ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------------------------------
HỒNG HẢI DUYÊN
TRUYỀN HÌNH NAM SÔNG HẬU VỚI VẤN ĐỀ
PHÁT TRIỂN NGÀNH TÔM
(Khảo sát các Đài Phát thanh - Truyền hình: Bạc Liêu, Cà Mau
và Sóc Trăng trong năm 2019)
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo chí học
Mã số: 8320101.01 (UD)
CÀ MAU - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------------------------------
HỒNG HẢI DUYÊN
TRUYỀN HÌNH NAM SÔNG HẬU VỚI VẤN ĐỀ
PHÁT TRIỂN NGÀNH TÔM
(Khảo sát các Đài Phát thanh - Truyền hình: Bạc Liêu, Cà Mau
và Sóc Trăng trong năm 2019)
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo chí học
Mã số: 8320101.01 (UD)
Người hướng dẫn khoa học
Chủ tịch hội đồng
PGS. TS. Bùi Chí Trung
PGS.TS.Dương Xuân Sơn
CÀ MAU - 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu nghiêm túc của cá nhân
tôi. Các kết quả nghiên cứu, khảo sát, số liệu công bố trong luận văn là hoàn toàn
chính xác và trung thực, không trùng lặp với bất kỳ công trình khoa học nào đã
công bố trong và ngoài nước, nếu sai phạm, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Bạc Liêu ngày......, tháng......., năm 2020
Tác giả luận văn
Hồng Hải Duyên
LỜI CẢM ƠN
Tính đến nay, quá trình thực hiện luận văn là khoảng thời gian khó khăn nhất
mà bản thân tôi đã trải qua. Có lúc, tôi dường như muốn bỏ cuộc, nhưng nhờ vào sự
tận tình và giúp đỡ của PGS.TS Bùi Chí Trung - Giảng viên hướng dẫn, người luôn
động viên, khích lệ và tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành nghiên cứu này. Trong quá
trình thực hiện, bản thân tôi bộc lộc nhiều hạn chế nhưng thầy vẫn kiên nhẫn, chỉ bảo
giúp tôi có thêm động lực để tôi hoàn thành con đường học tập và nghiên cứu của
mình. Tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến thầy.
Xin chân thành cảm ơn các thầy, cô thuộc Trường Phân viện Trường Đại học
Bình Dương ở Cà Mau đã tạo điều kiện trong việc làm cầu nối để tôi có thể tiếp cận
được với chương trình học và nghiên cứu ở bậc cao học.
Đặc biệt, xin gửi lời cám ơn đến các thầy, cô giáo ở Viện Đào tạo Báo chí và
Truyền thông (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn, Đại học Quốc gia Hà
Nội) đã hướng dẫn, chỉ bảo và cung cấp kiến thức, để bản thân tôi có thể nâng cao
trình độ nghiệp vụ về báo chí trong suốt thời gian học tập theo chương trình giảng
dạy của nhà trường.
Trân trọng cảm ơn lãnh đạo cơ quan, các anh, chị, đồng nghiệp cùng bạn bè và
người thân đã luôn tạo điều kiện giúp đỡ, góp ý, động viên tôi trong suốt khóa học và
thời gian nghiên cứu thực hiện luận văn.
Trong khuôn khổ một luận văn, mặc dù đã cố gắng hết sức, song do giới hạn về
thời gian và kinh nghiệm cá nhân, nên không tránh khỏi những thiếu sót về cả nội
dung và cách thể hiện, tôi mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của các
thầy, cô và các bạn!
