Tài liệu ứng dụng cntt trong phương pháp dạy học tích cực bài “chim bồ câu”

Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 A . PHÇN Më §ÇU 1. Lý do chän ®Ò tµi N¨m häc 2012 - 2013 lµ n¨m häc víi chñ ®Ò “TiÕp tôc ®æi míi qu¶n lý vµ n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc”. §ång thêi nghÞ quyÕt 40 - 41 cña Quèc héi kho¸ X cña §¶ng còng ®· nhÊn m¹nh vÒ c«ng t¸c gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc c«ng nghÖ nh: ®æi míi t duy gi¸o dôc mét c¸ch nhÊt qu¸n, tõ môc tiªu, ch¬ng tr×nh, néi dung, ph¬ng ph¸p ®Õn c¬ cÊu vµ hÖ thèng tæ chøc c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó t¹o dîc chuyÓn biÕn c¬ b¶n vµ toµn diÖn nÒn gi¸o dôc níc nhµ, tiÕp cËn víi tr×nh ®é gi¸o dôc cña khu vùc vµ thÕ giíi; kh¾c phôc c¸ch ®æi míi ch¾p v¸, thiÕu tÇm nh×n tæng thÓ, thiÕu kÕ ho¹ch ®ång bé. X©y dùng nÒn gi¸o dôc cña d©n, do d©n, v× d©n; b¶o ®¶m c«ng b»ng vÒ c¬ héi häc tËp cho mäi ngêi, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó toµn x· héi häc tËp vµ häc tËp suèt ®êi; còng lµ n¨m tiÕp theo triÓn khai thùc hiÖn NghÞ quyÕt Trung ¬ng II (kho¸ VIII) §æi míi ph¬ng ph¸p gi¸o dôc ®µo t¹o, kh¾c phôc lèi truyÒn thô mét chiÒu, rÌn luyÖn thµnh nÕp t duy s¸ng t¹o cña ng¬× häc. Tõng bíc ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn vµ ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i vµo qu¸ tr×nh d¹y häc ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vµ thêi gian tù häc, tù nghiªn cøu cho häc sinh. §Þnh híng nµy ®· ®îc ph¸p chÕ ho¸ trong luËt gi¸o dôc, §iÒu 24; 25: ph¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh; phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng líp häc, m«n häc ; båi dìng ph¬ng ph¸p tù häc, rÌn luyÖn kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn, t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm vui, høng thó häc tËp cho häc sinh” §ång thêi ®©y lµ n¨m häc tiÕp tôc thùc hiÖn cuéc vËn ®éng: “Nãi kh«ng víi tiªu cùc trong thi cö vµ bÖnh thµnh tÝch trong gi¸o dôc”, ®ã còng lµ mét ®éng lùc, lµ chñ tr¬ng s¸t ®óng trong ®¸nh gi¸ chÊt lîng häc tËp cña häc sinh vµ ®ã còng lµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸o viªn trong t×nh h×nh gi¸o dôc lu«n ®æi míi vµ ph¸t triÓn . HiÖn nay, trong thùc tÕ gi¶ng d¹y vÉn tån t¹i ph¬ng ph¸p truyÒn thô kiÕn thøc cã s½n, gi¸o viªn lªn líp chñ yÕu lµ gi¶ng gi¶i, thuyÕt tr×nh. Häc sinh chñ yÕu lµ nghe, ghi, tr¶ lêi mét sè c©u hái cña thÇy vµ häc thuéc lßng nh÷ng ®iÒu thµy, c« truyÒn thô Trong nh÷ng n¨m qua, cïng víi sù ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc trªn c¶ níc. Mçi thÇy, c« gi¸o chóng ta ph¶i cã nhiÖm vô x©y dùng cho m×nh mét ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y tÝch cùc ®Ó kh¾c phôc ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y thô ®éng truyÒn thô kiÕn thøc mét chiÒu. Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 1 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 Víi nh÷ng lý do trªn t«i suy nghÜ vµ ®· m¹nh d¹n tr×nh bµy kinh nghiÖm ®©y lµ néi dung t«i ®· nghiªn cøu, ¸p dông d¹y tõ n¨m häc 2008 2009 ®Õn nay. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu §èi víi häc sinh líp 7 khi häc ®Õn líp chim, ®a phÇn häc sinh ®Òu cã thuËn lîi v× ®©y lµ ®éng vËt c¸c em ®· ®îc quan s¸t tiÕp xóc. Song tõ biÕt ®Õn biÕt quan s¸t nghiªn cøu lµ mét qu¸ tr×nh ph¶i ®îc rÌn luyÖn ®Ó cã kü n¨ng. §iÒu ®ã ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i cã ph¬ng ph¸p kÕt hîp víi c¸c ph¬ng tiÖn hç trî d¹y häc. Trong thùc tÕ nhiÒu trêng cßn khã kh¨n vÒ ph¬ng tiÖn d¹y häc, dÉn ®Õn kü n¨ng sö dông cña gi¸o viªn cßn h¹n chÕ. Bªn c¹nh ®ãgi¸o viªn cßn gÆp khã kh¨n vÒ c¬ së vËt chÊt, ph¬ng tiÖn d¹y häc, tµi liÖu tham kh¶o. Nh vËy, b»ng ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ®Ó phÇn nµo gióp häc sinh vît qua khã kh¨n dÇn kh¾c phôc vµ rót kinh nghiÖm trong ph¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ trong n¨m häc nµy vµ nh÷ng n¨m häc tiÕp theo. 3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: 3.1. Nghiªn cøu c¬ së lý luËn ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc : 3.2. Nghiªn cøu t×nh h×nh thùc tr¹ng cña ®Þa ph¬ng, gi¸o viªn, häc sinh, thùc tÕ cña nhµ trêng. 3.3. NhiÖm vô vËn dông c¸c biÖn vµo ®Ò tµi: Trang bị cho học sinh: - KÜ n¨ng lµm viÖc víi s¸ch gi¸o khoa . - KÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch - KÜ n¨ng thùc hµnh - KÜ n¨ng lµm viÖc ®éc lËp, t duy, kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n, - KÜ n¨ng ho¹t ®éng nhãm . Nh vËy ®Ó gióp häc sinh n¾m ®îc néi dung kiÕn thøc bµi häc mét c¸ch chñ ®éng vµ ch¾c ch¾n h¬n . 4. §èi tîng vµ kh¸ch thÓ nghiªn cøu 4.1. §èi tîng nghiªn cøu §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ träng t©m cña ®æi míi gi¸o dôc hiÖn nay. “Ứng dụng công nghệ thông tin trong phương pháp dạy học tích cực bài: Chim bồ câu - Sinh học 7”. 4.2. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu M«n sinh häc 7, tr×nh ®é häc sinh cña ®Þa ph¬ng n¬i nhµ trêng gi¶ng d¹y. 5. Ph¹m vi nghiªn cøu Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 2 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 §Ò tµi nµy ®îc vËn dông vµo ch¬ng tr×nh Sinh häc líp 7 cña cÊp häc trung häc c¬ së. 6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy t«i ®· vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu chÝnh nh sau: 6. 1 . Ph¬ng ph¸p tæng kÕt kinh nghiÖm gi¸o dôc : Qua d¹y m«n sinh häc 7, ®©y lµ n¨m thø 10 thùc hiÖn thay s¸ch gi¸o khoa ¸p dông ph¬ng ph¸p d¹y häc míi, víi b¶n th©n t«i vµ ®ång nghiÖp ®· ¸p dông ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc, kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh ®îc n©ng cao râ rÖt Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ®Æt lªn bµn mÉu chim bå c©u ®· chuÈn bÞ, ®Ó quan s¸t, Häc sinh trao ®æi th¶o luËn nhãm ®Ó nªu ®îc c¸c ®Æc ®iÓm cÊu t¹o ngoµi phï hîp viÖc ®Æc tÝnh bay cña chim. C¸c nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶ Gi¸o viªn kÕt luËn chung, råi minh ho¹ qua tranh Víi ph¬ng ph¸p d¹y häc nµy, häc sinh n¾m kiÕn thøc mét c¸ch chñ ®éng h¬n, ch¾c ch¾n h¬n. 6.2. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra : N¨m häc 2012 - 2013, ë häc k× I t«i ®îc ph©n c«ng d¹y m«n sinh khèi líp 7 vµ khèi líp 9 §Ó t×m hiÓu vÒ së thÝch häc bé m«n ë häc sinh, t«i ®· cho c¸c em tr¶ lêi c©u hái sau : Em cã suy nghÜ g× khi häc bé m«n sinh häc ? A. ThÝch B. Kh«ng thÝch C. Häc ®îc D. Khã häc Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy : TruyÒn thô kiÕn thøc theo ph¬ng ph¸p thô ®éng: sè häc sinh kh«ng thÝch häc bé m«n sinh chiÕm tØ lÖ kh¸ cao. TruyÒn thô kiÕn thøc theo ph¬ng ph¸p tÝch cùc: sè häc sinh yªu thÝch bé m«n sinh chiÕm tØ lÖ cao h¬n. 6.3. Ph¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc. Ngoµi ra t«i cßn sö dông mét sè ph¬ng ph¸p bæ trî nh ph¬ng ph¸p trß chuyÖn, b»ng ph¬ng ph¸p nµy gióp t«i hiÓu häc sinh h¬n ve mäi ph¬ng diÖn, ®©y còng lµ ®iÓm ®Ó g¾n chÆt t×nh c¶m thay trß gan gòi nhau h¬n ®Ó cïng nhau d¹y vµ häc tèt h¬n. 7. C¬ së nghiªn cøu §Ò tµi nµy ®îc