Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ ứng dụng phần mềm powerpoint, geometr và sketchpard trong dạy học phép biến hình...

Tài liệu ứng dụng phần mềm powerpoint, geometr và sketchpard trong dạy học phép biến hình trong mặt phẳng

.DOC
52
91
111

Mô tả:

Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HƯNG YÊN TRƯỜNG THPT KHOÁI CHÂU SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Người thực hiện: Đỗ Thị Quỳnh Giao Tổ: Toán – Tin Trường: THPT Khoái Châu KHOÁI CHÂU - 2011 1 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc (PPDH) truyÒn thèng ®· ®îc ®iÒu chØnh phï hîp víi nhu cÇu d¹y häc míi. Mét sè xu híng d¹y häc kh«ng truyÒn thèng còng ®· ®îc ®a vµo nhµ trêng phæ th«ng nh: D¹y häc ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò; D¹y häc ph©n hãa; D¹y häc vËn dông LÝ thuyÕt t×nh huèng ... C¸c PPDH nµy ®· vµ ®ang ®¸p øng ®îc phÇn lín nh÷ng yªu cÇu ®îc ®Æt ra. Tuy nhiªn c¸c PPDH nãi trªn vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nh Ýt kh¶ n¨ng c¸ biÖt hãa, thiÕu kiÓm tra thêng xuyªn, thiÕu ph¶n håi vµ ®iÒu chØnh kÞp thêi .... V× thÕ, viÖc ®æi míi PPDH mµ nã cã thÓ kh¾c phôc ®îc nh÷ng h¹n chÕ nµy lµ thùc sù cÇn thiÕt. §æi míi PPDH th× g¾n liÒn víi viÖc ¸p dông ph¬ng tiÖn d¹y häc. C«ng nghÖ th«ng tin, víi t c¸ch lµ mòi nhän khoa häc c«ng nghÖ cña thêi ®¹i, tÊt yÕu sÏ gãp phÇn ®æi míi s©u s¾c tíi PPDH nãi chung vµ PPDH m«n To¸n ë trêng trung häc phæ th«ng (THPT) nãi riªng. HiÖn nay viÖc trang bÞ kÜ thuËt hiÖn ®¹i cho c¸c cÊp häc ë ®Þa ph¬ng ®· ®îc quan t©m. ViÖc x©y dùng, øng dông c¸c phÇn mÒm d¹y häc (PMDH) nãi chung vµ c¸c phÇn mÒm øng dông trong d¹y häc To¸n nãi riªng ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn, do ®ã viÖc sö dông m¸y vi tÝnh nh mét c«ng cô d¹y häc ®· ®îc khai th¸c vµ hëng øng réng r·i. ViÖc sö dông c¸c ph¬ng tiÖn d¹y häc trong m«n To¸n níc ta cÇn ®îc ®Æt ra mét c¸ch khÈn tr¬ng cßn lµ v× néi dung ch¬ng tr×nh m«n To¸n hiÖn nay ®ßi hái sù bæ sung, hoµn thiÖn, thay ®æi ph¬ng tiÖn d¹y häc cho phï hîp. Xu thÕ chung cña PPDH m«n To¸n mµ nhiÒu níc ®· kh¼ng ®Þnh lµ ph¶i sö dông nhiÒu lo¹i h×nh ph¬ng tiÖn d¹y häc nh»m hç trî lÉn nhau, thóc ®Èy ho¹t ®éng (H§) nhËn thøc tÝch cùc cña häc sinh (HS), gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y häc m«n To¸n. Thùc tr¹ng d¹y häc ë nhµ trêng THPT níc ta theo s¸ch gi¸o khoa (SGK) hiÖn t¹i cho thÊy HS thêng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, ch¼ng h¹n trong phÇn h×nh häc líp 11 ch¬ng c¸c phÐp biÕn h×nh trong mÆt ph¼ng, khã kh¨n ®ã do cã nhiÒu nguyªn nh©n nh : VÏ h×nh thiÕu chÝnh x¸c, quan s¸t c¸c h×nh ¶nh bÊt ®éng dÉn ®Õn gÆp khã kh¨n trong t×m c¸c mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ®èi tîng trong h×nh ... TruyÒn thô néi dung nµy hiÖn nay cha thËt hîp lÝ. Do vËy viÖc thiÕt kÕ c¸c Bµi gi¶ng cã sö dông c¸c ph¬ng tiÖn nh m¸y tÝnh vµ c¸c PMDH hç trî vµo qu¸ tr×nh d¹y häc lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ phï hîp víi xu thÕ ®æi míi PPDH hiÖn nay ë trêng phæ th«ng, gãp phÇn n©ng cao 2 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao n©ng cao chÊt lîng d¹y häc m«n to¸n ë trêng THPT. Tõ nhËn thøc Êy, chóng t«i chän ®Ò tµi nghiªn cøu lµ: øng dông phÇn mÒm Powerpoint vµ Geometer’s Sketchpad trong d¹y häc phÐp biÕn h×nh trong mÆt ph¼ng. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu S¸ng kiÕn khai th¸c mét sè øng dông cña phÇn mÒm PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad vµo viÖc thiÕt kÕ mét sè Bµi gi¶ng nh»m tÝch cùc ho¸ H§ häc tËp cña HS, n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc m«n To¸n . 3. NhiÖm vô nghiªn cøu 3.1. ThiÕt kÕ mét sè Bµi gi¶ng vÒ néi dung c¸c phÐp biÕn h×nh trong mÆt ph¼ng víi øng dông cña hai phÇn mÒm nãi trªn 3.2. TiÕn hµnh thùc nghiÖm s ph¹m, kiÓm tra tÝnh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông c¸c phÇn mÒm trªn 4. Gi¶ thuyÕt khoa häc Trªn c¬ së ch¬ng tr×nh SGK nÕu thiÕt kÕ c¸c Bµi gi¶ng cã sö dông sù hç trî cña phÇn mÒm PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad mét c¸ch hîp lý th× sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y häc m«n To¸n ë trêng THPT. 5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 5.1. Nghiªn cøu lý luËn. Nghiªn cøu c¸c tµi liÖu híng dÉn sö dông phÇn mÒm PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad vµo thiÕt kÕ Bµi gi¶ng. 5.2. Quan s¸t. Dù giê, quan s¸t viÖc d¹y cña GV vµ viÖc häc cña HS vÒ c¸c phÐp biÕn h×nh trong mÆt ph¼ng. Quan s¸t c¸c giê gi¶ng m«n to¸n cã sö dông phÇn mÒm PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad. 5.3. Thùc nghiÖm s ph¹m. B»ng thùc nghiÖm s ph¹m kiÓm chøng tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông phÇn mÒn hç trî qu¸ tr×nh d¹y häc m«n to¸n. Xö lÝ c¸c sè liÖu thùc nghiÖm b»ng ph¬ng ph¸p thèng kª To¸n häc. 6. §ãng gãp cña s¸ng kiÕn 6.1. X©y dùng mét sè Bµi gi¶ng phÇn c¸c phÐp biÕn h×nh trong mÆt ph¼ng víi sù trî gióp cña PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad. 7. CÊu tróc cña S¸ng kiÕn 3 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao S¸ng kiÕn kinh nghiÖm gåm hai ch¬ng Ch¬ng 1. Khai th¸c c¸c phÇn mÒm PowerPoint vµ Geometer ’s Sketchpad vµo viÖc thiÕt kÕ bµi gi¶ng c¸c phÐp biÕn h×nh trong mÆt ph¼ng Ch¬ng 2. Thùc nghiÖm s ph¹m KÕt luËn Ch¬ng 1. Khai th¸c c¸c phÇn mÒm PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad vµo viÖc thiÕt kÕ bµi gi¶ng c¸c phÐp biÕn h×nh trong mÆt ph¼ng 1.1. Quy tr×nh thiÕt kÕ bµi gi¶ng cã sö dông trî gióp cña pmdh X¸c ®Þnh môc tiªu, néi dung kiÕn thøc cña Bµi gi¶ng vµ kh¶ n¨ng ¸p dông PMDH. Ph©n chia néi dung Bµi gi¶ng. C¸ch thÓ hiÖn cña PMDH trong phÇn kiÕn thøc ®îc sö dông. 1.1.1. X¸c ®Þnh môc tiªu, néi dung kiÕn thøc cña Bµi gi¶ng vµ kh¶ n¨ng ¸p dông PMDH §Ó thiÕt kÕ mét Bµi gi¶ng trong ®ã cã sù trî gióp cña PMDH, tríc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®îc môc tiªu, néi dung cña phÇn kiÕn thøc d¹y häc vµ xÐt xem phÇn kiÕn thøc Êy cã phï hîp víi viÖc ®a PMDH vµo hç trî hay kh«ng. Môc tiªu cña mét bµi häc lµ nh÷ng yªu cÇu mµ HS cÇn ph¶i ®¹t ®îc sau khi häc xong Bµi gi¶ng, nã cÇn ®îc cô thÓ hãa ®Ó theo ®ã, GV cã nh÷ng ®Þnh híng râ rµng, cô thÓ khi x©y dùng Bµi gi¶ng. Tríc khi x¸c ®Þnh môc tiªu cô thÓ, GV cÇn t×m hiÓu lùc häc cña HS. Ch¬ng tr×nh dù ®Þnh so¹n øng víi thêi gian lµ bao nhiªu vµ t×m hiÓu vÒ c¸c ph¬ng tiÖn d¹y häc phôc vô cho bµi häc. Ngêi so¹n Bµi gi¶ng ph¶i n¾m ®îc toµn