Tài liệu Ứng dụng kế toán quản trị tại các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp.HCM ---------- NGUYỄN THỊ PHÚC LOAN ỨNG DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP XẺ VÀ KINH DOANH GỖ TRÒN Ở TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh – Năm 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp - HCM ---------- NGUYỄN THỊ PHÚC LOAN ỨNG DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP XẺ VÀ KINH DOANH GỖ TRÒN Ở TỈNH PHÚ YÊN Chuyên ngành : KẾ TOÁN Mã số : 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HUỲNH LỢI TP. HỒ CHÍ MINH – Năm 2013 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình tiến hành và hoàn thiện luận văn “Ứng dụng kế toán quản trị tại các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên” .Tôi xin chân thành gởi lời cảm ơn đến TS. Huỳnh Lợi đã tận tình hướng dẫn cho tôi từ những bước đi ban đầu và tạo mọi điều kiện để cho tôi hoàn thiện luận văn. Những chỉ bảo của thầy như là một hành trang quý báu trên con đường học tập của tôi sau này. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn “Ứng dụng kế toán quản trị tại các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả nghiên cứu trong luận văn này chưa được công bố tại bất kỳ công trình nào. Các tài liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn có nguồn dẫn rõ ràng. MỤC LỤC Phần mở đầu............................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀ ỨNG DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG DOANH NGHIỆP........................................................ 7 1.1.Những vấn đề chung về kế toán quản trị .............................................................. 7 1.1.1. Khái niệm về kế toán quản trị ..................................................................... 7 1.1.2. Chức năng kế toán quản trị ......................................................................... 9 1.1.3.Đặc điểm kế toán quản trị và sự khác biệt với đặc điểm kế toán tài chính .. 11 1.1.4. Vai trò của kế toán quản trị....................................................................... 13 1.1.5. Nội dung kế toán quản trị và phương pháp kỹ thuật kế toán quản trị......... 14 1.1.6. Mô hình tổ chức kế toán quản trị .............................................................. 19 1.1.7. Tính hữu ích của kế toán quản trị.............................................................. 20 1.2. Những nhân tố ảnh hưởng cơ bản đến ứng dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp ..................................................................................................................... 22 1.2.1. Chiến lược sản xuất kinh doanh cạnh tranh ............................................... 22 1.2.2. Đặc điểm kỹ thuật – công nghệ hoạt động sản xuất kinh doanh ................ 23 1.2.3. Hệ thống quản trị và trình độ, nguồn nhân lực doanh nghiệp .................... 24 1.2.4. Các yếu tố luật pháp liên quan đến kế toán quản trị .................................. 25 Kết luận chương 1 ................................................................................................... 27 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG KẾ TOÁN, KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP XẺ VÀ KINH DOANH GỖ TRÒN TỈNH PHÚ YÊN ............... 28 2.1. Tổng quan về các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên ........ 28 2.1.1. Giới thiệu chung về các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên .................................................................................................................... 