Tài liệu Ung dung so do doan thang de giai cac bai toan don lop 2

Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 I. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: 1- Ñaët vaán ñeà: GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH PHAÀN MÔÛ ÑAÀU Moãi moân hoïc trong chöông trình giaûng daïy ôû baäc tieåu hoïc ñeàu goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån nhöõng cô sôû ban ñaàu raát quan troïng cuûa nhaân caùch con ngöôøi môùi, toaøn dieän, vöøa hoàng vöøa chuyeân. Cuøng vôùi moân Tieáng Vieät, moân Toaùn coù moät vò trí raát quan troïng. Noäi dung kieán thöùc qua töøng tieát hoïc, lôùp hoïc vöøa laø caùi ñích caàn ñaït vöøa laø coâng cuï, phöông tieän ñeå hoïc sinh coù theå tieáp thu toát caùc noäi dung kieán thöùc cuûa tieát hoïc, lôùp hoïc sau. Moân Toaùn vôùi tính chaát tröøu töôïng hoùa cao, neân beân caïnh vieäc reøn luyeän khaû naêng tính toaùn, noù coøn giuùp hoïc cho hoïc sinh phaùt trieån naêng löïc tö duy. Vôùi caùc thao taùc so saùnh, phaân tích, toång hôïp… ñeå tìm daáu hieäu baûn chaát cuûa söï vaät, hieän töôïng, seõ giuùp cho tö duy cuûa hoïc sinh nhanh nheïn hôn, linh hoaït hôn. Treû seõ deã daøng tieáp caän caùc lónh vöïc khoa hoïc kæ thuaät. Deã daøng giaûi quyeát caùc vaán ñeà trong caùc moân hoïc cuõng nhö trong caùc moái quan heä giao tieáp vôùi xaõ hoäi. Naêm hoïc 2003 – 2004, Boä Giaùo Duïc cho tieán haønh thay saùch giaùo khoa lôùp 2. Noäi dung daïy hoïc toaùn coù nhieàu thay ñoåi. Noåi baäc laø caùc soá ñöôïc môû roäng ñeán phaïm vi 1000. Boå sung theâm pheùp nhaân, pheùp chia, baûng nhaân, baûng chia (trong phaïm vi 2,3,4,5). Veà giaûi toaùn ñöôïc giaûm ñi veà “soá löôïng” caùc daïng baøi , khoâng hoïc toaùn hôïp, chæ hoïc hai daïng toaùn ñôn “nhieàu hôn”, “ít hôn”. Nhöng naâng cao veà “chaát”. Hoïc sinh ñöôïc taêng cöôøng hoïc phöông phaùp giaûi toaùn (caùch tìm hieåu ñeà baøi, caùch giaûi quyeát vaán ñeà vaø caùch trình baøy baøi giaûi…). Ñoái vôùi hoïc sinh lôùp Hai (ñoä tuoåi töø 7 ñeán 9 tuoåi), khaû naêng ngoân ngöõ coøn haïn cheá. Tö duy cuûa caùc em coøn mang tính cuï theå. Caùc thao taùc tö duy coøn döïa vaøo ñoà vaät, hieän töôïng thöïc taïi. Trong khi ñoù caùc kieán thöùc cuûa moân Toaùn laïi coù tính tröøu töôïng vaø khaùi quaùt cao, cho neân caàn söû duïng phöông tieän vaø tröïc quan ñeå giuùp hoïc sinh coù choã döïa cho hoaït ñoäng tö duy. ÔÛ lôùp Hai, caùc baøi toaùn mang tính chaát raát ñôn giaûn. Caùc döõ kieän vaø ñieàu kieän cuûa chuùng ñeàu coù theå dieãn ñaït baèng sô ñoà ñoaïn thaúng. 1 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH Thoâng qua vieäc toùm taét ñeà toaùn baèng sô ñoà ñoaïn thaúng seõ giuùp cho caùc em deã daøng tìm thaáy moái quan heä giöõa caùi ñaõ cho vaø caùi caàn tìm. Vì theá söû duïng phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng ñeå giaûi toaùn ñôn cho hoïc sinh lôùp Hai. Vôùi lí do treân cho neân toâi choïn ñeà taøi: “ÖÙng duïng sô ñoà ñoaïn thaúng ñeå giaûi caùc baøi toaùn ñôn lôùp Hai”. 2)- Muïc ñích ñeà taøi Tìm hieåu cô sôû lí luaän cuûa vieäc duøng phöông phaùp Sô ñoà ñoaïn thaúng trong vieäc giaûi toaùn cho hoïc sinh lôùp Hai. Tìm hieåu thöïc traïng cuûa vieäc daïy caùc baøi toaùn ñôn baèng phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng. Söï vaän duïng caùc phöông phaùp giaûng daïy cuûa giaùo vieân vaø söï tieáp thu baøi cuûa hoïc sinh. Treân cô sôû ñoù, phaân tích ruùt ra kinh nghieäm veà caùc maët öu ñieåm cuõng nhö haïn cheá trong vieäc giaûi toaùn cho hoïc sinh lôùp Hai. Cuoái cuøng ñeà xuaát phöông phaùp daïy giaûi toaùn baèng phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng cho hoïc sinh lôùp Hai. II. