PhÇn I :
Lêi nãi ®Çu
Con ngêi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn tríc hÕt ph¶i ¨n, mÆc, ë vµ ®i l¹i…
§Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu tèi thiÓu ®ã ngêi ta ph¶i lao ®éng ®Ó lµm ra
nh÷ng s¶n phÈm cÇn thiÕt.Khi s¶n phÈm t¹o ra ngµy cµng nhiÒu th× ®êi sèng
con ngêi ngµy cµng ®Çy ®ñ vµ hoµn thiÖn, x· héi ngµy cµng v¨n minh
h¬n.Nh vËy viÖc tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu sinh sèng vµ ph¸t triÓn cña con ngêi phô thuéc chÝnh vµo kh¶ n¨ng lao ®éng cña hä.Trong thùc tÕ tõ ngµy
chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®Êt níc ®Õn nay vÊn ®Ò tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vËt chÊt
trªn ngµy cµng ®îc n©ng cao nªn.Mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p ®Ó ®¶m b¶o
c¸c nhu cÇu trªn cña ngêi lao ®éng tronh doanh nghiÖp lµ viÖc tr¶ l¬ng ngêi
lao ®éng.ViÖc tr¶ l¬ng cho lao ®éng cña doanh nghiÖp cß phô thuéc vµo kÕt
qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña lao ®éng(lîi nhuËn).§Ó phï hîp viÖc tr¶ l¬ng vµ
kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th× doanh nghiÖp ®ã ph¶i tÝnh to¸n xem h×nh
thøc tr¶ l¬ng nµo cã thÓ ¸p dông ®îc cho doanh nghiÖp, vµ h×mh thøc tr¶ l¬ng
®ã ph¶i kÝch thÝch ®îc ngêi lao ®éng h¨ng say lµm viÖc vµ cã tr¸ch nhiÖm
h¬n.
HiÖn nay trªn thÞ trêng lao ®éng x¶y ra mét hiÖn tîng ®ã lµ c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc kh«ng thu hót ®îc c¸c sinh viªn míi ra trêng mµ ph¶i sau 5-6
n¨m . C¸c doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng gi÷ ch©n ®îc c¸c sinh viªn giái ,
c«ng nh©n giái . Lµ mét sinh viªn kinh tÕ lao ®éng nãi riªng th× nhiÖm vô vµ
môc tiªu cña hä lµ nghiªn cøu t×m tßi ra biÖn ph¸p, c¸ch thøc tr¶ l¬ng cho
phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh.N»m trong céng
®ång ®ã em nghiªn cøu ®Ò tµi “kÝch thÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi ngêi
lao ®éng th«ng qua viÖc tr¶ l¬ng hiÖu qu¶” ®Ó hiÓu s©u h¬n.VËy c¸ch thøc
tr¶ l¬ng cña doanh nghiÖp nhµ níc cã kh¸c g× so víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c,
qua nghiªn cøu thu thËp tµi liÖu vµ tr×nh ®é cã h¹n nªn em mong ®îc sù gãp ý
ch©n thµnh cña b¹n ®äc vµ cña thÇy NguyÔn §øc Kiªn . Em ch©n thµnh c¶m
¬n thÇy NguyÔn §øc Kiªn ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy .
Sinh viªn : Bïi ThÞ Nhuyªn .
PhÇn II:
Néi dung
Ch¬ng I :
Ph©n tÝch c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña kÝch thÝch vËt chÊt
®èi víi ngêi lao ®éng th«ng qua tr¶ l¬ng hiÖu qu¶
I.Mét sè néi dung vÒ t¹o ®éng lùc:
1
1.Kh¸i niÖm ®éng lùc lao ®éng :
§éng lùc lao ®éng lµ sù khao kh¸t vµ tù nguiÖn cña con ngêi nh»m
n©ng cao nç lùc ®¹t ®îc môc tiªu kÕt qu¶ nµo ®ã.
2.C¸c yÕu tè t¹o ®éng lùc trong lao ®éng.
Cã nhiÒu yÕu tè t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng nhng nãi chung l¹i th×
c¸c yÕu tè ®ã n»m trong hai yÕu tè c¬ b¶n sau.
2.1.YÕu tè thuéc vÒ ngêi lao ®éng.
-Lîi Ých , nhu cÇu khi ngêi lao ®éng c¶m thÊy lîi Ých cña m×nh thËt
lín,hay kh«ng bÞ h¹i khi lµm mét c«ng viÖc g× ®ã th× hä sÏ cè g¾ng lµm viÖc
tèt.
-Kh¶ n¨ng tr×nh ®é: Con ngêi cã tr×nh ®ä kh¸c nhau ht× ®éng lùc lµm
viÖc cña hä còng kh¸c nhau.§èi víi ngêi tr×nh ®ä thÊp th× ®éng lùc lµm viÖc
cña hä lµ tiÒn l¬ng,thu nhËp nhng ®èi víi ngêi loa ®éng cã tr×nh ®é cao th×
®éng lùc cña hä lµ vÞ trÝ cña hä trong x· héi…
2.2 YÕu tè thuéc vÒ m«i trêng :
-V¨n ho¸ c«ng ty : V¨n ho¸ c«ng ty gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc t¹o
®éng lùc ®èi víi ngêi lao ®éng .Víi mét m«i trêng lµm viªc «n hoµ,ngêi qu¶n
lý vµ c«ng nh©n vui vÎ hoµ ®ång nhau th× khi ®Õn lµm viÖc ngêi lao ®éng hä
cã c¶m gi¸c tho¶ m¸i , tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng viÖc,lµm viÖc h¨ng say h¬n ,
cßn ngîc l¹i trong c«ng ty ngêi lao ®éng vµ qu¶n lý cã mét kho¶ng c¸ch kh¸c
biÖt , kh«ng khÝ trong c«ng ty nÆng nÒ th× c«ng nh©n hä mÊt khÝ thÕ lµm viÖc
hä mÊt khÝ thÕ lµm viÖc häc chØ muèn thêi gian ®ãng hÕt, ®Õn lµm viÖc nh
mét h×nh thø b¾t buéc .
- TÇm quan träng cña c«ng ty : Mét c«ng ty cã tÇm quan träng cao trªn
thÞ trêng th× c«ng nh©n còng cã c¶m gi¸c lµ hä cã mét tÇm quan träng nhÊt
®Þnh trong c¸i thÞ trêng ®ã vµ hä sÏ lµm viÖc tèt h¬n .
- ChÝnh s¸ch nh©n sù : Lµ mét yÕu tè quan träng nhÊt trong viÖc t¹o
®éng lùc cho ngêi lao ®éng . C«ng ty cã chÝnh s¸ch nh©n sù hîp lý kÞp thêi sÏ
t¹o cho ngêi lao ®éng c¶m thÊy m×nh quan träng trong doanh nghiÖp vµ hä sÏ
lµm viÖc h¨ng say vµ cã kÕt qu¶ h¬n vµ ngîc l¹i .
-TÝnh chÊt c«ng viÖc : Tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng ®óng ngêi ®óng
viÖc sÏ gióp ngêi lao ®éng lµm viÖc tèt .
- §iÒu kiÖn lµm viÖc : §iÒu kiÖn lµm viÖc tèt kh«ng ¶nh hëng nhiÒu
®Õn søc khoÎ con ngêi sÏ lµm cho con ngêi lµm viÖc h¨ng say .
- YÕu tè x· héi : X· héi cã chÝnh s¸ch t¹o thuËn lîi cho ngêi lao ®éng
th× ngêi lao ®éng sÏ c¶m thÊy tho¶ m·n vµ lµm viÖc tèt .
2
3.C¸c thuyÕt t¹o ®éng lùc :
3.1.Häc thuyÕt vÒ sù t¨ng cêng tÝch cùc (c¶i biÕn hµnh vi ) - B. Fskinner
Theo B . Fskinner th× nh÷ng hµnh vi ®îc thëng cã xu híng ®îc lÆc l¹i ,
nh÷ng hµnh vi kh«ng ®îc thöng , hoÆc bÞ ph¹t cã xu høng kh«ng ®îc lÆp l¹i .
§iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ nh÷ng hµnh vi ®óng ®¾n cÇn ®îc khen thöng vµ khi
cã khen thëng th× nh÷ng hµnh vi tèt ®ã sÏ dÇn ®îc hoµn thiÖn ë ngêi ®ã vµ
nh÷ng ngêi kh¸c n÷a . Cßn nh÷ng hµnh vi sai tr¸i cÇn ph¹t ®Ó lÇn sau kh«ng
t¸i ph¹m vµ dÇn gi¶m . Nhng ®Ó cã t¸c dông trong viÖc thëng ph¹t th× kho¶ng
thêi gian gi÷a thêi ®iÓm s¶y ra hµnh vi vµ thêi ®iÓm thëng ph¹t cµng ng¾n
cµng cã t¸c dông . Nhng theo «ng c¸c h×nh thøc ph¹t cã t¸c dông lo¹i trõ
nh÷ng hµnh vi ngoµi sù mong muèn cña m×nh sÏ dÉn ®Õn sÏ chèng ®èi tyh× Ýt
hiÖu qu¶ .
VËy ®Ó t¹o ®éng lùc ngêi qu¶n lý nªn nhËn thøc , c«ng viÖc vµ thëng
cho nh÷ng hµnh vi tèt vµ nªn nhÊn m¹nh thëng h¬n cßn nÕu nhµ qu¶n lý thiªn
vÒ ph¹t sÏ khã thµnh c«ng .
3.2 Häc thuyÕt vÒ sù kú väng ( mong ®îi ) :
¤ng cho r»ng : §éng lùc lµ chøc n¨ng cña sù mong muèn mét nç lùc
nhÊt ®Þnh dÉn ®Õn cã mét thµnh tÝch nhÊt ®Þnh vµ ®Én ®Õn kÕt qu¶ nh mong
muèn .
Kú väng thÓ hiÖn qua 3 mèi quan hÖ :
+ Nç lùc – thµnh tÝch
+ Thµnh tÝch – phÇn thëng
+ PhÇn thëng – nhu cÇu c¸ nh©n .
§Ó t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng th× ph¶i hµi hoµ ®îc 3 mèi quan hÖ
tren , kú väng cña ngêi lao ®én lµ sù niÒn tin cña ngêi lao ®èi víi 3 mèi quan
hÖ trªn .
VËy ®Ó cã ®éng lùc cho nh©n viªn th× mçi nhµ qu¶n lý cho nh©n viªn
biÕt mèi quan hÖ kªt qu¶ - phÇn thëng – thµnh tÝch vµ b¶n th©n kÕt qu¶/phÇn
thëng / thµnh tÝch nhµ qu¶n lý ph¶i gi¶i thÝch .
3.3. Häc thuyÕt vÒ sù c«ng b»ng :
Nh×n nhËn thÕ nµo vÒ c«ng b»ng .
Mäi c¸ nh©n trong tæ chøc ®Òu muèn ®èi sö c«ng b»ng vµ mçi c¸nh
nh©n ®Òu cã sù so s¸nh ®ãng gãp cña hä vµo quyÒn lîi mµ hä ®îc hëng víi sù
®ãng gãp cïng víi lîi Ých cña ngêi kh¸c :
C¸c quyÒn lîi c¸ nh©n = C¸c quyÒn lîi cña nh÷ng ngêi kh¸c
Sù dãng gãp c¸ nh©n
Sù ®ãng gãp cña nh÷ng ngêi kh¸c
3
Víi quyÒn lîi c¸ nh©n thÓ hiÖn ë tiÒn l¬ng , tiÒn thëng, ®Þa vÞ , phóc lîi , sù
®èi sö , ®iÒu kiÖn lµm viÖc .
Sù ®ãng gãp thÓ hiÖn sè lîng s¶n phÈm , chÊt lîng s¶n phÈm , th©m
niªn , s¸ng kiÕn s¸ng t¹o , nç lùc tr¸ch nhiÖm trong c«ng viÖc , sù trung thµnh
cña ngêi lao ®éng ®èi víi c«ng viÖc vµ c«ng ty .
VËy ®Ó c«ng b»ng mçi ngêi qu¶n lý t¹o ra vµ duy tr× gi÷a sù c«ng b»ng
cña c¸c quyÒn lîi mµ hä ®îc hëng vµ ®ãng gãp cña hä .
4. C¸c ph¬ng híng biÖn ph¸p t¹o ®éng lùc trong lao ®éng :
Chóng tao tæng hîp c¸c thuyÕt ®óc kÕt nh÷ng ®iÒu vÒ t¹o ®éng lùc .
Cã ba lÜnh vùc mµ bÊt kú nhµ qu¶n lý nµo còng cÇn ®Ó t¹o ®éng lùc .
§éng lùc kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña mét viÖc g× ®ã mµ tæng kÕt l¹i tõ
nhiÒu yÕu tè .
X¸c ®Þnh c«ng viÖc vµ tiªu chuÈn thùc hiÖn mçi c«ng viÖc ngêi qu¶n lý
cÇn ph¶i cho hä biÕt c«ng viÖc cña hä lµ g× vµ hä ph¶i thùc hiÖn nh thÕ nµo th×
®¹t tiªu chuÈn .
X¸c ®Þnh môc tiªubchung lµ bíc ®Çu tiªn lµ môc tiªu chung cña c¶
doanh nghiÖp nhng môc tiªu ph¶i cô thÓ hîp lý . Môc tiªu dµi h¹n , ng¾n h¹n
con sè ®Æt ra trong n¨m , khèi lîng gi¸ trÞ tæng s¶n läng , môc tiªu chung lín
cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i phæ biÕn cho nh÷ng cÊp díi h¬n . Môc tiªu kh«ng
qu¸ thÊp hoÆc qu¸ cao , mµ ®iÒu cèt yÕu lµ ph¶i lµm cho mäi ngêi hiÓu lµ mét
®iÒu rÊt khã mäi ngêi trong doanh nghiÖp ph¶i hiÓu râ môc tiªu chung cña
doanh nghiÖp vµ môc tiªu chÝnh cña b¶n th©n , t¹o nªn mét c¸i ®Ých chung ®Ó
híng mäi ngêi vµo mét híng t¹o sù nç lùc cho con ngêi vµ duy tr× nç lùc ®ã .
NÕu tÊt c¶ mäi ngêi ®Òu hiÓu vÒ môc ®Ých chung th× kh¶ n¨ng hoµn thµnh
môc tiªu xÏ ®¹t cao h¬n nhiÒu . V× vËy ph¶i ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc mét
c¸ch c«ng b»ng vµ thêng xuyªn .
- T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ngêi lao ®éng hoµn thµnh nhiÖm vô
Ngêi qu¶n lý ph¶i quan t©m vµ lo¹i trõ nh÷ng trë ng¹i trong viÖc thùc hiÖn
c«ng viÖc , ngêi qu¶n lý ph¶i gi¸m s¸t ®«n ®èc ngêi lao ®éng lµm viÖc cung
cÊp c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ngêi lao ®éng hoµn thµnh c«ng viÖc , bè trÝ
c«ng viÖc hîp lý ®a ngêi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n phï hîp víi c«ng
viÖc .
- KÝch thÝch lao ®éng : KhuyÕn khÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi ngêi
lao ®éng . Ngêi qu¶n lý sö dông ph¬ng tiÖn ®Ó t¸c ®éng vµo ngêi lao ®éng ®Ó
ngêi lao ®éng lµm viÖc hiÖu qu¶ .
4
TiÒn l¬ng : Sö dông tiÒn l¬ng nh mét dßn bÈy kinh tÕ gióp ngêi lao
®éng lµm viÖc tèt h¬n, tiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng ph¶i
tho¶ ®¸ng víi c«ng søc bá ra cña ngêi lao ®éng .
TiÒn thëng ; Tæ chøc tèt c«nh t¸c tiÒn thëng ®Ó khuyÕn khÝch tèt hµnh
vi xuÊt s¾c cña ngêi lao ®éng ph¶i lùa chon h×nh thøc thëng mét c¸ch hîp lý
vµ kÞp thêi .