bé néi dung kiÕn thøc sÏ ®a vµo bµi vµ nh÷ng kiÕn thøc kh¸c cã liªn quan ®Ó x©y dùng Bµi gi¶ng. §Æc biÖt, ng4 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao êi so¹n ph¶i xem bµi häc ®ã thuéc bµi g×? Ch¼ng h¹n bµi häc néi dung míi; Bµi luyÖn tËp; Bµi «n tËp hay Bµi kiÓm tra. Nh»m t×m ra híng lång ghÐp c¸c PPDH vµ sö dông PMDH mét c¸ch hîp lÝ. XÐt xem phÇn kiÕn thøc cÇn so¹n cã phï hîp víi PMDH lùa chän hay kh«ng lµ mét phÇn quan träng cho viÖc x©y dùng Bµi gi¶ng. Cã nhiÒu néi dung kiÕn thøc kh«ng phï hîp khi ta sö dông PMDH nhÊt lµ nh÷ng néi dung kiÕn thøc mµ øng víi nh÷ng c©u hái ®a ra, c©u tr¶ lêi kh«ng râ rµng, kh«ng ®¬n trÞ, qu¸ dµi dßng. Ch¼ng h¹n khi so¹n bµi PhÐp ®èi xøng trôc. Ta x¸c ®Þnh môc tiªu vµ néi dung kiÕn thøc nh sau: a) Môc tiªu Lµm cho HS n¾m ®îc ®Þnh nghÜa phÐp ®èi xøng trôc vµ hiÓu râ phÐp ®èi xøng trôc ®îc x¸c ®Þnh khi biÕt trôc ®èi xøng cña nã. N¾m v÷ng quy t¾c t×m ¶nh khi biÕt t¹o ¶nh cña phÐp ®èi xøng trôc, t×m t¹o ¶nh khi biÕt ¶nh cña phÐp ®èi xøng trôc vµ t×m phÐp ®èi xøng trôc t¬ng øng khi cho ¶nh vµ t¹o ¶nh. BiÕt sö dông c¸c tÝnh chÊt cña phÐp ®èi xøng trôc ®Ó gi¶i ®îc nh÷ng Bµi to¸n dùng h×nh ®¬n gi¶n cã liªn quan ®Õn trôc ®èi xøng. BiÕt c¸c t×m trôc ®èi xøng cña mét h×nh vµ nhËn biÕt h×nh cã trôc ®èi xøng. b) Néi dung kiÕn thøc §Þnh nghÜa 1. (PhÐp ®èi xøng trôc), phÐp ®èi xøng trôc biÕn mét h×nh H thµnh h×nh H’. §Þnh lÝ. (phÐp ®èi xøng trôc kh«ng lµm thay ®æi kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®iÓm bÊt k×), chøng minh ®Þnh lÝ. HÖ qu¶ 1 (vÒ ¶nh cña ba ®iÓm th¼ng hµng). HÖ qu¶ 2 ( ¶nh cña mét ®êng th¼ng, tia, ®o¹n th¼ng, gãc, tam gi¸c), §Þnh nghÜa 2. (trôc ®èi xøng cña mét h×nh). ¸p dông trong hai vÝ dô: VÝ dô 1. Cho hai ®iÓm B, C cè ®Þnh trªn ®êng trßn (O) vµ mét ®iÓm A thay ®æi trªn ®êng trßn ®ã. T×m quü tÝch trùc t©m H cña tam gi¸c ABC VÝ dô 2. Cho ®êng th¼ng d vµ hai ®iÓm A, B n»m vÒ mét phÝa cña d. T×m trªn d mét ®iÓm M sao cho tæng AM + MB cã gi¸ trÞ nhá nhÊt. 1.1.2. Ph©n chia néi dung Bµi gi¶ng Chia néi dung kiÕn thøc lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña viÖc thiÕt kÕ Bµi gi¶ng cã sö dông PMDH. Trong mçi phÇn chóng ta xem xÐt nªn hay kh«ng nªn sö dông PMDH vµo, nÕu sö dông PMDH th× nã ®îc thÓ hiÖn ë giai ®o¹n nµo trong phÇn néi dung ®ã, ch¼ng h¹n: PMDH ®îc sö dông trong kh©u dÉn d¾t HS tíi viÖc h×nh thµnh kh¸i niÖm phÐp ®èi xøng trôc, ®îc sö dông khi xem xÐt c¸c trêng hîp riªng cña ®Þnh lÝ, ®îc sö dông gióp trong viÖc 5 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao dù ®o¸n quü tÝch. V× vËy cÇn ph¶i chia bµi gi¶ng theo tõng néi dung vµ ¸p dông nh÷ng c¸ch truyÒn ®¹t phï hîp nhÊt. Trong thùc tÕ, kh«ng ph¶i Bµi gi¶ng nµo còng cÇn ph¶i chia nhá tõng phÇn vµ ®Òu mang PMDH vµo sö dông, nÕu qóa lîi dông nh÷ng tÝnh n¨ng cña phÇn mÒm th× nhiÒu khi lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña HS, kh«ng tËp cho hä quen s¸ng t¹o, thãi quen tù häc. Khi ®ã chóng ta dêng nh “d¾t” HS ®i tõng bíc. Nh vËy ta cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ phÇn nµo trong Bµi gi¶ng th× sö dông PMDH hç trî vµ môc ®Ých cÇn ®¹t ®îc lµ g×. Tõ ®ã t×m c¸ch thiÕt kÕ Bµi gi¶ng sao cho hîp lÝ nhÊt. Ch¼ng h¹n khi thiÕt kÕ Bµi gi¶ng phÐp ®èi xøng trôc ta chia néi dung kiÕn thøc thµnh c¸c phÇn nh ë b¶ng sau: PhÇn 1. D¹y häc ®Þnh nghÜa. PhÇn 2. D¹y häc tÝnh chÊt. PhÇn 3. VÝ dô vµ bµi tËp. PhÇn 4. Cñng cè. Ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa ¸p dông ®Þnh nghÜa. Ph¸t biÓu ®Þnh lÝ, chøng minh ®Þnh lÝ. ¸p dông ®Þnh lÝ. Tõ ®Þnh lÝ dÉn d¾t tíi hÖ qu¶ 1, chøng minh HÖ qu¶ 1 HÖ qu¶ 2, chøng minh hÖ qu¶ 2 VÝ dô 1, 2 (SGK) vµ bµi tËp ra thªm. §Þnh nghÜa, tÝnh chÊt c¬ b¶n. 1.1.3. Sö dông PMDH vµ c¸ch thÓ hiÖn nã trong Bµi gi¶ng Nguyªn nh©n cña sù ph©n chia néi dung Bµi gi¶ng lµ ë chç ta kh«ng thÓ ®ång thêi sö dông PMDH vµo tÊt c¶ néi dung ®ã, v× mçi néi dung th× môc tiªu lµ kh¸c nhau, ch¼ng h¹n: §Ó h×nh thµnh ®Þnh nghÜa phÐp ®èi xøng trôc th× ta sö dông PMDH vµo viÖc t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh trùc quan, thÓ hiÖn ®îc c¸c yÕu tè b¶n chÊt cña phÐp ®èi xøng trôc mµ tõ ®ã HS ph¸t hiÖn ra ®Þnh nghÜa; hoÆc trong qu¸ tr×nh gi¶i bµi to¸n quü tÝch th× PMDH cã thÓ hç trî HS ®o¸n nhËn quü tÝch mµ tõ ®ã HS ph¸t hiÖn vµ chøng minh, hoÆc ta dïng PMDH ®Ó kiÓm tra kÕt qu¶. Tuy nhiªn n¨ng lùc häc tËp cña mçi HS lµ kh«ng gièng nhau, cña c¸c líp kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. Do vËy viÖc vËn dông PMDH vµo chç nµo trong néi dung Bµi gi¶ng vµ c¸c thøc thÓ hiÖn cña nã cßn phô thuéc vµo viÖc ®èi tîng tiÕp nhËn th«ng tin, vµ kh¼ n¨ng kÕt hîp cña ngêi thiÕt kÕ. Ch¼ng h¹n ®Ó h×nh thµnh kh¸i niÖm h×nh b×nh hµnh. NhiÖm vô: ThiÕt kÕ t¹o ®îc mét h×nh b×nh hµnh, khi di c¸c ®Ønh, c¹nh cña h×nh b×nh hµnh th× h×nh thay ®æi ®é lín, vÞ trÝ, h×nh d¹ng, nhng vÉn gi÷ nguyªn b¶n chÊt cña h×nh. 6 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao C¸c bíc thùc hiÖn. (Thùc hiÖn b»ng sö dông phÇn mÒm Sketchpad) - H§ 1. VÏ h×nh b×nh hµnh. Chän c«ng cô lÊy 3 ®iÓm A, B, bÊt k× vµ kh«ng th¼ng hµng. Dïng thuéc tÝnh Intersection trong Contruct vÏ c¸c ®o¹n th¼ng AB, BC. Tõ ®iÓm C dïng thuéc tÝnh Parallel Line trong Contruct dung ®êng th¼ng Ct song song víi AB. ¬ng tù dùng ®êng At’ song song víi BC. dông c«ng cô ABCD. C C B D A ®Ó TSö H×nh 1 x¸c ®Þnh giao ®iÓm D cña Ct vµ At’. Ta ®îc h×nh b×nh hµnh B A C D H×nh 2 7 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao - H§ 2. Di h×nh vµ quan s¸t. Ta cho thay ®æi lÇn lît vÞ trÝ cña ®iÓm A, B, C vµ D. HS quan s¸t vµ nhËn ra b¶n chÊt cña h×nh b×nh hµnh. NhËn xÐt. Khi d¹y häc kh¸i niÖm h×nh b×nh hµnh th× GV ®· sö dông PMDH vµ cô thÓ lµ phÇn mÒm Sketchpad ®Ó thùc hiÖn vÏ h×nh, h¬n n÷a nhê tÝnh chÊt ®éng cña Sketchpad mµ HS ph¸t hiÖn ra b¶n chÊt cña h×nh b×nh hµnh lµ c¸c cÆp c¹nh ®èi lu«n song song vµ b»ng nhau. Ta còng cã thÓ sö dông Sketchpad ®Ó HS ph¸t hiÖn ra giao ®iÓm cña hai ®êng chÐo cña h×nh b×nh hµnh lµ c¾t nhau t¹i trung ®iÓm mçi ®êng b»ng c«ng cô ®o trong Sketchpad. VÝ dô 2.5. Cho ABCD lµ mét tø gi¸c néi tiÕp trong mét ®êng trßn cho tríc. Tõ M, N, P, Q lÇn lît lµ trung ®iÓm cña c¸c c¹nh AB, BC, CD, DA ta vÏ c¸c ®êng th¼ng vu«ng gãc víi c¸c c¹nh ®èi diÖn t¬ng øng. Hái c¸c ®êng th¼ng nµy cã ®ång quy nhau hay kh«ng? NÕu chóng ®ång quy h·y chøng minh. HS vÏ h×nh ngoµi giÊy vµ thÊy cã vÎ nh c¸c ®êng th¼ng ®ã ®ång quy, tuy nhiªn vÏ b»ng tay th× ®é chÝnh x¸c cña h×nh lµ kh«ng