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI: Ñeå thöïc hieän ñeà taøi naøy,toâi ñaõ söû duïng caùc phöông phaùp sau: Phöông phaùp nghieân cöùu, lí luaän: Tham khaûo caùc taøi lieäu coù lieân quan ñeán vieäc giaûi toaùn cho hoïc sinh lôùp Hai. Phöông phaùp quan saùt: Tieán haønh döï giôø ñeå quan saùt caùch daïy cuûa giaùo vieân vaø khaû naêng tieáp thu baøi cuûa hoïc sinh. Phöông phaùp toång keát kinh nghieäm: Töø nhöõng tri thöùc tích luõy trong khi nghieân cöùu lí luaän, ñieàu tra thöïc traïng. Toâi toång keát ñuùt ruùt kinh nghieäm cho baûn thaân mình. Phöông phaùp thöïc nghieäm: Tìm hieåu khaû naêng öùng duïng cuûa nhöõng vaán ñeà ñaõ ñeà xuaát. III. SÔ LÖÔÏC VEÀ LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA ÑEÀ TAØI: Daïy giaûi toaùn coù lôøi vaên coù vò trí raát quan troïng ñaët bieät vaø chieám khoaûng thôøi gian töông ñoái lôùn trong nhieàu tieát hoïc cuõng nhö trong toaøn boä chöông trình moân Toaùn. 2 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH Trong thöïc tieãn, nhieàu giaùo vieân do trình ñoä coøn haïn heïp, khi tieán haønh daïy chöa naém vöõng muïc ñích, yeâu caàu baøi daïy, chöa hieåu ñöôïc söï khoù khaên veà ngoân ngöõ vaø khaû naêng tö duy cuûa hoïc sinh neân keát quaû giaûng daïy chöa ñaït keát quaû cao. Baûn thaân toâi laø giaùo vieân phuï traùch lôùp Hai nhieàu naêm. Nhöõng naêm tröôùc, toâi cuõng coù nhieàu luùng tuùng trong phöông phaùp daïy cuûa mình. Naêm hoïc 2003 – 2004 Boä Giaùo Duïc cho tieán haønh daïy thay saùch lôùp Hai. Noäi dung daïy hoïc moân Toaùn ñöôïc ñoåi môùi. Toâi thaät quan taâm ñeán vieäc giaûi toaùn coù lôøi vaên cho hoïc sinh lôùp Hai. Nay nhôø nhöõng kieán thöùc ñöôïc trang bò sau khi hoïc lôùp Cöû nhaân Tieåu hoïc, baûn thaân toâi thaáy ñöôïc vai troø quan troïng cuûa phöông phaùp Sô ñoà ñoaïn thaúng trong vieäc giaûi toaùn cho hoïc sinh lôùp Hai. Neân toâi choïn ñeà taøi naøy ñeå nghieân cöùu vaø vaän duïng, nhaèm naâng cao tay ngheà cho chính baûn thaân mình. Vaø ñeà taøi naøy chính thöùc ñöôïc nghieân cöùu vaø vaän duïng vaøo naêm hoïc 2005 – 2006. IV. TOÙM TAÉT NOÄI DUNG ÑEÀ TAØI: Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø phaàn keát luaän, noäi dung ñeà taøi goàm 4 phaàn: 1. Nghieân cöùu lí luaän: )Caùc phöông phaùp giaûi toaùn thöôøng duøng ôû tieåu hoïc (teân goïi, öùng duïng cuûa phöông phaùp ñoù) )ÖÙng duïng cuûa phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng ñeå giaûi toaùn ñôn ôû lôùp Hai. )Theá naøo laø phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng. )YÙ nghóa cuûa vieäc duøng sô ñoà ñoaïn thaúng trong vieäc giaûi toaùn cho hoïc sinh lôùp Hai. )Bieän phaùp giaûi toaùn baèng sô ñoà ñoaïn thaúng. )Caùc daïng toaùn ñôn coù theå söû duïng phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng ôû lôùp Hai. 2. Ñieàu tra thöïc traïng: Phöông phaùp giaûng daïy cuûa giaùo vieân trong thöïc tieãn. Söï lónh hoäi tri thöùc cuûa hoïc sinh. 3. Ghi nhaän nhöõng ñeà xuaát. 4. Thöïc nghieäm. V. MOÄT SOÁ KEÁT QUAÛ ÑAÏT ÑÖÔÏC TRONG ÑEÀ TAØI: 3 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH Qua nghieân cöùu taøi lieäu vaø ñieàu tra thöïc traïng; ñeà taøi ñaõ neâu leân ñöôïc vai troø cuûa phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng trong vieäc daïy caùc baøi toaùn ñôn ôû lôùp Hai. Ghi nhaän nhöõng maët öu vaø haïn cheá trong thöïc tieãn giaûng daïy cuûa giaùo vieân. Töø ñoù ruùt ra ñöôïc nhöõng kinh nghieäm giuùp cho vieäc giaûi toaùn ôû lôùp Hai ñaït keát quaû cao hôn. VI. TRIEÅN VOÏNG NGHIEÂN CÖÙU SAU ÑEÀ TAØI: Nghieân cöùu tìm hieåu veà phöông phaùp Sô ñoà ñoaïn thaúng trong vieäc giaûi caùc baøi toaùn hôïp ôû caùclôùp 3, 4, 5. 