Tài liệu Trung học phổ thông ngữ văn ngữ văn 10 tuan 28 phong cach ngon ngu nghe thuat

Ngày soạn :3/3/2019 Ngày ḍy :11/3/2019 Lớp :10C10 Tiết 87,88- Tiếng Việt PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT A.Mục tiêu bài học: Giúp học sinh 1.Kiến thức: - N¾m ®îc kh¸i niÖm ng«n ng÷ nghÖ thuËt, phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt víi ®Æc trng c¬ b¶n cña nã. - Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch sö dông ng«n ng÷ theo phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt. 2.Kĩ năng: -Biết nhận diện, cảm thụ ngôn ngữ nghệ thuật. 3.Thái độ: -Tích cực học hỏi, trân trọng ngôn ngữ Tiếng Việt. B/ Trọng tâm kiến thức kĩ năng 1. Kiến thức: - Khái niệm ngôn ngữ nghệ thuật: ngôn ngữ dùng troang tác phẩm văn chương, không chỉ có chức năng thông tin mà còn có chức năng thẩm mĩ. Ngôn ngữ nghệ thuật baoa gồm ngôn ngữ troang các tác phẩm tự sự, trữ tình và tác phẩm sân khấu - Đặc trưng cơ bản: tính hình tượng, tính truyền cảm và tính cá thể hóa 2. Kĩ năng: - Nhận diện, cảm thụ và phân tích ngôn ngữ nghệ thuật - Bước đầu sử dụng ngôn ngữ nghệ thuật đ̣t hiệu quả caoa 3. Thái đô ̣: - Biết trân trọng ngôn ngữ Tiếng Việt. -Biết giữ gìn sự troang sáng của Tiếng Việt. C/ Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 1. Giáo viên: - Phương tiện: sgk, sgv, giáoa án. - Phương pháp: GV kết hợp các phương pháp nêu vấn đề, phân tích, gợi mở, cảm nhận... 2. Học sinh: - Phương tiện: sgk, vở ghi, vở soạn.. - Chuẩn bị: D/ Hoạt đô ̣ng dạ̣y học HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG Thời gian: 3 phút Phương pháp: thuyết trình, vấn đáp, phát vấn, thảoa luận Giáo viên Học sinh Chuẩn kiến thức kĩ năng cần đạt Ở kì 1, các em đã được học - Nghe nḥc, phoang cách ngôn ngữ sinh hoạt, cảm nhận. ngày hôm nay cô trò chúng ta cùng tìm hiểu thêm một phoang cách ngôn ngữ mới, đó là phoang cách ngôn ngữ nghệ thuật. HOẠT ĐỘNG 2:HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Thời gian: 30 phút Phương pháp: vấn đáp, thảoa luận, tư duy Hoạt động của giáo viên Học sinh của Chuẩn kiến thức, kĩ năng cần học sinh đạt, năng lực cần phát triển I. Ng«n ng÷ nghÖ thuËt I. Ng«n ng÷ nghÖ thuËt Hs đọc VD. Traoa đổi, thảoa 1- Kh¸i niÖm 1- Kh¸i niÖm luận cặp đôi và * Xét VD: * Xét VD: trả lời. “Hỡi cô tát nước bên “Hỡi cô tát nước bên đàng đàng Sao cô múc ánh trăng vàng đổ Sao cô múc ánh trăng vàng đi?” đổ đi?” (Ca dao) (Ca dao) - Lời của chàng trai với với cô (?) Đọc câu ca dao và thảo gái. luận theo bàn trong thời - Thời gian: tát nước ban đêm. gian 2 phút: Đây là lời của - Không gian: thơ mộng, lung ai nói với ai? Cho biết cụm linh, tràn ngập ánh trăng. từ “múc ánh trăng vàng” cho em biết những gì? +Từ ngữ: “múc ánh trăng vàng”, “hỡi cô” +Câu hỏi tu từ - Tình cảm trìu mến tha thiết (hỡi cô, câu hỏi tu từ)  Cô gái hiện lên troang tư thế laoa động khỏe khoaắn, yêu đời, giữa KG thơ mộng, tràn đầy chất thơ. (?) Em thấy được điều gì trong tình cảm của chàng trai? Vì sao?  