28 2.1.2. Tổng quan về đặc điểm kinh tế - kỹ thuật - tài chính - quản lý của các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên ...................................... 29 2.2. Thực trạng kế toán, kế toán quản trị các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên......................................................................................................... 32 2.2.1. Giới thiệu chung về công tác kế toán và những yếu tố chi phối đến công tác kế toán tại doanh nghiệp ............................................................................... 32 2.2.2. Thực trạng kế toán và kế toán quản trị của các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn tỉnh Phú Yên ................................................................................ 32 2.3. Đánh giá thực trạng kế toán, kế toán quản trị - những thành quả, hạn chế, nguyên nhân cần chú ý cho ứng dụng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên .......................................................................... 37 2.3.1. Những thành quả và tiềm năng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên ................................................................ 37 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân cần chú ý về kế toán quản trị trong các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn tỉnh Phú Yên ......................................... 38 Kết luận chương 2 .............................................................................................. 45 CHƯƠNG 3: ỨNG DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP XẺ VÀ KINH DOANH GỖ TRÒN Ở TỈNH PHÚ YÊN .......................... 46 3.1. Quan điểm ứng dụng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên............................................................................................. 46 3.2. Các nội dung kế toán quản trị đề xuất ứng dụng các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên .................................................................................. 47 3.3. Tổ chức vận hành về nghiệp vụ các nội dung kế toán quản trị trong các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên...................................................... 49 3.3.1. Tổ chức vận hành nghiệp vụ định giá bán ................................................. 49 3.3.2. Tổ chức vận hành nghiệp vụ phân tích kỹ thuật C-V-P ............................. 52 3.3.3. Tổ chức vận hành nghiệp vụ dự toán và phân tích biến động chi phí ........ 54 3.3.4. Tổ chức vận hành báo cáo thành quả hoạt động ........................................ 59 3.3.5. Điều chỉnh sửa đổi hệ thống kế toán chi phí và tính giá thành................... 61 3.4. Tổ chức bộ máy kế toán và vận hành các nội dung kế toán quản trị .................. 63 3.5. Các giải pháp hỗ trợ ứng dụng kế toán quản trị ................................................. 65 3.5.1. Từ chính bản than doanh nghiệp ............................................................... 65 3.5.2. Các giải pháp hỗ trợ từ Nhà nước ............................................................. 67 3.5.3. Các giải pháp hỗ trợ từ tổ chức giáo dục đào tạo, dịch vụ tư vấn .............. 68 Kết luận chương 3 .............................................................................................. 70 Kết luận chung ................................................................................................... 