4 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH PHAÀN NOÄI DUNG CHÖÔNG I: NGHIEÂN CÖÙU LÍ LUAÄN I. Caùc phöông phaùp giaûi toaùn thöôøng duøng trong ôû baäc Tieåu hoïc: Giaûi toaùn noùi chung vaø giaûi toaùn ôû tieåu hoïc noùi rieâng laø moät hoaït ñoäng quan troïng ôû tieåu hoïc noùi rieâng laø moät hoaït ñoäng quan troïng trong quaù trình daïy vaø hoïc toaùn. Vieäc giaûi toaùn giuùp hoïc sinh cuõng coá, vaän duïng hieåu saâu saéc caùc kieán thöùc veà soá hoïc, veà ño löôøng caùc yeáu toá ñaïi soá, caùc yeáu toá hình hoïc ñaõ ñöôïc hoïc trong moân toaùn Tieåu hoïc. Hôn theá nöõa phaàn lôùn caùc bieåu töôïng, khaùi nieäm, quy taéc caùc tính chaát toaùn hoïc ñeàu ñöôïc hoïc sinh tieáp thu qua con ñöôøng giaûi toaùn. Moãi ñeà toaùn laø moät böùc tranh nhoû veà cuoäc soáng. Quaù trình giaûi toaùn giuùp hoïc sinh reøn khaû naêng quan saùt giaûi quyeát caùc hieän töôïng cuûa cuoäc soáng qua con maét toaùn hoïc cuûa mình. Ñoàng thôøi giuùp phaùt trieån trí thoâng minh, oùc saùng taïo, thoùi quen laøm vieäc moät caùch khoa hoïc. Giaûi toaùn laø caùch raát toát ñeå reøn luyeän tính kieân trì, vöôït khoù, caån thaän. Khi giaûi toaùn chuùng ta caàn quan taâm ñeán hai vaán ñeà lôùn sau: ) Nhaän daïng ñeà toaùn. ) Löïa choïn phöông phaùp giaûi cho thích hôïp. Thöïc haønh giaûi toaùn laø reøn luyeän kó naêng cho hai hoaït ñoäng treân. ÔÛ tieåu hoïc coù 16 phöông phaùp giaûi toaùn khaùc nhau. Tuy vaäy caùc phöông phaùp maø giaùo vieân thöôøng duøng ñeå giaûi caùc baøi toaùn ñaïi traø trong saùch giaùo khoa tieåu hoïc laø: Phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng: ÖÙng duïng cuûa phöông phaùp naøy ñöôïc duøng ñeå: Giaûi caùc baøi toaùn hôïp töø lôùp 3 ñeán lôùp 5. Giaûi caùc baøi toaùn coù lôøi vaên ñieån hình (ôû lôùp 4, 5), hoaëc toaùn trung bình coäng ôû lôùp 4,5. Phöông phaùp ruùt veà ñôn vò – phöông phaùp tæ soá: ÖÙng duïng cuûa phöông phaùp naøy ñeå giaûi nhöõng baøi toaùn veà ñaïi löôïng tæ leä thuaän, ñaïi löôïng tæ leä nghòch (lôùp 5). Phöông phaùp chia tæ leä: 5 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH Phöông phaùp naøy duøng ñeå giaûi caùc baøi toaùn veà caáu taïo soá töï nhieân (lôùp 4, 5). Giaûi toaùn veà caáu taïo soá thaäp phaân (lôùp 5). Giaûi toaùn coù noäi dung hình hoïc (lôùp 3, 4, 5). Giaûi toaùn veà chuyeån ñoäng ñeàu (lôùp 5). Phöông phaùp thöû choïn: Phöông phaùp naøy duøng ñeå giaûi caùc baøi toaùn veà tìm moät soá khi soá ñoù ñoàng thôøi thoûa maûn moä soá ñieàu kieän cho tröôùc (lôùp 3 ñeán lôùp 5). Phöông phaùp thay theá: Phöông phaùp naøy duøng ñeå giaûi caùc baøi toaùn veà tìm hai soá khi bieát toång vaø hieäu cuûa hai soá ñoù (lôùp 4). Phöông phaùp duøng chöõ thay soá: Phöông phaùp naøy duøng ñeå tìm thaønh phaàn chöa bieát cuûa pheùp tính (lôùp 1, 2, 3, 4, 5). Tìm soá chöa bieát trong 1 daõy tính (lôùp 4, 5). II. Theá naøo laø phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng: Phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng laø moät phöông phaùp giaûi toaùn ôû tieåu hoïc. Trong ñoù, moái quan heä giöõa caùc ñaïi löôïng ñaõ cho vaø ñaïi löôïng phaûi tìm trong baøi toaùn ñöôïc bieåu dieãn bôûi caùc ñoaïn thaúng. Vieäc löïa choïn ñoä daøi cuûa caùc ñoaïn thaúng ñeå bieåu dieãn caùc ñaïi löôïng vaø saép thöù töï cuûa caùc ñoaïn thaúng trong sô ñoà hôïp lí seõ giuùp cho hoïc sinh tìm ñöôïc lôøi giaûi