Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay...

Tài liệu Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay

.PDF
175
462
71

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------ LÊ MINH THANH TRUYỀN THÔNG CÁ NHÂN TRONG XU THẾ BÙNG NỔ THÔNG TIN HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Hà Nội, 2010 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------- LÊ MINH THANH TRUYỀN THÔNG CÁ NHÂN TRONG XU THẾ BÙNG NỔ THÔNG TIN HIỆN NAY Chuyên ngành: Báo chí học Mã số: 60.32.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Vũ Duy Thông Hà Nội, 2010 MỤC LỤC Nội dung Trang MỞ ĐẦU.............................................................................................................1 1. Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài...................................................................1 2. Lịch sử nghiên cứu đề tài.................................................................................4 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................................5 5. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................6 6. Ý nghĩa lý luận và giá trị thực tiễn của đề tài...................................................6 7. Kết cấu của luận văn........................................................................................7 Chương 1: Một số vấn đề lý thuyết chung.........................................................8 1.1. Truyền thông, truyền thông cá nhân và sự tiếp nhận thông tin theo kiểu truyền thống của công chúng............................................................8 1.1.1. Truyền thông..............................................................................................8 1.1.2. Truyền thông cá nhân...............................................................................13 1.1.3. Sự tiếp nhận thông tin theo kiểu truyền thống của công chúng...............18 1.2. Internet và những lợi thế của Internet trong việc truyền bá thông tin cá nhân..............................................................................................19 1.2.1. Khái niệm Internet....................................................................................19 1.2.2. Ba mô thức ứng dụng Internet..................................................................20 1.2.3. Những tiện ích của Web 2.0.....................................................................21 1.3. Khái lược một số dạng thức thông tin cá nhân trên Internet................27 1.3.1. Website cá nhân........................................................................................27 1.3.2. Mạng xã hội..............................................................................................29 1.3.3. Blog..........................................................................................................32 Tiểu kết chương 1..............................................................................................46 Chương 2: Thực trạng truyền thông cá nhân trên Internet ở Việt Nam hiện nay..........................................................................................47 2.1. Sự phát triển của mạng xã hội và blog những năm gần đây.................47 2.1.1. Mạng xã hội..............................................................................................47 2.1.2. Blog..........................................................................................................53 2.2. Thực trạng truyền thông cá nhân trên Internet ở Việt Nam hiện nay.........................................................................................60 2.2.1. Mặt tích cực..............................................................................................61 2.2.2. Mặt tiêu cực..............................................................................................78 2.3. Những nguyên nhân của thực trạng trên................................................87 2.3.1. Nguyên nhân chủ quan.............................................................................87 2.3.2. Nguyên nhân khách quan.........................................................................90 