71 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CVP: chi phí – khối lượng – lợi nhuận CPBH&CPQLDN: chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp BHYT: bảo hiểm y tế BHXH: bảo hiểm xã hội KPCĐ: kinh phí công đoàn BHTN: bảo hiểm thất nghiệp DANH MỤC CÁC BẢNG TT Ký hiệu 1 Bảng 1 Nội dung Trang Sự khác biệt giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị Tổng quan về đặc điểm kinh tế- tài chính- kỹ thuật- quản 2 Bảng 2.1 lý của các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn tỉnh Phú 30 Yên Thực trạng kế toán, kế toán quản trị tại các doanh nghiệp 3 Bảng 2.2 4 Bảng 3.1 Bảng phân loại chi phí theo mô hình ứng xử 49 5 Bảng 3.2 Phiếu định giá bán 51 6 Bảng 3.3 Các chỉ số phân tích mối quan hệ CVP 52 7 Bảng 3.4 Báo cáo phân tích hoạt động 53 8 Bảng 3.5 Dự toán 55 9 Bảng 3.6 Báo cáo phân tích biến động hoạt động 57 10 Bảng 3.7 Báo cáo thành quả hoạt động 60 11 Bảng 3.8 Báo cáo sản xuất và tính giá thành sản phẩm 62 xẻ và kinh doanh gỗ tròn tỉnh Phú Yên 33 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ TT Ký hiệu 1 Sơ đồ 1.1 2 Sơ đồ 3.1 Nội dung Các chức năng kế toán quản trị Mô hình tổ chức bộ máy kế toán doanh nghiệp Trang 10 64 1 PHẦN MỞ ĐẦU Khủng hoảng kinh tế toàn cầu xảy ra từ năm 2008, là căn dịch bệnh tài chính trong nền kinh tế thị trường đã tác động đến nhiều quốc gia trên thế giới. Việt Nam đã tham gia và cũng được thừa nhận là nước có nền kinh tế thị trường. Vì vậy, nền kinh tế, doanh nghiệp Việt Nam cũng đang phải gánh chịu những tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế thị trường đến nhiều mặt trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Trước những thách thức đó, kế toán quản trị, với vai trò cung cấp thông tin cho nhà quản trị doanh nghiệp thực hiện các chức năng quản trị, ngày càng giữ vai trò quan trọng trong cung cấp thông tin giúp các nhà quản trị doanh nghiệp thực hiện các chức năng quản trị để chủ động, sáng suốt, kịp thời thực hiện đổi mới quản lý, đổi mới công nghệ, đổi mới sản phẩm để ứng phó với những diễn biến phức tạp của tình hình kinh doanh, tình hình kinh tế. Ở nước ta, kế toán quản trị mới chỉ được đề cập rõ ràng và vận dụng hệ thống vào các tổ chức trong thời gian gần đây. Vì thế, ứng dụng kế toán quản trị vào doanh nghiệp vẫn đang là một vấn đề bức thiết, có tính khoa học và chuyên môn sâu, có tính thời sự của nghiên cứu kế toán, kế toán quản trị. Do vậy, tác giả đã tiến hành nghiên cứu đề tài “Ứng dụng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên”. Tính cấp thiết của đề tài Phú Yên thuộc tỉnh nghèo ven biển Nam Trung bộ, là một trong 7 tỉnh, thành thuộc vùng kinh tế trọng điểm miền Trung. Phú Yên là một tỉnh bán sơn địa nằm ở phía Đông dãy Trường Sơn với đồi núi, rừng chiếm 70% diện tích rất thuận lợi cho ngành, hoạt động chế biến lâm sản, gỗ và bên cạnh bờ biển dài gần 200km, có nhiều vịnh, đầm, vũng thuận lợi cho đánh bắt hải sản xa bờ, vậ tải biển nên cũng đặt ra một thị trường về nhu cầu gỗ phục vụ cho đóng tàu. Với địa hình, thị trường tiềm 2 năng đó, ngành chế biến và kinh doanh gỗ đã ngày càng giữ vai trò và đóng góp quan trọng về kinh tế cho tỉnh. Các doanh nghiệp chế biến và kinh doanh gỗ ở tỉnh Phú Yên có quy mô vừa và nhỏ. Nguồn nguyên liệu của các doanh nghiệp chế biến và kinh doanh gỗ trên địa bàn tỉnh chủ yếu từ gỗ tròn từ các nhà cung cấp trong nước như Gia Lai, Kom Tum, .. nhập khẩu từ nước ngoài như Lào, Campuchia, Indonesia và sản phẩm của doanh nghiệp được bán chủ yếu cho các cá nhân, đơn vị ở trong tỉnh đóng tàu thuyền đánh bắt và một số địa phương khác ngoài tỉnh như Thành phố Hồ Chi Minh, Khánh Hòa, Quảng Ngãi, Đồng Nai, Bình Dương…. Những năm gần đây