Như vậy, bài ca daoa tuy ngắn gọn nhưng có khả năng khơi gợi ở người đọc nhiều ấn tượng và cảm xúc. Ngôn ngữ bài ca daoa là đặc trưng choa ngôn ngữ nghệ thuật. Từ đó, phát biểu khái niệm ngôn ngữ nghệ thuật? 2/ Phạm vi sử dụng Trình bày phạm vi sử dụng của ngôn ngữ nghệ thuật? - Chủ yếu troang VB nghệ thuật. - Ngoaài ra troang một số phoang cách ngôn ngữ khác (sinh hoạt, chính luận) VÝ dô v¨n b¶n chÝnh luËn (thuyÕt phôc, lay ®éng lßng ngêi, cã thÓ sö dông ng«n ng÷ mang tÝnh h×nh tîng vµ biÓu c¶m): “Chóng lËp ra nhµ tï ... bÓ m¸u” 3/ Ph©n lo¹i Ngôn ngữ nghệ thuật được chia thành mấy loại? - Ng«n ng÷ trong v¨n b¶n nghÖ thuËt ®îc chia lµm 3 lo¹i. + Ng«n ng÷ trong t¸c phÈm v¨n xu«i -Học sinh suy nghĩ, trả lời. * Kết luận: Ng«n ng÷ nghÖ thuËt lµ ng«n ng÷ gợi hình, gîi c¶m ®îc dïng trong v¨n b¶n nghÖ thuËt. 2/ Phạm vi sử dụng - Chủ yếu troang VB nghệ thuật. - Ngoaài ra troang một số phoang cách ngôn ngữ khác (sinh hoạt, chính luận) VÝ dô v¨n b¶n chÝnh luËn (thuyÕt phôc, lay ®éng lßng ngêi, cã thÓ sö dông ng«n ng÷ mang tÝnh h×nh tîng vµ biÓu c¶m): “Chóng lËp ra nhµ tï ... bÓ m¸u” 3/ Ph©n lo¹i - Ng«n ng÷ trong v¨n b¶n nghÖ thuËt ®îc chia lµm 3 lo¹i. + Ng«n ng÷ trong t¸c phÈm v¨n xu«i + Ng«n ng÷ th¬ ca, hß, vÌ + Ng«n ng÷ s©n khÊu chÌo, c¶i l- + Ng«n ng÷ th¬ ca, hß, vÌ + Ng«n ng÷ s©n khÊu chÌo, c¶i l¬ng, tuång. 4/ Chøc n¨ng ¬ng, tuång. Đọc bài CD “Trong đầm gì -HS trả lời: đẹp bằng sen..” em biết được - Đặc điểm về những điều gì? nơi sinh sống, cấu ṭoa, hương vị, sự troang ṣch của cây sen. - Thể hiện tư tưởng thẩm mĩ: cái đẹp có thể hiện hữu và bảoa tồn ngay troang môi trường có nhiều cái xấu. - Đặc điểm về nơi sinh sống, cấu ṭoa, hương vị, sự troang ṣch của cây sen. - Thể hiện tư tưởng thẩm mĩ: cái đẹp có thể hiện hữu và bảoa tồn ngay troang môi trường có nhiều cái xấu. Vậy ngôn ngữ nghệ thuật có chức năng gì? II. Phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt a. TÝnh h×nh tîng (®Æc trng c¬ b¶n) 4/ Chøc n¨ng -Học sinh traoa đổi, thảoa luận, trả lời. -Học sinh tư Nhớ ḷi bài thơ bánh trôi duy, trả lời. nước. Bài thơ miêu tả hình ảnh nào? Hình ảnh đó tượng trưng cho điều gì? HS suy nghĩ, traoa đổi, trả lời Từ đó rút ra khái niệm về tính hình tượng trong +Chøc n¨ng th«ng tin +Chức năng thẩm mĩ II. Phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt * Phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt cã ba ®Æc trng c¬ b¶n lµ: tÝnh h×nh tîng, tÝnh truyÒn c¶m vµ tÝnh c¸ thÓ ho¸. a. TÝnh h×nh tîng (®Æc trng c¬ b¶n) * Xét VD: Bài thơ bánh trôi nước Hình ảnh Bánh trôi nước  Thân phận và vẻ đẹp người phụ nữ troang XHPK  Tính hình tượng. * Kết luận: - Tính hình tượng là khả năng PCNNNT. - Tính hình tượng là khả năng khơi gợi người đọc đến những vấn đề troang cuộc sống. - §Ó cã h×nh tîng, ngêi viÕt ph¶i t¹o ra nhiÒu biÖn ph¸p tu tõ nh so s¸nh, Èn dô, tîng trng, nh©n ho¸, phãng ®¹i, ho¸n dô ... (vÝ dô SGK). - V× sö dông nhiÒu biÖn ph¸p tu tõ nªn tÝnh h×nh tîng t¹o ra tÝnh ®a nghÜa, hµm sóc, lêi Ýt mµ ý nhiÒu. VÝ dô “C« phµm viÔn ¶nh bÝch kh«ng tËn” (Bãng buåm ®· khuÊt bÇu kh«ng) Mét c¸nh buåm c« ®¬n mµ gîi ra ®îc nhiÒu ®iÒu. Ngêi ®i c« ®¬n, ngêi ë cµng c« ®¬n. Mét kiÕp ngêi l·ng ®·ng tr«i næi gi÷a cuéc ®êi. b. TÝnh truyÒn c¶m Em hiểu gì về tính truyền cảm của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật? TÝnh truyÒn c¶m trong phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt ®· t×m ®îc tiÕng nãi tri ©m ë ngêi ®äc, ngêi nghe. §ã lµ sù hoµ ®ång, giao c¶m cuèn hót cña nã víi mäi ngêi. §iÒu Êy gi¶i thÝch v× sao cã ngêi gÆp cuéc ®êi buån trong trang s¸ch mµ kh«ng cÇm ®îc níc m¾t. VD: Cùng viết về tình yêu nhưng “Ông hoaàng của thơ khơi gợi người đọc đến những vấn đề troang cuộc sống. - §Ó cã h×nh tîng, ngêi viÕt ph¶i t¹o ra nhiÒu biÖn ph¸p tu tõ nh so s¸nh, Èn dô, tîng trng, nh©n ho¸, phãng ®¹i, ho¸n dô ... (vÝ dô SGK). - V× sö dông nhiÒu biÖn ph¸p tu tõ nªn tÝnh h×nh tîng t¹o ra tÝnh ®a nghÜa, hµm sóc, lêi Ýt mµ ý nhiÒu. b. TÝnh truyÒn c¶m * Xét VD: Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn/ Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ. * Kết luận: TÝnh truyÒn c¶m trong phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt lµ khả năng khơi gợi cảm xúc, khiÕn cho ngêi ®äc, ngêi nghe còng vui, buån yªu th¬ng hay c¨m giËn cïng ngêi viÕt. tình Việt Nam” có cách nhìn về tình yêu cách thể hiện tình yêu khác với nữ sĩ Xuân Quỳnh. + Xuân Diệu say đắm mãnh liệt, cuồng nhiệt, háoa hức như sợ tất cả sẽ tan biến mất mà mình chưa kịp hưởng thụ + Xuân Quỳnh cũng yêu say đắm nhưng đó là tình yêu đầy nữ tính, dung dị, đằm thắm: “Em trở về đúng nghĩa trái tim em c. TÝnh c¸ thÓ ho¸ Em hiểu gì về tính cá thể hóa của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật? Mçi nhµ v¨n, nhµ th¬ hoÆc ngêi viÕt nµo kh¸c ®Òu cã kh¶ n¨ng, së trêng, c¸ch thÓ hiÖn, giäng ®iÖu riªng. §ã lµ tÝnh c¸ thÓ ho¸ trong phong -Học sinh tư c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt. duy, trả lời. - Ví dụ 1: cả Nam Caoa và Ngô Tất Tố cùng viết về người nông dân nghèoa trước cách ṃng tháng Tám nhưng ở mỗi tác giả ḷi có đặc điểm riêng: + Nam Caoa: Chí Phèoa, Binh Chức…cái đau về nỗi ám ảnh nghèoa đói→bị tha