II . KÝch thÝch vËt chÊt ®èi víi ngêi lao ®éng th«ng qua tiÒn l¬ng :
1Kh¸i niÖm tiÒn l¬ng :
Trong thùc tÕ kh¸i niÖm vµ c¬ cÊu tiÒn l¬ng rÊt ®a d¹ng ë c¸c níc trªn
thÕ giíi , tiÒn l¬ng cã thÓ cã nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau nh thï lao lao ®éng , thu
nhËp lao ®éng … ¥ Ph¸p sù tr¶ c«ng ®îc hiÓu lµ tiÒn l¬ng hoÆc l¬ng bæng c¬
b¶n , phô kho¶n kh¸c ®ùc tr¶ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp b»ng tiÒn hay hiÖn vËt mµ
ngêi sö dông lao ®éng theo viÖc cña ngêi lao ®éng . ¥ §µi Loan tiÒn l¬ng chØ
mäi kho¶n thï lao mµ ngêi lao ®éng nhËn ®ùc do lµm viÖc bÊt luËn lµ dïng
tiÒn l¬ng, l¬ng bæng phô cÊp co tÝnh chÊt lîng tiÒn thëng hoÆc dïng mäi danh
nghÜa kh¸c ®Ó tr¶ cho hä theo giê ngµy th¸ng , theo s¶n phÈm . ¥ NhËt B¶n “
TiÒn l¬ng bÊt luËn ®îc gäi lµ tiÒn l¬ng , l¬ng bæng , tiÒn ®îc chi l·i hoÆc b»ng
nh÷ng tªn gäi kh¸c lµ chØ thï lao ®éng mµ ngêi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶
choa c«ng nh©n theo tæ chøc lao ®éng quèc tÕ ( ILO)” tiÒn l¬ng l¬ng lµ sù tr¶
c«ng hoÆc thu nhËp bÊt luËn tªn gäi hay c¸ch tÝnh thÕ nµo mµ cã thÓ biÓu
hiÖn b»ng tiÒn vµ ®îc Ên ®Þnh b»ng tho¶ thuËn gi÷a ngêi sö dông lao ®éng vµ
ngêi lao ®éng hoÆc b»ng ph¸p luËt ph¸p quy quèc gia do ngêi sö dông lao
®éng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng theo mét hîp ®ång lao ®éng ®îc viÕt tay hay
b»ng miÖng cho mét c«ng viÖc ®· thùc hiÖn hay sÏ ph¶i thùc hiÖn hoÆc cho
nh÷ng dÞch vô ®· lµm hoÆc sÏ ph¶i lµm .
B¶n chÊt cña tiÒn l¬ng còng thay ®æi tuú theo ®iÒu kiÖn tr×nh ®é ph¸t
triÓn kinh tÕ – x· héi vµ nhËn thøc cña con ngêi . Tríc ®©y tiÒn l¬ng thêng
®îc coi lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng . Giê ®©y víi viÖc ¸p
dông qu¶n trÞ nguån nh©n lùc vµo trong c¸c doanh nghiÖp tiÒn l¬ng kh«ng
ph¶i ®¬n thuÇn chØ lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng n÷a . Qua hÖ gi÷a ngêi chñ sö dung
søc lao ®éng vµ ngêi lao ®éng ®· cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n . LiÖu r»ng víi
viÖc ¸p dông qu¶n trÞ nguån nh©n lùc trong doanh nghiÖp , quan hÖ nµy cã
thÓ chuyÓn tõ h×nh thøc bãc lét , mua b¸n hµng ho¸ sang h×nh thøc quan hÖ
song ph¬ng ®«i bªn cïng cã lîi hay kh«ng vµ b¶n chÊt tiÒn l¬ng lµ g×, hiÖn
vÉn cßn lµ vÊn ®Ò ®ßi hái ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn .
5
¥ ViÖt Nam, hiÖn nay cã sù ph©n biÖt c¸c yÕu tè trong t«ng thu nhËp
cña ngêi lao ®éng tõ c«ng viÖc : tiÒn l¬ng (dông ý chØ l¬ng c¬ b¶n) phô cÊp
,tiÒn l¬ng vµ phóc lîi . Theo quan ®iÓm cña cña c¶i tiÒn l¬ng n¨m1993 “tiÒn
l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ,®îc h×nh thµnh qa tho¶ thuËn gi÷ ngêi sö dông
lao ®éng vµ ngêi lao ®éng phï hîp víi qua hÖ cung cÇu søc lao ®éng trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng” , “tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn
trong hîp ®ång lao ®éng vµ ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu
qu¶ c«ng viÖc”. Ngoµi ra c¸c chÕ ®é phô cÊp tiÒn thëng ,n©ng bËc l¬ng , c¸c
chÕ ®é khuyÕn khÝch kh¸c cã thÓ ®îc tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng ,
tho¶ íc tËp thÓ hoÆc qui ®inh trong qui chÕ cña doanh nghiÖp , hoµ nhËp víi
c¸ch hiÓu tiÒn l¬ng trªn thÕ giíi.
TiÒn l¬ng – mét h×nh thøc c¬ b¶n tho¶ m·n nhu cÇu vµ kÝch thÝch ®èi
víi ngêi lao ®éng .
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ “ TiÒn c«ng lµ gi¸ cña mét hµng ho¸ nhÊt
®Þnh cña søc lao ®éng . Cho nªn tiÒn c«ng còng ®îc quyÕt ®Þnh bëi nh÷ng qui
luËt quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ kh¸c, bëi quan hÖ cña cung víi cÇu
vµ cña cÇu víi cung”. Nh vËy, tiÒn l¬ng kh«ng chØ lµ ph¹m trï kinh tÕ, mµ
cßn lµ nh÷ng vÊn ®Õ x· héi rÊt phøc t¹p . Trong toµn bé hÖ thèng qu¶n lý lao
®éng, qu¶n lý tiÒn l¬ng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt .
TiÒn l¬ng lµ mét kh©u ®éc lËp trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ th«ng qua
tiÒn l¬ng nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc trong qu¸ tr×nh lao ®éng , trong qu¸ tr×nh
lao ®éng , trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng ®îc thùc hiÖn . Kh¶ n¨ng
sö dông tiÒn l¬ng nh lµ mét ®ßn bÈy kinh tÕ hoµn toµn phô thuéc vµo møc ®é
tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt c¬ b¶n ®èi víi ngêi lao ®éng cña chÝnh tiÒn l¬ng .§iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ muèn x¸c ®Þnh ®óng møc tiÒn l¬ng cÇn ph¶i
c¨n cø vµo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®«ng , sè lîng vµ chøt lîng s¶n phÈm cña
mçi ngêi vµ mçi tËp thÓ lao ®éng . Hå Chñ TÞch ®· nãi “ C«ng nh©n trong
nhµ m¸y , lao ®éng trÝ ãc vµ ch©n tay ®Òu cã l¬ng bæng . L¬ng bæng theo søc
lao ®éng cña m×nh tuú theo møc s¶n xu¸t , chÊt lîng s¶n xuÊt lµm tèt lµm
nhiÒu , thëng nhiÒu , lµm xÊu , lµm Ýt thëng Ýt , cã khi ph¶i båi thêng l¹i cho
nhµ níc . ChÝnh phñ kh«ng ph¸t l¬ng cho ngêi ngåi ¨n kh«ng ” .
TiÒn l¬ng g¾n chÆt v¬i qui luËt n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng vµ tiÕt
kiÖm thêi gian lao ®éng bëi v× n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng lµ c¬ së ®Ó t¨ng
tiÒn l¬ng ®ång thêi phÇn tiÕt kiÖm ®îc do n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng vµ
®ung ®Ó t¨ng l¬ng l¹i lµ ®éng lùc thóc ®Èy s¶n phÈm
6
N©ng cao vai trß khuyÕn khÝch vËt chÊt cña tiÒn l¬ng x¸c ®Þnh ®óng
®¾n mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a thu nhËp víi cèng hiÕn cña ngêi lao ®éng hay
cña tËp thÓ lao ®éng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
x· héi lµ ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña tæ chøc tiÒn l¬ng hiÖn nay .