ngành xẻ và kinh doanh gỗ tròn tại tỉnh Phú Yên nói riêng có những bước tăng trưởng tốt do có nguồn gỗ phong phú, chất lượng tốt, giá rẻ nhưng năng lực cạnh tranh còn thấp. Trong bảng xếp hạng về Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Việt Nam năm 2012, tỉnh Phú Yên xếp ở vị trí thứ 52/63 tỉnh,thành, tụt 2 bậc so với năm 2011. Mặt khác, năm 2012, Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn ban hành thông tư số 01/2012/TT/BNNPTNT (Quy định hồ sơ lâm sản hợp pháp và kiểm tra nguồn gốc lâm sản). Thông tư này áp dụng đối với tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân trong nước và tổ chức, cá nhân nước ngoài có hoạt động khai thác, vận chuyển, chế biến, kinh doanh, cất giữ lâm sản trên lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Từ đó đã buộc các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn trên địa bàn tỉnh Phú Yên phải tiếp cận, đương đầu với những vấn đề hết sức mới mẻ, nghiêm ngặt về quản trị, kinh doanh, cạnh tranh trong khai thác, chế biến gỗ tròn. Trước áp lực đổi mới quản lý trong thời buổi khủng hoảng kinh tế toàn cầu, với hệ thống kế toán truyền thống – chỉ có kế toán tài chính, các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn trên địa bàn tỉnh bộc lộ nhiều yếu kém, lung túng trong công tác chế biến, kinh doanh, cạnh tranh vì rất thiếu và đôi khi không phù hợp về thông tin cần thiết cho quản trị doanh nghiệp, nổi bật là thông tin kế toán quản trị. 3 Với những vấn đề thời sự từ môi trường hoạt động sản xuất kinh doanh và hiện thực của hệ thống kế toán truyền thống tại các doanh nghiệp đã đặt ra sự cần thiết phải tổ chức, xây dựng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên dù đó là những doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Kế toán quản trị đã từng xuất hiện rất lâu trong hệ thống kế toán doanh nghiệp ở các nước có nền kinh tế thị trường. Những năm cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19, kế toán quản trị đã xuất hiện trong hệ thống kế toán doanh nghiệp. Đầu tiên, kế toán quản trị xuất hiện dưới hình thức kế toán chi phí trong doanh nghiệp sản xuất nhỏ nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin cho những nhà quản trị trong nội bộ doanh nghiệp sản xuất kiểm soát chi phí, định hướng sản xuất để nâng cao năng lực cạnh tranh, chống đỡ sức ép từ những doanh nghiệp sản xuất lớn. Sau đó, với thực tiễn hữu hiệu, hiệu quả, kế toán quản trị bắt đầu được chú ý, áp dụng, phát triển nhanh trong những loại hình doanh nghiệp khác và cả trong những tổ chức phi lợi nhuận như cơ quan của Nhà nước, bệnh viện... Song song với thực tiễn của quá trình hình thành, phát triển kế toán quản trị, hệ thống lý thuyết kế toán quản trị cũng đã sớm ra đời vào những năm đầu thế kỷ 20, Viện nghiên cứu Kế toán quản trị của Mỹ xuất bản kế toán quản trị năm 1919, Viện nghiên cứu Kế toán quản trị của Anh xuất bản kế toán quản trị năm 1921. Từ đó, lý thuyết và thực tiễn kế toán quản trị ngày càng phát triển, phát triển rất nhanh trong những thập niên gần đây để đáp ứng nhu cầu thông tin quản trị và đã, đanh được nhiều doanh nghiệp áp dụng. Kế toán quản trị đã và đang vẫn tiếp tục phát triển nhanh chóng ở những nước có nền kinh tế thị trường và cả những nước Xã hội Chủ nghĩa khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, tiêu biểu như kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất ở Trung Quốc. Ở Việt Nam, kế toán quản trị đã được thừa nhận và công bố trong Luật Kế toán được Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 17 tháng 06 năm 2003. Trong xu thế đó, nhiều