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................94 Chương 3: Xu hướng phát triển của truyền thông cá nhân và đề xuất giải pháp phát triển truyền thông cá nhân trong tình hình hiện nay.............95 3.1. Xu hướng phát triển của truyền thông cá nhân.....................................95 3.2. Vấn đề quản lý những kênh truyền thông cá nhân trên Internet ở Việt Nam hiện nay.........................................................................................99 3.3. Đề xuất một số giải pháp phát triển truyền thông cá nhân ở Việt Nam......................................................................................................109 3.3.1. Giải pháp về chính sách..........................................................................109 3.3.2. Giải pháp về truyền thông......................................................................111 3.3.3. Giải pháp về giáo dục, đào tạo...............................................................113 Tiểu kết chương 3............................................................................................116 KẾT LUẬN.....................................................................................................117 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................120 PHỤ LỤC........................................................................................................134 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài Trong những năm gần đây, sự ra đời và phát triển của Internet (Interconnected System of Network) - hệ thống thông tin toàn cầu, thực sự đã và đang làm nên một cuộc cách mạng lớn trong lĩnh vực truyền thông. Mạng Internet đã trở thành một trung tâm thông tin tổng hợp và thậm chí trở thành một thế giới với người sử dụng. Cùng với sự phát triển như vũ bão của đời sống kinh tế, xã hội, khoa học kỹ thuật và sự phát triển ngày càng hiện đại của các công nghệ truyền thông, việc đưa thông tin qua mạng Internet đã trở thành một vấn đề tất yếu. Có thể nói, sự phát triển của Internet và các phương tiện truyền thông cá nhân, mà biểu hiện là thư điện tử (e-mail), điện thoại Internet (Internet phone), tán gẫu qua mạng (chat), website cá nhân, blog (một dạng nhật ký, trang thông tin điện tử cá nhân, website cá nhân trên mạng Internet), mạng xã hội (social network)… đang mang đến một kỷ nguyên truyền thông dân chủ mà trong đó blog và mạng xã hội là những biểu hiện tiêu biểu và tích cực. Ngày nay, Internet với những ứng dụng vượt trội trong lĩnh vực công nghệ thông tin đã làm thay đổi các hình thức vui chơi, giải trí, thói quen nghe, xem, đọc, viết của con người. Các ứng dụng của công nghệ truyền thông mới cho phép con người có thể giao tiếp và thể hiện mình trên mạng một cách tự tin và thoải mái - điều mà đôi khi họ không thể làm tốt được ở ngoài cuộc sống thật. Bất cứ ai cũng có thể nói lên những suy nghĩ, những tâm tư, quan điểm, chính kiến của mình về mọi vấn đề mà họ quan tâm và xã hội quan tâm. Chưa bao giờ, việc tải thông tin lên mạng lại đơn giản như hiện nay. Chỉ cần có trong tay thiết bị nối mạng Internet, mọi cá nhân đều có thể đăng tải những thông tin hoặc bất cứ điều gì họ thích trên mạng. Đó là 1 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh kết quả sự phát triển mạnh mẽ của Internet và các phương tiện truyền thông cá nhân. Sự bùng nổ của các phương tiện truyền thông cá nhân trên mạng Internet mà điển hình là blog và mạng xã hội với khối lượng, thông tin, tri thức khổng lồ và tốc độ truyền tin nhanh chóng đã và đang thực sự tạo nên một diện mạo mới trong lĩnh vực truyền thông. Với những tính năng ưu việt, dân chủ và năng động mà công nghệ thông tin mang lại, bất cứ ai cũng có thể thỏa mãn nhu cầu truyền thông theo cách mà họ muốn. Mỗi cá nhân đều có thể trở thành một chủ thể độc lập trên Internet, có thể phát biểu ý kiến, có thể thông tin, liên kết, giao tiếp với nhau… đã hình thành nên một môi trường trao đổi thông tin mới. Môi trường trao đổi thông tin mới này chưa hoàn toàn được coi là chính thống, nhưng có thể làm thay đổi cách cung cấp và tiếp cận thông tin của báo chí. Đồng thời, với xu hướng truyền thông “We – media” như hiện nay, thì các website blog và mạng xã hội cũng làm thay đổi cách tiếp nhận thông tin của công chúng. Thay vì bị áp đặt bởi truyền thông một chiều theo kiểu truyền thống trước đây, thì xã hội đang tiến tới truyền thông đa chiều - mỗi người đều có thể là người cung cấp thông tin tới đông đảo công chúng. Tại Việt Nam, blog và mạng xã hội trực tuyến (sau đây gọi chung là website cá nhân) vẫn là những khái niệm rất mới mẻ trong vòng 5 năm trở lại đây, song với giá trị và sức mạnh của mình, các phương tiện truyền thông cá nhân này đã và đang trở thành những kênh thông tin thu hút ngày càng nhiều đối tượng công chúng, tạo điều kiện cho mỗi cá nhân thể hiện mình, chủ động tham gia vào quá trình truyền thông, góp phần tạo nên một đời sống tinh thần vô cùng phong phú của con người hiện đại. Tuy nhiên, sự bùng nổ của những kênh thông tin cá nhân này trong một thời gian ngắn đã gây ra nhiều vấn đề bất cập. Các blogger (người viết 2 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh blog) và cư dân mạng xã hội vẫn chủ yếu hoạt động một cách tự do, ngẫu hứng, không định hướng đã gây nên những ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống kinh tế, xã hội, những thông tin sai sự thật xuất phát từ các website cá nhân, vu khống, xâm phạm đời tư… gây tổn hại đến uy tín, danh dự cá nhân, tổ chức khác cũng đã xuất hiện. Trong khi đó, các quy định, nguyên tắc dành cho phương thức truyền thông cá nhân mới mẻ này chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ và nghiêm túc. Việc cá nhân hóa trong hoạt động truyền thông, đề cao sự tham gia của công chúng trong việc tạo dựng và phát hành thông tin đến xã hội, đã làm cho các website cá nhân (blog và mạng xã hội) trở thành một hiện tượng đặc biệt. Website cá nhân đang trở thành kênh truyền thông cá nhân có sức lan tỏa, thu hút rộng rãi và có sức ảnh hưởng không nhỏ đối với công chúng, đang đe dọa vị thế độc quyền về truyền thông của các phương tiện truyền thông đại chúng. Trước xu thế bùng nổ thông tin như hiện nay thì việc tìm ra một kênh truyền thông để tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả là một nhu cầu tất yếu. Truyền thông cá nhân đã đáp ứng được đòi hỏi đó, song bên cạnh những lợi thế và ưu điểm của mình, nó cũng chứa đựng rất nhiều mặt hạn chế, khuyết điểm tác động tiêu cực đến đời sống xã hội. Vậy những thế mạnh và hạn chế của truyền thông cá nhân là gì, đâu là những nguyên nhân của những mặt tốt và mặt xấu đó, làm sao để phát huy được những mặt tích cực, giảm thiểu mặt tiêu cực cho truyền thông cá nhân? Với mong muốn nghiên cứu và phân tích sự tác động nhiều mặt của truyền thông cá nhân nhằm giải đáp phần nào những câu hỏi đó, chúng tôi chọn đề tài: “Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay” làm đề tài Luận văn tốt nghiệp của mình tại khoa Báo chí và Truyền thông, trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội. 3 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh 2. Lịch sử nghiên cứu đề tài Trên thế giới, truyền thông cá nhân trên mạng Internet, cụ thể ở đây là blog và mạng xã hội mà chúng tôi muốn đề cập đã được các nhà nghiên cứu, nhà báo, các chuyên gia trong lĩnh vực truyền thông phân tích, tìm hiểu khá tỉ mỉ về những khía cạnh liên quan đến các kênh truyền thông cá nhân này nên khá thuận lợi cho người viết để tìm ra những vấn đề lý thuyết chung về truyền thông cá nhân. Ở Việt Nam, từ khi blog và mạng xã hội xuất hiện trong khoảng 5 năm trở lại đây, đã có khá nhiều bài báo quan tâm và viết về những website cá nhân này. Bên cạnh đó, cũng có một số tác giả nghiên cứu về blog và mạng xã hội là các nhà báo, giảng viên... Tuy nhiên, các nghiên cứu này mới chỉ dừng lại ở mức độ khái quát về blog, mạng xã hội bên cạnh các phương thức truyền thông khác. Ở mức độ chuyên sâu hơn thì cho đến nay đã có một số khoá luận đề cập đến blog, mạng xã hội. Ví dụ: Khoá luận tốt nghiệp của sinh viên Nguyễn Thị Thu Hương (K48 - Khoa Báo chí, ĐH Quốc gia Hà Nội) với đề tài “Blog - dưới góc nhìn báo chí”; Khoá luận tốt nghiệp của sinh viên Vũ Thị Thuý (K48 - Khoa Báo chí, ĐH Quốc gia Hà Nội) với đề tài “Blog và nhu cầu được “làm truyền thông” của giới trẻ Việt Nam hiện nay”; Khoá luận tốt nghiệp của sinh viên Nguyễn Thị Xuân Quỳnh (K48 - Khoa Báo chí, ĐH Quốc gia Hà Nội) với đề tài “Bước đầu tìm hiểu loại hình báo chí công dân”; Khoá luận tốt nghiệp của sinh viên Lê Thu Quỳnh (K48 Khoa Báo chí, ĐH Quốc gia Hà Nội) với đề tài “Trào lưu mạng xã hội tại Việt Nam”... Các khoá luận này đã có những kết quả nhất định, tuy nhiên, mới chỉ khai thác đề tài về truyền thông cá nhân dưới dạng những kênh thông tin riêng lẻ và ở những khía cạnh nhỏ hơn trong khuôn khổ của khoá luận tốt nghiệp. 4 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh Như vậy, chúng tôi thực hiện đề tài nghiên cứu “Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay” với tư cách là công trình đề cập khái quát và đầy đủ nhất về vấn đề này. Trong suốt quá trình nghiên cứu, chúng tôi cố gắng kế thừa những ý tưởng khai phá của các tác giả đi trước cùng với những vấn đề mới nảy sinh trong thực tế, phát triển theo logic khoa học của chúng tôi. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu: - Chỉ ra những mặt tích cực và tiêu cực của truyền thông cá nhân trên mạng Internet mà điển hình là blog và mạng xã hội, tìm ra những nguyên nhân của những ưu thế và hạn chế đó. - Tìm ra hướng phát triển và đưa ra một số giải pháp để lành mạnh hóa và hiệu quả hóa truyền thông cá nhân trên mạng Internet. * Nhiệm vụ nghiên cứu: - Làm rõ những vấn đề chung về truyền thông cá nhân, khái lược một số dạng thức thông tin cá nhân trên mạng Internet. - Phân tính những mặt tích cực và tiêu cực của truyền thông cá nhân trên mạng Internet thông qua blog và mạng xã hội. - Nhận định xu hướng phát triển và đề xuất giải pháp phát triển và quản lý cho truyền thông cá nhân. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: Truyền thông cá nhân là một lĩnh vực rộng lớn nên trong việc thực hiện đề tài này, chúng tôi không có tham vọng đi tìm hiểu tất cả các ngóc ngách của đề tài mà chỉ tập trung nghiên cứu những điển hình của truyền thông cá nhân trên mạng Internet là blog và mạng xã hội trực tuyến của 5 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh người Việt là chủ yếu. Trong đó, chúng tôi tập trung phần lớn vào nội dung thông tin và hình thức thể hiện trên các trang blog và mạng xã hội. * Phạm vi nghiên cứu: Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu về mặt nội dung và hình thức thông tin trên blog và mạng xã hội chủ yếu ở Việt Nam từ năm 2005 đến nay. 5. Phương pháp nghiên cứu - Căn cứ chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử và chủ trương, đường lối, chính sách về báo chí của Đảng và Nhà nước. Ngoài ra, Luận văn sử dụng những thao tác chủ yếu sau: + Thống kê tình hình phát triển blog và mạng xã hội trên thế giới và ở Việt Nam, thực trạng blog và mạng xã hội tại Việt Nam. + Thu thập thông tin về chủ đề blog và mạng xã hội trên báo chí Việt Nam và một số tài liệu nước ngoài. + Phân tích: Căn cứ vào những nguyên tắc và vấn đề chính, đi sâu tìm hiểu những chi tiết cụ thể về lí luận và thực tiễn xoay quanh chủ thể nghiên cứu. + Tổng hợp: Trên cơ sở những thông tin về lí luận, cũng như thực tiễn đã thu được, tập hợp để rút ra những ý chính, khái quát vấn đề. + So sánh, đối chiếu để tìm ra những điểm tương đồng cũng như khác biệt giữa các chủ thể, nhân tố nghiên cứu. + Khảo sát trên thực tế những nội dung và hình thức thể hiện thông tin trên những blog và mạng xã hội tiêu biểu để minh chứng cho những luận điểm. 6. Ý nghĩa lý luận và giá trị thực tiễn của đề tài Về ý nghĩa lý luận: Mặc dù đài, báo đã nói rất nhiều về hiện tượng blog, mạng xã hội, báo chí công dân hay những khía cạnh khác nhau của 6 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh phương tiện truyền thông cá nhân trên mạng Internet ở Việt Nam, nhưng vẫn chưa có một công trình nghiên cứu chính thức hay một xuất bản phẩm nào về đề tài này được công bố. Vì vậy, người viết hi vọng tác phẩm nghiên cứu này sẽ giúp đưa ra một số gợi mở để những người quan tâm lấy đó làm cơ sở nghiên cứu, tìm hiểu. Luận văn hệ thống những vấn đề lý thuyết chung về truyền thông cá nhân, Internet, web 2.0 và những dạng thức thông tin cá nhân trên Internet. Đồng thời, trên cơ sở đó, người viết đưa ra những nhận xét khoa học về xu hướng phát triển của truyền thông cá nhân trong tương lai. Về giá trị thực tiễn, người viết hi vọng, luận văn này sẽ được đọc bởi những người còn có thái độ khá tiêu cực với truyền thông cá nhân trên mạng Internet vì những mặt trái của nó, để họ có thể thay đổi cái nhìn này theo hướng tích cực hơn, góp phần đưa truyền thông cá nhân trên mạng Internet, đặc biệt là blog và mạng xã hội, thực sự trở thành những trang thông tin cá nhân lành mạnh và hiệu quả hơn. Kết quả nghiên cứu có thể giúp các nhà lãnh đạo, quản lý tham khảo trong quá trình hoạch định chiến lược, giám sát và quản lý những trang thông tin điện tử cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, Luận văn được bố cục làm 3 chương như sau: Chương 1: Một số vấn đề lý thuyết chung. Chương 2: Thực trạng truyền thông cá nhân trên Internet ở Việt Nam hiện nay. Chương 3: Xu hướng phát triển của truyền thông cá nhân và đề xuất giải pháp phát triển truyền thông cá nhân trong tình hình hiện nay. 7 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT CHUNG 1.1. Truyền thông, truyền thông cá nhân và sự tiếp nhận thông tin theo kiểu truyền thống của công chúng 1.1.1. Truyền thông 1.1.1.1. Sơ lược về truyền thông Theo Cơ sở lý luận báo chí truyền thông 1, truyền thông (từ tiếng Anh: communication): nghĩa là sự truyền đạt, thông tin, thông báo, giao tiếp, trao đổi, liên lạc, giao thông… Thuật ngữ truyền thông có nguồn gốc từ tiếng Latinh “Commune” có nghĩa là chung hay công cộng. Nội hàm của nó là nội dung, cách thức, con đường, phương tiện để đạt đến sự hiểu biết lẫn nhau, giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với cộng đồng, xã hội. Nhờ truyền thông giao tiếp mà con người tự nhiên trở thành con người xã hội. Truyền thông là một hoạt động gắn liền với lịch sử phát triển của loài người. Những thành viên trong bộ lạc sử dụng truyền thông để thông báo cho nhau nơi săn bắt, cách thức săn bắt. Đó là điều kiện để tạo nên những mối quan hệ xã hội giữa người với người. Thiếu truyền thông - giao tiếp, con người và xã hội loài người khó hình thành và phát triển. Từ xa xưa cho đến nay khi sống chung trong một cộng đồng các thành viên cần phải hiểu nhau và thông cảm cho nhau. Khi con người biết sống chung với nhau và có tổ chức thì họ cần phải có truyền thông để hiểu và bảo vệ nhau. Từ lâu người ta đã biết tổ chức các trạm ngựa phục vụ thông tin, quy định việc đốt lửa trên đỉnh núi để báo hiệu quân giặc xâm lấn bờ cõi. Những người đi rừng bẻ lá 1 Dương Xuân Sơn - Đinh Văn Hường - Trần Quang (2004), Cơ sở lý luận báo chí truyền thông, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, trang 7. 8 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh băm vỏ cây để đánh dấu đường đi và những địa điểm nguy hiểm. Bắt đầu từ tín hiệu đơn giản, người ta thông báo cho nhau mục đích, phương pháp, cách thức hành động, tạo nên sự thống nhất có hiệu quả trong công việc. Trong quá trình lao động sản xuất, chinh phục thiên nhiên, làm ra của cải vật chất nuôi sống mình, con người đã tích luỹ được những kinh nghiệm quý báu, phát hiện thêm những hiện tượng lặp đi lặp lại của thiên nhiên. Đồng thời, trong xã hội cũng hình thành nhu cầu truyền thông, thông báo cho đồng loại những tri thức mới về thế giới xung quanh. Chính sự ra đời của tiếng nói là nấc thang đầu tiên quan trọng nhất của quá trình hình thành phát triển, tăng cường truyền thông - giao tiếp trong xã hội loài người. Từ những hình thức truyền thông đơn giản, người ta đi đến những hình thức hiện đại và phức tạp của truyền thông như truyền hình, vệ tinh nhân tạo, Internet… Các phương tiện thông tin liên lạc hiện đại trở thành những cái không thể thiếu được để đảm bảo sự hoạt động ổn định của mỗi nền kinh tế cũng như mỗi chế độ xã hội. Mặt khác, truyền thông còn nhằm thoả mãn nhu cầu nhận thức của con người. Mỗi cá nhân trong xã hội đều cần có sự bộc lộ những khía cạnh khác của đời sống tinh thần, cần hiểu biết tâm tư, tình cảm thái độ của mọi người trước mỗi sự kiện để tự