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghÞ ®Þnh sè 28/CP – ngµy 28/3/1997 cña
chÝnh phñ vÒ ®æi míi qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp nhµ
níc , nhiÒu doanh nghiÖp ®· x©y dùng vµ thùc hiÖn tèt qui chÕ tr¶ l¬ng trong
néi bé qu¶n lÝ cña m×nh . Tuy nhiªn cßn nhiÒu doanh nghiÖp cã qui chÕ lóng
tóng trong viÖc x©y dùng hoÆc qui chÕ tr¶ l¬ng ch thÓ hiÖn ®îc nguyªn t¾c
ph©n phèi theo lao ®éng , tiÒn l¬ng cha g¾n víi n¨ng xuÊt chÊt lîng vµ hiÖu
qu¶ cña tõng ngêi . §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n phèi b×nh qu©n , kh«ng g¾n
víi kÕt qu¶ lao ®éng . Bé lao ®éng th¬ng binh vµ x· héi ®· cã c«ng v¨n sè
43420 / L§TBXH- TL hín dÉn nh÷ng néi dung chñ yÕu ®Ó x©y dùng qui chÕ
tr¶ l¬ng ®èi v¬i ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp nhµ níc .
1.C¸c nguyªn t¾c tr¶ l¬ng :
Thùc hiªn ph©n phèi theo lao ®éng tiÒn l¬ng phô thuéc vµp kÕt qu¶ lao
®éng cuèi cïng cña tõng ngêi , tõng bé phËn . Nh÷ng ngêi thùc hiÖn c¸c c«ng
viÖc ®ßi hái tr×nh ®é chuyªn m«n , kü thuËt cao , tay nghÒ giái , ®èng gãp
nhiÒu vµo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt , kinh doanh cña doanh nghiÖp th× ®îc tr¶ l¬ng
cao , coa thÓ h¬n l¬ng gi¸m ®èc .
HÖ thèng ph©n phèi b×nh qu©n , hÖ sè gi·n c¸ch gi÷a ngêi cã tiÒn l¬ng
cao nhÊt vµ thÊp nhÊt do doanh nghiÖp lùa chon , quyÕt ®Þnh , nhng tèi ®a
kh«ng qu¸ hai lÇn so víi hÖ sè møc l¬ng cao nhÊt ¸p dông trong doanh
nghiÖp theo qui ®Þnh tai nghÞ dÞnh 26/CP-ngµy 23/5/1993 cña chÝnh phñ vµ
thèng nhÊt b»ng hÖ sè møc l¬ng qui ®Þnh tai nghÞ ®Þnh 26/CP nãi trªn .
QuÜ tiÒn l¬ng ®îc ph©n phèi trùc tiÕp cho ngêi lao ®éng lµm viÖc trong
doanh nghiÖp , kh«ng sö dông vµo môc ®Ých kh¸c .
TiÒn l¬ng vµ thu nhËp hµng th¸ng cña ngêi lao ®éng ®îc ghi vµo sæ l¬ng cña doanh nghiÖp qui ®Þnh t¹i phßng trung ¬ng sè 15/L§TBXH-TT –
ngµy 10/4/1997 cña bé lao ®éng – th¬ng binh x· héi .
L·nh ®¹o doanh nghiÖp phèi hîp víi tæ chøc c«ng ®oµn cïng cÊp ®Ó
x©y dùng qui chÕ tr¶ l¬ng . Qui chÕ tr¶ l¬ng ®îc phæ biÕn c«ng khai ®Õn tõng
ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp vµ ®¨ng ký víi c¬ quan cã thÈm quyÒn
giao ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng .
3 . C¸c h×nh thøc tiÒn l¬ng :
7
Th«ng thêng cã 3 h×nh thøc tiÒn l¬ng chñ yÕu ¸p dông trong c¸c doanh
nghiÖp , tiÒn l¬ng , thêi gian , tiÒn l¬ng tr¶ theo tr×nh ®é n¨ng lùc cña nh©n
viªn , gäi t¾t lµ tiÒn l¬ng tr¶ theo nh©n viªn , vµ tiÒn l¬ng tr¶ theo kÕt qu¶ thùc
hiÖn céng viÖc .
a.H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian :
Nh©n viªn ®îc tr¶ l¬ng theo thêi gian lµm viÖc , giê ,ngµy, tuÇn th¸ng
hoÆc n¨m .TiÒn l¬ng thêi gian thêng ®îc sö dông réng r·i ®èi víi mét sè lo¹i
c«ng viÖc cña lao ®éng kh«ng lµnh nghÒ hoÆc nh÷ng c«ng viÖc khã tiÕn hµnh
®Þnh møc chÝnh x¸c vµ chÆt chÏ hoÆc do tÝnh chÊt c«ng viÖc NÕu tr¶ l¬ng theo
s¶n phÈm sÏ kh«ng ®¶m b¶o chÊt lîng , s¶n phÈm kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶
thiÕt thùc . Trªn c¬ së cña b¶ng ®Þnh gi¸ c«ng viÖc , c¸c c«ng viÖc sÏ ®îc s¾p
xÕp vµo mét sè ng¹ch vµ bËc l¬ng nhÊt ®inh . TiÒn l¬ng thêi gian tr¶ cho nh©n
viªn thêng ®îc tÝnh trªn c¬ së sè l¬ng thêi gian lµm viÖc vµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng
trong mét ®¬n vÞ thêi gian .
Doanh nghiÖp cã thÓ lùa chon 1 trong 2 c¸ch tr¶ l¬ng sau :
+C¸ch1: Thùc hiÖn tr¶ l¬ng theo c«ng viÖc ®îc giao g¾n víi møc ®é phøc t¹p
tÝnh tr¸ch nhiÖm c«ng viÖc ®ßi hái , møc ®é c«ng viÖc hoµn thµnh vµ sè ngay
c«ng thùc tÕ , kh«ng phô thuéc vµo hÖ sè møc l¬ng ®îc xÕp theo nghÞ ®Þnh sè
26/CP- ngµy 23/5/1993 cña chÝnh phñ . C«ng thøc tÝnh nh sau :
Ti
Vt
m
njhj
xnihi
(1)
j 1
< i thuéc j >
Trong ®ã :
Ti : lµ tiÒn l¬ng cña ngêi thø i ®îc nhËn .
ni : lµ ngµy c«ng thùc tÕ trong kú cña ngêi thø i .
m : sè ngêi cña bé phËn lµm l¬ng thêi gian .
Vt : lµ quÜ tiÒn l¬ng t¬ng øng víi møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc cña bé
phËn lµm l¬ng thêi gian .
Vt =Vc- ( Vsp + Vk )
(2)
Víi :
Vc : quÜ tiÒn l¬ng tr¶ trùc tiÕp cho ngêi lao ®éng .
Vsp : quÜ tiÒn l¬ng cña bé phËn lµm l¬ng s¶n phÈm .
Vk : quÜ tiÒn l¬ng cña bé phËn lµm l¬ng kho¸n .
hi : lµ hÖ sè tiÒn l¬ng cña ngêi thø i øng vãi c«ng viÖc ®îc giao , møc
®é phøc t¹p tÝnh tr¸ch nhiªm c«ng viÖc ®ßi hái vµ møc ®é hoµn thµnh c«ng
viÖc .
8
HÖ sè hi do doanh nghiÖp x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau :
hi =
( § 1i +§ 2 i ) x.k
(3)
§ 1 +§ 2
9
Trong ®ã :
K :hÖ sè møc ®é hoµn thµnh ®îc chia lµm 3 møc : hoµn thµnh tèt b»ng
1,2 ;hoµn thµnh hÖ sè 1,0 ; cha hoµn thµnh hÖ sè 0,7.
§ 1i : lµ ®iÓm møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc ngêi thø i ®¶m nhËn .
§ 2i : lµ ®iÓm tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc ngêi thø i ®¶m nhiÖm .
Tæng sè ®iÓm cao nhÊt cña 2 nhãm yÕu tè møc ®é phøc t¹p vµ tr¸ch
nhiÖm cña c«ng viÖc (§ 1i +§ 2i ) lµ 100 ®iÓm ( tû trong 100%) th× sè ®iÓm
cña § 1i cao nhÊt lµ 70 ®iÓm ( chiÕm tû träng 70%) vµ § 2 i cao nhÊt lµ 30
®iÓm (chiÕm tû träng 30%) .