cao vµ kh«ng vÏ ®îc nhiÒu trêng hîp ®Ó dù ®o¸n. Do vËy trong suy nghÜ vÉn cha cã niÒm tin vµo dù ®o¸n cña m×nh. NÕu cã sù trî gióp PMDH mµ cô thÓ lµ sö dông Sketchpad ®Ó vÏ (H×nh 15), nã ®· gióp tiÕt kiÖm thêi gian, chÝnh x¸c. Tïy thuéc vµo kh¶ n¨ng cña HS mµ ta cã thÓ cÇn thªm H§ kh¸c nh thùc hiÖn thay ®æi vÞ trÝ cña tø gi¸c ABCD nhng vÉn néi tiÕp ®êng trßn (O) nhËn thÊy c¸c ®êng th¼ng ®i qua trung ®iÓm M, N, Q vµ lÇn lît vu«ng gãc víi c¸c c¹nh ®èi diÖn lµ ®ång quy nhau. Khi ®ã HS cµng tin tëng vµo ®o¸n cña m×nh vµ t×m c¸ch chøng minh. ta B A M N Q O P, D P C dù H×nh 3 8 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao NhËn xÐt. ë vÝ dô nµy th× PMDH ®· thùc hiÖn c«ng viÖc vÏ h×nh nhanh chãng, chÝnh x¸c. Gióp HS cã nhiÒu thêi gian trong suy nghÜ t×m lêi gi¶i. NÕu sö dông thªm H§ di h×nh th× PMDH ®· gãp phÇn trî gióp HS trong qu¸ tr×nh dù ®o¸n vµ t×m lêi gi¶i. 1.2. Sö dông PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad trong thiÕt kÕ mét sè bµi gi¶ng phÇn c¸c phÐp biÕn h×nh 1.2.1 Sö dông PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad trong d¹y häc kh¸i niÖm cña mét sè phÐp biÕn h×nh Trong phÇn thiÕt kÕ Bµi gi¶ng d¹y häc vÒ kh¸i niÖm phÐp ®èi xøng trôc (phÐp tÞnh tiÕn, phÐp vÞ tù) nµy t«i ®i theo con ®êng quy n¹p, ®ã lµ xuÊt ph¸t tõ mét sè ®èi tîng riªng lÎ nh h×nh ¶nh, GV dÉn d¾t HS ph©n tÝch, so s¸nh, trõu tîng hãa vµ kh¸i qu¸t hãa ®Ó t×m ra dÊu hiÖu ®Æc trng cña kh¸i niÖm phÐp ®èi xøng trôc (phÐp tÞnh tiÕn, phÐp vÞ tù ). Cô thÓ b»ng c¸c H§ nh quan s¸t h×nh µnh, ph©n tÝch so s¸nh vµ nªu nªn ®Æc ®iÓm chung cña c¸c ®èi tîng, GV gîi më gióp HS ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa phÐp ®èi xøng trôc (phÐp tÞnh tiÕn, phÐp vÞ tù). 1.2.1.1. Sö dông PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad trong d¹y häc ®Þnh nghÜa phÐp ®èi xøng trôc Trong Bµi gi¶ng nµy môc tiªu HS cÇn ®¹t ®îc. HS n¾m b¾t ®îc ®Þnh nghÜa phÐp ®èi xøng trôc, biÕt ®îc khi nµo th× hoµn toµn x¸c ®Þnh mét phÐp ®èi xøng trôc, x¸c ®Þnh ®îc ¶nh khi biÕt t¹o ¶nh vµ trôc ®èi xøng, x¸c ®Þnh ®îc t¹o ¶nh khi biÕt ¶nh vµ trôc ®èi xøng, x¸c ®Þnh ®îc phÐp ®èi xøng t¬ng øng khi biÕt ¶nh vµ t¹o ¶nh, ¸p dông vµo mét sè bµi tËp ®¬n gi¶n. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu nh trªn, t«i sÏ thùc hiÖn mét sè c¸c H§ sau: - H§ 1. HS quan s¸t h×nh ¶nh, cho nhËn xÐt. Sö dông phÇn mÒm PowerPoint cho HS quan s¸t mét sè h×nh ¶nh sau: d' d A B H×nh 4 9 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao Yªu cÇu HS cho nhËn xÐt, nªu ra ®iÓm chung cña c¸c h×nh, khi ®ã GV híng HS tíi ®iÓm chung lµ mäi h×nh ®Òu thÊy ®èi xøng qua mét ®êng th¼ng t¬ng øng víi mçi h×nh. - H§ 2. T×m vÞ trÝ M’ ®Ó ®o¹n MM’ nhËn d lµm ®êng trung trùc. M d I M' t H×nh 5 10 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao §êng th¼ng d cho tríc. LÊy ®iÓm M bÊt kú. T×m vÞ trÝ M’ ®Ó ®o¹n th¼ng MM’ nhËn ®êng th¼ng d lµm ®êng trung trùc. Sö dông Sketchpad thùc hiÖn c¸c thao t¸c: Dïng thuéc tÝnh Perpendicular Line trong Construct dùng ®êng th¼ng Mt vu«ng gãc víi d, dïng c«ng cô lÊy giao ®iÓm I cña Mt vµ d, dïng thuéc tÝnh Circle By Center + Point trong Construct vÏ ®êng trßn t©m I b¸n kÝnh IM, dïng c«ng cô IM) vµ Mt. x¸c ®Þnh M’ lµ giao cña (I; - H§ 3. Thay ®æi vÞ trÝ M vµ quan s¸t vÞ trÝ M’. Quan s¸t b»ng h×nh ¶nh trùc quan HS thÊy øng víi mçi mét ®iÓm M th× chØ cã duy nhÊt mét ®iÓm M’ ®èi xøng víi M qua d. - H§ 4. GV chØ ra ®©u ®îc gäi lµ mét phÐp ®èi xøng trôc d. HS ®· quan s¸t c¸c h×nh ¶nh, råi thùc hiÖn t×m M’ ®Ó ®o¹n MM’ nhËn d lµm trôc ®èi xøng. GV nhÊn m¹nh “khi cã ®êng th¼ng d, lÊy ®iÓm M bÊt k× vµ x¸c ®Þnh ®îc ®iÓm M’®èi xøng víi M qua ®êng th¼ng d th× nãi ta võa thùc hiÖn mét phÐp ®èi xøng trôc d vµ biÕn M thµnh M” - H§ 5. Ph¸p biÓu ®Þnh nghÜa phÐp ®èi xøng trôc. Tõ nh÷ng quan s¸t, dÉn d¾t cña GV. Yªu cÇu HS ph¸t biÓu kh¸i niÖm phÐp ®èi xøng trôc “PhÐp ®Æt t¬ng øng víi mçi ®iÓm M víi ®iÓm M’ ®çi xøng víi M qua ®êng th¼ng d gäi lµ phÐp ®èi xøng trôc”. Tõ kh¸i niÖm ®ã yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái sau: “phÐp ®èi xøng trôc hoµn toµn ®îc x¸c ®Þnh khi nµo?”. H§ 6. Cñng cè kh¸i niÖm. Tõ ®Þnh nghÜa phÐp ®èi xøng trôc ta cã thÓ ph©n tÝch ®Þnh nghÜa:  �d : P  P  M a M'    � l�ph� p� � i x� ng tr� cd  d ( p1 )  MM '  d   MM ' d I ( p2 )  IM IM ' ( p3 )  M V× M M I d M' d I M' M' Vi ph¹m p d 1 Vi ph¹m p vµ p 1 2 Vi ph¹m p 3 H×nh 6 11 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao vËy phÐp ®èi xøng trôc lµ héi cña 3 ®iÒu kiÖn p1  p  p3 . Do ®ã sÏ kh«ng ph¶i 2 lµ phÐp ®çi xøng trôc nÕu nh vi ph¹m Ýt nhÊt mét ®iÒu kiÖn trªn, thÓ hiÖn qua c¸c trêng hîp sau. Ch¼ng h¹n VÝ dô 1.1. Cho biÕt t¹o ¶nh vµ trôc ®èi xøng. T×m ¶nh. Ch¼ng h¹n (H×nh 7) t×m ¶nh cña M qua phÐp ®èi xøng trôc A3 A3' ; t×m ¶nh cña M qua phÐp ®èi xøng trôc A12 A1' . Sö dông Sketchpad kiÓm tra kÕt qu¶ b»ng thuéc tÝnh Reflect trong Transform. VÝ dô 1.2. Cho biÕt ¶nh vµ trôc ®èi xøng. T×m t¹o ¶nh. Ch¼ng h¹n (H×nh 7) t×m t¹o ¶nh cña H qua phÐp ®èi xøng trôc A5 A5' , qua phÐp ®çi xøng trôc A1' A12 Sö dông Sketchpad kiÓm tra kÕt qu¶. A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A10 A11 A12 B1 M B1' P B2 B2' B3 B3' B4 B4' B5 N B5' B6 B6' Q B7 B8 B9 B7' B8' H B10 B9' B10' A1' A2' A3' A4' A5' A6' A7' A8' A9' A10' A11' A12' H×nh 7 12 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao VÝ dô 1.3. Cho biÕt t¹o ¶nh vµ ¶nh. T×m trôc ®èi xøng cña chóng. Ch¼ng h¹n (H×nh 7) t×m phÐp ®èi xøng trôc ®Ó biÕn M thµnh Q. Sö dông Sketchpad kiÓm tra kÕt qu¶. - H§ 7. Quan s¸t h×nh ¶nh, nhËn xÐt Sö dông Sketchpad thùc hiÖn vÏ ¶nh cña ®iÓm M qua phÐp ®èi xøng trôc §d, g¸n cho M vµ M’ thuéc tÝnh Trace Point trong Display, dïng con trá cho thay ®æi ®iÓm M trªn mµn h×nh. HS quan s¸t (H×nh 8) thÊy h×nh ¶nh c¸c vÕt mµ ®iÓm M, M’ ®Ó l¹i trªn mµn h×nh lµ gièng nhau vµ chóng ®èi xøng nhau qua ®êng th¼ng d. GV híng HS coi mét h×nh lµ mét tËp hîp ®iÓm vµ yªu cÇu HS nãi vÒ ¶nh cña h×nh H qua phÐp ®èi xøng trôc d. B»ng h×nh ¶nh trùc quan vµ d H×nh 8 kh¸i niÖm phÐp ®èi xøng trôc HS ph¸t biÓu “Cho h×nh H vµ phÐp ®çi xøng trôc d, víi mäi ®iÓm M thuéc h×nh H. Th× tËp hîp tÊt c¶ nh÷ng ®iÓm M’ lµ ¶nh cña M qua phÐp ®èi xøng trôc d ®îc gäi lµ ¶nh cña h×nh H qua phÐp ®èi xóng trôc ®ã”. 