điều chỉnh hành động của mình sao cho hợp lý. Chính quá trình truyền thông đã giúp con người hiểu mình đầy đủ hơn, nắm bắt được những gì liên quan giữa mình và cuộc sống phong phú xung quanh, đánh giá được khả năng, xác định đúng cách thức, phương hướng cho những hành vi và hoạt động tiếp theo. Truyền thông có hiệu quả sẽ làm con người hiểu nhau; những mệnh lệnh, chỉ thị, thông tin truyền đạt một cách nhanh chóng, chính xác, lấp được khoảng cách giữa con người với con người, khoảng cách giữa kinh tế, kỹ 9 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh thuật và cơ chế quản lý xã hội. Vòng tròn khép kín và mối quan hệ qua lại bởi thông tin nhiều chiều giữa Nhà nước, các phương tiện thông tin và các tầng lớp xã hội có tác dụng thúc đẩy xã hội tiến lên, đó chính là quá trình vận động tất yếu của truyền thông. Khái niệm về truyền thông bao hàm một ý nghĩa hết sức rộng lớn. Danh từ truyền thông - communication có nghĩa là làm thành cái chung, liên lạc giao tiếp. Truyền thông là sự cố gắng tạo lập ra sự hiểu biết chung của con người, với mục đích làm thay đổi nhận thức và hành vi. Truyền thông khác với thuật ngữ “Các phương tiện truyền thông đại chúng” (Mass Media hay Mass Commnunication) bao gồm: sách, báo, phát thanh, truyền hình, phim tài liệu, báo điện tử… nhưng các phương tiện truyền thông đại chúng là một kênh của truyền thông, là một kênh quan trọng và có hiệu quả nhất của quá trình truyền thông. 1.1.1.2. Định nghĩa Truyền thông là hiện tượng xã hội phổ biến, ra đời, phát triển cùng với sự phát triển của xã hội loài người, tác động và liên quan đến mọi cá thể xã hội. Do đó, hiện tượng này có rất nhiều quan niệm và định nghĩa khác nhau, tùy theo góc nhìn đối với truyền thông. Dưới đây nêu ra một số định nghĩa được dùng tương đối phổ biến: - Theo John R. Hober (1954), truyền thông là quá trình trao đổi tư duy hoặc ý tưởng bằng lời. - Martin P. Adelsm thì cho rằng, truyền thông là quá trình liên tục, qua đó chúng ta hiểu được người khác và làm cho người khác hiểu được chúng ta. Đó là một quá trình luôn thay đổi, biến chuyển và ứng phó với tình huống. 10 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh - Còn theo quan niệm của Dean C. Barnlund (1964), truyền thông là quá trình liên tục nhằm làm giảm độ không rõ ràng để có thể có hành vi hiệu quả hơn. - Theo Frank Dance (1970), truyền thông là quá trình làm cho cái trước đây là độc quyền của một hoặc vài người trở thành cái chung của hai hoặc nhiều người. - Theo S. Schaehter, “Truyền thông là một quá trình qua đó quyền lực được thể hiện và tính độc quyền tăng lên”. - Theo Gerald Miler (1966), về cơ bản, truyền thông quan tâm nhất đến tình huống hành vi, trong đó nguồn thông tin truyền nội dung đến người nhận với mục đích tác động đến hành vi của họ. - Dưới góc độ cấu trúc, Bess Sodel cho rằng, truyền thông là một quá trình chuyển đổi từ một tình huống đã có cấu trúc như một tổng thể sang tình huống khác theo một thiết kế có chủ đích. Ngoài ra, có thể dẫn ra hàng trăm định nghĩa, quan niệm khác nhau về truyền thông. Mỗi định nghĩa, quan niệm lại có những khía cạnh hợp lý riêng. Tuy nhiên, các định nghĩa, quan niệm này vẫn có những điểm chung, với những nét tương đồng rất cơ bản. Truyền thông có gốc từ tiếng Latinh là “communicate”, nghĩa là biến nó thành thông thường, chia sẻ, truyền tải. Truyền thông thường được mô tả như việc truyền ý nghĩa, thông tin, ý tưởng, ý kiến hoặc kiến thức từ một người, một nhóm người sang một người hoặc nhóm người khác bằng lời nói, hình ảnh, văn bản hoặc tín hiệu. Về thực chất, đó chính là quá trình trao đổi, tương tác thông tin với nhau về các vấn đề của đời sống cá nhân/nhóm/xã hội, từ đó tăng vốn hiểu 11 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh biết chung, hình thành hoặc thay đổi nhận thức, thái độ, chuyển đổi hành vi cá nhân/nhóm/xã hội. Từ các quan niệm trên, có thể đưa ra một định nghĩa chung nhất về truyền thông như sau: Truyền thông là quá trình liên tục trao đổi thông tin, tư tưởng, tình cảm…, chia sẻ kỹ năng và kinh nghiệm giữa hai hoặc nhiều người nhằm tăng cường hiểu biết lẫn nhau, thay đổi nhận thức, tiến tới điều chỉnh hành vi và thái độ phù hợp với nhu cầu phát triển của cá nhân/nhóm/cộng đồng/xã hội 2. 