Tài liệu Vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGÔ THỊ XUÂN VAI TRÒ CỦA HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ CƠ SỞ TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BÌNH CHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC Hà Nội, năm 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGÔ THỊ XUÂN VAI TRÒ CỦA HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ CƠ SỞ TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BÌNH CHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY Ngành: Chính trị học Mã số: 8 31 02 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ THANH THỦY Hà Nội, năm 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Thủy. Các số liệu, tài liệu tham khảo trong luận văn đều trung thực và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Hà Nội, ngày tháng năm 2019 Tác giả luận văn Ngô Thị Xuân MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BÌNH CHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................................................................................................... 13 1.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về chương trình xây dựng nông thôn mới hiện nay ....................................................................................................... 13 1.2. Chương trình xây dựng nông thôn mới ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay ... 20 1.3. Chương trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh Thành phố Hồ Chí Minh ....................................................................................................... 24 Chương 2: THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ CƠ SỞ TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BÌNH CHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .............................................................................. 36 2.1. Hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh thành phố Hồ Chí Minh hiện nay ............................................................ 36 2.2. Thành tựu và hạn chế của việc phát huy vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh thành phố Hồ Chí Minh ...... 50 Chương 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ CƠ SỞ TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BÌNH CHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ...................... 59 3.1. Một số quan điểm chỉ đạo phát huy vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình chánh Thành phố Hồ Chí Minh . 59 3.2. Một số giải pháp chủ yếu phát huy vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh Thành phố Hồ Chí Minh 61 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 66 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thực hiện đường lối Đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, đời sống vật chất và tinh thần của người dân được cải thiện. Cơ sở hạ tầng nông thôn được đầu tư tạo điều kiện cho kinh tế phát triển….Bên cạnh đó tỷ lệ hộ nghèo ở nông thôn vẫn còn cao, khoảng cách giàu nghèo ngày càng rộng….Vì vậy,Nghị quyết số 26-NQ/TW Hội nghị lần thứ 7 Ban chấp hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn với mục tiêu: Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường [1]. Để thực hiện mục tiêu và các nhiệm vụ mà Nghị quyết 26-NQ/TW đề ra, Chính phủ đã có Quyết định số 491/QĐTTg ngày 16/4/2009 ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới, Quyết định 800/QĐ-TTg ngày 4/6/2010 phê duyệt chương trình Mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới 2010-2020. Đây là cơ sở quan trọng để triển khai thực hiện chương trình nông thôn mới trong cả nước. Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị đặc biệt, trung tâm lớn về kinh tế, văn hoá, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ, đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế, là đầu tàu, động lực, có sức thu hút và sức lan toả lớn của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, có vị trí chính trị quan trọng của cả nước. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã luôn phát huy truyền thống cách mạng kiên cường, phấn đấu bền bỉ, năng động, sáng tạo, đoàn kết, 1 có những đóng góp quan trọng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhất là từ khi thực hiện công cuộc đổi mới đến nay [3]. Hệ thống chính trị cơ sở của Thành phố Hồ Chí Minh từ 23/11/2006 đến nay, sau khi lập thêm phường Tân Hưng Thuận tại quận 12 và bốn phường (6, 8, 9, 14) tại quận Gò Vấp, số đơn vị là 322, bao gồm: 259 phường, 58 xã và 5 thị trấn. - Theo phân chia về địa giới hành chính hiện nay của Thành phố Hồ Chí Minh có 19 quận và 5 huyện [6, tr.23]. - Các huyện của Thành phố xây dựng chương trình nông thôn mới gồm: Củ Chi, Hóc Môn, Bình Chánh, Nhà Bè và Cần Giờ.Trong đó, huyện Bình Chánh là huyện ngoại thành, nằm ở vị trí cửa ngõ phía Tây Nam Thành phố Hồ Chí Minh, có địa bàn rộng, dân số cơ học, tốc độ đô thị hóa tăng nhanh với diện tích tự nhiên 25.255,29 ha, có 623.022 nhân khẩu, 15 xã và 01 thị trấn [6, tr.23]. Nghị quyết của Đại hội đại biểu Đảng bộ huyện Bình Chánh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2015 – 2020 xác định một trong 5 chương trình trọng điểm của huyện: Chương trình nâng cao chất lượng các tiêu chí xây dựng huyện nông thôn mới, trong đó tập trung xây dựng xã Bình Hưng, thị trấn Tân Túc phù hợp với các tiêu chí nông thôn mới [16]. Để hoàn thành được chương trình trọng điểm nêu trên Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện đã xác định phải có sự tham gia của cả hệ thống chính trị và vai trò chủ thể của nhân dân trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện xây dựng chương trình nông thôn mới ở huyện Bình Chánh có những vấn đề đặt ra từ vai trò của hệ thống chính trị cấp cơ sở như: Việc xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của từng thành viên trong hệ thống chính trị cơ sở đối với chương trình xây dựng nông thôn mới chưa thật rõ ràng, minh bạch, tình trạng lúng túng, bị động của hệ thống chính trị trước những nội dung, yêu cầu của xây dựng nông thôn mới mang tính đặc 2 thù vùng nông thôn thành phố phát sinh trong công tác quản lý tại huyện Bình Chánh là huyện có tốc độ đô thị hóa cao của TPHCM hiện nay: như tăng dân số cơ học tác động đến vấn đề an ninh, trật tự, môi trường, cơ sở hạ tầng…. đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ của các thành tố trong hệ thống chính trị cơ sở. Điều này đặt ra yêu cầu khách quan cho việc nhận thức đúng đắn vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong việc xây dựng nông thôn mới. Đồng thời có những quan điểm, giải pháp phù hợp để đổi mới và nâng cao chất lượng của hệ thống chính trị ở cơ sở nông thôn Bình Chánh nhằm phát huy những thế mạnh của huyện, hạn chế những yếu kém, giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống cho nhân dân ở cơ sở. Xây dựng nông thôn mới và hệ thống chính trị ở cơ sở nông thôn là những vấn đề quan trọng, thiết thực hiện nay. Xuất phát từ những lý do trên, học viên đã chọn đề tài “Vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Chính trị học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Hệ thống chính trị cơ sở có vai trò quan trọng trong việc tổ chức và vận động nhân dân thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Việc phát huy tốt vai trò của hệ thống chính trị cấp cơ sở không những tạo điều kiện phát triển kinh tế nhanh, bền vững mà còn góp phần dân chủ hóa đời sống xã hội và xây dựng nông thôn mới, là vấn đề có ý nghĩa chiến lược đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Do tầm quan trọng, cũng như tính chất thời sự của công tác xây dựng nông thôn mới và việc phát huy vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong phát triển kinh tế - xã hội, nên đã có rất nhiều công trình nghiên cứu và giới thiệu về vấn đề này. Có thể khái quát một số các bài viết, công trình nghiên cứu tiêu biểu có liên quan đến xây 3 dựng nông thôn và vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới như sau: Thể chế dân chủ và phát triển nông thôn Việt Nam hiện nay, Nguyễn Văn Sáu- Hồ Văn Thông ch.b. Hà Nội: Chính trị Quốc gia, 2005. Chủ yếu đề cập đến dân chủ và hệ thống chính trị ở Việt Nam trong tiến trình đổi mới. Nông nghiệp Việt Nam sau 20 năm đổi mới - thành tựu và những vấn đề đặt ra. Thể chế dân chủ với ổn định và phát triển nông thôn Việt Nam. Một số vấn đề về xây dựng chính quyền cấp xã hiện nay. Tham khảo một số vấn đề lý luận và thực tiễn về dân chủ hóa cơ sở của nước ngoài. Bên cạnh đó công trình “Các đoàn thể nhân dân với việc bảo đảm dân chủ ở cơ sở hiện nay” do TS. Phan Xuân Sơn chủ biên, đã trình bày tương đối hệ thống quá trình hình thành, phát triển, nội dung, phương thức hoạt động của các đoàn thể nhân dân nhằm thực hiện chức năng chính trị là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân; bảo vệ lợi ích và thực hiện quyền dân chủ của nhân dân, đặc biệt là việc bảo đảm dân chủ ở cấp xã trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, thực hiện Quy chế dân chủ cơ sở ở nước ta hiện nay. Cùng với việc khẳng định những thành tựu đã đạt được, công trình này cũng chỉ ra những vấn đề bức xúc, yếu kém trong hoạt động của các đoàn thể nhân dân và hệ thống chính trị cơ sở; kiến nghị những giải pháp đẩy mạnh hoạt động các đoàn thể nhân dân theo hướng hoàn thiện hệ thống chính trị ở nước ta. Hệ thống chính trị cấp cơ sở và dân chủ hóa đời sống xã hội ở nông thôn miền núi, vùng dân tộc thiểu số các tỉnh miền Bắc nước ta, do Nguyễn Quốc Phẩm chủ biên, tác giả xem xét thực trạng, tổ chức hoạt động của hệ thống chính trị cấp cơ sở ở nông thôn miền núi trước yêu cầu của quá trình dân chủ hóa đời sống xã hội, xem xét những nguyên nhân chủ quan và khách quan ảnh hưởng tới hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở trong thực hiện dân chủ, nêu lên những phương hướng, giải pháp nhằm đổi mới tổ chức và 4 phương thức hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở. Nghiên cứu đánh giá về chương trình xây dựng nông thôn mới từ thực tiễn của cả nước tác giả Duy Duẩn, Xây dựng nông thôn mới đạt kết quả toàn diện, Tạp chí Cộng sản, 13/5/2018 đã phân tích chất lượng các xã đạt chuẩn nông thôn mới tính đến năm 2017 của cả nước. Đồng thời thống kê số lượng các xã tại các địa phương đạt chuẩn nông thôn mới có 3.289 xã đạt tỷ lệ 36,84% cao hơn so với mục tiêu đề ra, 50 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn/ hoàn thành nhiệm vụ dựng nông thôn mới. Nợ đọng xây dựng nông thôn mới giảm 70%, xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, vườn mẫu. Qua đó cung cấp một cái nhìn toàn diện về những kết quả đã đạt được trong xây dựng nông thôn mới của cả nước và những vấn đề cần điểu chỉnh chính sách thực hiện nhằm phù hợp với thực tiễn. Trong chương trình xây dựng nông thôn mới đối tượng được thụ hưởng kết quả đó là người dân, vì vậy quá trình thực hiện chương trình việc phát huy vai trò chủ thể của nhân dân đóng vai trò quan trọng quyết định sự thành công của chương trình. Nghiên cứu từ khía cạnh này đề tài Nghiên cứu, đề xuất giải pháp nâng cao trách nhiệm xã hội và vai trò chủ thể của nông dân trong xây dựng nông thôn mới, GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng chủ nhiệm (2013), đề tài phân tích vai của trò nông dân với tư cách là chủ thể phát triển xây dựng xã hội nông thôn, luận giải cơ sở khoa học cho việc nâng cao vai trò chủ thể của nông dân trong phát triển nông nghiệp và nông thôn nhằm nâng cao vị thế của nông dân, tạo điều kiện để nông dân tham gia đóng góp và hưởng lợi nhiều hơn trong quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Cùng nghiên cứu về vấn đề trên tác giả Nguyễn Linh Khiếu đã phân tích, Vai trò chủ thể của nông dân trong xây dựng nông thôn mới, Tạp chí Cộng sản (2017) đã phân tích vai trò quan trọng của nông dân trong một quốc gia có đến 70% dân số là nông dân trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế của đất nước cũng như trong chương trình xây dựng nông thôn mới được thể hiện 5 trên các khía cạnh sau. Thứ nhất: Chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước luôn luôn xác định rõ nông dân là chủ thể trong xây dựng nông thôn mới. Thứ hai: Trong các kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội ở nông thôn thì nông dân luôn là chủ thể thực hiện. Thứ ba: Trong thực hiện xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn thì nông dân đóng vai trò là người xây dựng đồng thời là người thụ hưởng kết quả đó. Thứ tư: Nông dân đóng vai trò chủ thể trong mọi hoạt động văn hóa-xã hội tại đại phương. Thứ năm: hệ thống chính trị cơ sở có vững mạnh là do dân và vì dân, vì vậy vai trò chủ thể của người dân được thể hiện từ khâu giám sát hoạt động của chính quyền đến sự tham gia vào các tổ chức chính trị xã hội tại cơ sở. Điều này góp phần tạo sự ổn định vững chắc và thành công của hệ thống chính trị tại cơ sở. Bên cạnh đó, Lê Đức Niêm-Trương Thành Long tiếp cận nghiên cứu chương trình xây dựng nông thôn mới qua Nghiên cứu sự hài lòng của người dân trong công tác xây dựng nông thôn mới ở xã Ea Tiêu, huyện Cư Kuin, tỉnh Đăk Lăk, Tạp chí Khoa học-Đại học Huế (2017). Nghiên cứu này nhằm đánh giá sự hài lòng và chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của người dân trong chương trình xây dựng nông thôn mới tại xã Ea Tiêu, huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự hài lòng của người dân là khá cao và các yếu tố cho thấy sự hài lòng của người dân gồm: Sự tiếp cận của người dân; Vai trò của chính quyền; Sự am hiểu của người dân; Vai trò kiểm tra của người dân và đánh giá của người dân. Trong đó, sự am hiểu, đánh giá và vai trò kiểm tra của người dân là các yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến mức độ hài lòng. Vì vậy, nghiên cứu đã đề xuất cần tăng cường công tác tuyên truyền về Chương trình nông thôn mới và có chính sách khuyến khích sự tham gia của người dân trong công tác kiểm tra, đánh giá quá trình thực hiện chương trình này. Đoàn Thị Hân, Huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính thực hiện chương trình xây dựng Nông thôn mới tại các tỉnh trung du và miền núi phía 6 Bắc Việt Nam, Hà Nội, 2017 (Luận án tiến sĩ) tiếp cận nghiên cứu về chương trình nông thôn mới ở một khía cạnh khác đó là việc huy động nguồn lực tài chính thực hiện xây dựng chương trình từ thực tiễn các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc Việt Nam. Trong đó, nghiên cứu đã chỉ ra cơ chế nhằm huy động nguồn lực tài chính để thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới; Các yếu tố ảnh hưởng tới huy động động nguồn lực tài chính thực hiện: Chương trình xây dựng nông thôn mới; Việc sử dụng nguồn lực tài chính cho chương trình xây dựng nông thôn mới; Các yếu tố ảnh hưởng tới việc sử dụng nguồn lực tài chính trong chương trình xây dựng nông thôn mới. Trên cơ sở lý luận chung và thực trạng thực hiện huy động nguồn lực tài chính nhằm thực hiện xây dựng chương trình nông thôn mới ở các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc Việt Nam đề tài đã đề xuất: Phương hướng huy động và sử dụng nguồn lực tài chính; Giải pháp huy động và sử dụng nguồn lực tài chính; Giải pháp huy động nguồn lực tài chính thực hiện chương trình.. Một số công trình nghiên cứu liên quan đến chương trình xây dựng nông thôn mới ở Thành phố Hồ Chí Minh Trần Tiến Khai (2015), Xây dựng nông thôn mới ở Thành phố Hồ Chí Minh: Thực trạng và giải pháp phát triển bền vững, Đại học Kinh tế TPHCM, đề tài cấp thành phố đã phân tích một cách tổng thể về chương trình xây dựng nông thôn mới ở TPHCM, chỉ ra những kết quả đã đạt được và những điểm còn hạn chế trong chương trình xây dựng nông thôn mới để đạt được tính bền vững cụ thể: Kết quả của chương trình xây dựng nông thôn mới ở Thành phố Hồ Chí Minh đã nhận được sự hỗ trợ vốn một cách tích cực tích cực từ chính quyền, vận dụng khá hiệu quả các nguồn vốn thông qua nhiều phương thức khác nhau, không gây ra gánh nặng tài chính cho nhân dân. Bên cạnh đó, chính quyền các cấp cùng với các tổ chức hội, đoàn thể, tôn giáo ở nông thôn đã thực hiện tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia thực hiện đã đạt được nhiều thành công về cơ sở hạ tầng nông thôn cơ bản đáp ứng cho 7 đời sống sinh hoạt của cư dân nông thôn và là chỗ dựa cho phát triển kinh tế nông thôn. Thực hiện hỗ trợ vốn chuyển dịch cơ cấu; tham gia các lớp tập huấn nghề nghiệp nông nghiệp và phi nông nghiệp. Các thay đổi về cơ sở hạ tầng nông thôn đã mang lại các tác động tức thời và tích cực đối với đời sống kinh tế - xã hội của hộ gia đình nông thôn, là nguyên nhân chính làm cho người dân cảm thấy chương trình xây dựng nông thôn mới mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cư dân nông thôn. Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra một số hạn chế có khả năng làm cho tiến trình xây dựng nông thôn mới không bền vững ở TPHCM. Thứ nhất: Chương trình xây dựng nông thôn mới của Thành phố chưa vận dụng được tiếp cận phát triển nông thôn theo vùng và chưa dựa trên tính chất đặc thù của nông thôn Thành phố. Trong quá trình thực hiện đã nảy sinh ra các bất cập về tính thiếu tương thích giữa một số tiêu chí nông thôn mới và đặc trưng tự nhiên, kinh tế, xã hội của vùng nông thôn ngoại thành TP. Hồ Chí Minh. Thứ hai: Quan hệ giữa quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội của Thành phố và quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch nông nghiệp chưa được làm rõ. Thứ ba: Có những biểu hiện của sự nôn nóng trong xây dựng nông thôn mới, dẫn đến những hệ lụy khác như áp dụng vốn đầu tư, áp lực giải ngân, và tình trạng đầu tư dàn đều. Thứ tư: Cách tiếp cận xây dựng nông thôn mới hiện nay của Thành phố là tiếp cận từ trên xuống, chưa thật sự phát huy dân chủ cơ sở và quyền làm chủ tiến trình xây dựng nông thôn mới của cộng đồng cư dân nông thôn. Các nguyên tắc dân chủ cơ sở chỉ mới được thực thi ở mức độ thấp như “dân biết”, “dân bàn”. Người dân chưa thực sự tham gia và làm chủ trong tiến trình xây dựng nông thôn mới. Nhận thức và tâm lý xem cư dân nông thôn chỉ là 8 người thụ hưởng kết quả xây dựng nông thôn mới còn phổ biến trong nhân dân và một phần cán bộ địa phương. Thứ năm: Nguồn lực ngân sách đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc mở đường và dẫn dắt tiến trình phát triển nông thôn. Tuy nhiên, sự tham gia đầu tư nguồn lực của giới doanh nghiệp chưa rõ nét, chưa tạo ra sự đột phá cho nông nghiệp ngoại thành. Thứ sáu: Thiếu tương thích của một số tiêu chí của Bộ Tiêu chí quốc gia, Thành phố phải liên tục điều chỉnh cho phù hợp để đánh giá kết quả xây dựng nông thôn mới. Do đó, cần thiết phải nghiên cứu để phát triển một hệ thống tiêu chí đánh giá sát hợp hơn với điều kiện riêng của nông thôn Thành phố, mang tính “động” và “mềm dẻo”, có thể thay đổi, bổ sung và linh hoạt điều chỉnh được trong từng thời kỳ khác nhau để áp dụng trong dài hạn phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội tương ứng với các thời kỳ trong tiến trình phát triển của Thành phố. Thứ bảy: Vấn đề bảo vệ bản sắc nông thôn chưa được chú trọng một cách rõ ràng trong tiến trình xây dựng nông thôn mới. Thứ tám: Ngoài ra, tiến trình xây dựng nông thôn mới còn gặp phải một số cản ngại như khả năng điều chỉnh chính sách một cách kịp thời; nguồn lực yếu kém và sự trì trệ của người dân; sự không ổn định trong quy hoạch sử dụng đất sản xuất do áp lực đô thị hóa quá mạnh; doanh nghiệp thiếu động lực đầu tư phát triển; tình trạng ô nhiễm môi trường chưa khắc phục được; khoảng cách chênh lệch mức sống dân cư giữa nông thôn và thành thị còn cách biệt. Lê Thanh Liêm, Bài học kinh nghiệm TPHCM trong việc thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, Tạp chí KH Đại học Mở TPHCM,số 4.2016 chỉ ra những thuận lợi và khó khăn trong xây dựng nông thôn mới ở TPHXM và những kết quả đã đạt được về đầu tư cơ sở hạ tầng, đào tạo nghề cho lao động nông thôn, thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ cơ cấu nông 9 nghiệp theo theo hướng nông nghiệp đô thị, chuyển đổi cây trồng, vật nuôi, năng suất, chất lượng cao. Từ đó, rút ra bài học kinh nghiệm trong chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới ở TPHCM giai đoạn tiếp theo một cách hiệu quả phát huy vai trò của cả hệ thống chính trị trong đó vai trò hạt nhân là sự lãnh đạo của Đảng; huy động, phát huy các nguồn lực đa dạng để xây dựng nông thôn mới; xây dựng nông thôn mới một cách bền vững. Ngoài ra, còn rất nhiều công trình nghiên cứu và bài viết khác về hệ thống chính trị cơ sở, về vấn đề xây dựng nông thôn mới ở nước ta hiện nay. Các công trình nghiên cứu mặc dù đã đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau của hệ thống chính trị cơ sở, vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn và vấn đề xây dựng nông thôn mới ở nước ta hiện nay.Tuy nhiên, việc nghiên cứu vai trò của hệ thống chính trị cơ sở ở từng địa phương vẫn còn rất khiêm tốn. Đặc biệt, chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống vai trò của hệ thống chính trị cơ sở đối với việc xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. Vì vậy, học viện chọn vấn đề Vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay làm đề tài luận văn thạc sĩ, chuyên ngành Chính trị học, không bị trùng với những công trình đã nghiên cứu trước. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn Mục đích: Phân tích vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy vai trò của hệ thống đó, đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới ở địa phương trong giai đoạn hiện nay. Nhiệm vụ: - Làm rõ những vấn đề cơ sở lý luận và thực tiễn chương trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh Thành phố Hồ Chí Minh. - Phân tích vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh. 10 - Đề xuất một số quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh,thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận: Luận văn được triển khai nghiên cứu trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về hệ thống chính trị. Đồng thời, luận văn cũng kế thừa những kết quả của các công trình nghiên cứu trước về hệ thống chính trị cơ sở và vai trò của hệ thống chính trị cơ sở đối với việc xây dựng nông thôn mới. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu lôgic - lịch sử, phân tích - tổng hợp, so sánh, khảo sát thực tiễn... 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu:Vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu, khảo sát vai trò của hệ thống chính trị cơ sở ở huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh đối với việc xây dựng nông thôn mới hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn Ý nghĩa lý luận: Luận văn góp phần làm rõ những khía cạnh lý luận về vai trò của hệ thống chính trị trong xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam hiện nay. Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc học tập, nghiên cứu và giảng dạy những vấn đề liên quan đến hệ thống chính trị cơ sở. Đồng thời có thể làm tài liệu để tuyên truyền đối với công tác xây dựng nông thôn mới ở các địa phương, trong đó có những giải pháp phát huy vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới. 11 7. Kết cấu của luận văn Nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương 1 có 3 tiết và 4 tiểu tiết; Chương 2 có 2 tiết và 3 tiểu tiết; Chương 3 có 2 tiết và 3 tiểu tiết. Ngoài ra luận văn còn có kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục. Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn chương trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh. Chương 2: Thực trạng vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Một số kiến nghị giải pháp phát huy vai trò của hệ thống chính trị cơ sở trong xây dựng nông thôn mới ở huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh 12 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN BÌNH CHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 1.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về chương trình xây dựng nông thôn mới hiện nay 1.1.1. Quan điểm về vai trò của hệ hệ thống chính trị trong chương trình xây dựng nông thôn mới Hệ thống chính trị có vai trò rất quan trọng, là nhân tố chủ chốt để ổn định và phát triển đất nước. Chăm lo xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh, là làm cho hệ thống chính trị cơ sở thật sự của dân, do dân và vì dân. Vì vậy, tại Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XI (5.2013) đã chủ trương: Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở. Trung ương đã tập trung đánh giá việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 Khóa IX (3.2002) về đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở xã, phường, thị trấn và Nghị quyết Trung ương 4 Khóa X (2/2007) về đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan đảng, định hướng về đổi mới tổ chức bộ máy Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội. Hệ thống chính trị luôn đóng vai trò quan trọng trong đời sống chính trị - xã hội, là yếu tố bảo đảm các chương trình phát triển và mục tiêu xây dựng xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Chương trình mục tiêu quốc gia - xây dựng nông thôn mới là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta nhằm làm cho kinh tế nông thôn phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng cao, cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại, môi trường xanh, sạch, đẹp, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Với một chương trình cần giải quyết nhiều vấn đề như vậy thì vai trò của hệ thống chính trị cơ sở là vô cùng quan trọng.Vì trong hệ thống chính 13 trị 4 cấp, cấp cơ sở (Đảng ủy xã/phường, Ủy ban nhân dân xã/phường, Mặt trận tổ quốc và các đoàn thể chính trị xã hội xã/phường) chính là cấp gần dân nhất và quan trọng nhất trong triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước. Theo số liệu của Tổng cục thống kê Việt Nam 2017, dân số sống ở nông thôn có 60.858,20 người,chiếm tỷ lệ gần 70% dân số của cả nước, trong đó tỷ lệ hộ nghèo ở nông thôn là 7,5%, chiếm tỷ lệ khá cao. Do vậy, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước tập trung mục tiêu xây dựng, phát triển kinh tế nông nghiệp, nông dân, nông thôn cho thấy sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Nghị quyết số 26-NQ/TW của Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 7 (Khoá X) ban hành tháng 8/2008 về Nông nghiệp, nông dân và nông thôn đã tạo điều kiện xây dựng nông thôn mới với mục tiêu: Không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông thôn, hài hoà giữa các vùng, tạo sự chuyển biến nhanh hơn ở các vùng còn nhiều khó khăn; nông dân được đào tạo có trình độ sản xuất ngang bằng với các nước tiên tiến trong khu vực và đủ bản lĩnh chính trị, đóng vai trò làm chủ nông thôn mới. Xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hoá lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia cả trước mắt và lâu dài. Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường. Xây dựng giai cấp nông dân, củng cố liên minh công nhân - nông dân - trí thức vững mạnh, tạo nền tảng kinh tế - xã hội và chính trị vững chắc cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo 14 vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa [1]. Có thể thấy, xây dựng nông thôn mới chính là hiện thực hóa chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về xây dựng một xã hội dân chủ, văn minh. Trong đó, tập trung xây dựng, phát triển nông nghiệp, nông dân và nông thôn theo hướng hiện đại, nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nông dân. Hay nói một cách khác, nông dân chính là chủ thể của chương trình xây dựng nông thôn mới, đồng thời cũng là đối tượng được hưởng thành quả từ chương trình, xuất phát từ nông dân và vì nông dân. Thực hiện đường lối Đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng, bộ mặt nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã thu được nhiều kết quá đáng ghi nhận. Các sản phẩm từ nông nghiệp trở thành hàng hóa chủ lực trong xuất khẩu hàng hóa nói chung và đóng góp một tỷ trọng đáng kể vào GDP của đất nước. Mặc dù vậy, kết quả đạt được chưa phản ánh hết tiềm năng và lợi thế: các sản phẩm nông nghiệp của nước ta vẫn chủ yếu xuất thô,phát triển chưa bền vững, sức cạnh tranh thấp được mùa mất giá và ngược lại; nông nghiệp, nông thôn phát triển thiếu quy hoạch, kết cấu hạ tầng như giao thông, thủy lợi, trường học, trạm y tế… còn yếu kém; môi trường ngày càng ô nhiễm; khoảng cách chênh lệch giàu nghèo giữa nông thôn và thành thị còn lớn phát sinh nhiều vấn đề xã hội bức xúc. Vì vậy, chúng ta không thể công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nếu nông nghiệp và nông thôn còn lạc hậu và đời sống nhân dân còn thấp. Do đó, xây dựng nông thôn mới chính là bước thực hiện xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế-xã hội ở nông thôn nước ta theo hướng văn minh, hiện đại. Đồng thời, góp phần cải thiện, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân sinh sống ở địa bàn nông thôn. Để đạt được mục tiêu Nghị quyết 26 đã đề ra đòi hỏi có sự tham gia của cả hệ thống chính trị trong chương trình xây dựng nông thôn mới. Sự tham gia của hệ thống chính trị được coi là nhiệm vụ và giải pháp nhằm thực hiện một cách hiệu quả trong xây dựng nông thôn mới ở nước ta. 15 Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, phát huy sức mạnh của các đoàn thể chính trị - xã hội ở nông thôn, nhất là hội nông dân [1]. Cụ thể, thực hiện đổi mới nội dung và phương thức hoạt động của đảng bộ, chi bộ cơ sở để thực sự là hạt nhân lãnh đạo toàn diện trên địa bàn nông thôn; củng cố và nâng cao năng lực bộ máy quản lý nông nghiệp từ Trung ương đến địa phương, nhất là cấp huyện, xã và các lĩnh vực khác ở nông thôn. Thực hiện cải cách thủ tục hành chính, đồng thời đào tạo nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ, công chức xã. Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội ở nông thôn; tạo cơ chế và điều kiện thuận lợi cho Hội Nông dân Việt Nam trong việc trực tiếp thực hiện một số chương trình, dự án phục vụ sản xuất và nâng cao đời sống của nông dân, hướng dẫn phát triển các hình thức kinh tế tập thể trong nông nghiệp. Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP Nghị quyết Ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn cũng nêu rõ: Các cơ quan chức năng ở các cấp tổ chức quán triệt và thực hiện tuyên truyền, giáo dục, vận động sâu rộng trong toàn xã hội về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; cụ thể hóa những chủ trương và giải pháp lớn, huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị để triển khai các nội dung của Nghị quyết này, cũng như các Nghị quyết khác của Đảng và Nhà nước liên quan đến nông nghiệp, nông dân, nông thôn [4]. Điều này cho thấy sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị từ trung ương đến cơ sở tham gia vào quá trình thực hiện chương trình nông thôn mới. Với ý nghĩa và tầm quan trọng của chương trình xây dựng nông thôn mới là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị. Trong đó vai trò hạt nhân lãnh đạo của Đảng, trách nhiệm tiên phong, gương mẫu của người đảng viên, nhất 16