moät caùch töôøng minh. Phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng duøng ñeå giaûi nhieàu daïng toaùn khaùc nhau. Chaúng haïn: Caùc baøi toaùn ñôn, caùc baøi toaùn hôïp vaø moät soá daïng toaùn coù lôøi vaên ñieån hình. III. YÙ nghóa cuûa vieäc duøng sô ñoà ñoaïn thaúng trong vieäc daïy giaûi toaùn cho hoïc sinh lôùp Hai: Moät trong caùc phöông phaùp giaûi toaùn ôû baäc Tieåu hoïc thöôøng duøng laø “Sô ñoà ñoaïn thaúng”. Thoâng qua sô ñoà ñoaïn thaúng, moái quan heä giöõa caùc ñaïi löôïng ñaõ cho vaø ñaïi löôïng caàn phaûi tìm trong baøi toaùn ñöôïc bieåu thò moät caùch töôøng minh. Vieäc duøng sô ñoà ñoaïn thaúng trong daïy giaûi toaùn ôû lôùp Hai coù moät yù nghóa quan troïng. Do khaû naêng ngoân ngöõ cuõng nhö tö duy cuûa caùc em coøn coù 6 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH nhieàu haïn cheá. Neân vieäc duøng sô ñoà ñoaïn thaúng ñeå toùm taét baøi toaùn, seõ giuùp cho hoïc sinh deã naém ñöôïc yeâu caàu cuûa baøi, töø ñoù xaùc ñònh ñöôïc caùch giaûi vaø choïn pheùp tính thích hôïp. Sô ñoà ñoaïn thaúng vöøa mang tính “tröøu töôïng” vöøa mang tính “cuï theå”. Giai ñoaïn ñaàu, khi hoïc sinh môùi laøm quen vôùi caùc ñoaïn thaúng duøng ñeå minh hoïa cho soá löôïng caùc vaät neâu trong ñeà toaùn thì sô ñoà ñoaïn thaúng mang tính tröøu töôïng. Khi hoïc sinh ñaõ quen duøng sô ñoà ñoaïn thaúng ñeå toùm taét ñeà toaùn, coù khaû naêng öôùc löôïng caùc ñoä daøi cuaû caùc ñoaïn thaúng sao cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa baøi thì sô ñoà ñoaïn thaúng trôû thaønh caùi “cuï theå” laøm choã döïa cho hoïc sinh tìm ra moái quan heä cuûa caùc döõ kieän trong baøi toaùn. Töø ñoù coù caùch giaûi thích hôïp vaø tìm ñöôïc lôøi giaûi moät caùch töôøng minh. IV. Bieän phaùp daïy giaûi toaùn coù lôøi vaên baèng sô ñoà ñoaïn thaúng: 4.1. Theá naøo laø baøi toaùn ñôn ? Baøi toaùn ñôn laø nhöõng baøi toaùn khi giaûi chæ duøng moät böôùc tính (hay coøn goïi laø moät pheùp tính). 4.2. Bieän phaùp daïy giaûi caùc baøi toaùn ñôn baèng sô ñoà ñoaïn thaúng: Ñeå reøn luyeän kó naêng giaûi toaùn cho hoïc sinh, ta caàn giuùp cho aùc em naém vöõng quy trình giaûi toaùn qua caùc böôùc: ) Tìm hieåu baøi toaùn. ) Toùm taét baøi toaùn. ) Phaân tích baøi toaùn ñeå tìm ra caùch giaûi. ) Giaûi baøi toaùn vaø thöû laïi caùc keát quaû. a) Tìm hieåu ñeà toaùn. Ñeå giuùp hoïc sinh tìm hieåu ñeà toaùn, ta coù theå cho hoïc sinh ñoïc thaàm hoaëc ñoïc thaønh tieáng roài nhaéc laïi noäi dung ñeà toaùn baèng ngoân ngöõ vaø caùch dieãn ñaït cuûa mình. Qua tìm hieåu ñeà toaùn, caàn giuùp cho hoïc sinh nhaän bieát ñöôïc nhöõng döõ kieän maø ñeà toaùn “ñaõ cho” vaø caùi maø ñeà toaùn ñaõ yeâu caàu “phaûi tìm” cuõng nhö moái quan heä giöõa chuùng. 7 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH Caàn löu yù cho hoïc sinh quan taâm ñeán moät soá “töø khoùa” nhö “theâm”, “bôùt”, “nhieàu hôn”, “ít hôn”… ñeå ñònh höôùng moái quan heä giöõa “soá lôùn” vaø “soá beù” giöõa caùi “ñaõ cho” vaø caùi “caàn tìm”. b) Toùm taét ñeà toaùn Toùm taét ñeà toaùn laø böôùc chuaån bò cho hoïc sinh xaây döïng keá hoaïch baøi giaûi. Giaùo vieân caàn giuùp cho hoïc sinh gaït boû ñi taát caû nhöõng gì laø thöù yeáu, laët vaët trong ñeà toaùn, ñeå taäp trung vaøo nhöõng choã chính yeáu, tìm caùch bieåu thò noäi dung baøi toaùn moät caùch coâ ñoïng, baèng ngoân ngöõ, moâ hình hay sô ñoà… Duøng sô ñoà ñoaïn thaúng raát phuø hôïp vôùi hoïc sinh lôùp Hai. Giuùp caùc em deã hình dung moái quan heä cuûa caùc döõ kieän trong ñeà toaùn. Töø ñoù choïn ñöôïc pheùp tính moät caùch chính