công trình nghiên cứu về kế toán 4 quản trị ra đời trên thế giới và ở Việt Nam để ngày càng hoàn thiện, phát triển về lý thuyết và chuyển hóa lý thuyết vào thực tiễn doanh nghiệp. Trên thế giới, một số công trình nghiên cứu về kế toán quản trị nổi bật của H.Thomas Johnson, Robert S.Kaplan (1987); Ronald W.Hilton (1994); Michel Lebas (1994); Michael W. Maher, Clyde P. Stickney và Roman.Weil (1997); Robert S.Kaplan, Anthony A.Atkinson (1998); Anthony A.Atkinson, Rajiv D.Banker, Robert S.kaplan, S.mark Young (2001); Simon Dekker (2001); Charles T.Horngren, Alnoor Bhimani, Srikant M.Datar, George Foster (2002); Ray H.Garirison và Eric W.Noreen (2003); Akira Nishimura (2003); Ray H.Garirison và Eric W.Noreen (2005) ; của Timothy Doupnik, Hector Perera (2006)… Ở Việt Nam, một số công trình nghiên cứu về kế toán quản trị tác giả đã tiếp cận như : PGS.TS Phạm Văn Dược (1998), Hướng dẫn tổ chức kế toán quản trị; PGS.TS Đặng Văn Thanh và Đoàn Văn Tiên (1998), Kế toán quản trị doanh nghiệp; TS. Huỳnh Lợi (2008), Xây dựng kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất kinh doanh ở Việt Nam, …. Mỗi công trình nghiên cứu đi vào giải quyết những vấn đề lý luận, thực tiễn theo những góc nhìn, tiếp cận khác nhau về kế toán quản trị và làm nổi bật lên tính chất đặc thù, cá biệt của nghiên cứu ứng dụng của kế toán quản trị vào doanh nghiệp. Vì vậy, với khá nhiều công trình nghiên cứu ứng dụng kế toán quản trị đã làm sáng tỏ, phong phú về phương pháp tiếp cận, nghiên cứu ứng dụng kế toán quản trị. Đây chính là vấn đề tác giả sẽ kế thừa để tiếp cận nghiên cứu lý thuyết, thực tiễn và xác lập việc ứng dụng kế toán quản trị vào đặc thù của hoạt động, kinh doanh, quản lý của các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn Mục tiêu của luận văn là nghiên cứu ứng dụng kế toán quản trị vào các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn tỉnh Phú Yên để nhằm thiết lập một công cụ kế toán cung cấp thông tin quản trị thích hợp cho những nhà quản trị doanh nghiệp. 5 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu : Lý luận và thực tiễn ứng dụng kế toán quản trị vào tổ chức kinh doanh, cụ thể là doanh nghiệp - Phạm vi nghiên cứu: Chỉ là các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Nội dung và phương pháp nghiên cứu của luận văn Nội dung nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung, Tiếp cận, chọn lọc, tổng hợp và quy nạp phương pháp kỹ thuật, mô hình và các những vấn đề cơ sở lý thuyết phù hợp yếu tố ảnh hưởng đến ứng dụng kế với việc ứng dụng kế toán quản trị vào toán quản trị vào doanh nghiệp. doanh nghiệp. Đặc trưng về hoạt động, quản lý của Khảo sát, thống kê, phân tích và đúc kết các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ những đặc trưng hoạt động, quản lý của tròn trên địa bàn tỉnh Phú Yên. doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Hệ thống kế toán và kế toán quản trị Khảo sát, thống kê, phân tích và đúc kết trong các doanh nghiệp xẻ và kinh những vấn đề liên quan đến kế toán, kế doanh gỗ tròn trên địa bàn tỉnh Phú toán quản trị tại doanh nghiệp xẻ và kinh Yên. doanh gỗ tròn trên địa bàn tỉnh Phú Yên. Đề xuất quan điểm, nội dung, quy trình Tổng hợp, chọn lọc lý luận; so và các giải pháp hỗ trợ ứng dụng kế sánh lý luận với thực tế; tham khảo ý toán quản trị vào các doanh nghiệp xẻ kiến các nhà chuyên môn; phân tích, và kinh doanh gỗ tròn trên địa bàn tỉnh chọn lọc và quy nạp những đề xuất, giải Phú Yên. pháp hỗ trợ ứng dụng vào doanh nghiệp. 