thùc hiÖn ë c¸c líp cña khèi 7 trêng THCS Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 3 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 8. Gi¶ thiÕt khoa häc NÕu ®Ò tµi nµy ®îc ¸p dông trong khèi líp 7 cña trêng mét c¸ch ®ång bé, khoa häc, vµ cã sù ®Çu t nhiÖt t×nh cña gi¸o viªn bé m«n sinh häc th× t«i tin ch¾c r»ng chÊt lîng häc tËp cña bé m«n sÏ ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nh mong muèn. 9. CÊu tróc ®Ò tµi §Ò tµi nµy gåm 03 phÇn chÝnh: A. PhÇn më ®Çu B. PhÇn néi dung C. PhÇn kÕt kuËn chung Hiện nay, công nghệ thông tin được áp dụng trong mọi lĩnh vực, trong giáo dục cũng được áp dụng rộng rãi. Việc sử dụng giáo án điện tử cũng đang được khuyến khích ở bậc trung học cơ sở trong vài năm gần đây. Sử dụng giáo án điện tử có nhiều ưu điểm như nội dung kiến thức được đưa ra nhiều, chính xác, thông tin cập nhật, hình ảnh sinh động thu hút học sinh. Trong một số bài khi sử dụng giáo án điện tử kết hợp với một số phương tiện khác thì sẽ đạt hiệu quả cao hơn. Học sinh không những được tiếp cận tri thức qua những phương tiện hiện đại mà còn tự mình hoạt động để khám phá kiến thức. Qua kinh nghiệm và kết quả của nhiều năm giảng dạy bộ môn sinh 7, qua các buổi học chuyên đề áp dụng CNTT vào giảng dạy, qua thực nghiệm, tôi xin trình bày chuyên đề: “Ứng dụng công nghệ thông tin trong phương pháp dạy học tích cực bài: Chim bồ câu - Sinh học 7”. B. NỘI DUNG - PHƯƠNG PHÁP VÀ KẾT QUẢ I. Đặc điểm tình hình 1. Cơ sở lí thuyết Mục tiêu của chương trình sinh học 7 là cung cấp cho học sinh những kiến thức về hình thái cấu tạo và chức năng sống của những loài động vật điển hình trong một ngành hay một lớp, sự tiến hóa của động vật, tầm quan trọng thực tiễn của các động vật trong thiên nhiên và đời sống con người. Ngoài ra học sinh còn được rèn các kĩ năng như xử lý thông tin,thực hành, vận dụng Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 4 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 kiến thức đã học vào đời sống, có ý thức bảo vệ các loài động vật. Như vậy qua các bài học sẽ hình thành cho học sinh phương pháp học tập tích cực, chủ động khám phá kiến thức. Ngày nay với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin, việc sử dụng giáo án điện tử( powerpoint)vào giảng dạy bộ môn Sinh học là một điều tất yếu. 2. Cơ sở thực tiễn Bộ môn Sinh học 7 là môn học rất gần gũi với học sinh. Đối tượng của chương trình sinh học 7 là động vật và đời sống của chúng. Khi sử dụng giáo án điện tử(GAĐT) vào bộ môn sinh học sẽ cho kết quả tốt. Học sinh không những chỉ đựoc nghe mà còn nhìn thấy cấu tạo và hoạt động của các loài vật, HS còn được tiếp cận với phương tiện học tập hiện đại nên thấy yêu thích học tập bộ môn hơn. Những hình ảnh sống động, trung thực sẽ thu hút sự chú ý của học sinh, kích thích các em ham tìm tòi, khám phá những kiến thức mới. Giáo viên không những hoàn thành được mục tiêu bài học mà còn thực hiện được kế hoạch giáo dục là tăng cường áp dụng CNTT vào giảng dạy. Trong thực tế , khi sử dung GAĐT vào giảng dạy tôi thấy ngoài những ưu điểm thì còn một số hạn chế như: Nhiều giáo viên có tâm lí ngại khó vì biết ít vi tính hoặc chuẩn bị một bài giảng mất nhiều thời gian. Khi dự giờ tôi thấy một số bài giảng điện tử còn mang tính chất trình diễn kiến thức chứ chưa giúp học sinh khai thác thông tin để phát hiện kiến thức, đôi lúc còn lợi dụng những hình ảnh gây mất tập trung của học sinh vào kiến thức trọng tâm. Một số giáo viên diễn giải nhanh, chú ý đến trình chiếu, chọn hiệu ứng mà chưa chú ý đến khiến thức trọng tâm của bài. Vì thế nên một số giờ học tuy giáo viên sử dụng GAĐT nhưng học sinh vẫn thấy nhàm chán và không hiểu bài. Tôi đã khắc phục tình trạng trên bằng cách sử dụng giáo án điện tử kết hợp với một số phương tiện khác khi dạy bài: “Chim bồ câu” và đã cho kết quả tốt. Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 5 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 II. Giải quyết vấn đề. 1.Về đồ dùng dạy học: Để bài giảng thành công thì cần phải chuẩn bi chu đáo đồ dùng dạy học, đó là: *Giáo viên: - Giáo án điện tử,máy chiếu, màn hình. - Bồ câu sống ở trong lồng. - Một số lông chim bồ câu( lông ống, lông tơ) - Tranh phóng to hình vẽ 41.1 trang 135: Cấu tạo ngoài chim bồ câuchưa chú thích (tranh câm), các tờ bìa cắt nhỏ có in các chú thích. - Bảng phụ kẻ bảng: Đặc điểm cấu tạo ngoài của chim bồ câu. * Học sinh: Mỗi nhóm 1 phiếu học tập kẻ bảng: Đặc điểm cấu tạo ngoài của chim bồ câu. 2.Về phương pháp: - GV quán triệt tổ chức lớp, phân 2 bàn học thành một nhóm ,cả lớp có 4 nhóm, - GV hướng dẫn HS chuẩn bị phương tiện - GV sử dụng giáo án điện tử để dạy kết hợp các phương tiện khác để kích thích hoạt động của HS. - Câu hỏi và bài tập phải rõ ràng, dễ hiểu có tác dụng hướng HS tư duy và trả lời đúng kiến thức cần đạt. - HS có khả năng hợp tác trong nhóm nhỏ, có khả năng điền phiếu học tập, đánh giá chéo nhau. III. Phương pháp tiến hành Sáng kiến: “Ứng dụng công nghệ thông tin trong phương pháp dạy học tích cực bài: Chim bồ câu” - Sinh học 7, được tôi thực hiện ở lớp 7A, có sự so sánh chất lượng với lớp 7B khi dạy giáo án thường. LỚP CHIM Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 6 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 GV cho HS đọc thông tin, giới thiệu về lớp chim. GV giới thiệu đại diện là bồ câu. Bài 41: Chim bồ câu - GV chiếu cho học sinh quan sát hình ảnh chim bồ câu GV hỏi: ? Em cho biết đây là loài chim gì? HS dễ dàng trả lời là chim bồ câu. Hoạt động 1: Tìm hiểu đời sống, sinh sản của chim bồ câu. Mục tiêu: Học sinh biết được những đặc điểm về đời sống, giải thích được được cách sinh sản và chăm sóc con non của chim bồ câu tiến bộ hơn so với thằn lằn. I. Đời sống Ở phần này giáo viên cho học sinh nghiên cứu độc lập thông tin về đời sống của chim bồ câu trang 134- SGK. Giáo viên cho học sinh thảo luận dựa vào 2 câu hỏi: ? Hãy tìm ra đặc điểm đời sống của bồ câu nhà? ? Hãy nêu đặc điểm sinh sản của bồ câu? Sau khi học sinh thảo luận xong, GV cho đại diện trả lời, GV gọi học sinh khác nhận xét rồi cho hiển thị đáp án đúng trên màn hình. HS rút ra kết luận về đời sống và sinh sản của chim bồ câu:  Kết luận: - Bồ câu bay giỏi, là động vật hằng nhiệt Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 7 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 - Sinh sản: Thụ tinh trong, trứng có nhiều nõan hoàng, có vỏ đá vôi, có hiện tượng ấp trứng, nuôi con bằng sữa diều. Giáo viên giải thích: tính hằng nhiệt có ưu điểm hơn hẳn tính biến nhiệt, chúng không phải trú đông khi trời lạnh, cường độ dinh dưỡng được ổn định… Giáo viên hỏi thêm; ?Em hãy so sánh sự sinh sản của thằn lằn và chim? Hs đã dễ dàng trả lời được( sinh sản của bồ câu tiến bộ hơn thằn lằn như trứng giàu nõan hoàng, ấp trứng, nuôi con..) Giáo viên giới thiệu thêm chim bồ câu được biểu tượng cho hòa bình và bồ câu là loài bay giỏi, định hướng tốt nên người ta còn sử dụng bồ câu để đưa thư. * Nhận xét: Qua phần hướng dẫn học sinh ở hoạt động 1, tôi thấy học sinh tự khám phá kiến thức nhanh