§ 1i vµ § 2i ®îc x¸c ®Þnh theo b¶ng ®iÓm sau :
C«ng viÖc ®ßi hái cÊp tr×nh ®é
Tõ ®¹i hoc trë lªn
Cao ®¨ng vµ chung cÊp
S¬ cÊp
Kh«ng cÇn ®µo t¹o
§ 1i
45-70
20-44
7-19
1-6
§ 2i
1-30
1-8
1-17
1-2
§èi víi § 1i : c¨n cø vµo tÝnh t duy chñ ®éng , s¸ng t¹o møc ®é hîp t¸c
vµ th©m niªn c«ng viÖc ®ßi hái doanh nghiÖp ph©n chia sè ®iÓm trong khung
theo cÊp tr×nh ®é vµ ®¸nh cho ®iÓm cô thÓ .
§èi víi § 2i : C¨n cø vµo tÝnh quan träng cña c«ng viÖc , tr¸ch nhiÖm
cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn , tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng , s¶n xuÊt
kinh doanh voei tµi s¶n tÝnh m¹ng con ngßi quan hÖ c«ng t¸c … doanh
nghiÖp sè ®iÓm trong khung theo cÊp tr×nh ®é vµ ®¸nh gi¸ cho ®iÓn cô thÓ .
(§ 1 +§ 2 ) : lµ tæng sè ®iÓm møc ®é phøc t¹p vµ tÝnh tr¸ch nhiÖm cña
c«ng viÖc gi¶n ®¬n nhÊt ®Þnh tronh doanh nghiÖp .
+C¸ch2 : Tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng võa theo hÖ sè møc l¬ng ®îc xÕp t¹i
nghÞ ®Þnh sè 26/CP võa theo kÕt qu¶ cuèi cïng cña tõng ngêi , tõng bé phËn .
C«ng thøc tÝnh nh sau : Ti T1i T2i
(4)
Trong ®ã :
Ti : lµ tiÒn l¬ng cña ngêi thø i ®îc nhËn .
T1i : lµ tiÒn theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cñ ngêi thø i , ®îc tÝnh nh sau :
T1i ni .t i
ti
ni :
(5)
víi :
: lµ suÊt l¬ng ngµy theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña ngêi thø i
lµ sèngµy c«ng thùc tÕ cña ngêi thø i
10
: lµ tiÒn l¬ng theo c«ng viÖc ®îc giao g¾n víi møc ®é phøc
t¹p , tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c«ng viÖc ®ßi hái møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc vµ
sè ngµy c«ng thùc tÕ cña ngêi thø i , kh«ng phô thîc vµo hÖ sè l¬ng ®îc xÕp
theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP vµ ®îc tÝnh theo c«ng thøc :
T2 i
T2i
(Vt Vcd )
m
nj.hj
< i thuéc j >
j 1
Vt: lµ quÜ tiÒn l¬ng øng víi møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc cña bé phËn
lµm l¬ng thêi gian.
Vcd: lµ quÜ tiÒn l¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña é phËn lµm l¬ng thêi
gian
m
Vcd Tij
(7)
j 1
( lµ tiÒn l¬ng theo nghÞ ®Þnh sè 26/CP cña tõng ngêi lµm l¬ng theo thêi gian )
hi : lµ hÖ ssè tiÒn l¬ng cña ngêi thø i øng víi c«ng viÖc ®îc giao , møc ®é
phøc t¹p , tÝnh tr¸ch nhiÖm c«ng viÖc ®ßi hái vµ møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc
®îc x¸c ®Þnh nh c«ng thøc (3) cña c¸ch 1 nªu trªn .
b) H×nh thøc tr¶ l¬ng theo nh©n c«ng :
Khi c¸c nh©n viªn cã tr×ng ®é lµnh nghÒ, kü n¨ng kh¸c nhau, thùc hiÖn
cïng mét lo¹i c«ng viÖc th× nh÷ng nh©n viªn nµy nªn ®îc tr¶ l¬ng nh thÕ
nµo ? DN nªn tr¶ l¬ng cho nh©n viªn theo yªu cÇu vµ tÝnh chÊt cña c«ng viÖc
mµ hä thùc hiÖn hay theo kü n¨ng, tr×nh ®é lµnh nghÒ cña nh©n viªn? Nh÷ng
DN muèn kÝch thÝch nh©n viªn n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ vµ muèn n©ng
cao tÝnh linh ho¹t trong thÞ trêng lao ®éng néi bé ®Ó dÔ rµng chuyÓn nh©n
viªn tõ c«ng viÖc nµy sang c«ng viÖc kh¸c thêng ¸p dông c¸ch tr¶ l¬ng theo
nh©n viªn. Khi ®ã nh©n viªn trong DN sÏ ®îc tr¶ l¬ng theo nh÷ng kü n¨ng mµ
hä ®· ®îc ®µo t¹o, gi¸o dôc vµ sö dungj Mçi khi nh©n viªn cã thªm chøng chØ
häc vÊn, hoÆc cã c¸c b»ng chøng ®· n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ cÇn thiÕt
cho c«ng viÖc, hä ®Òu ®îc t¨ng l¬ng. C¸c Dn nµy cho r»ng, nh÷ng kü n¨ng,
kiÕn thøc mµ nh©n viªn häc thªm ®îc sÏ cã t¸c dông kÝch thÝch t¨ng n¨ng
suÊt lao ®éng, ph¸t huy s¸ng kiÕn, lµm t¨ng gi¸ trÞ t¨ng gia cho DN, Do ®ã
DN cÇn tr¶ l¬ng cho nh©n viªn . Cuéc ®Iòu tra cña Foture víi 1000 c«ng ty
cho thÊy cã 51% c«ng ty ¸p dông c¸ch tr¶ l¬ng nµy. HÖ thèng tr¶ l¬ng nµy
kÝch thÝch nh©n viªn n©ng cao tr×nh ®é lµnh ngÒ ®¸p øng nhu cÇu ®µo t¹o ph¸t
triÓn cña c«ng ty trong thêi kú míi , tuy nhiªn c¸c b¸o c¸o cho thÊy 3/4 c¸c
11
c«ng ty ¸p dông chÕ ®é tiÒn l¬ng nµy cã møc chi tr¶ l¬ng cao h¬n møc tiÒn l¬ng trung b×nh trªn thÞi trêng.
c) H×nh thøc tr¶ l¬ng theo kÕt qu¶ c«ng viÖc.
Víi h×nh thøc tiÒn l¬ng theo kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc nh©n viªn ®îc
tr¶ l¬ng c¨n cø vµo kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc cña hä. Cã nhiÒu h×nh thøc
tr¶ l¬ng theo kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc, nh tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm, theo s¶n
phÈm luü tiÕn , kho¸n tiÒn l¬ng theo nhãm v.v… H×nh thøc tiÒn l ¬ng nµy cã
t¸c dông kÝch thÝch ®éng viªn nh©n viªn rÊt tèt . N¨m cuéc ®Iòu tra t¹i 4700
céng ty ë Mü cho thÊy khi chuyÓn tõ h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian sang
theo kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn trung b×nh tõ 29
®Õn 63%. C«ng ty IBM ®· t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lªn xÊp xØ 200% trong
thêi kho¶ng thêi gian lµ 10 n¨m nguyªn nh©n chñ yÕu lµ sö dông chÝnh s¸ch
tr¶ l¬ng theo n¨ng suÊt , chØ theo n¨ng suÊt. H·ng Anderson t¹i Minesota, nhµ
s¶n suÊt lín nhÊt thÕ giíi vÒ cöa sæ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh vÒ 3 ®Ióm: S¶n xuÊt
s¶n phÈm cã chÊt lîng tèt, thuª lao déng tèt nhÊt vµ tr¶ l¬ng cao nhÊt trong
ngµnh c«ng nghiÖp.
12
Ch¬ng II : Ph©n tÝch thùc tr¹ng tr¶ l¬ng
1.ë c¸c DN nhµ níc.
Thi hµnh nghÞ ®Þnh sè 28/CP ngµy 28.3.1997 vµ nghÞ ®Þnh sè 03/2001
N§-CP ngµy 11/01/2001 cña chÝnh phñ söa ®ái bæ xung mét sè vÊn ®Iòu cña
nghÞ ®Þnh 28/CP vÒ ®æi míi qu¶n lý tiÒn l¬ng, thu nhËp trong DN nhµ níc ,
sau khi chao ®æi ý kiÕn víi bé tµI chÝnh, tæng liªn ®oµn lao ®éng VN vµ mét
sè bé ngµnh quan träng. Bé lao ®éng th¬ng binh x· héi híng dÉn x©y dùng
®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµ qu¶n lý tiÒn l¬ng trong DN nhµ níc cã phÇn ®æi míi
nh÷ng phÇn cøng nh¾c thÓ hiÖn :
Ph¶i tu©n thñ theo nguyªn t¾c chung
C¸c s¶n phÈm dÞch vô cña DN nhµ níc ®Òu ph¶I cã ®Þnh møc lao ®éng vµ
®¬n gi¸ tiÒn l¬ng. §¬n gi¸ tiÒn l¬ng x©y dùng trªn c¬ së ®Þnh møc lao ®éng
trung b×nh tiªn tiÕn cña DN vµ vµ c¸c th«ng sè tiÒn l¬ng do nhµ níc quy
®Þnh . Khi thay ®æi ®Þnh møc lao ®éng vµ c¸c th«ng sè tiÒn l¬ng th× ph¶i thay
®æi ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng
TiÒn l¬ng vµ thu nhËp phô thuéc vµo thùc hiÖn khèi lîng s¶n phÈm ,
n¨ng suÊt chÊt lîng lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh .
TiÒn l¬ng vµ thu nhËp cña ngêi lao ®éng ph¶i ®îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ trong sæ
lao ®éng cña DN theo mÉu quy ®Þnh t¹i quyÕt ®Þnh sè 238/L§TBXH-Q§
ngµy 8/4/1997 vµ th«ng t sè 15/L§TBXH-TT ngµy 10/04/1997 cña bé lao
®éng –TBXH
Nhµ níc qu¶n lý tiÒn l¬ng vµ thu nhËp th«ng qua viÖc kiÓm tra, quan s¸t viÖc
¸p dông ®¬n gÝ tiÒn l¬ng , sö dông quü tiÒn l¬ng vµ hÖ thèng ®Þng møc cña
doanh nghiÖp .
ViÖc x©y dùng ®¬n gi¸ qu¸ tiÒn l¬ng ph¶I tiÕn hµnh theo c¸c bíc nhÊt ®Þnh
sau
13
Bíc 1 : X¸c ®Þnh nhiÖm vô kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®¬n gÝa tiÒn l¬ng .
C¨n cø vµo tÝnh chÊt ®Æc ®Ióm s¶n xuÊt kinh doanh, c¬ cÊu tæ chøc vµ chØ
tiªu kinh tÕ g¾n víi viÕc tr¶ l¬ng cã hiÖu qu¶ cao nhÊt DN cã thÓ lùa chän
nhiÖm vô n¨m kÕ ho¹ch b»ng c¸c chØ tiªu sau ®©y ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ qu¸
tiÒn l¬ng
Tæng s¶n phÈm (kÓ c¶ s¶n phÈm quy ®æi ) b»ng hiÖn vËt
Tæng doanh thu
Tæng thu trõ tæng chi (Trong tæng chi kh«ng cã l¬ng)
Lîi nhuËn
Bíc 2 : X¸c ®Þnh quü tiÒn l¬ng n¨m kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng
Bíc 3 : Ph¬ng ph¸p x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng
Bíc 4 : Quy ®Þnh vÒ x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng trong DN ®Ó tr×nh thÈm ®Þnh
Bíc 5 : Giao ®¬n gÝa tiÒn l¬ng æn ®Þnh tõ 2 ®Õn 3 n¨m.
Bíc 6 :Tæng quü l¬ng chung n¨m kÕ ho¹ch.
V× viÖc tr¶ l¬ng trong c¸c DN nhµ níc ph¶i tu©n thñ theo mét nguyªn t¾c
trªn nªn kh«ng ph¸t huy ®îc kh¶ n¨ng cña ngêi lao ®éng: tiÒn l¬ng theo quyb
®Þnh chung cña nhµ níc nªn c«ng nh©n cã t tëng tho¸i th¸c, kh«ng cè g¾ng
hÕt m×nh .
2.C¸c Doanh NghiÖp kh¸c :
C¸c DN kh«ng ph¶i DN nhµ níc th× nhµ níc kh«ng quy ®Þnh mét nguyªn
t¾c nhÊt ®Þnh nµo c¶. ViÖc tr¶ l¬ng ë c¸c DN nµy tuú thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n
xuÊt kinh doanh cña DN, tuú thuéc vµo hîp ®ång lao ®éng hai bªn ký kÕt nhng kh«ng ®îc díi møc l¬ng tèi thiÓu (210.000®)
H×nh thøc tr¶ l¬ng ë c¸c DN nµy còng do DN . DN c¶m thÊy tr¶ l¬ng theo
h×nh thøc nµo th× sÏ kÝch thÝch ®îc ngêi lao ®éng lµm viÖc hiÖu qu¶ th× DN sÏ
¸p dông h×nh thøc tr¶ l¬ng dã nhng còng ph¶I phï hîp víi quü tiÒn l¬ng cña
DN.
Ph¬ng thøc tr¶ long còng linh ho¹t h¬n vÝ nh trong DN cã thÓ tr¶ l¬ng
thµnh hai lÇn trong th¸ng, t¹m øng l¬ng tríc khi ngêi lao ®éng c¶m thÊy cÇn
tiÒn vµ cã yªu cÇu. §ã lµ thÓ hiÖn tÝnh hîp thêi trong chÕ ®é tr¶ l ¬ng, lóc ®ã
ngêi lao ®éng c¶m thÊy DN cã quan t©m ®Õn ®êi sèng hµng ngµy cña hä vµ
hä sÏ lµm viÖc mét c¸ch h¨ng say cã tr¸ch nhiÖm vµ hiÖu qu¶ h¬n .
Mét vÊn ®Ò trong viÖc tr¶ l¬ng ë c¸c DN nµy mµ DN nhµ níc cÇn häc hái
viÖc tr¶ l¬ng c«ng b»ng, tuú theo sù ®ãng gãp cña nh©n viªn mµ tr¶ l¬ng hîp
lý tøc lµ DN thùc hiÖn triÖt ®Ó thuyÕt c«ng b»ng.
C¸c quyÒn lîi c¸ nh©n
C¸c quyÒn lîi cña nh÷ng ngêikh¸c
14
§ãng gãp c¸ nh©n
=
§ãng gãp cña nh÷ng ngêi kh¸c
3 . Thùc tr¹ng :
HiÖn nay trªn thÞ trêng lao ®éng ViÖt nam c¸c DN nhµ níc kh«ng thu
hót ®îc lao ®éng míi (NhÊt lµ ®éi ngò nh©n viªn míi ra trêng)
Øng viªn ®I t×m viÖc thêng kh«ng thÓ biÕt chÝnh x¸c møc l¬ng cho nh÷ng c«ng
viÖc t¬ng tù ë c¸c DN kh¸c nhau, kh«ng thÓ hoÆc rÊt khã so s¸nh tÊt c¶
nh÷ng lîi Ých tõ c«ng viÖc nh phóc lîi, khen thëng, c¬ héi th¨ng tiÕn, tÝnh
th¸ch thøc, thó vÞ …cña c«ng viÖc trong DN kh¸c nhau. Tuy nhiªn møc l ¬ng
trong DN ®Ò nghÞ thêng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nhÊt cho øng viªn
quyÕt ®Þng cã chÊp nhËn viÖc lµm ë DN hay kh«ng, c¸c DN cµng tr¶ l¬ng cao
th× cµng cã kh¶ n¨ng thu hót ®îc nh©n viªn giái tõ thÞ trêng. Mµ hiÖn t¹i c¸c
DN nhµ níc thêng rÎa l¬ng thÊp h¬n so víi c¸c DN kh¸c khi nh©n viªn míi
vµo.