13 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao - H§ 8. X©y dùng mét sè c©u hái d¹ng tr¶ lêi nhanh. Sö dông PowerPoint cho xuÊt hiÖn mét sè c©u hái (c©u hái cã ph¬ng ¸n lùa hoÆc c©u tr¶ lêi vµ xuÊt hiÖn tïy thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña mçi c©u), nh÷ng c©u hái nµy nh»m cñng cè kh¸i niÖm vµ cho HS xem xÐt trong mét sè trêng hîp ®Æc biÖt nh»m kh¾c s©u kiÕn thøc. C©u hái 1.1. PhÐp ®èi xøng trôc ®îc hoµn toµn x¸c ®Þnh khi nµo? Ph¬ng ¸n tr¶ lêi. A) Khi cã mét ®iÓm vµ trôc ®èi xøng. B) Khi cã trôc ®èi xøng. C) Lu«n lu«n x¸c ®Þnh. C©u hái 1.2. Qua phÐp ®èi xøng trôc §d th× nh÷ng ®iÓm nµo biÕn thµnh chÝnh nã? C©u hái 1.3. NÕu phÐp ®èi trôc §d biÕn ®iÓm M thµnh ®iÓm M’ th× nã biÕn M’ thµnh ®iÓm nµo? NÕu nã biÕn h×nh H thµnh h×nh H’ th× nã biÕn h×nh H’ thµnh h×nh nµo? C©u hái 1.4. Cho phÐp ®èi xøng trôc §d vµ hai ®iÓm A, B. H·y dùng ¶nh A’, B’ qua §d trong c¸c trêng hîp sau: A A A B B B d d A d A A B d d d B B d A A d B B H×nh 9 1.2.1.2. Sö dông PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad trong d¹y häc ®Þnh nghÜa phÐp tÞnh tiÕn 14 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao Trong phÇn thiÕt kÕ nµy, chóng ta cÇn ®¹t ®îc môc tiªu sau: HS n¾m ®îc ®Þnh nghÜa phÐp tÞnh tiÕn, HS biÕt ®îc khi nµo th× hoµn toµn x¸c ®Þnh mét phÐp tÞnh tiÕn, ¸p dông vµo mét sè bµi tËp ®¬n gi¶n. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu nh trªn, t«i sÏ thùc hiÖn mét sè c¸c H§ sau: - H§ 1. HS quan s¸t h×nh ¶nh vµ cho nhËn xÐt (H×nh 10). Cho c¸nh cöa I ®Èy sang II Ýt hay nhiÒu tïy ý, tèi ®a lµ ®Èy c¸nh I lät hoµn toµn vµo sau c¸nh II vµ võa trïng víi c¸nh II ë phÝa sau. Yªu cÇu HS quan s¸t tr¶ lêi, khi më II I c¸nh I tèi ®a th× ®iÓm C trªn mÆt c¸nh I ®· rêi theo híng nµo vµ víi ®é dµi dÞch chuyÓn bao nhiªu? Sau khi quan s¸t h×nh ¶nh vµ sù chuyÓn ®éng cña cöa I th× HS nhËn thÊy ®iÓm C di chuyÓn theo híng C chuyÓn ®éng cña cöa I (tr¸i sang ph¶i) vµ ®é dµi dÞch chuyÓn lµ b»ng chiÒu réng cña c¸nh cöa I. H×nh 10 15 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao - H§ 2. Liªn hÖ tíi kh¸i niÖm vÐc t¬. GV cã thÓ hái HS, ch¼ng h¹n “chóng ta ®· häc kh¸i niÖm g× mµ cã liªn quan ®Õn híng vµ ®é lín ”. HS sÏ nghÜ ®Õn VÐc t¬. - H§ 3. Dùng ®iÓm M’ tháa m·n tÝnh chÊt. r GV cho tríc v , lÊy bÊt k× ®iÓm M trªn mÆt ph¼ng vµ yªu cÇu HS x¸c uuuuur r ®Þnh vÞ trÝ ®iÓm M’ sao cho MM ' v . HS chØ x¸c ®Þnh ®îc duy nhÊt mét ®iÓm M’ tháa m·n. v M' M H×nh 11 16 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao GV sö dông Sketchpad x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña M’ th× ta dïng thuéc tÝnh r Mark Vector ®¸nh dÊu ®iÓm ®Çu vµ ®iÓm cuèi cña vÐc t¬ v , råi dïng Transtale ®Ó vÏ vÞ trÝ M’. Dïng con trá cho thay ®æi vÞ trÝ M trªn mµn h×nh th× HS quan s¸t ®îc ®iÓm M’ còng thay ®æi theo vµ vÉn gi÷ nguyªn uuuuur r tÝnh chÊt MM ' v . - H§ 4. DÉn HS tíi kh¸i niÖm phÐp tÞnh tiÕn. r GV cã thÓ nãi nh sau “NÕu ta cã mét vÐc t¬ v cè ®Þnh ban ®Çu, th× víi uuuuur r mçi ®iÓm M ta t×m ®îc bao nhiªu ®iÓm M’ mµ MM ' v ”, “§iÓm M’ t×m ®îc r nh ë trªn ®îc gäi lµ ¶nh cña ®iÓm M qua phÐp tÞnh tiÕn theo vÐc t¬ v ”. Yªu cÇu HS ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa phÐp tÞnh tiÕn. - H§ 5. Cho xuÊt hiÖn néi dung ®Þnh nghÜa phÐp tÞnh tiÕn trªn mµn h×nh - H§ 6. Cñng cè kh¸i niÖm phÐp tÞnh tiÕn th«ng qua mét sè vÝ dô. A B C v H×nh 12 17 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao GV cho HS lµm mét sè vÝ dô. Ch¼ng h¹n: VÝ dô 1.4. Cho biÕt t¹o ¶nh vµ vÐc t¬ tÞnh tiÕn. T×m ¶nh. Trong (H×nh 24), x¸c ®Þnh ¶nh cña A, B, C qua phÐp tÞnh tiÕn Tvr VÝ dô 1.5. Cho biÕt ¶nh vµ vÐc t¬ tÞnh tiÕn. T×m t¹o ¶nh A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A10A11 A12 B1 M B1' P B2 B2' B3 B3' B4 B4' B5 N B5' B6 B6' Q B7 B8 B9 B7' B8' H B10 B9' B10' A1' A2' A3' A4' A5' A6' A7' A8' A9' A10'A11' A12' H×nh 13 18 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao Trong (H×nh 13). Cho phÐp tÞnh tiÕn Tvr . T×m t¹o ¶nh cña N, H, PQ qua phÐp tÞnh tiÕn Tvr VÝ dô 1.6. Cho biÕt ¶nh vµ t¹o ¶nh. T×m vÐc t¬ tÞnh tiÕn. Trong (H×nh 13) trªn. X¸c ®Þnh mét phÐp tÞnh tiÕn ®Ó biÕn P thµnh Q, X¸c ®Þnh mét phÐp tÞnh tiÕn ®Ó biÕn A1 thµnh H - H§ 7. X¸c ®Þnh ¶nh cña mét h×nh qua phÐp tÞnh tiÕn. Khi HS ®· ®îc häc ë bµi tríc vÒ ¶nh cña mét h×nh qua phÐp ®èi xøng trôc, ¶nh cña mét h×nh qua phÐp ®èi xøng t©m. Vµ ë ®©y GV còng cã thÓ nh¾c l¹i kh¸i niÖm mét h×nh hiÓu theo nghÜa tËp hîp ®iÓm. Sö dông Sketchpad thùc hiÖn x¸c ®Þnh ¶nh cña mét h×nh. Dïng thu«c tÝnh Mark Vector trong Transform ®Ó x¸c ®Þnh vÐc t¬ tÞnh tiÕn. Sö dông c«ng cô lÊy ®iÓm M trªn h×nh H (ch¼ng h¹n lµ h×nh ch÷ A hoÆc h×nh b×nh hµnh trªn), x¸c ®Þnh ¶nh M’ cña M qua phÐp tÞnh tiÕn theo vÐc r r t¬ v (vÐc t¬ v t¬ng øng ë mçi h×nh). G¸n thuéc tÝnh Trace Point trong Display cho ®iÓm M vµ M’. Di chuyÓn ®iÓm M kh¾p h×nh H. HS quan s¸t vµ HS quan s¸t thÊy h×nh ¶nh c¸c vÕt mµ ®iÓm M, M’ ®Ó l¹i trªn mµn h×nh lµ gièng hÖt r nhau vµ sai kh¸c vÞ trÝ ban ®Çu theo vÐc t¬ v . H×nh ch÷ A thµnh h×nh ch÷ A H' H v H×nh 14 gièng hÖt nhau, h×nh b×nh hµnh thµnh h×nh b×nh hµnh b»ng nhau. 19 Trường THPT Khoái Châu GV Đỗ Thị Quỳnh Giao Tõ ®ã HS ph¸t biÓu ®îc thÕ nµo lµ ¶nh cña mét h×nh qua phÐp tÞnh tiÕn Tvr . - H§ 8. X©y dùng mét sè c©u hái d¹ng tr¶ lêi nhanh. Sö dông PowerPoint cho xuÊt hiÖn mét sè c©u hái (c©u hái cã ph¬ng ¸n lùa hoÆc c©u tr¶ lêi vµ xuÊt hiÖn tïy thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña mçi c©u), nh÷ng c©u hái nµy nh»m cñng cè kh¸i niÖm vµ cho HS xem xÐt trong mét sè trêng hîp ®Æc biÖt nh»m kh¾c s©u kiÕn thøc. Ch¼ng h¹n: C©u hái 1.4. PhÐp tÞnh tiÕn ®îc hoµn toµn x¸c ®Þnh khi nµo? Ph¬ng ¸n tr¶ lêi. a) Khi cã mét ®iÓm vµ mét vÐc t¬. b) Khi cã mét vÐc t¬. c) Khi cã mét vÐc t¬ cè ®Þnh. C©u hái 1.5. PhÐp tÞnh tiÕn víi vÐc t¬ tÞnh tiÕn nh thÕ nµo th× ¶nh vµ t¹o ¶nh trïng nhau. C©u hái 1.6. NÕu phÐp tÞnh tiÕn Tvr biÕn ®iÓm M thµnh ®iÓm M’, biÕn h×nh H thµnh h×nh H’. Hái phÐp tÞnh tiÕn T vr biÕn ®iÓm M’ thµnh ®iÓm nµo? BiÕn h×nh H’ thµnh h×nh nµo? 1.2.1.3. Sö dông PowerPoint vµ Geometer’s Sketchpad trong d¹y häc ®Þnh nghÜa phÐp vÞ tù Trong phÇn thiÕt kÕ nµy, chóng ta cÇn ®¹t ®îc môc tiªu sau: HS n¾m ®îc ®Þnh nghÜa phÐp vÞ tù, t©m vÞ tù, tØ sè vÞ tù vµ c¸c tÝnh chÊt cña phÐp vÞ tù, biÕt dùng ¶nh cña mét sè h×nh ®¬n gi¶n qua phÐp vÞ tù, ¸p dông vµo mét sè bµi tËp ®¬n gi¶n. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu nh trªn, t«i sÏ thùc hiÖn mét sè c¸c H§ sau: - H§ 1. HS quan s¸t h×nh ¶nh vµ nhËn xÐt. Dïng PowerPoint cho xuÊt hiÖn lÇn lît c¸c h×nh vÏ sau: H×nh 15a H×nh 15b 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan