứ để miễn, hoãn, tạm đình chỉ, đình chỉ chấp hành án thì Viện kiểm sát có trách nhiệm đề nghị các cơ quan có thẩm quyền ra các quyết định miễn, hoãn, tạm đình chỉ, đình chỉ chấp hành án đối với người bị kết án; đồng thời, Viện kiểm sát tham gia việc xét giảm, miễn thời hạn chấp hành án, chấp 10 hành biện pháp tư pháp, rút ngắn thời gian thử thách để phát biểu quan điểm về việc giải quyết đó. Trong trường hợp phát hiện có vi phạm trong việc thi hành án hình sự, Viện kiểm sát thực hiện quyền kháng nghị, kiến nghị, yêu cầu Toà án, cơ quan thi hành án hình sự cùng cấp, cấp dưới, cơ quan, t chức được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự trong việc thi hành án hình sự và cá nhân có liên quan đình chỉ việc thi hành, sửa đ i hoặc bãi bỏ quyết định có vi phạm pháp luật trong việc thi hành án hình sự và chấm dứt hành vi vi phạm pháp luật. Bằng cách đó, góp phần khắc phục những sai lầm, khôi phục lại những quyền, lợi ích hợp pháp không bị pháp luật tước bỏ của người đang phải chấp hành án. Trong quá trình kiểm sát thi hành án hình sự, nếu phát hiện được có căn cứ để không buộc một người phải tiếp tục chấp hành hình phạt tại trại giam thì Viện kiểm sát ra quyết định trả tự do ngay cho người bị bị kết án. Đó là các trường hợp: Người đã được Toà án xét xử và quyết định trả tự do; người được tuyên không phạm tội, được miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt; người bị phạt hình phạt không phải là tù giam, thời hạn phạt tù bằng hoặc ngắn hơn thời gian đã bị tạm giam; người đã chấp hành xong thời hạn phạt tù ghi trong bản án nếu họ không bị tạm giam về một hành vi phạm tội khác; người đã có quyết định giảm hết thời hạn chấp hành hình phạt tù; người đã có quyết định đặc xá của Chủ tịch nước; người đã có quyết định tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù, người đã có quyết định tạm đình chỉ thi hành bản án, người bị bắt thi hành bản án đã được Toà án có thẩm quyền thông báo đã hết thời hiệu. Khi thực hiện công tác kiểm sát việc thi hành án hình sự, nếu phát hiện có dấu hiệu tội phạm trong quản lý giam giữ thì Viện kiểm sát yêu cầu Cơ quan điều tra khởi tố vụ án hình sự để điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật. 11