Tác giả luận văn
Hồng Hải Duyên
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................6
1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................6
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .........................................................................................8
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu...........................................................................12
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................13
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ..............................................................14
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ....................................................................15
7. Kết cấu của luận văn ................................................................................................ 15
CHƢƠNG 1: CƠ SƠ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN
NGÀNH TÔM VIỆT NAM TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH ................................ 17
1.1. Một số khái niệm, vấn đề liên quan tới đề tài nghiên cứu ..............................17
1.1.1. Về con tôm và ngành thủy sản tôm Việt Nam ....................................................17
1.1.2. Truyền hình ........................................................................................................19
1.1.3. Truyền hình địa phương ....................................................................................20
1.1.4. Khu vực Nam sông Hậu .....................................................................................21
1.2. Định hƣớng phát triển ngành tôm Việt Nam và vai trò của báo chí đối với
phát triển kinh tế thủy sản ........................................................................................23
1.2.1. Định hướng phát triển ngành tôm Việt Nam .....................................................23
1.2.2. Vai trò của báo chí trong sự phát triển kinh tế thủy sản và ngành tôm Việt Nam ....28
1.3. Các nhóm vấn đề trọng tâm trong hoạt động thông tin tuyên truyền phát
triển ngành tôm Việt Nam ........................................................................................30
1.3.1. Về tiềm năng điều kiện tự nhiên của khu vực NSH nói chung, Bạc Liêu, Cà
Mau, Sóc Trăng nói riêng trong việc thích ứng với việc phát triển ngành tôm hiệu quả
và bền vững ..................................................................................................................30
1.3.2. Ứng dụng công nghệ cao trong mô hình nuôi tôm, để tạo ra sản phẩm chất
lượng cao, không tồn dư hóa chất, thuốc kháng sinh ..................................................32
1.3.3. Đầu tư phát triển ngành tôm theo tư duy hệ thống, chuỗi giá trị, trong đó
doanh nghiệp đóng vai trò dẫn dắt và là động lực của toàn chuỗi giá trị ..................33
1
1.3.4. Tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ để
tạo vùng sản xuất nguyên liệu tập trung quy mô lớn, tạo đầu mối để liên kết với
doanh nghiệp cung ứng vật tư đầu vào và tiêu thụ sản phẩm .....................................33
1.4. Hình thức, phƣơng pháp thông tin tuyên truyền và thế mạnh của truyền
hình về vấn đề phát triển ngành tôm Việt Nam ......................................................34
1.5. Các tiêu chí đánh giá chất lƣợng tác phẩm truyền hình về vấn đề phát triển
ngành tôm Việt Nam ..................................................................................................37
1.5.1. Tiêu chí đánh giá nội dung ................................................................................37
1.5.2. Tiêu chí đánh giá hình thức tác phẩm ...............................................................39
Tiểu kết chƣơng 1 ......................................................................................................40
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN NGÀNH TÔM VIỆT
NAM TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH KHU VỰC NAM SÔNG HẬU .................42
2.1. Giới thiệu các đài phát thanh - truyền hình trong diện khảo sát ...................42
2.1.1. Đài Phát thanh - Truyền hình Bạc Liêu.............................................................42
2.1.2. Đài Phát thanh - Truyền hình Cà Mau ..............................................................45
2.1.3. Đài Phát thanh - Truyền hình Sóc Trăng ..........................................................47
2.2. Phân tích nội dung thông tin tuyên truyền về phát triển ngành tôm Việt
Nam trên sóng truyền hình khu vực Nam sông Hậu ..............................................48
2.2.1. Về số lượng, thời lượng, tần suất và nội dung...................................................48
2.2.2. Về nội dung ........................................................................................................55
2.2.3. Về hình thức thể hiện .........................................................................................74
2.3. Đánh giá thành công, hạn chế ............................................................................83
2.3.1. Ưu điểm ..............................................................................................................83
2.3.2. Về hạn chế ..........................................................................................................86
Tiểu kết chƣơng 2 ......................................................................................................88
CHƢƠNG 3: NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG THÔNG TIN TUYÊN TRUYỀN ĐỂ
PHÁT TRIỂN NGÀNH TÔM VIỆT NAM .............................................................90
3.1. Những vấn đề đặt ra trong công tác thông tin tuyên truyền phát triển ngành
tôm Việt Nam .............................................................................................................90
2
3.2. Những bài học kinh nghiệm trong việc thông tin tuyên truyền phát triển
ngành tôm Việt Nam trên sóng Truyền hình ..........................................................93
3.2.1. Triển khai hoạt động tuyên truyền bám sát mục tiêu phát triển kinh tế địa
phương gắn với đối tượng công chúng mục tiêu .........................................................93
3.2.2. Bám sát nhu cầu công chúng dựa trên sự đánh giá, phản hồi tương tác ..........94
3.2.3. Áp dụng các tiến bộ khoa học công nghệ và tối ưu hóa chi phí sản xuất tác
phẩm truyền hình .........................................................................................................96
3.3 Một số đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả truyền thông của truyền hình đối
với vấn đề phát triển ngành tôm Việt Nam trên sóng truyền hình Bạc Liêu, Cà
Mau, Sóc Trăng ..........................................................................................................98
3.3.1. Đổi mới sáng tạo nội dung theo hướng tác phẩm thông tin khác biệt, chuyên
sâu và đa chiều (Mega story).......................................................................................98
3.3.2. Hệ thống hóa nguồn tài nguyên, đổi mới tác phẩm nội dung theo mô hình báo
chí dữ liệu ....................................................................................................................99
3.3.3. Nắm bắt nhu cầu công chúng, xây dựng tạo mối liên kết giữa hệ thống đài phát
thanh - truyền hình địa phương nhằm xây dựng các chương trình truyền thông, kế
hoạch truyền thông trọng tâm, trọng điểm ................................................................100
3.3.4. Đề xuất hoạch định một Hội đồng biên tập sản xuất các chương trình về phát
triển ngành tôm cho kênh truyền hình.......................................................................101
3.3.5. Đề xuất một Format báo chí mới.....................................................................102
3.3.6. Cần có khóa đào tạo cho đội ngũ làm truyền hình..........................................103
3.3.7. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực .............................................................103
Tiểu kết chƣơng 3 ....................................................................................................104
KẾT LUẬN ...............................................................................................................106
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................111
PHỤ LỤC PHỎNG VẤN SÂU ...............................................................................116
3
DANH MỤC VIẾT TẮT
Nội dung
Viết tắt
Đồng bằng sông Cửu Long
ĐBSCL
Hợp tác xã
HTX
Nam sông Hậu
NSH
Nhà xuất bản
NXB
Phát thanh - truyền hình
PT - TH
4
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Số lượng tin của ba Đài PT - TH Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng tuyên
truyền về phát triển ngành tôm từ tháng 1 năm 2019 đến tháng 10 năm 2019 ...........50
Bảng 2.2: Số lượng phóng sự và phim khoa giáo tuyên truyền về phát triển ngành tôm
của ba Đài PT-TH Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng .......................................................51
Bảng 2.3: Những tin, phóng sự về phát triển ngành tôm trên sóng truyền hình ba đài
khảo sát ở một số tháng được chọn ngẫu nhiên ...........................................................53
5
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Con tôm Việt Nam là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của
ngành nông nghiệp Việt trong nhiều năm qua. Kim ngạch xuất khẩu mặt hàng
này đạt 3,8 tỷ USD, xuất khẩu đi 90 nước trên thế giới. Trong đó, nhiều doanh
nghiệp lớn trong ngành tôm như: Tập đoàn Minh Phú, Tập đoàn Việt Úc, Công
ty CP Trung Sơn, Công ty Đắc Lộc, v.v. đã đưa tôm Việt Nam vào những thị
trường khó tính là Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Mỹ, v.v. hay các nước châu Âu.
Hiện nay, tiềm năng kinh tế từ con tôm được đánh giá cao, với kỳ vọng đề ra
mục tiêu phấn đấu đạt kim ngạch xuất khẩu 10 tỷ USD khi mà hiện nay các
đàm phán về Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU đang tiếp tục diễn ra
trên bàn nghị sự. Sự kiện này có tác động tích cực trong việc tăng trưởng
thương mại và đa dạng hóa thị trường, sản phẩm xuất khẩu, trong đó có ngành
tôm Việt Nam.
Xác định phát triển ngành tôm Việt Nam trở thành ngành công nghiệp sản
xuất lớn, chủ đạo cho nền kinh tế Việt, ngày 18 tháng 1 năm 2018, Thủ tướng
Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động quốc gia phát triển ngành tôm Việt
Nam đến năm 2025. Kế hoạch đề ra nhiều mục tiêu phấn đấu trong từng giai
đoạn cụ thể. Ở giai đoạn 2017-2020, với yêu cầu đặt ra là phấn đấu tăng năng
suất, sản lượng, chất lượng và giá trị sản phẩm tôm Việt Nam thông qua áp
dụng các tiến bộ khoa học công nghệ, tổ chức lại sản xuất; Xây dựng nền tảng
cần thiết để thúc đẩy tăng trưởng nhanh, bền vững đã đạt được các con số chỉ
tiêu rất ấn tượng, kim ngạch suất khẩu tôm đạt 5,5 tỷ USD. Giai đoạn 20212025, kế hoạch hành động quốc gia có nhấn mạnh mục tiêu đạt đến là ngành
công nghiệp tôm công nghệ cao được hình thành ở các vùng sản xuất trọng
điểm; Vùng nuôi tôm hữu cơ được áp dụng khoa học công nghệ để nâng cao
năng suất, giá trị sản phẩm dựa trên các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý; Hệ
thống cơ sở hạ tầng, dịch vụ kỹ thuật được đầu tư đồng bộ. Phấn đấu đưa tổng
giá trị kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm tôm đạt 10 tỷ USD (tăng trưởng bình
6
quân đạt 12,7%/năm), trong đó giá trị kim ngạch tôm nước lợ xuất khẩu là 8,4
tỷ USD. Trước chiến lược về phát triển ngành tôm, Bộ Nông nghiệp và Phát
triển nông thôn triển khai nhiều chính sách, hành động nhằm khai thác được
những tiềm năng, lợi thế của con tôm, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu
ngày càng tác động rõ nét đến các tỉnh ven biển Việt Nam là một trong những
nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu.
Khi chủ trương phát triển ngành tôm được triển khai thực hiện bằng nhiều
chương trình hành động cụ thể của các ngành các cấp, thì phong trào gia tăng
sản xuất bằng các mô hình nuôi tôm cũng được đẩy mạnh từ chính những
người nông dân ở các vùng nuôi tôm trọng điểm. Chính vì vậy nhu cầu tìm
hiểu, cập nhật kiến thức nuôi tôm trở nên cần thiết đối với các hộ nuôi. Đặc biệt
những thông tin về chính sách khuyến khích chăn nuôi, cùng với những thông
tin thời tiết, giá cả, thị trường xuất khẩu, hay thậm chí là những cập nhật mới
nhất về vật tư đầu phục vụ cho chuỗi sản xuất của các các mô hình nuôi tôm
đều trở nên quan trọng và luôn được nông dân quan tâm. Việc đáp ứng nhu cầu
của nông dân về các thông tin xoay quanh chủ trương phát triển ngành tôm một
cách kịp thời, đầy đủ, chính xác được xem là vấn đề cốt lõi góp phần thành
công cho việc thực hiện một chương trình hành động lớn của quốc gia về việc
phát triển một lĩnh vực kinh tế đầy tiềm năng.
Với thế mạnh của thể loại báo hình, thời gian qua, các Đài Phát thanh Truyền hình (PT-TH) khu vực Nam sông Hậu (NSH) đã đóng vai trò rất quan
trọng trong việc cổ vũ, phản ánh những mặt tích cực cũng như những tồn tại,
bất cập, những yêu cầu đặt ra trong quá trình thực hiện chiến lược hành động
quốc gia về các vấn đề phát triển ngành tôm Việt Nam. Có thể khẳng định, các
Đài PT-TH khu vực NSH đã có những tác động tích cực đến quá trình hoạch
định, hoàn thiện và hiện thực hóa các chính sách của đảng, của Nhà nước về
vấn đề phát triển ngành tôm Việt Nam. Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện Kế
hoạch hành động quốc gia về phát triển ngành tôm Việt Nam mới xuất hiện
trong những năm gần đây, các Đài PT-TH khu vực NSH đang tập trung triển
khai công tác tuyên truyền theo một kiểu cũ, không có chiến lược tuyên truyền
7
cụ thể, vì vậy, đa phần các tin bài, phóng sự về đề tài con tôm chưa được áp
dụng thực hiện các mô hình truyền thông hiện đại, nên không lôi cuốn, hấp dẫn
công chúng, từ đó mang lại tính hiệu quả của việc tuyên truyền không cao. Mặt
khác, những chuyên đề về nông nghiệp vẫn còn chung chung, không tạo được
sự khác biệt so với các chuyên đề khuyến nông khuyến ngư khác, nên chủ
trương và chính sách của tỉnh về những quyết sách phát triển ngành tôm không
được phổ biến sâu rộng đến những người chăn nuôi và cộng đồng.
Nhằm tìm hiểu và khỏa lấp một phần khoảng trống trên, luận văn sẽ tập
trung làm rõ hơn về những hạn chế trong cách thức tuyên truyền của báo chí
khu vực NSH, từ đó đề xuất một “Format” mới trong việc tuyên truyền, giúp
người dân dễ dàng tiếp cận với các vấn đề về phát triển ngành tôm Việt Nam.
Công việc này hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng phát sóng của các Đài
PT-TH khu vực NSH và phù hợp với chủ trương của đảng, Nhà nước về phát
triển ngành tôm hiện tại và trong thời gian tới.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu về phát triển ngành tôm ở Việt Nam trong thời gian qua
không phải là vấn đề mới. Nuôi tôm được coi là một hướng đi tiềm năng và
hiệu quả cao trong việc phát triển kinh tế các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long
(ĐBSCL), để đáp ứng nhu cầu phát triển ngành tôm Việt Nam nói chung và
các tỉnh ĐBSCL nói riêng đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này.
Năm 2007, trong bài viết Các hạn chế đối với mục tiêu phát triển bền
vững ngành tôm ven biển ĐBSCL - nhìn từ kinh nghiệm tỉnh Bạc Liêu của tác
giả Nguyễn Tiến Khai in trên số tháng 5 của Tạp chí Phát triển kinh tế, Đại
học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh [19], đánh giá nuôi tôm là một ngành có
nhiều tiềm năng trong tương lai, sau khi phân tích hiện trạng nuôi tôm ở tỉnh
Bạc Liêu, tác giả chỉ ra những hạn chế của việc nuôi tôm khi đó là chưa có quy
hoạch tổng thể chung, thiếu cơ sở hạ tầng, thiếu vốn đầu tư, khả năng quản lý
chưa cao, v.v..
8
Năm 2008, trong khuôn khổ của dự án hợp phần hỗ trợ phát triển nuôi
trồng thủy sản bền vững (SUDA), Nhà xuất bản Nông nghiệp ấn hành cuốn
sách Kỹ thuật nuôi tôm sú công nghiệp và bán công nghiệp [1]. Công trình giới
thiệu chi tiết và cụ thể về các đặc điểm sinh học, tập tính của con tôm sú, từ đó
có xây dựng quy trình hướng dẫn nuôi tôm sú hiệu quả và đạt giá trị kinh tế
cao. Cuốn sách thực sự đã trở thành cẩm nang quan trọng cho người nuôi tôm.
Cơ sở lý luận Báo Chí của Nguyễn Văn Hà, Nhà xuất bản Đại học quốc
gia thành phố Hồ Chí Minh ấn hành năm 2012 [16] là giáo trình được soạn thảo
công phu, có hệ thống, đồng thời được đánh giá cao về tính lý thuyết các khái
niệm truyền thông và báo chí. Công trình giúp tác giả nhận thức rõ hơn về bản
chất, đặc trưng của truyền thông và báo chí từ đó vận dụng vào việc đề xuất
những giải pháp cho công trình nghiên cứu của mình.
Ngoài ra còn có Luận án tiến sĩ báo chí với chủ đề Xu hướng tiếp nhận
sản phẩm báo chí của công chúng Việt Nam của Lê Thu Hà [14] đã bảo vệ
thành công vào năm 2015, tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Trên cơ sở
nắm bắt thực trạng tiếp nhận các sản phẩm báo chí, tác giả đã khảo sát nghiên
cứu nhằm nắm bắt xu hướng tiếp nhận của công chúng Việt Nam đối với bốn
loại hình báo chí cơ bản (Báo in, Phát thanh Truyền hình, Báo điện tử) và các
phương tiện truyền thông mới, từ đó luận án đã cung cấp những dự báo về sự
phát triển của báo chí Việt Nam nói chung và các loại hình báo chí nói riêng.
Luận án giúp tôi nhận diện được tình hình thực tế của nhu cầu công chúng đối
với Đài PT –TH, qua đó, bản thân hiểu thêm được tâm lý chung của công
chúng để rút ra những cách làm hay làm mới trong việc đề cao tính chuyên
nghiệp của các Đài Phát thanh truyền hình trong diện khảo sát.
Ngoài ra còn, bản thân tôi còn tham khảo những vấn đề của cách thức làm
truyền hình hiện đại thông qua quyển sách Truyền hình hiện đại – Những lát
cắt 2015-2016 do hai đồng chủ biên là tác giả Bùi Chí Trung, Đinh Thị Xuân
Hòa [30] thực hiện, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2015. Công
trình được xem như kim chỉ nam để tôi có những hướng mở mang tính ứng
dụng cao trong phần đề xuất các giải pháp cho một format chương trình truyền
9
hình hiện đại, hấp dẫn nhằm thu hút khán giả đến với các kênh truyền hình địa
phương.
Để phục vụ cho chiến lược phát triển lâu dài và bền vững ngành tôm Việt
Nam trong xu thế hội nhập quốc tế, năm 2015, Tổng cục Thủy Sản đặt hàng
Viện Kinh tế và Quy hoạch thủy sản thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông
thôn nghiên cứu xây dựng nội dung Quy hoạch nuôi tôm nước lợ vùng ĐBSCL
đến năm 2020 tầm nhìn 2030 [36]. Đây được đánh giá là công trình nghiên cứu
quy mô, có hệ thống bậc nhất về chiến lược phát triển ngành tôm ở ĐBSCL.
Sau khi đánh giá các điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và các nguồn lực phát
triển tôm nước lợ của ĐBSCL, báo cáo quy hoạch tiến hành phân tích, dự báo,
đồng thời xây dựng quy hoạch nuôi tôm nước lợ vùng ĐBSCL đến năm 2020 tầm
nhìn 2030. Báo cáo quy hoạch này sau đó trở thành cơ sở khoa học trong việc
hoạch định chiến lược dài hạn, trung hạn và ngắn hạn cho ngành tôm nước lợ
không chỉ ở các cơ quan trung ương mà cả ở các địa phương có liên quan.
Năm 2017, Trần Tiến bảo vệ thành công Luận án tiến sĩ Báo chí học tại
Học viện Báo chí và Tuyên truyền với chủ đề Nâng cao chất lượng đào tạo
phóng viên truyền hình ở Việt Nam hiện nay [23]. Luận văn đã cung cấp thêm
một số thuật ngữ, khái niệm quan trọng về vấn đề tác nghiệp của phóng viên từ
đó đã gợi mở cho tôi những giải pháp, đề xuất trong việc nâng cao chất lượng
nguồn nhân lực để tạo nên những tác phẩm truyền hình hay, sáng tạo ở lĩnh
vực tuyên truyền về ngành tôm Việt Nam.
Nghiên cứu về truyền hình và truyền hình địa phương ở Việt Nam thời
gian qua cũng được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Trong đó đáng chú ý có:
Cơ sở lý luận báo chí của PGS. TS Nguyễn Văn Dững được Nhà xuất bản
Thông tin và Truyền thông ấn hành năm 2018 [11]. Cuốn sách trình bày một
cách đầy đủ và khoa học những vấn đề cốt yếu có ý nghĩa lý luận về báo chí.
Đây thực sự là công trình có giá trị với việc hoàn thiện hệ thống khái niệm
phục vụ cho nghiên cứu của tác giả.
Tiếp đó là giáo trình Báo chí truyền hình của PGS.TS Dương Xuân Sơn
được tái bản nhiều lần ở các nhà xuất bản khác nhau [24]. Đây là cuốn sách
10
cung cấp những vấn đề lý luận và phương pháp luận nền tảng quan trọng trong
tìm hiểu, nghiên cứu lĩnh vực báo chí. Ngoài hệ thống khái niệm chuyên ngành,
tôi cũng kế thừa những tiêu chí quan trọng để đánh giá tác phẩm truyền hình từ
công trình này.
Đặc biệt sách Thể loại Báo chí một công trình tập thể của nhiều tác giả là
Khóa Báo chí, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc
Gia Hà Nội [20] cung cấp cho tôi nhiều kinh nghiệm quý báu trong nghiên cứu
áp dụng những thể loại báo chí phù hợp vào việc đề xuất một cách thức tuyên
tuyền hiệu quả cho chủ trương phát triển ngành tôm Việt Nam trên sóng truyền
hình của 3 đài trong diện khảo sát.
Năm 2016, Trần Thị Hải Lý bảo vệ thành công Luận án tiến sĩ Báo chí
học tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền với chủ đề Năng lực cạnh tranh của
các kênh truyền hình địa phương miền trung và Tây Nguyên hiện nay (khảo sát
kênh TRT, KTV, LTV từ 1/2010- 12/2014) [22]. Bên cạnh hệ thống thuật ngữ,
khái niệm quan trọng của đề tài mà tôi có thể kế thừa, luận án còn đưa đến một
cái nhìn tương đối đầy đủ và có hệ thống về hiện trạng của các kênh truyền
hình địa phương hiện nay. Trên cơ sở đó, luận án tập trung vào kiến giải và đưa
ra một số kiến nghị có ý nghĩa để các kênh truyền hình địa phương nâng cao
năng lực cạnh tranh của mình trong tương lai.
Bên cạnh đó còn có Luận án tiến sĩ Báo chí học của Nguyễn Tiến Vụ với
chủ đề Xu thế phát triển của báo chí địa phương Việt Nam trong bối cảnh
truyền thông đa phương tiện được bảo vệ thành công năm 2017 tại Học viện
Báo chí và tuyên truyền [36]. Tác giả đã khảo sát mẫu ở cơ quan báo chí các
tỉnh, thành phố: Quảng Ninh, Thừa Thiên - Huế, Thành phố Hồ Chí Minh và
Tiền Giang từ năm 2013 đến năm 2016. Luận án công phu này trình bày một
cách có hệ thống các vấn đề lý luận và thực tiễn của báo chí địa phương trong
xu thế hội nhập. Trên cơ sở đánh giá thực trạng và chỉ ra những thách thức của
báo chí địa phương hiện nay. Tác giả còn định hướng, nhận diện xu thế phát
triển của báo chí các địa phương đồng thời đưa ra những khuyến nghị quan
trọng để báo chí địa phương phát triển trong bối cảnh truyền thông đa phương
11
tiện. Luận án có ý nghĩa quan trọng với nghiên cứu của tôi trong việc làm sáng
tỏ những khái niệm và nhận diện những vấn đề lý thuyết của báo chí địa
phương trong đó có truyền hình.
Nghĩ đột phá cho Format báo chí của PGS. TS Vũ Quang Hào được Nhà
xuất bản Thông tấn ấn hành năm 2020 [18] là công trình nghiên cứu thiết thực
cho bản thân tác giả trong việc tìm ra những đề xuất về một kiểu truyền hình
mới, hiện đại cho chương 3.
Năm 2020, trong bài viết Nghiên cứu hiện trạng và giải pháp phát triển
bền vững thị trường xuất khẩu tôm nuôi – Yếu tố đặc biệt quan trọng trong liên
kết chuỗi của nghề nuôi tôm ở Việt Nam của tác giả Lê Văn Thành đăng trên
website Thủy sản Việt Nam, xác định nghề chế biến và xuất khẩu thủy sản có
vai trò đặc biệt quan trọng trong việc nâng cao giá trị sản phẩm thủy sản [25],
trực tiếp quảng bá mặt hành thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế; góp
phần trực tiếp vào kim gạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, mà trong đó
ngành chế biến và xuất khẩu tôm Việt Nam đóng vai trò chủ đạo. Bằng phương
pháp nghiên cứu, thống kê các cơ sở thu thập số liệu tình hình xuất khẩu tôm
hàng năm cùng với những tư liệu nghiên cứu được thu thập trích dẫn từ các
nguồn tài liệu đã được công bố của các kênh thông tin chính thống ở ngành
Nông nghiệp Việt Nam, tác giả đã phân tích thực trạng về thị trường xuất khẩu
tôm Việt Nam và đề xuất những giải pháp phát triển bền vững thị trường như:
Thực hiện đồng bộ các giải pháp tổng hợp từ khâu qui hoạch vùng nuôi, con
giống, đào tạo về trình độ kỹ thuật cho người nuôi và kinh doanh thủy sản,
công nghệ nuôi, thuốc thú y thủy sản v.v..
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
Nghiên cứu phân tích vấn đề phát triển ngành tôm Việt Nam đã được thể
hiện như thế nào trong các chương trình của các Đài truyền hình khu vực NSH
(NSH). Sau đó đánh giá, tổng kết lại chất lượng các chương trình truyền hình
về chủ trương phát triển ngành tôm trên sóng 3 kênh truyền hình địa phương ở
12
diện khảo sát. Từ đó vận dụng các mô hình truyền thông hiện đại để đưa ra các
giải pháp thiết thực nhằm đẩy mạnh và nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả
của công tác tuyên truyền về vấn đề này trên sóng truyền hình địa phương, góp
phần định hướng cho các cơ quan, các nhà quản lý địa phương có thể đưa ra và
thực thị các chính sách kinh tế phù hợp để phát triển ngành nuôi tôm ở địa
phương đúng theo định hướng phát triển chiến lược mà trung ương đã đề ra.
Thông qua nghiên cứu này, tác giả cũng nhìn lại công việc của chính
mình và các đồng nghiệp trong thời gian qua, từ đó đánh giá những thành
công, hạn chế và rút ra những bài học kinh nghiệm để điều chỉnh, thay đổi hình
thức truyền thông, nâng cao chất lượng và hiệu quả tuyên truyền về vấn đề
phát triển ngành tôm Việt Nam.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận văn tập trung làm sáng tỏ các nội dung:
Làm rõ cơ sở lý luận về vai trò của báo chí nói chung, truyền hình nói
riêng trong việc thông tin tuyên truyền phát triển ngành tôm Việt Nam.
Phân tích thế mạnh của truyền hình và phương thức xây dựng tác phẩm,
tiêu chí đánh giá tác phẩm trong việc thông tin tuyên truyền phát triển kinh tế
nói chung và ngành tôm nói riêng.
Khảo sát, đánh giá thực trạng nội dung, thông tin tuyên truyền về vấn đề
phát triển ngành tôm Việt Nam.
Đưa ra những quan điểm và kiến nghị, đề xuất các giải pháp nâng cao
chất lượng truyền thông vấn đề Phát triển ngành tôm Việt Nam trên sóng
truyền hình khu vực NSH.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Vấn đề phát triển ngành tôm Việt Nam trên sóng các Đài truyền hình khu
vực NSH
13
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Các tác phẩm truyền hình phát sóng trên ba Đài Truyền hình Bạc Liêu,
Cà Mau, Sóc Trăng từ tháng 1 năm 2019 đến tháng 11 năm 2019.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Trong suốt quá trình thực hiện luận văn, tác giả dựa trên quan điểm của
chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm, nghị quyết
của đảng Cộng sản Việt Nam về báo chí, truyền thông nói chung và lý luận về
báo chí truyền hình nói riêng.
Quá trình nghiên cứu cũng được đặt trên cơ sở thực tiễn của quá trình vận
động phát triển về kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước nói chung và của khu
vực NSH nói riêng.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu lịch sử và sử dụng các tài liệu thứ cấp: Tác giả
tiến hành sưu tầm, tập hợp các văn kiện, chỉ thị, nghị quyết, các văn bản, tài
liệu của đảng và nhà nước liên quan đến lĩnh vực nuôi trồng thủy sản nói
chung và phát triển ngành tôm nói riêng. Thu thập thông tin về các hoạt động,
dự án liên quan đến lĩnh vực này, đồng thời tập hợp, hệ thống tài liệu lý luận từ
sách, báo, tạp chí, các công trình khoa học trong và ngoài nước có liên quan
đến đề tài. Tác giả cũng thu thập các tài liệu liên quan đến định hướng, chính
sách của ba tỉnh Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng về vấn đề phát triển ngành tôm.
Phương pháp phân tích nội dung: Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu
này để khảo sát, phân tích nội dung và hình thức thể hiện các tin, bài của ba
Đài Truyền hình Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng để đánh giá thực trạng, thành
công và hạn chế của báo chí truyền hình khu vực NSH trong việc tuyên truyền
về vấn đề phát triển ngành tôm Việt Nam.
Phương pháp phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm: Phương pháp phỏng vấn
sâu (phỏng vấn trực tiếp và phỏng vấn qua điện thoại) được tác giả tiến hành
14
đối với lãnh đạo ba Đài truyền hình Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng, lãnh đạo
phòng, ban biên tập của các đài, phóng viên làm chuyên đề, phóng sự, v.v..
Phỏng vấn các chuyên gia trong lĩnh vực truyền thông và chuyên gia trong
lĩnh vực kinh tế thủy sản; Thảo luận nhóm tập trung để thu thập các ý kiến, các
góc nhìn khác nhau.
Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp: Tác giả căn cứ vào nội dung
tin, bài, phóng sự các chương trình truyền hình để khảo sát chương trình, đánh
giá hiệu quả tác động đối với công chúng.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn đóng góp vào khung lý luận về loại hình báo chí truyền hình
trong việc truyền thông các chủ trương lớn của đảng, nhà nước. Đồng thời nêu
ra những yêu cầu cấp thiết đối với việc đáp ứng nhu cầu công chúng hay nói
cách khác là nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác truyền thông về những
chủ trương lớn, nhiệm vụ mới trên sóng truyền hình khu vực NSH.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn đưa ra hệ thống khái niệm khá hoàn chỉnh về truyền thông hiện
đại, những tác động cụ thể của truyền thông hiện đại trong việc tăng cường
những thành quả phát triển trong lĩnh vực kinh tế, đồng thời chứng minh được
các hoạt động truyền thông chiến lược, có vai trò nâng cao hiệu suất chung của
những chủ trương chính sách phát triển kinh tế thủy sản của nhà nước. Qua đó
làm rõ sự cần thiết của việc sử dụng truyền thông hiện đại trong việc góp phần
thực hiện thành công Đề án Tái cơ cấu ngành thủy sản theo hướng nâng cao
chất lượng, giá trị gia tăng và phát triển bền vững của Bộ Nông nghiệp và Phát
triển Nông thôn và được Chính phủ phê duyệt. Mặt khác cũng minh chứng
được rằng vai trò quan trọng của báo chí truyền hình trong việc giám sát phản
biện chính sách phát triển kinh tế thủy sản nói chung và ngành tôm Việt Nam
nói riêng.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục,
15
Nội dung chính của luận văn được kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề phát triển ngành tôm
Việt Nam trên sóng truyền hình
Chương 2: Thực trạng vấn đề phát triển ngành tôm Việt Nam trên sóng
truyền hình khu vực NSH
Chương 3: Nâng cao chất lượng thông tin tuyên truyền để phát triển
ngành tôm Việt Nam
16
- Xem thêm -