6 Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận đề tài gồm 3 chương, - Chương 1, lý luận chung về kế toán quản trị và ứng dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp. - Chương 2, Tổng quan về các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên và thực trạng kế toán, kế toán quản trị tại các doanh nghiệp. - Chương 3, Tổ chức, xây dựng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên. Tính mới cùng dự tính đóng góp và những hạn chế của luận văn - Tính mới và dự tính đóng góp : Tổng hợp những vấn đề lý luận kế toán quản trị phù hợp với ứng dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp và xây dựng quan điểm, mô hình, nội dung, phương pháp hỗ trợ ứng dụng kế toán quản trị cụ thể vào các doanh nghiệp xẻ và kinh doanh gỗ tròn ở tỉnh Phú Yên. - Những hạn chế đề tài : Do giới hạn về thời gian, năng lực, tác giả chỉ dừng lại nghiên cứu và quy nạp những đề xuất, giải pháp nên luận văn, cụ thể là những đề xuất chưa được triển khai, kiểm chứng, đánh giá trong thực tiễn. 7 Chương 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ VÀ ỨNG DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG DOANH NGHIỆP 1.1. Những vấn đề chung về kế toán quản trị 1.1.1. Khái niệm kế toán quản trị Kế toán quản trị đã hình thành, phát triển với một quá trình khá lâu dài trên thế giới và trong mỗi thời kỳ, kế toán quản trị được tiếp cận, định nghĩa theo những góc nhìn, trọng tâm khác nhau. Theo Liên đoàn Kế toán Quốc tế công bố trong tài liệu tổng kết các khái niệm kế toán quản trị trên thế giới năm 1998, “Kế toán quản trị được xem như là một quy trình định dạng, kiểm soát, đo lường, tổng hợp, phân tích, trình bày, giải thích và truyền đạt thông tin tài chính, thông tin phi tài chính liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp cho những nhà quản trị thực hiện hoạch định, đánh giá, kiểm soát, điều hành hoạt động tổ chức nhằm đảm bảo sử dụng có trách nhiệm, hiệu quả nguồn lực kinh tế của doanh nghiệp.” - IFAC (1998), Management Accounting Concepts. Theo Viện nghiên cứu Kế toán quản trị của Mỹ, “Kế toán quản trị là một quy trình nhận dạng, tổng hợp, trình bày, giải thích và truyền đạt thông tin thích hợp cho nhà quản trị thiết lập chiến lược kinh doanh, hoạch định và kiểm soát hoạt động, ra quyết định kinh doanh, sử dụng có hiệu quả nguồn lực kinh tế, cải tiến và nâng cao giá trị doanh nghiệp, đảm bảo an toàn cho tài sản, kết hợp chặt chẽ việc quản trị và kiểm soát nội bộ.” Charles T.Horngren, Alnoor Bhimani, Srikant M.Datar, George Foster (2002), Management and cost Accounting, second edition, Frentice Hall. Theo nhóm tác giả Charles T.Horngren, Alnoor Bhimani, Srikant M.Datar, George Foster, “Kế toán quản trị là ứng dụng nguyên tắc kế toán, nguyên tắc quản trị tài chính để tạo lập, bảo vệ, gìn giữ và gia tăng giá trị cho tổ chức.” - Charles 8 T.Horngren, Alnoor Bhimani, Srikant M.Datar, George Foster (2002), Management and cost Accounting, second edition, Frentice Hall Europe. Theo nhóm tác giả Jan R.Williams, Susan F.Haka, Mark S.Bettner, “Kế toán quản trị là trình bày, giải thích những thông tin kế toán với định hướng chủ yếu phục vụ cho nhu cầu thông tin của những nhà quản trị trong nội bộ doanh nghiệp điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh.” - Jan R.Williams, Susan F.Haka, Mark S.Bettner (2005), Finacial & Managerial Accounting the basic for business decisions, Mc.Graw-Hill Companies. Theo Kim Langfield-Smith, Helen Thorne, and Ronald Hilton “Kế toán quản trị là quy trình và kỹ thuật tập trung vào việc sử dụng có kết quả, hiệu quả nguồn lực kinh tế của tổ chức để hỗ trợ cho nhà quản trị trong công việc thúc đẩy tạo nên giá trị cho khách hàng và cho cổ đông.” - Kim Langfield-Smith, Helen Thorne, and Ronald Hilton (2012), Management Accounting – Information for creating and managing value, the McGraw-Hill Companies, Theo Luật Kế toán Việt Nam, “Kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán” - Luật Kế toán Việt Nam năm 2003 Tóm lại, kế toán quản trị được định nghĩa theo những quan điểm, góc tiếp cận khác nhau, tuy nhiên, kế toán quản trị về cơ bản gắn liền với : - Quy trình kỹ thuật, nguyên tắc chuyên môn của kế toán quản trị; - Nội dung, phạm vi, trọng tâm của thông tin kế toán quản trị; - Đối tượng sử dụng thông tin của kế toán quản trị; - Mục đích, ý nghĩa của kế toán quản trị . 9 1.1.2. Chức năng kế toán quản trị Chức năng lập kế hoạch: Một tổ chức cần phải lập kế hoạch cho các mục tiêu ngắn hạn và dài hạn. Kế hoạch dài hạn thông thường đòi hỏi những vấn đề quyết định có tính chiến lược liên quan đến những mục tiêu lâu dài. Mục đích dài hạn của một tổ chức thường là tối đa lợi nhuận, tối đa giá trị của cổ đông, giảm thiểu chi phí, tối đa doanh thu, tăng thị phần sản phẩm. Kế toán quản trị giúp việc lập kế hoạch bằng cách cung cấp các thông tin dự báo về giá, về chi phí vốn, giá thành sản xuất, ngân sách hoạt động hàng năm.... Đối với chức năng điều hành: Để điều hành doanh nghiệp, nhà quản trị cần có những thông tin về quá trình, kết quả, hiệu quả hoạt động diễn ra. Kế toán quản trị sẽ cung cấp thông tin về quá trình, kết quả, hiệu quả hoạt động bằng các chỉ tiêu tiền tệ và phi tiền tệ liên quan đến hoạt động trên các báo cáo nhanh, báo cáo nội bộ. Ví dụ, số liệu về doanh thu và thị phần các mặt hàng trên thị trường, số liệu về lao động và năng suất lao động, .... Chức năng kiểm soát : Một trong những vấn đề quan trọng của quản lý là kiểm soát, kế toán quản trị sẽ cung cấp những báo cáo so sánh giữa quá trình, kết quả, hiệu quả hoạt động thực tế với chiến lược, kế hoạch, dự toán hay mục tiêu và chỉ ra những sai lệch cùng với những nhân tố, những tác động đến tình hình diễn ra từ đó giúp nhà quản trị kiểm soát một các hữu hiệu mục tiêu để điều chỉnh kịp thời những sai lệch, không hiệu quả hoạt động cũng như quyền hạn, trách nhiệm từng con người, bộ phận trong doanh nghiệp. Ví dụ, với sự so sánh thực tế với dự toán chi phí, kế toán quản trị giúp nhà quản trị kiểm soát chi phí phát sinh,... Chức năng ra quyết định: Một trong những vấn đề nữa rất quan trọng của quản trị là ra quyết định. Việc ra quyết định có thể diễn ra ngay trong kế hoạch, tổ chức thực hiện hay kiểm soát. Kế toán quản trị sẽ là một công cụ hữu ích trong việc cung cấp thông tin để nhà quản trị xem xét, so sánh, lựa chọn một quyết định. Ví dụ, kế toán quản trị sẽ cung cấp thông tin thích hợp cho việc ra quyết định kinh doanh ngắn hạn hay dài hạn, quyết định về giá bán,.... 10 Các chức năng của kế toán quản trị luôn có mối quan hệ mật thiết với nhau và rất khó đưa ra một ranh giới, phạm vi chính xác của từng chức năng. Sự phân chia các chức năng kế toán quản trị chỉ mang tính chất tương đối, dựa vào trọng tâm của từng chức năng trong liên kết, định hướng thiết lập thông tin cung cấp cho các mục tiêu quản trị doanh nghiệp của những nhà quản trị. Chức năng kế toán quản trị và mối quan hệ của chức năng kế toán quản trị với chức năng quản trị được thể hiện qua sơ đồ sau : Nhà quản trị Kế toán quản trị Thông tin Ra quyết định Hoạch định chứng minh quyết định Thông tin dự toán Tổ chức thực Thông tin kết quả Thông tin Kiểm tra, đánh giá Sơ đồ 1.1: Các chức năng kế toán quản trị biến động và nguyên nhân