1.1.1.3. Các yếu tố cơ bản của quá trình truyền thông Truyền thông là một quá trình diễn ra theo trình tự thời gian, trong đó bao gồm các yếu tố tham dự chính: + Nguồn: là yếu tố mang thông tin tiềm năng và khởi xướng quá trình truyền thông. Nguồn phát là một người hay một nhóm người mang nội dung thông tin trao đổi với người hay nhóm người khác. + Thông điệp: là nội dung thông tin được trao đổi từ nguồn phát đến đối tượng tiếp nhận. Thông điệp chính là những tâm tư, tình cảm, mong muốn, đòi hỏi, ý kiến, hiểu biết, kinh nghiệm sống, tri thức khoa học - kỹ thuật… được mã hóa theo một hệ thống ký hiệu nào đó. Hệ thống này phải được cả bên phát và bên nhận cùng chấp nhận và có chung cách hiểu - tức là có khả năng giải mã. Tiếng nói, chữ viết, hệ thống biển báo, hình ảnh, cử chỉ biểu đạt của con người được sử dụng để chuyển tải thông điệp. + Kênh truyền thông: là các phương tiện, con đường, cách thức chuyển tải thông điệp từ nguồn phát đến đối tượng tiếp nhận. Căn cứ vào tính chất, đặc điểm cụ thể, người ta chia truyền thông thành các loại hình khác nhau 2 Nguyễn Văn Dững (Chủ biên) - Đỗ Thị Thu Hằng (2006), Truyền thông - Lý thuyết và kỹ năng cơ bản, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, trang 14, 15. 12 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh như: truyền thông cá nhân, truyền thông nhóm, truyền thông đại chúng, truyền thông trực tiếp, truyền thông đa phương tiện… + Người nhận: là các cá nhân hay nhóm người tiếp nhận thông điệp trong quá trình truyền thông. Hiệu quả của truyền thông được xem xét trên cơ sở những biến đổi về nhận thức, thái độ và hành vi của đối tượng tiếp nhận cùng với những hiệu ứng xã hội do truyền thông đem lại. + Phản hồi/Hiệu quả: là thông tin ngược, là dòng chảy của thông điệp từ người nhận trở về nguồn phát. Mạch phản hồi là thước đo hiệu quả của hoạt động truyền thông. Trong một số trường hợp, mạch phản hồi bằng không hoặc không đáng kể. Điều đó có nghĩa là thông điệp phát ra không hoặc ít tạo được sự quan tâm của công chúng. + Nhiễu: là yếu tố gây ra sự sai lệch không được dự tính trước trong quá trình truyền thông (tiếng ồn, tin đồn, các yếu tố tâm lý, kỹ thuật…) dẫn đến tình trạng thông điệp, thông tin bị sai lệch. Trong quá trình truyền thông, nguồn phát và đối tượng tiếp nhận có thể đổi chỗ cho nhau, tương tác và đan xen vào nhau. Về mặt thời gian, nguồn phát thực hiện hành vì khởi phát quá trình truyền thông trước. 1.1.2. Truyền thông cá nhân 1.1.2.1. Khái niệm Truyền thông cá nhân là một loại hoạt động truyền thông, trong đó các cá nhân tham gia tổ chức, thực hiện việc trao đổi thông tin, suy nghĩ, tình cảm…, và chịu những ảnh hưởng lẫn nhau về nhận thức, thái độ, hành vi.3 Dấu hiệu để phân biệt truyền thông cá nhân và truyền thông 1 - 1 nhóm và truyền thông của một cá nhân với công chúng trong các tiếp xúc 3 Nguyễn Văn Dững (Chủ biên) - Đỗ Thị Thu Hằng (2006), Truyền thông - Lý thuyết và kỹ năng cơ bản, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, trang 65. 13 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh mặt đối mặt là tính chất cá nhân trong việc tham gia và chịu ảnh hưởng của truyền thông. 1.1.2.2. Phân biệt truyền thông cá nhân, truyền thông xã hội và truyền thông đại chúng trong môi trường Internet * Khái niệm truyền thông xã hội và truyền thông đại chúng: Truyền thông xã hội (tiếng Anh: Social Media) là một thuật ngữ để chỉ một cách thức truyền thông kiểu mới, trên nền tảng là các dịch vụ trực tuyến, với mục đích tập trung các thông tin có giá trị của những người tham gia. 4 Những thể hiện của Social Media có thể là dưới hình thức của các mạng giao lưu chia sẻ thông tin cá nhân (MySpace, Facebook, Yahoo 360) hay các mạng chia sẻ những tài nguyên cụ thể (tài liệu – Scribd, ảnh – Flickr, video – YouTube) Truyền thông đại chúng là hệ thống các phương tiện truyền thông hướng tác động vào đông đảo công chúng xã hội (nhân dân các vùng miền, cả nước, khu vực hay toàn bộ thế giới) nhằm thông tin, chia sẻ, nhằm lôi kéo và tập hợp, giáo dục thuyết phục và tổ chức