vì: Giáo viên đã là người hướng dẫn, tổ chức, giúp học sinh tự mình nghiên cứu thông tin và hình ảnh trên màn hình, các em đã thu nhận và xử lí tốt các thông tin phát hiện được, kết hợp với vốn kiến thức đã có, bằng những thao tác, tư duy, đối chiếu, so sánh để rút kết luận, lĩnh hội các kiến thức mới về đặc điểm đời sống và sinh sản của chim bồ câu. Mặt khác ngay từ đầu bài giáo viên đã đưa hình ảnh rất đẹp của chim bồ câu lên màn hình đã thu hút sự chú ý của học sinh làm lớp học sôi nổi và học sinh tích cực tham gia hoạt động để rút kết luận cần thiết. Hoạt động 2: Tìm hiểu cấu tạo ngoài của chim bồ câu Mục tiêu: Học sinh giải thích được các đặc điểm cấu tạo ngoài của chim bồ câu thích nghi với sự bay. II. Cấu tạo ngoài GV đưa ra lồng có chim bồ câu sống GV yêu cầu học sinh quan sát kĩ chim bồ câu sống kết hợp với tranh bồ câu trên màn hình. Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 8 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 GV chiếu tranh hình 41: Sơ đồ cấu tạo ngoài của bồ câu, tranh chưa chú thích Yêu cầu HS quan sát H22- SGK và đọc chú thích. GV tiếp tục treo tranh hình 41.1: Cấu tạo ngoài chim bồ câu chưa chú thích: GV phát lệnh: Em hãy lên chỉ chỉ vị trí các bộ phận trên hình vẽ cấu tạo ngoài của chim bồ câu. - HS lên chỉ từng phần cấu tạo ngoài của bồ câu. GV yêu cầu 1 học sinh lên gắn chú thích vào hình vẽ, GV gọi 1HS khác nhận xét. Sau đó GV cho hiện thị chữ chú thích trên tranh cấu tạo ngoài của chim bồ câu: Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 9 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 GV: Qua hình vẽ và hoàn thiện chú thích, em hãy nêu cấu tạo ngoài của chim bồ câu? HS nêu được: - Đầu có mỏ, mắt, tai. - Cổ dài - Thân có lông vũ bao phủ, có cánh, đùi, ống chân , bàn chân. Gv chia cho mỗi nhóm học sinh một lông ống, 1 lông tơ và chiếu hình 41.2: Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 10 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 GV: ?Lông ống có đặc điểm gì? Thường mọc ở đâu? ? Lông tơ có đặc điểm gì? Thường mọc ở đâu? HS trả lời được. GV tiếp tục định hướng hoạt động cho học sinh: Các em hãy đọc thông tin trong SGK, thảo luận nhóm hoàn thiện phiếu học tập kẻ bảng: Đặc điểm cấu tạo ngoài chim bồ câu. GV yêu cầu học sinh thảo luận theo nhóm tìm các ý nghĩa thích nghi với sự bay điền vào phiếu học tập. Các nhóm hoàn thiện phiếu , GV gọi đại diên nhóm lên điền bảng phụ, các nhóm hoàn thành, GV cho nhận xét và chiếu bảng đáp án chuẩn kiến thức để so sánh. Sau đây là kết quả đúng của bảng 1 trang 135- SGK mà học sinh đã hoàn thiện: Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 11 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 Đặc điểm cấu tạo ngoài Thân: Hình thoi Chi trước: Cánh chim Chi sau: 3 ngón trước, 1 ngón sau, Ý nghĩa thích nghi Giảm sức cản của không khí khi bay Quạt gió, cản không khí khi hạ cánh Giúp chim bám chặt vào cành cây, hạ có vuốt. Lông ống: có các sợi lông mảnh.. cánh Làm cho cánh chim khi dang tạo nên Mỏ: Mỏ sừng bao lấy hàm, không một diện tích rộng quạt gió Làm đầu chim nhẹ có răng Cổ dài, đầu khớp với thân Phát huy tác dụng của giác quan, bắt mồi, rỉa lông. Tuyến phao câu tiết dịch nhờn Làm lông không thấm nước. GV: ? Qua bảng em hãy nêu lại đặc điểm cấu tạo ngoài của chim bộ câu thích nghi với sự bay? HS trả lời được GV hướng dẫn học sinh rút ra kết luận về những đặc điểm cấu tạo ngoài của chim bồ câu thích nghi với sự bay, học sinh đã rút ra kết luận một cách dễ dàng. GV chiếu kết luận đồng thời tóm tắt nội dung chính trên bảng: *Kết luận: Chim bồ câu có cấu tạo ngoài thích nghi với đời sống bay, thể hiện: -Thân hình thoi được phủ bằng lớp lông vũ nhẹ xốp - Hàm không có răng, có mỏ sừng bao bọc - Chi trước biến đổi thành cánh - Chi sau có bàn chân dài, các ngón chân có vuốt - Tuyến phao câu tiết dịch nhờn. Nhận xét: Qua phần hướng dẫn học sinh ở hoạt động 2 tôi thấy các kiến thức cần thiết được học sinh phát hiện nhanh nhờ: + Việc gắn chú thích cho hình vẽ câm trên bảng làm tăng sự chú ý của học sinh ở dưới lớp, học sinh sẽ nhanh nhớ vị trí của từng bộ phận, từ đó dễ dàng mô tả được cấu tạo ngoài của chim bộ câu. Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 12 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 + Việc thực hiện bảng phụ làm học sinh thấy rõ ý nghĩa thích nghi của chim bộ câu với đời sống, từ đó rút ra cấu tạo ngoài của chim bồ câu thích nghi với sự bay. + Khi sử dụng GADT để hiển thị trên màn hình tranh cấu tạo ngoài của chim bồ câu đã có chú thích và kết quả đúng của bảng 1 trang 135 sẽ thu hút sự chú ý của học sinh, làm học sinh tích cực hơn trong việc thu nhận và xử lí kiến thức. Hoạt động 3: Tìm hiểu về cách di chuyển của chim Mục tiêu: Phân biệt được kiểu bay vỗ cánh của chim bồ câu với kiểu bay lượn của chim hải âu. III. Di chuyển Giáo viên chiếu hình 41.3 và hình 41.4- SGK H41.3 H41.4 Học sinh thấy được các động tác bay của chim Giáo viên hỏi: ? Chim bồ câu có mấy kiểu bay? Học sinh trả lời được hai động tác bay của chim là bay lượn và bay vỗ cánh Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 13 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 Giáo viên yêu cầu học sinh nêu đặc điểm của mỗi kiểu bay, cả lớp nhân xét, bổ sung. GV yêu cầu học sinh suy nghĩ độc lập và hoàn thành bảng 2 trang136- SGK Học sinh thực hiện, giáo viên gọi một vài học sinh trả lời,và giáo viên chiếu bảng đáp án đúng: Các động tác bay Kiểu bay vỗ cánh Cánh đập liên tục Cánh đập chậm rãi và không liên tục Cánh dang rộng mà không đập Bay chủ yếu dựa vào sự naag đỡ của ( chim bồ câu) + Kiểu bay lượn ( chim hải âu) + + + không khí và hướng thay đổi của các luồng gió Bay chủ yếu dựa vào động tác vỗ cánh + Giáo viên: ? Từ bảng hãy so sánh kiểu bay vỗ cánh và kiểu bay lượn? ? Những loài chim nào có kiểu bay vỗ cánh, những loài chim nào có kiểu bay lượn? HS trả lời được, từ đó giáo viên định hướng cho học sinh rút ra cách di chuyển của chim bồ câu: * Kết luận: Chim có 2 kiểu bay: - Kiểu bay lượn( chim hải âu) - Kiểu bay vỗ cánh( chim bồ câu) Nhận xét: Qua hoạt động 3, với sự quan sát các kiểu di chuyển của chim trên màn hình cùng với sự nghiên cứu thông tin SGK và điền bảng độc lập thì học sinh đã nhớ ngay các cách di chuyển của chim và có khả năng diễn đạt bằng lời để phân biệt hai kiểu bay vỗ cánh và kiểu bay lượn của các loài chim. Từ đó cũng rèn cho học sinh kĩ năng tự học, biết thu nhận và xử lí thông tin, biết vận dụng thông tin để điền bảng đúng. Phần: Củng cố- Đánh giá Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 14 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 HS rút ra kết luận chung như SGK Giáo viên chiếu kết luận chung  Kết luận chung: Chim bồ câu -Là động vật hằng nhiệt - Cấu tạo ngoài thích nghi với đời sống bay: + Thân hình thoi được phủ bằng lông vũ nhẹ, xốp + Hàm không răng, có mỏ sừng bao bọc + Chi sau có bàn chân dài, ngón có vuốt - Có kiểu bay vỗ cánh Sau phần kết luận chung, GV sử dụng câu hỏi cuối bài của SGK yêu cầu học sinh trả lời. Tiếp là giáo viên chiếu nội dung