Mét ®iÒu ®¸ng nãi n÷a cho c¸c DN nhµ níc lµ DN nhµ níc kh«ng duy
tr× ®îc nh÷ng nh©n viªn giái.
§Ó duy tr× ®îc nh©n viªn giái cho DN tr¶ l¬ng caon cha ®ñ mµ cÇn thÓ hiÖn
tÝnh c«ng b»ng trong néi bé DN. Khi nh©n viªn nhËn thÊy r»ng DN tr¶ l¬ng
cho hä kh«ng c«ng b»ng hä sÏ thêng c¶m thÊy khã chÞu, bÞ øc chÕ, ch¸n n¶n
thËm chÝ rêi bá doanh nghiÖp. tÝnh c«ng b»ng trong tr¶ l¬ng thÓ hiÖn kh«ng
chØ ë sù c«ng b»ng gi÷a nh÷ng nh©n viªn thùc hiÖn cïng mét c«ng viÖc cã
kÕt qu¶ t¬ng ®¬ng, kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh d©n téc, mÇu gia, nguån gèc gia
®×nh … mµ cßn ë sù c«ng b»ng gi÷a nh÷ng c«ng viÖc cã tÇm quan träng, yªu
cÇu møc ®é phøc t¹p, kü n¨ng thùc hiÖn t¬ng ®¬ng hoÆc gi÷a nh÷ng nh©n
viªn lµm nh÷ng c«ng viÖc kh¸c nhau trong doanh nghiÖp. MÆc dï trong
doanh nghiÖp kh«ng cã hÖ thèng tr¶ c«ng nµo cã thÓ lµm tÊt c¶ mäi nh©n viªn
trong doanh nghiÖp lu«n võa lßng nhng thùc hiÖn ®¸nh gi¸ c«ng viÖc vµ
nghiªn cøu tiÒn l¬ng trªn thÞ trêng gióp doanh nghiÖp ®¶m b¶o ®îc tÝnh c«ng
b»ng trong néi bé doanh nghiÖp võa ®¶m b¶o ®îc tÝnh c«ng b»ng víi thÞ trêng bªn ngoµi trong tr¶ l¬ng. Trong khi ®ã doanh nghiÖp Nhµ níc lu«n ¸p
dông mét nguyªn t¾c tr¶ l¬ng cøng nh¾c theo mét nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh cña
Nhµ níc (nãi ë trªn).
H¬n n÷a c¸c nh©n viªn trong doanh nghiÖp Nhµ níc trong khi lµm viÖc
cè g¾ng hÕt søc m×nh trong doanh nghiÖp cã sù Ø l¹i gi· c¸c nh©n viªn kh«ng
cã ý thøc phÊn ®Êu. Nguyªn nh©n chÝnh cña hiÖn tîng nµy lµ do doanh
nghiÖp tr¶ l¬ng kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña nh©n viªn kh«ng kÞp thêi
15
®óng lóc, kh«ng c©n b»ng chÝnh s¸ch nh©n sù cña doanh nghiÖp Nhµ níc ho¹t
®éng kh«ng hiÖu qu¶.
16
Ch¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p
TÊt c¶ c¸c yÕu tè cÊu thµnh trong thu nhËp cña ngêi lao ®éng: L¬ng c¬
b¶n, thëng, phóc lîi, trî cÊp cÇn ph¶i ®îc sö dông cã hiÖu qu¶ nh»m t¹o ra
®éng lùc kÝch thÝch cao ®èi víi nh©n viªn. Nh©n viªn thêng mong ®îi nh÷ng
cè g¾ng, kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc cña hä sÏ ®îc ®¸nh gi¸ vµ khen thëng
xøng ®¸ng. Nh÷ng mong ®îi nµy sÏ ®îc h×nh thµnh vµ x¸c ®Þnh môc tiªu møc
®é thùc hiÖn c«ng viÖc nh©n viªn cÇn ®¹t ®îc trong t¬ng lai. NÕu c¸c chÝnh
s¸ch vµ ho¹t ®éng qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp ®Ó cho nh©n viªn nhËn thÊy
r»ng sù cè g¾ng vµ thùc hiÖn c«ng viÖc tèt cña hä sÏ kh«ng ®îc ®Òn bï t¬ng
xøng hä sÏ kh«ng cè g¾ng lµm viÖc n÷a, dÇn dÇn cã thÓ h×nh thµnh tÝnh Ø l¹i
thô ®éng trong tÊt c¶ c¸c nh©n viªn cña doanh nghiÖp.
§Ó kÝch thÝch ®îc nh©n viªn trong doanh nghiÖp lµm viÖc tèt tríc m¾t
doanh nghiÖp ph¶i lµm ®îc nh÷ng ®iÒu tèi thiªñ ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña
ph¸p luËt quyÒn h¹n mµ ngêi lao ®éng ®îc hëng liªn quan ®Õn viÖc tr¶ c«ng
ngêi lao ®éng lµ.
+ Quy ®Þnh vÒ lîng tèi thiÓu
+ Quy ®Þnh vÒ thêi gian vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng
+ Quy ®Þnh vÒ lao ®éng trÎ em
+ C¸c kho¶n phô cÊp l¬ng
+ C¸c quy ®Þnh vÒ phóc lîi x· héi nh b¶o hiÓm x· héi …
Sau ®ã lµ c¸c chÝnh s¸ch tr¶ l¬ng riªng biÖt cña tõng doanh nghiÖp qua
viÖc tr¶ l¬ng th× tiÒn l¬ng ph¶i ®îc tr¶ vµ cã chøc n¨ng kÝch thÝch trong doanh
nghiÖp. Nh×n chung tiÒn l¬ng cã thÓ sö dông ®Ó kÝch thÝch nh©n viªn trong
doanh nghiÖp theo ba cÊp ®é: kÝch thÝch c¸ nh©n, kÝch thÝch theo nhãm vµ
kÝch thÝch theo kÕt qu¶ ho¹t ®éng chung cña doanh nghiÖp.
- KÝch thÝch c¸ nh©n: ThÓ hiÖn ë tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm. §©y lµ h×nh
thøc tr¶ l¬ng cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm vµ khèi lîng s¶n phÈm thùc hiÖn ®îc.
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy ®· g¾n thu nhËp cña nh©n viªn víi kÕt qu¶ thùc hiÖn
c«ng viÖc cña hä, cã tÝnh tÝch kÝch thÝch m¹nh, mang l¹i hiÖu qu¶ cao vµ ®îc
®¸p øng réng r·i trong c¸c doanh nghiÖp. Nh©n viªn sÏ cè g¾ng häc tËp, n©ng
cao tr×nh ®é lµnh nghÒ, ph¸t huy s¸ng kiÕn, c¶i biÕn kü thuËt … t×m mäi biÖn
ph¸p ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Thªm vµo ®ã tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm
còng gãp phÇn gi¸o dôc ý thøc lao ®éng tù gi¸c, n¨ng ®äng tÝch cch trong
c«ng viÖc vµ thóc ®Èy tinh thÇn thi ®ua gi÷a c¸c nh©n viªn trong doanh
nghiÖp.
17
Ngoµi ra ®Ó kÝch thÝch c¸ nh©n ngêi ta cßn sö dông ph¬ng ph¸p tr¶ l¬ng theo thêi gian chuÈn. C¸ch tr¶ l¬ng còng gièng nh hÖ thèng tr¶ l¬ng theo
s¶n phÈm ngo¹i trõ mét ®iÒu lµ sö dông yÕu tè thêi gian chuÈn quy ®Þnh do
c«ng nh©n ®Ó thùc hiÖn mét sè c«ng viÖc nhÊt ®Þnh.
- KÝch thÝch theo nhãm: (tr¶ l¬ng kho¸n theo nhãm)
Tr¶ l¬ng kho¸n theo nhãm thêng ¸p dông ®èi víi nh÷ng c«ng nh©n
viªn cã tÝnh chÊt tæng hîp, gåm nhiÒu kh©u liªn kÕt, nÕu chia thµnh c¸c chi
tiÕt bé phËn sÏ kh«ng cã lîi cho viÖc b¶o ®¶m chÊt lîng thùc hiÖn. TiÒn l¬ng
sÏ ®îc tr¶ cho nhãm, ®éi dùa vµo kÕt qu¶ cuèi cïng cña nhãm, ®éi. H×nh thøc
nµy kÝch thÝch nh©n viªn quan t©m ®Õn kÕt qu¶ s¶n phÈm cuèi cïng cña
nhãm.