đông đảo nhân dân tham gia giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội đã và đang dặt ra.5 * Phân biệt truyền thông cá nhân, truyền thông xã hội và truyền thông đại chúng trong môi trường Internet: Internet, có khả năng làm chức năng phương tiện truyền thông cá nhân, mà biểu hiện tiêu biểu là thư điện tử (e-mail), điện thoại internet (internet phone), tán gẫu qua mạng (chat), diễn đàn (forum), website nội bộ, 4 Theo Wikipedia, http://vi.wikipedia.org. Nguyễn Văn Dững (Chủ biên) - Đỗ Thị Thu Hằng (2006), Truyền thông - Lý thuyết và kỹ năng cơ bản, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, trang 113. 5 14 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh blog (một dạng nhật ký, website cá nhân trên mạng Internet)... Internet có chức năng tạo môi trường liên lạc tuyệt vời và rẻ tiền cho các cá nhân hay tổ chức giao dịch với nhau tương tự như những kỹ thuật truyền thông cá nhân truyền thống hiện nay vẫn còn trong đời sống: gửi thư, điện thoại, telex hay fax… Internet còn đảm nhiệm chức năng của một phương tiện truyền thông tập thể. Nhiều cơ quan và công ty đã ứng dụng việc thiết lập những mạng cục bộ hoặc những trang chủ internet diện rộng vào việc quản lý và giao dịch thông tin trong nội bộ đơn vị hay nội bộ ngành của mình, vượt qua những ngăn cách về không gian địa lý hay thời gian. Và chức năng quan trọng của Internet là chức năng của một phương tiện truyền thông đại chúng. Ngày nay, với Internet, con người trên khắp hành tinh có thể chia sẻ, tận hưởng, vừa có thể là chủ thể truyền thông (người khởi nguồn) lại vừa có thể là khách thể truyền thông (người tiếp nhận). Internet tạo ra khả năng cung cấp thông tin trực tiếp theo yêu cầu của người khai thác nó. Có thể nói, với thế mạnh công nghệ trong việc truyền tải thông tin đến cộng đồng, Internet đã làm lu mờ ranh giới giữa truyền thông cá nhân, truyền thông xã hội và truyền thông đại chúng. Trong môi trường Internet, thông tin được truyền đi khắp thế giới, một trang blog cá nhân nhiều khi thu hút đến 100 ngàn lượt độc giả mỗi ngày, trong khi có những tờ báo trực tuyến số lượng độc giả lại thấp hơn nhiều. Chính những thế mạnh của Internet, đặc biệt là khả năng truyền tải thông tin vượt qua rào cản không gian và thời gian, đã mang đến cho truyền thông cá nhân khả năng có thể cạnh tranh với truyền thông xã hội và truyền thông đại chúng. 15 Truyền thông cá nhân trong xu thế bùng nổ thông tin hiện nay Lê Minh Thanh 1.1.2.3. Các nhân tố của truyền thông cá nhân * Các nhân vật tham gia: Có thể là hai hay nhiều người tham gia truyền thông trong một không gian và thời gian xác định với các mục tiêu mang tính cá nhân. Với các hoạt động truyền thông cá nhân có nhiều nhân vật tham gia thường được phân chia thành 3 nhóm chính: nhóm có mục tiêu chủ yếu là phát thông tin (nguồn phát), nhóm có mục tiêu chủ yếu là nhận thông tin (người nhận) và nhóm tham gia do ngẫu nhiên hoặc do các ảnh hưởng từ các cá nhân khác, hoặc do ép buộc phải tham gia. Với nhóm thứ ba này phải tác động vào nhu cầu thâm nhập xã hội, khơi gợi vào nhu cầu chia sẻ, hứng thú của họ, tạo ra cho họ hướng mục tiêu là hoạt động truyền thông mới trở nên có ý nghĩa và đem lại hiệu quả. Yêu cầu quan trọng của nhóm thứ ba này là khả năng hòa nhập vào các nhóm khác. * Mục tiêu của truyền thông cá nhân: - Tìm hiểu và phát hiện: Mục đích của các nhân vật truyền thông là tìm hiểu và phát hiện một cái gì đó; là thu nhận chứ không phải là phổ biến thông tin; tìm hiểu vấn đề, đặt câu hỏi với đối tượng nghe, ghi chép… nhằm thu thập thông tin, dữ liệu, phân tích, đánh giá và nhận định để phát hiện là những kỹ năng quan trọng nhất. - Thỏa mãn nhu cầu giao tiếp, trao đổi thông tin với những người cùng tham gia vào quá trình truyền thông. - Truyền đạt, giải thích, thuyết phục để người khác hiểu, chấp nhận và thừa nhận những thông tin, ý kiến của người truyền tin. - Cùng nhau giải quyết vấn đề: hai bên tham gia truyền thông cá nhân cùng trao đổi, chia sẻ thông tin để xây dựng một hình ảnh có lợi cho cả hai bên, mà từng bên không thể đơn phương xây dựng được. 16
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan