Tài liệu Tuyển chọn một số giống sắn mới và nghiên cứu một số biện pháp thâm canh cho giống sắn tại thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN THỊ LƢƠNG TUYỂN CHỌN MỘT SỐ GIỐNG SẮN MỚI VÀ NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP THÂM CANH CHO GIỐNG SẮN TẠI THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CÂY TRỒNG THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN THỊ LƢƠNG TUYỂN CHỌN MỘT SỐ GIỐNG SẮN MỚI VÀ NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BIỆN PHÁP THÂM CANH CHO GIỐNG SẮN TẠI THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Khoa học cây trồng Mã số: 60.62.01.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CÂY TRỒNG Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN VIẾT HƢNG THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ bất cứ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên Nguyễn Thị Lương Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Sau quá trình học tập và nghiên cứu đề tài, tôi đã hoàn thành bản luận văn nghiên cứu khoa học. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Sau Đại học; Khoa Nông Học, Trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi tiến hành nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn thầy giáo PGS.TS. Nguyễn Viết Hưng đã luôn quan tâm giúp đỡ nhiệt tình, trách nhiệm và công tâm trong suốt quá trình tôi tiến hành nghiên cứu đề tài và hoàn thành luận văn. Do còn hạn chế về trình độ lý luận và kinh nghiệm thực tế nên không tránh khỏi thiếu sót, tôi rất mong được sự giúp đỡ, góp ý kiến bổ sung của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để đề tài của tôi được hoàn thiện hơn. Nhân dịp này, tôi xin trân trọng gửi tới các thầy giáo, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp, gia đình sự biết ơn sâu sắc và xin gửi lời chúc tốt đẹp nhất. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2014 Học viên Nguyễn Thị Lương Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Đặt vấn đề...................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Yêu cầu nghiên cứu ....................................................................................... 2 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 3 1.1. Tình hình sản xuất, tiêu thụ sắn trên thế giới và Việt Nam ....................... 3 1.1.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ sắn trên thế giới .................................. 3 1.1.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ sắn ở Việt Nam .................................. 8 1.2. Tình hình nghiên cứu, chọn tạo giống sắn trên thế giới và Việt Nam ..... 12 1.2.1. Tình hình nghiên cứu giống sắn trên thế giới ................................... 12 1.2.2. Tình hình nghiên cứu giống sắn ở Việt Nam .................................... 15 1.3. Tình hình nghiên cứu về một số biện pháp kỹ thuật thâm canh sắn ở trên thế giới và trong nước có liên quan đến đề tài ......................................... 18 1.3.1. Tình hình nghiên cứu thời vụ trồng và thu hoạch sắn ...................... 18 1.3.2. Tình hình nghiên cứu mật độ và khoảng cách trồng sắn trên thế giới và trong nước ....................................................................................... 20 Chƣơng 2. ƢƠ U ................ 22 2.1. Đối tượng ................................................................................................. 22 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu............................................................ 22 2.3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 22 2.4. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 22 2.4.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm ......................................................... 22 2.4.2. Các chỉ tiêu và phương pháp theo dõi .............................................. 25 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 2.5. Phương pháp tính toán và xử lý số liệu .................................................... 26 Chƣơng 3. ........................ 28 3.1. Kết quả nghiên cứu của 5 giống sắn mới tham gia thí nghiệm tại trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên năm 2013 ........................................ 28 3.1.1. Tỷ lệ mọc mầm và thời gian mọc mầm của 5 giống sắn .................. 28 3.1.2. Tốc độ tăng trưởng chiều cao cây của 5 giống sắn ........................... 29 3.1.3. Tốc độ ra lá của 5 giống sắn ............................................................. 31 3.1.4. Tuổi thọ lá của 5 giống sắn ............................................................... 32 3.1.5. Đặc điểm nông sinh học của 5 giống sắn ......................................... 34 3.1.6. Các yếu tố cấu thành năng suất, năng suất và chất lượng của 5 giống sắn ..................................................................................................... 38 3.1.7. Hoạch toán hiệu quả kinh tế của 5 giống sắn ................................... 46 3.2. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của thời vụ trồng đến giống sắn mới KM414 tại Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên năm 2013 - 2014 ......... 47 3.2.1. Ảnh hưởng của thời vụ trồng tỷ lệ mọc mầm và thời gian mọc mầm của giống sắn KM414 ....................................................................... 47 3.2.2. Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến tốc độ tăng trưởng chiều cao cây của giống sắn KM414.......................................................................... 49 3.2.3. Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến tốc độ ra lá của giống sắn KM414 ..... 50 3.2.4. Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến tuổi thọ lá của giống sắn KM414....... 52 3.2.5. Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến đặc điểm nông sinh học của giống sắn KM414 ........................................................................................ 53 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v 3.2.6. Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến năng suất, chất lượng và các yếu tố cấu thành năng suất của giống sắn KM414 .................................... 57 3.3. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ trồng đến giống sắn mới KM414 tại Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên năm 2013 ..................... 66 3.3.1. Ánh hưởng của mật độ trồng đến tỷ lệ mọc mầm và thời gian mọc mầm của giống sắn KM414 ................................................................ 66 3.3.2. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến tốc độ tăng trưởng chiều cao cây của giống sắn KM414........................................................................... 67 3.3.3. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến tốc độ ra lá của giống sắn KM414 ..... 69 3.3.4. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến tuổi thọ lá của giống sắn KM414 ...... 70 3.3.5. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến đặc điểm nông sinh học của giống sắn KM414 ........................................................................................ 71 3.3.6. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến năng suất, chất lượng và các yếu tố cấu thành năng suất của giống sắn KM414 .................................... 75 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 86 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CIAT : Trung tâm Quốc tế Nông nghiệp Nhiệt đới CTCRI : Viện Nghiên cứu Cây có củ CATAS : Học Viện Cây trồng Nhiệt đới Nam Trung Quốc FCRI : Viện Nghiên cứu Cây trồng Thái Lan FAO : Tổ Chức Lương Nông Liên Hiệp Quốc FCRI : Viện Nghiên cứu Cây trồng Thái Lan GSCRI : Viện Nghiên cứu Cây trồng Cận Nhiệt đới Quảng Tây Trung Quốc IITA : Viện Quốc tế Nông nghiệp Nhiệt đới IFPRI : Viện Nghiên cứu Chính sách lương thực thế giới MARIF : Viện Nghiên cứu Cây Lương thực Marlang - Indonexia TTDI : Viện Tinh bột Sắn Thái Lan ĐHNLTN : Đại học Nông lâm Thái Nguyên NLSH : Năng lượng sinh học NSCT : Năng suất củ tươi NSSVH : Năng suất sinh vật học NSTL : Năng suất thân lá NSCK : Năng suất củ khô NSTB : Năng suất tinh bột TLCK : Tỷ lệ chất khô TLTB : Tỷ lệ tinh bột HSTH : Hệ số thu hoạch CTTN : Công thức thí nghiệm TB : Trung bình Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Diện tích, năng suất và sản lượng sắn trên toàn thế giới giai đoạn 2008 -2013 ......................................................................... 3 Bảng 1.2. Diện tích, năng suất, sản lượng sắn của những nước trồng sắn chính trên thế giới năm 2012 ................................................ 4 Bảng 1.3. Tình hình xuất, nhập khẩu sắn khô toàn cầu giai đoạn 2008 - 2011 ................................................................................. 6 Bảng 1.4. Diện tích, năng suất và sản lượng sắn ở Việt Nam giai đoạn 2000 - 2012 ........................................................................ 8 Bảng 1.5. Diễn biến diện tích, sản lượng sắn của các vùng trồng sắn của Việt Nam từ năm 2000 - 2012.............................................. 8 Bảng 1.6: Diện tích và năng suất của một số giống sắn đang sử dụng ở Việt Nam ................................................................................ 11 Bảng 3.1. Tỷ lệ mọc mầm và thời gian mọc mầm của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm ................................................................. 28 Bảng 3.2. Tốc độ tăng trưởng chiều cao cây của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm ................................................................................ 29 Bảng 3.3. Tốc độ ra lá của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm ................... 31 Bảng 3.4. Tuổi thọ lá của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm ................... 33 Bảng 3.5. Đặc điểm nông sinh học của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm .... 34 Bảng 3.6. Các yếu tố cấu thành năng suất của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm ................................................................................ 38 Bảng 3.7. Năng suất của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm ...................... 40 Bảng 3.8. Chất lượng của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm .................... 42 Bảng 3.9. Kết quả hoạch toán kinh tế của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm ........................................................................ 46 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ viii Bảng 3.10. Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến tỷ lệ mọc mầm và thời gian mọc mầm của giống sắn KM414 ...................................... 47 Bảng 3.11. Bảng 3.12. Bảng 3.13. Bảng 3.14. Bảng 3.15. Bảng 3.16. Bảng 3.17. Bảng 3.18. Bảng 3.19. Bảng 3.20. Bảng 3.21. Bảng 3.22. Bảng 3.23. Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến tốc độ tăng trưởng chiều cao cây của giống sắn KM414 .................................................. 49 Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến tốc độ ra lá của giống sắn KM414 ......................................................................... 50 Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến tuổi thọ lá của giống sắn KM414 ......................................................................... 52 Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến đặc điểm nông sinh học của giống sắn KM414 tại trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên.......54 Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến các yếu tố cấu thành năng suất của giống sắn KM414 .............................................. 57 Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến năng suất củ tươi, năng suất thân lá, năng suất sinh vật học và hệ số thu hoạch của giống sắn KM414..................................................................... 60 Ảnh hưởng của thời vụ trồng đến tỷ lệ chất khô, tỷ lệ tinh bột, năng suất củ khô, năng suất tinh bột của giống sắn KM414 .............................................................................. 63 Ảnh hưởng của mật độ trồng đến tỷ lệ mọc mầm và thời gian mọc mầm của giống sắn KM414 ...................................... 66 Ảnh hưởng của mật độ trồng đến tốc độ tăng trưởng chiều cao cây của giống sắn KM414 .................................................. 67 Ảnh hưởng của mật độ trồng đến tốc độ ra lá của giống sắn KM414 .......................................................................... 69 Ảnh hưởng của mật độ trồng đến tuổi thọ lá của giống sắn KM414 .......................................................................... 70 Ảnh hưởng của mật độ trồng đến đặc điểm nông sinh học của giống sắn KM414 ............................................................... 71 Ảnh hưởng của mật độ trồng đến các yếu tố cấu thành năng suất của giống sắn KM414 ............................................... 75 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ix Bảng 3.24. Bảng 3.25. Ảnh hưởng của mật độ trồng đến năng suất của giống sắn KM414........................................................................ 77 Ảnh hưởng của mật độ trồng đến chất lượng của giống sắn KM414 ........................................................................ 80 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1: Biểu đồ năng suất của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm ............ 41 Hình 3.2: Biểu đồ tỷ lệ chất khô và tỷ lệ tinh bột của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm .................................................................... 44 Hình 3.3: Biểu đồ năng suất củ khô và năng suất tinh bột của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm ............................................................. 46 Hình 3.4: Biểu đồ hoạch toán kinh tế của 5 giống sắn tham gia thí nghiệm .. 47 Hình 3.5: Biểu đồ ảnh hưởng của thời vụ trồng đến năng suất củ tươi, năng suất thân lá và năng suất sinh vật học của giống sắn KM414 .......... 61 Hình 3.6: Biểu đồ ảnh hưởng của thời vụ trồng đến tỷ lệ chất khô, tỷ lệ tinh bột của giống sắn KM414 ............................................... 64 Hình 3.7: Biểu đồ ảnh hưởng của thời vụ trồng đến năng suất củ khô, năng suất tinh bột của giống sắn KM414 .................................. 65 Hình 3.8: Biểu đồ ảnh hưởng của mật độ trồng đến năng suất của giống sắn KM414....................................................................... 78 Hình 3.9: Biểu đồ ảnh hưởng của mật độ trồng đến tỷ lệ chất khô và tỷ lệ tinh bột của giống sắn KM414 ............................................... 81 Hình 3.10: Biểu đồ ảnh hưởng của mật độ trồng đến năng suất củ khô và năng suất tinh bột của giống sắn KM414............................... 82 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Cây sắn (Manihot esculenta Crantz) là một trong những cây lương thực dễ trồng, có khả năng thích ứng rộng, và trồng được trên những vùng đất nghèo, không yêu cầu cao về điều kiện sinh thái, phân bón, chăm sóc. Nó được trồng rộng rãi từ 300 Bắc đến 300 Nam và được trồng ở trên 100 nước nhiệt đới thuộc ba châu lục lớn là châu Phi, châu Mỹ và châu Á (Phạm Văn Biên và Hoàng Kim,1991)[1]. Sắn là cây lương thực rất quan trọng bởi có giá trị lớn trên nhiều mặt. Sắn là nguồn lương thực đáng kể cho con người, hiện nay nhiều nước trên thế giới đã sử dụng sắn và các sản phẩm chế biến từ sắn làm nguồn lương thực chính, nhất là các nước ở châu Phi. Tinh bột sắn còn là một thành phần quan trọng trong chế độ ăn của hơn một tỷ người trên thế giới. Sắn cũng là thức ăn cho gia súc, gia cầm quan trọng tại nhiều nước trên thế giới, ngoài ra sắn còn là hàng hóa xuất khẩu có giá trị để làm nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến bột ngọt, bánh kẹo, mì ăn liền, ván ép, bao bì, màng phủ sinh học và phụ gia dược phẩm… Đặc biệt trong thời gian tới, sắn là nguyên liệu chính cho công nghiệp chế biến nhiên liệu sinh học (ethanol). Ở Việt Nam, sắn là cây lương thực quan trọng sau lúa và ngô. Năm 2012 diện tích sắn toàn quốc là 550,6 nghìn ha, năng suất bình quân 177,0 tạ/ha, sản lượng là 9745,5 nghìn tấn (FAOSTAT, 2013)[35]. Cả nước hiện có hơn 60 nhà máy chế biến tinh bột sắn, trong đó có 41 nhà máy đã đi vào hoạt động với tổng công suất 2,2 - 3,8 triệu tấn sắn củ tươi/năm. Tổng sản lượng tinh bột sắn của Việt Nam hiện đạt 600 - 800 nghìn tấn, trong đó có khoảng 70% dành cho xuất khẩu và 30% tiêu thụ trong nước (Trần Ngọc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 Ngoạn, 2007)[22]. Cây sắn ở Việt Nam ngày càng có nhu cầu cao trong công nghiệp chế biến tinh bột, thức ăn gia súc, thực phẩm, dược liệu và trở thành cây hàng hóa xuất khẩu của nhiều tỉnh, công nghiệp chế biến ngày càng đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu của người dân ngày càng tốt hơn. Để đáp ứng nguồn nguyên liệu hiện nay thì giống tốt cho năng suất cao, chất lượng tốt và thích ứng rộng đồng thời áp dụng một số biện pháp kỹ thuật như thời vụ, mật độ trồng thích hợp là rất quan trọng. Thí nghiệm tiến hành nghiên cứu biện pháp kỹ thuật cho giống sắn KM414 vì kế thừa kết quả của các nghiên cứu trước đó về giống sắn KM414 cho thấy đây là giống sắn có tiềm năng cho năng suất và chất lượng tốt. Chính vì vậy, các nhà khoa học trên thế giới và trong nước đang rất quan tâm đến công tác chọn lọc và cải tạo giống sắn mới có năng suất cao, chất lượng tốt nhằm đáp ứng nhu cầu hiện nay cũng như sau này. Xuất phát từ thực tế đó, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Tuyển chọn một số giống sắn mới và nghiên cứu một số biện pháp thâm canh cho giống sắn tại Thái Nguyên”. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Thông qua nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng, phát triển năng suất và chất lượng của các giống sắn tham gia nghiên cứu để chọn được 1 - 2 giống sắn có triển vọng nhất nhằm tăng hiệu quả kinh tế cho người sản xuất. - Nghiên cứu, xác định một số biện pháp kỹ thuật canh tác (thời vụ và mật độ trồng) hợp lý đối với cây sắn để nâng cao năng suất, chất lượng và tăng hiệu quả kinh tế cho người sản xuất. 3. Yêu cầu nghiên cứu - Xác định được giống sắn mới có đặc điểm sinh trưởng, phát triển tốt, các yếu tố cấu thành năng suất, năng suất và chất lượng cao phục vụ cho sản xuất. - Xác định được mật độ trồng hợp lý nhất đạt năng suất và chất lượng cao cho giống sắn mới KM414. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 - Xác định được thời vụ trồng thích hợp đối với giống sắn mới KM414 cho năng suất và chất lượng cao. Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Tình hình sản xuất, tiêu thụ sắn trên thế giới và Việt Nam 1.1.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ sắn trên thế giới 1.1.1.1. Tình hình sản xuất sắn trên thế giới Trên thế giới sắn là cây quan trọng được xếp đứng thứ năm sau cây ngô, lúa gạo, lúa mì và khoai tây. Diện tích sắn trên toàn thế giới năm 2013 đạt 20,732 triệu ha, năng suất bình quân 13,347 tấn/ha, sản lượng 276,722 triệu tấn (FAOSTAT, 2014)[36]. Diện tích, năng suất và sản lượng sắn thế giới trong giai đoạn 2008 – 2013 được thể hiện ở bảng 1.1: Bảng 1.1. Diện tích, năng suất và sản lƣợng sắn trên toàn thế giới giai đoạn 2008 -2013 Năm 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Diện tích (triệu ha) 18,861 19,094 19,293 20,060 19,991 20,732 Năng suất (tấn/ha) 12,270 12,320 12,470 12,780 12,830 13,347 Sản lượng (triệu tấn) 231,540 235,289 240,659 256,404 256,529 276,722 Nguồn: FAOSTAT, 2014[36] Qua số liệu bảng 1.1 ta thấy: Sản lượng sắn của toàn thế giới trong năm 2013 là khoảng 276,722 triệu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 tấn. Từ năm 2008 đến năm 2013 diện tích sắn đã tăng 1,871 triệu ha, năng suất tăng 1,077 tấn/ha nên sản lượng sắn đã tăng 45,182 triệu tấn. Bảng 1.2. Diện tích, năng suất, sản lƣợng sắn của những nƣớc trồng sắn chính trên thế giới năm 2012 Diện tích Năng suất Sản lƣợng (triệu ha) (tấn/ha) (triệu tấn) Toàn thế giới 19,991 12,83 256,529 Châu Phi 13,379 10,93 146,217 Nigeria 3,850 14,03 54,000 Cộng hòa Congo 2,200 7,27 16,000 Angola 1,062 10,07 10,636 Ghana 0,868 16,75 14,547 Mozambique 0,762 13,18 10,051 Châu Mỹ 2,621 12,40 32,503 Brazil 1,703 13,74 23,414 Paraguay 0,183 13,99 2,560 Colombia 0,212 10,74 2,274 Peru 0,092 12,11 1,119 Haiti 0,155 4,19 0,652 Châu Á 3,974 19,53 77,608 Indonesia 1,119 21,36 23,922 Thái Lan 1,250 18,0 22,500 Việt Nam 0,551 17,69 9,746 Vùng trồng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 Ấn Độ 0,221 36,48 8,076 Trung Quốc 0,280 16,29 4,56 Campuchia 0,208 21,69 4,500 Nguồn: FAOSTAT, 2013[35] Qua số liệu bảng 1.2 ta thấy: Hiện nay cây sắn được trồng tại 105 quốc gia, năm 2012 toàn thế giới có 19.991 nghìn ha sắn, trong đó có 66,92% diện tích sắn được trồng ở châu Phi, châu Á chiếm 19,88 %, châu Mỹ chiếm 13,11 %. Châu Phi có tổng diện tích trồng sắn năm 2012 là 13,379 triệu ha, năng suất củ tươi bình quân 10,93 tấn/ha, sản lượng 146,217 triệu tấn [33]. Ở Châu Phi nước có diện tích sắn lớn nhất là Nigeria với 3,850 triệu ha, năng suất đạt 14,03 tấn/ha, sản lượng 54,000 triệu tấn. Sắn là nguồn lương thực chính của người dân tại nhiều nước ở vùng này. Châu Phi là nơi tình trạng suy dinh dưỡng tăng lên gấp đôi trong hai thập kỷ qua nên cây sắn hiện được coi là giải pháp an toàn lương thực hàng đầu. Năm 2012 tổng diện tích sắn trồng ở châu Mỹ là 2,621 triệu ha, năng suất củ tươi bình quân 12,40 tấn/ha, sản lượng 32,503 triệu tấn. Brazil là nước có diện tích trồng sắn lớn nhất châu Mỹ với 1,703 triệu ha - sản lượng 23,414 triệu tấn. Châu Á cùng với châu Phi và châu Mỹ là một trong ba vùng sắn quan trọng của thế giới. Diện tích sắn châu Á hiện có 3,974 triệu ha, sản lượng 77,608 triệu tấn, năng suất sắn ở châu Á hiện đạt bình quân 19,53 tấn/ha (FAOSTAT, 2013)[35]. Thái Lan là nước có diện tích trồng sắn lớn nhất Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 châu Á với 1,250 triệu ha - sản lượng 22,500 triệu tấn. Sản xuất sắn tại châu Á tăng ở mức cao của 3%/năm trong thời gian cuối những năm 70 và đầu 80, những năm 90 sản xuất sắn phát triển chậm lại. Sản xuất sắn được phát triển khá nhanh trở lại ở 3,3%/năm trong suốt 10 năm qua (Reinhardt Howeler và Keith Fahrne 2008). 1.1.1.2. Tình hình xuất, nhập khẩu sắn trên thế giới Bảng 1.3. Tình hình xuất, nhập khẩu sắn khô toàn cầu giai đoạn 2008 - 2011 Thị trƣờng sắn 2008 2009 2010 2011 4.152 7.960 6.291 6.682 1. Xuất khẩu Sản lượng (triệu tấn) Giá trị (triệu $) 794.385 1.283.330 1.501.385 2.071.351 2. Nhập khẩu sắn toàn cầu Sản lượng (triệu tấn) Giá trị (triệu $) 4.409 923.249 7.189 6.380 1.100.307 1.355.669 5.855 1.614.908 Nguồn: Cassava FAO Food Outlook December 2012[37] Qua bảng số liệu 1.3 ta thấy: Xuất khẩu sắn khô trên thế giới năm 2011 là 6,682 triệu tấn, đạt 2.071.351 triệu đô-la Mỹ. So với năm 2008 lượng sắn xuất khẩu năm 2011 tăng 2,530 triệu tấn. Nhập khẩu sắn khô trên toàn thế giới là 5,855 triệu tấn đạt 1.614.908 triệu đô-la Mỹ, tăng 1,446 triệu tấn so với năm 2008. Qua phân tích tình hình sản xuất sắn trên thế giới ta thấy rằng, sắn sẽ đóng vai trò kinh tế quan trọng và ngày càng đa dạng trong việc phát triển hệ thống lương thực của nhiều quốc gia trong hai thập kỷ tiếp theo. Cây sắn có hệ thống cố định Cacbon cho phép cây tiếp tục quang hợp có hiệu quả trong thời gian thiếu nước kéo dài (Trần Ngọc Ngoạn, 2007)[22]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 Ngoài ra, sắn hiện nay đang được sử dụng như một nguyên liệu phù hợp để sản xuất ethanol trên toàn châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh. Trung Quốc hiện là nước nhập khẩu sắn nhiều nhất thế giới để làm cồn sinh học (bio ethanol), tinh bột biến tính (modify starch), thức ăn gia súc và dùng trong công nghiệp thực phẩm dược liệu. Trong năm 2009 Trung Quốc đã nhập khẩu 6.019.424 tấn sắn lát khô, trung bình hàng tháng Trung Quốc nhập khẩu 501.618 tấn sắn lát khô, tháng thấp nhất là 259.886 tấn, tháng cao nhất là 616.875 tấn. Trong đó nhập khẩu từ Thái Lan là 3.862.662 tấn, Việt Nam là 2.010.560 tấn, Indonesia là 143.072 tấn và số lượng còn lại là nhập khẩu ở một số nước khác. Để hạn chế việc nhập khẩu sắn từ các nước khác và chủ động nguồn cung cấp sắn cho ngành công nghiệp thực phẩm, thức ăn gia súc và làm cồn sinh học ở trong nước, Trung Quốc có nhiều chính sách để tiếp tục mở rộng diện tích và nâng cao năng suất sắn trong nước như: giới thiệu các giống sắn mới tốt hơn và nâng cao kỹ thuật trồng rừng kết hợp với trồng sắn. Viện Nghiên cứu Chính sách lương thực thế giới (IFPRI), đã tính toán nhiều mặt và dự báo tình hình sản xuất và tiêu thụ sắn toàn cầu với tầm nhìn đến năm 2020. Năm 2020 sản lượng sắn toàn cầu ước đạt 275,10 triệu tấn, trong đó sản xuất sắn chủ yếu ở các nước đang phát triển là 274,7 triệu tấn, các nước phát triển khoảng 0,40 triệu tấn. Mức tiêu thụ sắn ở các nước đang phát triển dự báo đạt 254,60 triệu tấn so với các nước đã phát triển là 20,5 triệu tấn. Khối lượng sản phẩm sắn toàn cầu sử dụng làm lương thực thực phẩm dự báo nhu cầu là 176,3 triệu tấn và thức ăn gia súc 53,4 triệu tấn. Tốc độ tăng hàng năm của nhu cầu sử dụng sản phẩm sắn làm lương thực, thực phẩm và thức ăn gia súc đạt tương ứng là 1,98% và 0,95%. Châu Phi vẫn là khu vực dẫn đầu sản lượng sắn toàn cầu với dự báo sản lượng năm 2020 sẽ đạt 168,6 triệu tấn. Trong đó, khối lượng sản phẩm sử dụng làm lương thực thực phẩm là 77,2%, làm thức ăn gia súc là 4,4%. Châu Mỹ La tinh giai đoạn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 1993-2020, ước tốc độ tiêu thụ sản phẩm sắn tăng hàng năm là 1,3%, so với châu Phi là 2,44% và châu Á là 0,84 - 0,96%. Cây sắn tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong nhiều nước châu Á, đặc biệt là các nước vùng Đông Nam Á nơi cây sắn có tổng diện tích đứng thứ ba sau lúa và ngô và tổng sản lượng đứng thứ ba sau lúa và mía. Giải pháp chính để tăng tổng sản lượng bằng cách áp dụng giống mới và các biện pháp kỹ thuật tiên tiến. [43]. 1.1.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ sắn ở Việt Nam Ở Việt Nam sắn là một trong bốn cây trồng có vai trò quan trọng trong chiến lược an toàn lương thực quốc gia sau lúa và ngô. Diện tích, năng suất, sản lượng sắn được thể hiện ở bảng 1.4. Bảng 1.4. Diện tích, năng suất và sản lƣợng sắn ở Việt Nam giai đoạn 2000 - 2012 Năm 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 D. tích (1.000 ha) 234,9 425,5 475,2 495,5 555,7 508,8 496,2 558,4 550,6 N. Suất (tấn/ha) 8,66 15,78 16,37 16,53 16,9 16,81 15,08 17,73 17,69 S. lượng (1000 tấn) 2.034 6.716 7.783 8.193 9.396 8.557 8.522 9.897 9.745 Nguồn: http://www.gso.gov.vn, 2013[27] Qua bảng số liệu 1.4, 1.5, 1.6 ta có nhận xét Trong vòng 10 năm từ năm 2000 - 2012 diện tích trồng sắn tăng từ 234,9 nghìn ha lên 550,6 nghìn ha và năng suất tăng từ 8,66 tấn/ha lên 17,69 tấn/ha. Sản lượng tăng gấp 5 lần từ 2.034 nghìn tấn lên 9.745 nghìn tấn. Bảng 1.5. Diễn biến diện tích, sản lƣợng sắn của các vùng trồng sắn của Việt Nam từ năm 2000 - 2012 Năm Vùng ĐB sông Hồng Sản lƣợng (1.000 tấn) Diện tích (1.000ha) 2000 2005 2010 2012 2000 9,9 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 8,5 7,3 6,7 87,9 2005 2010 2012 92,4 108,8 105,1 http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 Vùng núi trung du phía bắc 82,1 89,4 104,6 117,0 678,5 986,8 1.260,1 1 486,5 Vùng ven biển Trung bộ 83,8 133,0 155,0 174,9 645,9 1.855,9 2.607,6 3 027,5 Vùng Tây Nguyên 38,0 89,4 133,2 149,5 351,5 1.446,6 2.179,5 2 542,0 Vùng Đông Nam Bộ 16,1 98,8 90,1 96,0 154,3 2.270,5 2.283,3 2 485,1 ĐB Sông Cửu Long 7,7 6,4 6,0 6,5 68,2 64,0 82,3 99,3 Nguồn: http://www.gso.gov.vn[27] Đất trồng sắn ở Việt Nam tập trung ở các tỉnh miền núi phía Bắc, ven biển Trung bộ và Vùng Tây Nguyên. Ở Việt Nam khoảng 60% diện tích của sắn được trồng trên đất đồi núi, 40% diện tích còn lại được trồng trên các loại đất khác. Sắn ưa đất có độ pH từ 4,5 - 6,0. Tại miền Bắc Việt Nam, sắn được trồng chủ yếu ở khu vực có địa hình đồi núi và khoảng 68% của diện tích trồng sắn là đất đá và 12% có đất cát pha tương ứng. Trong khi đó sắn ở miền Nam Việt Nam được trồng chủ yếu trên đất cát màu xám, các loại đất này phẳng và nghèo chất dinh dưỡng, các khu vực ven biển miền Trung và Đông Nam, chiếm khoảng 60% diện tích sắn toàn miền Nam. Trong khi đó hơn 30% diện tích sắn được trồng ở Tây Nguyên và Đồng Nai, Bình Phước của khu vực Đông Nam trên đất đỏ màu vàng với địa hình đồi núi. Năm 2009 diện tích trồng sắn đã đạt 508,8 nghìn ha, trong đó có khoảng 78% tổng diện tích được phân bố ở vùng ven biển miền Trung, Tây Nguyên và Đông Nam. Có thể thấy rằng việc sản xuất sắn tại Việt Nam đã được chuyển dần sang vùng ven biển miền Trung và khu vực Đông Nam Bộ trong những năm gần đây; ở miền Đông Nam bộ như Tây Ninh, Đồng Nai, Bình Phước, Bình Thuận (chiếm 20,52%); tỉnh Duyên hải Nam Trung bộ Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên (chiếm 30,33%)[3]. Vùng Tây Nguyên là một trong ba vùng sản xuất nhiều sắn ở Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/