bài tập trắc nghiệm trên màn hình yêu cầu học sinh suy nghĩ độc lập và trả lời: ? Em hãy điền đúng(Đ) hoặc sai(S) vào những câu sau. HS thực hiện độc lập, cho học sinh hai bàn gần nhau đổi phiếu chấm chéo, giáo viên cho hiển thị đáp án đúng trên màn hình để học sinh dựa vào đánh giá bài của bạn. Bảng kiến thức đúng: Bài tập: Điền đúng hoặc sai vào ô trống cho các ý trả lời sau về chim bồ câu: S Là động vật có thân nhiệt thay đổi theo nhiệt độ môi trường Đ Mỗi lứa đẻ gồm hai trứng có vỏ đá vôi bao bọc Đ Chim mới nở được chim bố mẹ nuôi bằng sữa diều Đ S Đ Đ Đ Thân hình thoi làm giảm sức cản không khí khi bay Lông ống mọc sát thân tạo thành một lớp xốp giữ nhiệt Lông ống có phiến rộng tạo thành cánh, đuôi chim Đuôi chim có vai trò bánh lái Cánh chim xòe ra tạo thành diện tích rộng quạt gió Đ Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 15 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 Chi sau có bàn chân dài, 3 ngón trước, 1 ngón sau, đều có vuốt S Kiểu bay vỗ cánh là cánh đập chậm rãi, không liên tục. Sau đó giáo viên nhận xét kết quả của học sinh, tuyên dương học sinh làm tốt. Cuối cùng, giáo viên hướng dẫn học sinh đọc phần:Em có biết; về làm bài tập ở SGK và chuẩn bị bài sau. III. Kết quả: Qua thực tế áp dụng sáng kiến vào giảng dạy bài: Chim bồ câu- Sinh học 7 bằng giáo án điện tử kết hợp một số phương tiện khác ở lớp 7A – năm học 2011-2012 và có so sánh với kết quả khi dạy cũng bài đó khi chưa áp dụng sáng kiến ở lớp 7B cùng năm học đó, tôi rút ra nhận xét như sau: * Khi chưa áp dụng sáng kiến: Khi chỉ sử dụng giáo án điện tử thì học sinh tuy được tiếp cận phương tiện học tập hiện đại nhưng lại không được tự mình hoạt động để tự mình khám phá kiến thức, vì thế sau một tiết học mà giáo viên chỉ chú ý đến trình chiếu thì học sinh sẽ quên gần hết những gì mình đã được “xem” từ đó cũng không nắm được nội dung trọng tâm của bài học. * Khi áp dụng sáng kiến sử dụng giáo án điện tử kết hợp với phương tiện khác tôi thấy có ưu điểm như: - GAĐT là phương tiện học tập hiện đại thu hút sự chú ý của học sinh vào bài học, có nhiều hình ảnh đẹp, sinh động, cập nhật thông tin, kiến thức được mở rộng nhiều, liên hệ thực tế nhiều, HS phát hiện nhanh kiến thức bài học, nhớ lâu.. - Mẫu bồ câu sống làm cho học sinh thấy được hình ảnh thực, sống động, HS được tự mình tìm và viết kiến thức vào bảng phụ, thảo luận nhóm giúp tăng khả năng tư duy của từng HS, đồng thời HS được phối hợp hoạt động sẽ thấy tự tin hơn. Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 16 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 Dưới đây là bảng thống kê kết quả cụ thể khi tôi thực hiện sáng kiến ở bài Chim bồ câu năm học 2011- 2012 ở lớp 7A so với khi chưa thực hiện sáng kiến cũng với bài đó khi dạy ở lớp7B năm học 2011- 2012. Đánh giá kết quả thực nghiệm Năm học Lớp Điểm Yếu TB Khá Giỏi Sĩ số TB trở % lên TB trở 7B 40 10 20 7 3 30 lên 75% sáng kiến 2011- 2012 7A 40 2 13 15 10 38 95% 2011-2012 Khi chưa áp dụng Khi áp dụng sáng kiến Như vậy: *Khi dạy không theo sáng kiến ở lớp 7B năm học 2011-2012: -Số học sinh đạt TB trở lên : 75%. -Số học sinh đạt điểm khá giỏi ít. * Khi dạy áp dụng sáng kiến ở lớp 7A năm học 2011-2012: - Số học sinh đạt TB trở lên: 95% - Số học sinh đạt điểm khá , giỏi nhiều. Vậy khi sử dụng giáo án điện tử kết hợp với một số phương tiện khác thì hoạt động học tập của HS đã đạt được hiệu quả rõ rệt, HS hứng thú học tập bộ môn, chất lượng môn học tăng. Kết quả đánh giá thực nghiệm cho thấy Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 17 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 khả năng nhận thức của học sinh tăng lên nhiều so với khi dạy bài tương tự khi chưa áp dụng sáng kiến. Điều đó khẳng định việc sử dụng sáng kiến vào dạy học có hiệu quả, qua đó tôi thấy việc nghiên cứu tìm ra những sáng kiến để áp dụng giảng dạy trong nhà trường là vấn đề cần thiết cần được phát động rộng rãi đến từng giáo viên. Như vậy: sử dụng CNTT kết hợp phương tiện khác đạt hiệu quả, HS hứng thú học tập bộ môn, chất lượng môn học tăng lên. IV. Những điểm hạn chế và bài học kinh nghiệm: 1. Những điểm hạn chế: -Đây chỉ là một sáng kiến tôi áp dụng trong một tiết học ở bộ môn sinh học 7 tại trường THCS Tân Dân nên sự khảo sát và tổng kết chưa nhiều. -Chuẩn bị một GAĐT mất rất nhiều thời gian - Sử dụng nhiều phương tiện trong một giờ học sẽ mất nhiều thời gian. 2. Bài học kinh nghiệm: GV cần: - Nghiên cứu kĩ nội dung bài - Chuẩn bị GAĐT cẩn thận - Các phương tiện khác rõ ràng, khoa học. - GV phải dùng từ ngữ sinh học trong sáng, dễ hiểu V. Điều kiện áp dụng: - Sáng kiến áp dụng được với mọi đối tượng HS khi học môn sinh 7 ở các trường THCS - Mọi thầy cô đều dễ dàng thực hiện sáng kiến đẻ góp phần làm tăng tính tích cực chủ động của học sinh trong lĩnh hội và xử lí kiến thức. VI. Hướng tiếp tục nghiên cứu: Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 18 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 - Chuyên đề có thể áp dụng với nhiều bài sinh học ở các khối 7,8 - Tiếp tục tìm tòi, học hỏi CNTT, bổ sung cho chuyên đề để ứng dụng vào giảng dạy. VII. Những đề xuất Để giúp cho việc giảng dạy bộ môn sinh học đạt kết quả cao ngoài sử cố gáng của mỗi giáo viên tôi xin mạnh dạn đề xuất với các cấp lãnh đạo một số việc như sau: - Tăng cường hơn nữa trang thiết bị cho phòng sinh học. - Tổ chức các buổi chuyên đề để giáo viên nâng cao kiến thức, cập nhật thông tin, nhất là chuyên đề về CNTT. C. KẾT LUẬN Khi áp dụng sáng kiến “Ứng dụng công nghệ thông tin trong phương pháp dạy học tích cực bài: Chim bồ câu - Sinh học 7”, tôi thấy hoạt động học tập của HS rất tích cực, sôi nổi, kết quả bài học đã đạt được hiệu quả rõ rệt, dẫn đến HS hứng thú học tập bộ môn, chất lượng môn học tăng. Kết quả đánh giá thực nghiệm cho thấy khả năng nhận thức của học sinh tăng lên nhiều so với khi dạy bài tương tự khi chưa áp dụng sáng kiến. Điều đó khẳng định việc sử dụng sáng kiến vào dạy học có hiệu quả. Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 19 Sáng kiến kinh nghiệm - Sinh học 7 Trong nhiều năm làm công tác giảng dạy, tôi cũng như nhiều đồng nghiệp đã và tìm được nhiều sáng kiến để áp dụng vào giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Với sáng kiến:”Sử dụng giáo án điện tử kết hợp với một số phương tiện khác khi giảng bài: Bồ câu”- Sinh học 7, tôi đã rất cố gắng nhưng vẫn không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế nhất định, rất mong các Quý ban xét duyệt, các đồng nghiệp đóng góp ý kiến quý báu để sáng kiến được hoàn thiện hơn. Tôi xin trân trọng cám ơn! Tân Dân, ngày 10 tháng 12 năm 2012 NGƯỜI VIẾT TÀI LIỆU THAM KHẢO Tên tài liệu 1. Sách giáo khoa SH 7 2. Sách giáo viên SH 7 3. Thiết kế bài giảng SH 7 4. Bài tập SH 7 5. Động vật học I 6. Động vật có sương sống 7. Lý luận dạy học sinh học Nhà xuất bản- năm xuất bản NXB Giáo Dục -2010 NXB Giáo Dục- 2003 NXB Hà Nội -2003 NXB Giáo Dục -2009 NXB Quốc Gia- Hà Nội- 1999 NXB Giáo dục- 2002 NXB Giáo dục-2000 Người thực hiện: Mai Thị Hiền - Trường THCS Tân Dân Trang 20