xaùc, khoâng nhaàm laãn. c) Phaân tích baøi toaùn ñeå tìm caùch giaûi Döïa vaøo sô ñoà ñoaïn thaúng vaø baèng heä thoáng caâu hoûi gôïi môû, giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh tìm caùch giaûi. ) Baøi toaùn yeâu caàu chuùng ta tìm gì ? ) Moái quan heä giöõa caùi “caàn tìm” vaø caùi “ñaõ cho” nhö theá naøo ? ) Ñeå tìm ñöôïc caùi “caàn tìm” caùc em caàn thöïc hieän pheùp tính gì ? ) Muoán ghi ñöôïc caâu lôøi giaûi caùc em caàn döïa vaøo ñaâu ? d) Giaûi toaùn vaø thöû laïi keát quaû Qua vieäc phaân tích baøi toaùn, hoïc sinh xaùc ñònh ñöôïc caùch giaûi, choïn pheùp tính thích hôïp vaø trình baøy baøi giaûi. Caùc baøi toaùn ôû lôùp Hai chæ laø toaùn ñôn, thöïc hieän baèng moät pheùp tính neân caùch trình baøy baøy baøi giaûi goàm 3 phaàn: ) Ghi caâu lôøi giaûi (chöõ ñaàu caâu vieát hoa, cuoái caâu duøng daáu chaám hai chaám). ) Ghi pheùp tính (ñôn vò, pheùp tính ñaët trong daáu ngoaëc ñôn). ) Ghi ñaùp soá (trình baøy luøi vaøo, ñôn vò khoâng ñaët trong daáu ngoaëc ñôn). Sau khi tìm ñöôïc ñaùp soá, ta caàn chuù yù hoïc sinh töï kieåm tra laïi baøi giaûi cuûa mình. Caàn naém laïi caùc döõ kieän vaø yeâu caàu cuûa baøi. Soaùt laïi vieäc choïn vaø thöïc hieän pheùp tính, caùch trình baøy baøi giaûi, caùch ghi ñôn vò. Xaùc ñònh phöông phaùp giaûi ngöôïc töø caâu hoûi leân. 8 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH V. Caùc daïng toaùn ñôn coù theå söû duïng phöông phaùp sô ñoà ñoaïn thaúng ôû lôùp Hai. Haàu heát caùc baøi toaùn ñôn ôû lôùp Hai ñeàu coù theå duøng sô ñoà ñoaïn thaúng ñeå höôùng daãn hoïc sinh tìm caùch giaûi. Trong ñoù toâi chia laøm caùc nhoùm sau: a) Baøi toaùn ñôn giaûi baèng moät pheùp tính coäng: Bao goàm caùc daïng sau: ) Baøi toaùn “Tìm toång cuûa hai soá” ) Baøi toaùn “Theâm moät soá ñôn vò vaøo moät soá” ) Baøi toaùn “Nhieàu hôn moät soá ñôn vò”  Vôùi daïng toaùn: “Tìm toång cuûa hai soá” vaø daïng “Theâm moät soá ñôn vò vaøo moät soá”, caùc em ñaõ ñöôïc hoïc ôû lôùp Moät. Vaø xuaát hieän moät soá chöông trình Toaùn lôùp Hai nhaèm muïc ñích cuûng coá yù nghóa pheùp tính coäng vaø reøn kó naêng thöïc hieän pheùp tính coäng theo caùc voøng soá ñaõ ñöôïc môû roäng.  Coøn daïng toaùn “Nhieàu hôn moät soá ñôn vò”. Ñaây laø daïng toaùn môùi caùc em môùi ñöôïc hoïc ôû chöông trình toaùn lôùp Hai.  Caùc baøi taäp daïng naøy coù raát nhieàu trong saùch giaùo khoa. Vôùi daïng “nhieàu hôn”, löu yù töø “nhieàu hôn” trong caùc vaên caûnh khaùc nhau thì noù thöôøng bò thay ñoåi ñi moät chuùt. Chaúng haïn nhö:  Khi noùi veà chieàu daøi (cao) ta duøng töø daøi hôn (cao hôn).  Khi noùi veà khoái löôïng ta duøng töø naëng hôn.  Khi noùi veà tuoåi taùc ta chæ duøng töø hôn.  Khi noùi veà thôøi gian ta chæ duøng töø laâu hôn (muoän hôn) . . .  MAÃU 1: TÌM SOÁ NHIEÀU HÔN Sô ñoà coù daïng: ... ... ... ... ? 9 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH Ví duï 1: (Baøi 2 trang24 SGK Toaùn Hai) Nam coù 10 vieân bi, Baûo coù nhieàu hôn Nam 5 vieân bi. Hoûi Baûo coù bao nhieâu vieân bi? Höôùng daãn:  Hoïc sinh ñoïc ñeà.  Ñeà cho bieát gì? Hoûi gì? Cho bieát: Nam coù: 10 vieân bi Baûo coù nhieàu hôn Nam: 5 vieân bi. Hoûi : Baûo coù: ? Bi Nhieàu hôn 5 vieân bi nghóa laø nhö theá naøo? Nhieàu hôn 5 vieân bi nghóa laø baèng aáy (10 vieân bi) roài theâm 5 vieân bi nöõa. Löu yù: (Khi veõ sô ñoà)  Ñoä daøi cuûa caùc ñoaïn thaúng töông baèng nhau töông öùng vôùi caùc oâ trong vôû.  Ñieåm ñaàu cuûa hai ñoaïn thaúng phaûi naèm baèng nhau.  Neáu soá quaù lôùn thì giaùo vieân giuùp hoïc sinh ruùt ra tæ leä.  Chuù yù caùch ghi soá, caùch ñaët daáu hoûi treân sô ñoà.  Veõ sô ñoà ñoaïn thaúng döïa vaøo ñeà baøi: 10 vieân bi Nam 5 vieân bi Baûo ? vieân bi Döïa vaøo sô ñoà caùc em seõ deã daøng thaáy: Baûo coù: 10 + 5 = 15 (vieân bi)  Caùch trình baøy baøi giaûi: Baøi giaûi Soá vieân bi Baûo coù laø: 10 + 5 = 15 (vieân bi) Ñaùp soá: 15 vieân bi 10 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH Giaùo vieân caàn khaùi quaùt leân cho hoïc sinh nhaän daïng veà “Baøi toaùn nhieàu hôn”:  Bieát soá beù  Bieát phaàn “nhieàu hôn”  Tìm soá lôùn Soá lôùn = Soá beù + phaàn “nhieàu hôn” cuûa soá lôùn so vôùi soá beù.  MAÃU 2: “TÌM TOÅNG CUÛA HAI SOÁ” VAØ DAÏNG THEÂM MOÄT SOÁ ÑÔN VÒ VAØO MOÄT SOÁ. Sô ñoà coù daïng: ... ... ? ... . .. ... ... ... Ví duï 1: (Baøi 4 trang 6) Trong thö vieän coù 25 hoïc sinh trai vaø 32 hoïc sinh gaùi. Hoûi coù taát ccaû bao nhieâu hoïc sinh ñang ôû trong thö vieän? Höôùng daãn:  Hoïc sinh ñoïc ñeà.  Ñeà cho bieát gì? Hoûi gì? Bieát: Coù: 25 hoïc sinh trai. Coù: 32 hoïc sinh gaùi. Hoûi: Coù taát caû: ? hoïc sinh.  Veõ sô ñoà ñoaïn thaúng döïa vaøo ñeà baøi. 11 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH 25 hoïc sinh Hoïc sinh trai ? hoc sinh Hoïc sinh gaùi 32 hoc sinh Qua sô ñoà giuùp hoïc sinh nhaän thaáy: Soá hoïc sinh ñang ôû trong thö vieän goàm hai boä phaän: trai vaø gaùi. Ta tìm toång cuûa hai bôï phaän naøy baèng moät pheeùp coäng (Töùc laø soá hoïc sinh ñang ôû trong thö vieän baèng soá hoïc sinh trai vaø soá hoïc sinh gaùi ôû trong thö vieän goäp laïi).  Caùch trình baøy baøi giaûi: Baøi giaûi Soá hoïc sinh ñang ôû trong thö vieän coù taát ca laø: 25 + 32 = 57 (hoïc sinh) Ñaùp soá: 57 hoïc sinh Löu yù: Vôùi caâu lôøi giaûi treân coù theå thay baèng moät trong caùc caâu lôøi giaûi sau:  Soá hoïc sinh coù taát caû laø.  Trong thö vieän coù taát caû laø.  Taát caû soá hoïc sinh ñang coù trong thö vieän laø. Ví duï 2: (Baøi 4/15 ) Trong vöôøn coù 9 caây taùo,meï troàng theâm 6 caây taùo nöõa. Hoûi trong vöôøn coù taát caû bao nhieâu caây taùo? Höôùng daãn:  Hoïc sinh ñoïc ñeà toaùn.  Ñeà cho bieát gì? Hoûi gì? Bieát: Coù: 9 caây taùo Troàng theâm: 6caây taùo Hoûi: Coù taát caû: ? caây taùo  Veõ toùm taét baèng sô ñoà ñoaïn thaúng döïa vaøo ñeà baøi. 6 caây taùo 9 caây taùo Caây taùo ? caây taùo 12 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH  Qua sô ñoà toùm taét, giuùp caùc em deã nhaän thaáy: Coäng 9 caây taùo ñaõ coù vôùi 6 caây taùo môùi troàng theâm, ta ñöôïc soá caây taùo coù taát caû.  Caùch trình baøy: Baøi giaûi Soá caây taùo trong vöôøn coù taát caû laø: 9 + 6 = 15 (caây) Ñaùp soá: 15 caây taùo b) Caùc baøi toaùn ñôn giaûi baèng pheùp tính tröø: Bao goàm caùc daïng:  Daïng “Ít hôn moät soá ñôn vò”  Daïng “Tìm soá haïng chöa bieát”  Daïng “Tìm soá tröø”  Daïng “Bôùt ñi moät soá ñôn vò coù ôû moät soá” Trong caùc öùng duïng toaùn lieân quan ñeán pheùp tröø vuøa neâu; daïng “Bôùt ñi moät soá ñôn vò”,caùc em ñaõ ñöôïc hoïc ôû lôùp Moät. Vaø daïng toaùn naøy thöôøng gaëp raát nhieàu trong chöông trình Toaùn lôùp Hai. Caùc daïng toaùn coøn laïi: Daïng “Tìm soá haïng chöa bieát”, daïng “tìm soá tröø”, daïng “ít hôn moät soá ñôn vò” laø daïng toaùn môùi; caùc em ñöôïc hoïc ôû chöông trình toaùn lôùp Hai. Ñaëc bieät: Vôùi daïng toaùn “Ít hôn moät soá ñôn vò”. Caùc baøi toaùn daïng naøy coù nhieàu trong SGK. Löu yù: duøng trong caùc vaên caûnh khaùc nhau thì töø “ít hôn” cuõng bò thay ñoåi moät tí. Ví duï:  Khi noùi veà khoái löôïng ta duøng töø “nheï hôn”.  Khi noùi veà chieàu daøi (cao) ta duøng töø ngaén ( thaáp) hôn.  