hóa, bần cùng rồi chết. + Ngô Tất Tố: chị Dậu cũng c. TÝnh c¸ thÓ ho¸ - Là nét đặc trưng, riêng biệt của từng tác giả khi sử dụng ngôn ngữ: đói nghèoa phải bán chó, bán coan thậm chí bán sữa nhưng chị vẫn giữ được phẩm chất troang ṣch. VD: Ngôn ngữ bà Huyện Thanh quan đài các quý tộc dùng nhiều từ hán Việt, ngôn ngữ Hồ Xuân Hương bình dân, thậm chí suồng sã;ngôn ngữ Nam Caoa và Vũ trọng Phụng. - TÝnh c¸ thÓ ho¸ cßn ®îc thÓ hiÖn ë vÎ riªng cña nh©n vËt, sù viÖc, h×nh ¶nh, chi tiÕt trong t¸c phÈm lµm cho nh©n vËt, sù viÖc, h×nh ¶nh Êy kh«ng lÆp l¹i. VD: Cùng là vầng trăng nhưng troang những tình huống khác nhau của Thúy Kiều ḷi được miêu tả với những vẻ đẹp không giống nhau: Vầng trăng vằng vặc… (đềm thề nguyền Kim-Kiều), Vằng trăng ai xẻ làm đôi… (Thúc Sinh từ biệt Thúy Kiều) HOẠT ĐỘNG 3-4: LUYỆN TẬP+ VẬN DỤNG Thời gian: 10 phút Phương pháp: Vấn đáp, phát vấn. Giáo viên III. LuyÖn tËp Học sinh -Học Chuẩn kiến thức kĩ năng cần đạt sinh II. LuyÖn tËp Hướng dẫn HS làm các bài nghiên cứu, Bµi 1 : SGK §ã lµ c¸c biÖn ph¸p tu tõ so s¸nh, tập troang sgk. làm bài, trả Èn dô, nh©n ho¸, ho¸n dô, t¬ng trng, phãng ®¹i … lời. VÝ dô: “Rõng ¬i! KhÐp suèi cho tr¨ng ngñ Cã ®iÖn Tµ Sa ®ñ s¸ng rõng” §©y lµ biÖn ph¸p tu tõ nh©n ho¸, biÕn rõng, tr¨ng nh con ngêi. C©u th¬ ®Çu gîi c¶m bëi tÝnh h×nh tîng. Bµi tËp 2 : SGK Trong ba ®Æc trng cña phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt th× tÝnh h×nh tîng lµ ®Æc trng c¬ b¶n nhÊt. V×: - Kh«ng t¹o ra h×nh tîng th× kh«ng t¸c ®éng ®îc t×nh c¶m tíi ngêi ®äc, ngêi nghe. - Kh«ng t¹o ra h×nh tîng mang tÝnh ®éc ®¸o riªng th× kh«ng cã tÝnh c¸ thÓ ho¸. - Sù thu hót, gîi c¶m ®Çu tiªn ®èi víi ngêi ®äc, ngêi nghe lµ h×nh tîng trong th¬, trong v¨n, trong c¸ch lËp luËn, trong c¶ lêi nãi cña nh©n d©n. Bài 3: - “Canh cánh”: luôn thường trực troang lòng→hoaán dụ: bác Hồ: nỗi nhớ luôn thường trực troang lòng. - “Rắc”: vần trắc - “Giết”: tội ác của giặc, thể hiện thái độ căm phẫn của người viết. Bài tập 4: * Giống nhau: - Đều lấy cảm hứng từ mùa thu. - Đều xây dựng thành công "hình tượng mùa thu". * Khác nhau: + Sử dụng các từ ngữ, hình ảnh khác nhau . Thơ Nguyễn Khuyến: từ ngữ tính từ, hình ảnh đặc trưng (trời thu, trước gió, mặt nước, bóng trăng ... ). . Thơ Lưu Trọng Lưu: Lá vàng, nai vàng . Thơ Nguyễn Đình Thi: gió thổi, rừng tre, trời thu mặc áoa, tiếng nói cười ... + Nhịp điệu khác nhau: - Đoạn 1: nhẹ nhàng, thoaáng đãng - Đoạn 2: buồn. - Đoạn 3: phơi phới, dồn dập. + Các tác giả ở thời đ̣i khác nhau, tâm tṛng khác nhau, dấu ấn cá nhân khác nhau. Dặn dò : ……………………………………………………………………………………… Rút kinh nghiệm : ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… Xác nhận của giáoa viên hướng dẫn Giáoa sinh thực tập