- KÝch thÝch theo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp: KÝch
thÝch chung theo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp
ph¶i ®îc ¸p dông víi tÊt c¶ mäi nh©n viªn trong doanh nghiÖp. H×nh thøc nµy
®îc ¸p dông do nh÷ng ngêi sö dông lao ®éng muèn nh©n viªn hiÓu ®îc mèi
quan hÖ gi÷a thï lao cho c¸c c¸ nh©n, cho nhãm cña hä víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt
cuèi cïng cña doanh nghiÖp. HÖ thèng kÝch thÝch theo doanh nghiÖp gåm 2
lo¹i thêng theo n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ nh»m g¾n chÆt tiÒn c«ng cho nh©n viªn
víi c¸c yÕu tè n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ cô thÓ nh tiÕt kiÖm thêi gian, vËt liÖu, gi¶m
chi phÝ … vµ chia lêi. Nh»m g¾n chÆt phÇn tr¶ c«ng cho nh©n viªn cã lîi
nhuËn cña doanh nghiÖp.
C¸c doanh nghiÖp nãi chung ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp Nhµ níc khi tr¶
l¬ng ph¶i triÖt ®Ó sù c«ng b»ng, ph¶i cã sù c©n ®èi gi÷a quyÒn lîi vµ ®ãng
gãp, tr¶ tiÒn l¬ng tiÒn thëng cho nh©n viªn ph¶i kÞp thêi vµ ®óng môc ®Ých.
§Æc biÖt ph¶i quan t©m tíi sù c«ng khai thëng. NhiÒu doanh nghiÖp khi thëng
kh«ng c«ng khai dÉn ®Õn viÖc hä chØ nhËn ®îc vËt chÊt tõ c«ng ty mµ kh«ng
coá vò ®îc tinh thÇn cho chÝnh b¶n th©n ngêi ®îc thëng, bëi phÇn thëng ®ã
chØ cã hä biÕt cßn nh÷ng ngêi kh¸c th× kh«ng hÒ biÕt. Vµ ®iÒu quan träng h¬n
n÷a lµ kh«ng khuyÕn khÝch ®îc nh÷ng ngêi kh¸c ph¸t huy ®îc viÖc lµm tèt
®ã.
§Ó doanh nghiÖp ph¸t huy ®îc tÝnh kÝch thÝch cña tiÒn l¬ng, Nhµ níc
ta ®· cã sù ®æi míi vÒ qu¶n lý tiÒn l¬ng.
Nhµ níc thùc hiÖn tiÒn tÖ ho¸ tiÒn l¬ng, c¸c lo¹i tem phiÕu bÞ b·i bá,
c¸c kho¶n tiÒn nhµ, b¶o hiÓm y tÕ… ®Òu ph¶i tÝnh theo quü l¬ng.
Gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n viªn cña
m×nh theo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ theo quy ®Þnh vÒ hÖ thèng thang
18
b¶ng l¬ng chØ dÉn cña Nhµ níc. Nhµ níc kh«ng hç trî Ng©n s¸ch ®Ó thùc
hiÖn chÕ ®é tiÒn l¬ng míi, chÊm døt toµn bé chÕ ®é bao cÊp trong l¬ng. §iÒu
nµy buéc doanh nghiÖp ph¶i c¶i tiÕn c¬ cÊu tæ chøc, thùc hiÖn tinh gi¶m biªn
chÕ cè g¾ng n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Nghiªn cøu ph¬ng ph¸p
vµ h×nh thøc tr¶ l¬ng sao cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt.
19
PhÇn III : KÕt luËn
Qua nghiªn cøu ta thÊy tÊt c¶ nh÷ng ngêi qu¶n lý ®Òu ph©n c«ng c«ng
viÖc vµ ®¸nh gi¸ thùc hiÖn c«ng viÖc , trong ý nghÜ ®ã tÊt c¶ nh÷ng ngêi qu¶n
lý ®Òu lµ qu¶n lý nguån nhan lùc . Tuy nhiªn nh÷ng chøc n¨ng nguån nh©n
lùc ®Æc biÖt thêng ®îc giao cho phßng nguån nh©n lùc – bé phËn chÞu tr¸ch
nhiÖm tõ viÖc tuyÓn ngêi vµo tæ chøc , d¹y hä c¸ch lµm viÖc vµ lµm cho hä ®îc tr¶ c«ng , ®îc ®èi xö hîp lý nhÊt . VËy ai neen nghiªn cøu qu¶n lý nguån
nh©n lùc ? Mäi ngêi ®Òu cÇn cã sù hiÓu biÕt c¬ së vÒ c¸c nguyªn t¾c cña
qu¶n lý nguån nh©n lùc nãi chung cña viÖc tæ chøc vµ tr¶ l¬ng cho ngêi lao
®éng nãi riªng . KiÕn thøc chung vÒ qu¶n lý nguån nh©n lùc lµ cÇn thiÕt ®èi
víi mçi c¸ nh©n cho dï ngêi Êy cã dù ®Þnh trë thµnh ngêi qu¶ lý hay kh«ng .
Mäi ngêi lîi tõ nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò nh qu¸ tr×nh thuª mín , kÕ ho¹ch ho¸ nghÒ nghiÖp ®Æc biÖt lµ viÖc qu¶n lý trao tr¶ tiÒn c«ng ,
tiÒn l¬ng cho c«ng nh©n viªn … Mét vµi trong nh÷ng vÊn ®Ò chung nhÊt thêng ®îc nãi ®Õn trong chÝnh s¸ch nh©n lùc lµ viÖc tr¶ l¬ng cã hiÖu qu¶ .
Lµ mét sinh viªn trêng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n nãi chung , ®Æc
biÖt lµ sinh viªn khoa khinh tÕ lao ®éng khi nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy gióp ta
gi¶i thÝch ®îc vÊn ®Ò ®ang x¶y ra hiªn nay ®ã lµ : T¹i sao c¸c doanh nghiÖp
kh¸c nhau l¹i ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng kh¸c nhau ?
Trong cïng mét doanh nghiÖp thêi ®iÓm ¸p dông h×nh thøc tr¶ l¬ng
theo kiÓu nµy l¹i n©ng cao ®îc n¨ng xuÊt chÊt lîng s¶n phÈm , cßn khi ¸p
dông h×nh thøc tr¶ l¬ng kh¸c l¹i l¹i kh«ng n©ng cao ®îc n¨ng suÊt , kh«ng
ph¸t huy ®îc tÝnh s¸ng t¹o , tinh thÇn phÊn ®Êu , ý thøc tr¸ch nhiÖm cña nh©n
viªn .
Khi nghiªn cøu ®Ò tµi “ KÝch thÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi ngêi
lao ®éng th«ng qua viÖc tr¶ l¬ng hiÖu qu¶ ” sÏ gióp sinh viªn sau khi ra trêng
cã mét khãi kiÕn thøc vÒ qu¶n lý vµ chi tr¶ tiÒn l¬ng hîp lý sao cho kÝch
thÝch ®îc ngêi lao ®éng lµm viÖc hiÖu qu¶ .
ViÖc nghiªn cøu tµi liÖu , thêi gian vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn ®Ò tµi míi
chØ nghiªn cøu ®îc viÖc tr¶ lên nh thÕ nµo ®Ó cã hiÖu qu¶ , sù kh¸c nhau gi÷a
viÖc tr¶ l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vµ viÖc tr¶ l¬ng trong c¸c doanh
nghiÖp kh¸c nhng cha nghiªn cøu ®îc t¹i sao cã sù kh¸c nhau ®ã . Chqa
nghiªn cøu s©u vµo sù tr¶ l¬ng trong tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp rÊt mong
b¹n ®äc th«ng c¶m .
20
- Xem thêm -
.DOC 
23 
73 
83 