Khi noùi veà tuoåi taùc vaø ña soá caùc tröôøng hôïp khaùc ta coù theå duøng töø “keùm” thay cho töø ít hôn... Ta coù theå toùm taét caùc baøi toaùn lieân quan ñeán pheùp tröø theo caùc maãu sau: 13 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH MAÃU 1: TÌM SOÁ ÍT HÔN Sô ñoà coù daïng: ... ... ... ... ? Ví duï: (Baøi 3 trang 30 ) Lôùp 2A coù 15 hoïc sinh gaùi. Soá hoïc trai ít hôn soá hoïc sinh gaùi 3 baïn. Hoûi lôùp 2A coù bao nhieâu hoïc sinh trai? Höôùng daãn:  Hoïc sinh ñoïc ñeà.  Ñeà cho bieát gì? Hoûi gì? Bieát: Gaùi: 15 hoïc sinh Trai ít hôn gaùi: 3 hoïc sinh Hoûi: Trai: ? hoïc sinh Veõ sô ñoà toùm taét 15 hoïc sinh Gaùi 3 hoïc sinh Trai ? hoïc sinh Qua sô ñoà toùm taét giuùp hoïc sinh deã daøng nhaän thaáy: Ít hôn 3 hoïc sinh nghóa laø baèng aáy (15 hoïc sinh) roài bôùt ñi 3 hoïc sinh. Nhö vaäy soá hoïc sinh trai laø: 15 – 3 = 12 (hoïc sinh)  Caùch trình baøy nhö sau: Baøi giaûi Soá hoïc sinh trai lôùp 2A coù laø: 15 – 3 =12 (hoïc sinh) Ñaùp soá: 12 hoïc sinh 14 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH Giaùo vieân caàn khaùi quaùt leân, giuùp hoïc sinh nhaän daïng veà: “Baøi toaùn ít hôn”  Bieát soá lôùn .  Bieát phaàn “ít hôn” cuûa soá beù so vôùi soá lôùn.  Tìm soá beù. Soá beù = soá lôùn – phaàn “ít hôn cuûa soá beù so vôùi soá lôùn” MAÃU    2: Tìm soá haïng chöa bieát Tìm soá tröø. Bôùt ñi moät soá ñôn vò. Sô ñoà coù daïng: ... ... ... ... ? Ví duï 1: (Baøi 3/72 ) Moät beán xe coù 35 oâ toâ, sau khi moät soá oâ toâ rôøi beán, trong beán coøn laïi 10 oâ toâ. Hoûi coù bao nhieâu oâ toâ ñaõ rôøi beán? Höôùng daãn:  Hoïc sinh ñoïc ñeà.  Ñeà cho bieát gì? Hoûi gì? Bieát: Beán xe coù: 35 oâ toâ Coøn laïi: 10 oâ toâ Hoûi: Rôøi beán: ? oâ toâ Veõ toùm taét baèng sô ñoà ñoaïn thaúng. 35 oâ toâ 10 oâ toâ ? oâ toâ 15 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH  Qua sô ñoà toùm taét giuùp hoïc sinh deã nhaän thaáy: 35 oâ toâ goàm coù 10 oâ toâ ñaõ rôøi beán. Vaäy tìm soá oâ toâ ñaõ rôøi beán ta laáy 35 oâ toï tröø ñi 10 oâ toâ.  Caùch trình baøy: Baøi giaûi Soá oâ toâ ñaõ rôøi beán: 35 – 10 = 25 (oâ toâ) Ñaùp soá: 25 oâ toâ Ví duï 2: (Baøi 3/45 ) Moät lôùp hoïc coù 35 hoïc sinh, trong ñoù coù 20 hoïc sinh trai. Hoûi lôùp ñoù coù bao nhieâu hoïc sinh gaùi? Höôùng daãn:  Hoïc sinh ñoïc ñeà.  Ñeà cho bieát gì? Hoûi gì? Bieát: Lôùp coù: 35 hoïc sinh (trai + gaùi) Trai: 20 hoïc sinh Hoûi: Gaùi: ? hoïc sinh  Veõ toùm taét baèng sô ñoà ñoaïn thaúng. 35 hoïc sinh 20 hoïc sinh trai ? hoïc sinh gaùi  Döïa vaøo sô ñoà, hoïc sinh thaáy: Soá hoïc sinh cuûa lôùp goàm soá hoïc sinh trai vaø soá hoïc sinh gaùi. Cho neân, ta laáy taát caû soá hoïc sinh (trai vaø gaùi) tröø ñi soá hoïc trai thì coøn laïi laø soá hoïc sinh gaùi.  Caùch trình baøy: Baøi giaûi Soá hoïc sinh gaùi lôùp hoïc coù laø: 35 – 20 = 15 (hoïc sinh gaùi) Ñaùp soá: 15 hoïc sinh gaùi 16 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH Ví duï 3: (Baøi 4/60) Coâ giaùo coù 63 quyeån vôû, coâ ñaõ phaùt cho hoïc sinh 48 quyeån vôû. Hoûi coâ giaùo coøn bao nhieâu quyeån vôû? Höôùng daãn:  Hoïc sinh ñoïc ñeà.  Ñeà cho bieát gì? Hoûi gì? Bieát: Coâ giaùo coù: 63 quyeån vôû Ñaõ phaùt: 48 quyeån vôû Hoûi Coøn: ? quyeån vôû Veõ sô ñoà toùm taét döïa vaøo ñeà baøi. 63 quyeån ? quyeån 48 quyeån  Döïa vaøo sô ñoà toùm taét giuùp hoïc sinh deã nhaän thaáy: Laáy soá quyeån vôû coâ coù (63 quyeån) tröø ñi soá quyeån vôû ñaõ phaùt (48 quyeån) thì ñöôïc soá quyeån vôû coøn laïi.  Caùch trình baøy: Baøi laøm Soá quyeån vôû coâ coøn laïi laø: 63 – 48 = 15 (quyeån) Ñaùp soá: 15 quyeån vôû c) Caùc baøi toaùn ñôn giaûi baèng pheùp tính nhaân: ÔÛ lôùp hai, caùc em ñöôïc hoïc theâm pheùp toaùn môùi. Ñoù laø pheùp nhaân (trong phaïm vi 2, 3, 4, 5). Ñaây laø daïng toaùn töông ñoái khoù ñoái vôùi hoïc sinh lôùp Hai. Neân giai ñoaïn ñaàu khi môùi laøm quen vôùi pheùp tính, ta caàn cho hoïc sinh thao taùc cuï theå treân moâ hình hoaëc sô ñoà ñoaïn thaúng ñeå caùc em deã hình dung yù nghóa cuûa pheùp tính trong thöïc tieãn cuoäc soáng. 17 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH Daïng toaùn naøy, trang bò cho hoïc sinh nhöõng kó naêng caàn thieát veà thöïc haønh pheùp nhaân trong moät voøng soá môùi, hoïc sinh vaän duïng kó naêng vöøa hoïc ñeå giaûi toaùn ñôn trong voøng soá naøy. MAÃU 1: TÌM TÍCH Sô ñoà coù daïng: ... ? Ví duï: (Baøi 2/95 ) Moãi con gaø coù 2 chaân. Hoûi 6 con gaø coù bao nhieâu chaân? Höôùng daãn:  Hoïc sinh ñoïc ñeà.  Ñeà cho bieát gì? Hoûi gì? Bieát: 1 con gaø: 2 chaân Hoûi : 6 con gaø: ? chaân  Ñeå giuùp hoïc sinh tìm ñöôïc pheùp tính ñuùng. Ta coù theå cho hoïc sinh toùm taét baèng sô ñoà sau: 2 2 2 2 2 2 ? chaân  Qua sô ñoà giuùp hoïc sinh deã daøng thaáy: 6 con gaø coù: 2 + 2+2+2+2+2 =2 x 6 = 12 (chaân) (Ñaây laø pheùp coäng caùc soá haïng baèng nhau, ta chuyeån ñoåi thaønh pheùp nhaân).  Caùch trình baøy: Baøi giaûi Soá chaân cuûa 6 con gaø laø: 2 x 6 = 12 (chaân) Ñaùp soá: 12 chaân 18 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH d) Caùc baøi toaùn nhaân giaûi baèng moät pheùp chia: Ngoaøi pheùp nhaân ra, ôû lôùp Hai, hoïc sinh coøn ñöôïc hoïc moät pheùp tính môùi nöõa. Ñoù laø pheùp chia(trong phaïm vi 2, 3, 4, 5). Töông töï caùc baøi toaùn ñôn giaûi baèng moät pheùp tính nhaân, caùc baøi toaùn ñôn giaûi baèng moät pheùp tính chia ñöôïc chia thaønh: MAÃU 1: CHIA THAØNH PHAÀN BAÈNG NHAU ... ? Ví duï: (Baøi 3/111 ) Coù 18 laù côø chia ñeàu cho 2 toå. Hoûi moãi toå ñöôïc maáy laù côø? Höôùng daãn:  Hoïc sinh ñoïc ñeà.  Ñeà cho bieát gì? Hoûi gì? Bieát: 18 laù côø chia ñeàu cho 2 toå. Hoûi: 1 toå coù maáy laù côø? Ta coù theå cho hoïc sinh toùm taét theo sô ñoà sau: 18 laù côø ? laù côø Qua thao taùc chia ñoâi ñoaïn thaúng seõ giuùp hoïc sinh deã daøng nhaän ra soá laù côø cuûa moãi toå laø baèng nhau, ñeàu baèng 9 laù côø. Vaø pheùp tính caàn choïn laø pheùp chia cho 2. (Hoaëc höôùng daãn nhaåm: Laáy 18 laù côø laàn löôït ñaët moãi laù côø vaøo 1 toå trong 2 toå cho ñeán heát. Roài ñeám soá laù côø trong moät toå (9 laù côø)  Caùch trình baøy: Baøi giaûi Soá laù côø cuûa moãi toå laø: 18 : 2 = 9 (laù côø) Ñaùp soá: 9 laù côø 19 Tröôøng tieåu hoïc Long Traïch 2 GV: VOÕ THÒ HOÀNG HAÏNH MAÃU 2: CHIA THAØNH NHOÙM Ví duï : (Baøi 5/117) Coù 15 boâng hoa caém vaøo caùc loï, moãi loï 3 boâng hoa. Hoûi caém ñöôïc maáy loï? Höôùng daãn:  Hoïc sinh ñoïc ñeà.  Ñeà cho bieát gì? Hoûi gì? Bieát: Coù 15 boâng hoa 1 loï caém: 3 boâng hoa Hoûi: caém ? loï Coù theå toùm taét ñeà nhö sau: 15 boâng 3 boâng ? loï Qua sô ñoà höôùng daãn hoïc sinh: Moãi laàn laáy ra 3 boâng hoa trong soá 15 boâng caém vaøo 1 loï cöù nhö theá cho ñeán heát. Ñeám soá loï thaáy keát quaû laø 5 loï. Löu yù: treân sô ñoà 1 loï veõ 1 ñoaïn thaúng töông öùng 3 boâng hoa... Caùch trình baøy: Baøi giaûi Soá loï hoa laø: 15 : 3 = 5 (loï hoa) Ñaùp soá: 5 loï hoa e) Chuù yù: Ngoaøi ra coøn coù: caùc baøi toaùn lieân quan ñeán soá ño ñaïi löôïng. Nhöng caùc baøi toaùn naøy noù cuõng thuoäc vaøo moät trong caùc maãu daïng ñaõ neâu ôû treân. Khi giaûi hoïc sinh phaûi bieát vieát ñuùng kí hieäu caùc ñôn vò ño löôøng nhö ñaõ qui ñònh.  Baøi toaùn coù lieân quan ñeán ñoä daøi: Ví duï: Baøi 3/24 20