Tài liệu Trang giang_tiet 1

KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI TRÀNG GIANG – HUY CẬN (tiết 1) Không mạnh mẽ trào sôi như Xuân Diệu trong bài thơ Vội vàng, không da diết khắc khoải như Hàn Mặc Tử trong Đây thôn Vĩ Dạ, Huy Cận đã lặng lẽ đưa ta về nơi bến Chèm xưa vào một buổi chiều thu lượm lặt chút buồn rơi rác…để rồi người sẽ khiến ta phải kinh ngạc không hiểu vì sao, “chỉ với một ít cát bụi tầm thường, thi nhân đã tác thành bao nhiêu châu ngọc”. Liệu tác giả của Thi nhân Việt Nam có quá không khi nói những lời này? Vâng, nếu từng một lần để hồn mình vời theo con nước trong sóng Tràng giang, ta sẽ có câu trả lời, vì sao đây lại là một trong những bài thơ để đời của nhà thơ Huy Cận và cũng là thi phẩm xuất sắc của nền thơ Việt Nam hiện đại. Chẳng biết các em có tán đồng với kiến này? Chúng ta hãy cùng bước vào thi phẩm. Tiết 1…2…3…. trước hết ta hãy đi vào phần: I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả - Huy Cận sinh ngày 31 tháng 5 năm 1919, trong một gia đình nhà nho nghèo gốc nông dân dưới chân núi Mồng Gà, bên bờ sông Ngàn Sâu (thượng nguồn sông La) ở làng Ân Phú, Hương Sơn, Hà MOON.V N Tĩnh. Năm 2001, ông được bầu là Viện sĩ Viện Hàn lâm Thơ Thế giới. Huy Cận mất ngày 19 tháng 2 năm 2005 tại Hà Nội, ông lµ tr-êng hîp thµnh ®¹t ®ång ®Òu trªn c¶ nghÖ thuËt vµ chÝnh trÞ. 1.1. Vị trí Kh«ng ph¶i lµ ngän cê tiªn phong cña phong trµo Th¬ míi, nh-ng Huy CËn lµ mét trong nh÷ng ng-êi cÇm ngän cê Êy c¾m lªn ®Ønh cao. B-íc vµo lµng th¬ khi nh÷ng ®èi kh¸ng gay g¾t Míi - Cò, TruyÒn thèng - C¸ch t©n, Ph-¬ng §«ng - Ph-¬ng T©y… ®· dÇn l¾ng xuèng, Huy CËn xøng ®¸ng lµ mét trong nh÷ng kÕt tinh quan träng trong c«ng cuéc hiÖn ®¹i ho¸ th¬ ca ®Çu thÕ kØ XX. Hơn nửa thế kỉ đã qua đi, ngọn lửa thiêng đã về chầu vũ trụ, ng-êi ta càng thấy khó có thÓ h×nh dung ®Çy ®ñ vÒ diÖn m¹o vµ tÇm cì cña Th¬ míi nãi riªng vµ th¬ hiÖn ®¹i ViÖt Nam nãi chung nÕu thiÕu ®i g-¬ng mÆt thơ Huy CËn. Vâng, ông thùc sù lµ mét Nhà thơ lín cña th¬ ca ViÖt Nam thÕ kØ XX, mét trong nh÷ng trô cét cña phong trµo Th¬ Míi. Víi h¬n ba chôc ®Çu s¸ch gåm c¶ th¬, v¨n, suy nghÜ vÒ nghÖ thuËt, in c¶ trong n-íc lÉn n-íc ngoµi, tÊt th¶y ®· cho thÊy Huy CËn cã mét søc s¸ng t¹o thËt dåi dµo với một phong cách thơ riêng biệt. 1.2. Phong cách nghệ thuật. Nhắc đến HC thời kì trước CMT8, người ta nhớ ngay đến một hồn thơ “ảo não” bậc nhất của Thơ mới mà ở đó, “cảm giác nổi trội nhất là một cảm giác không gian”- chỉ có trong không gian trống trải bao la, người mới nghe rõ tiếng lòng mình: Đêm mưa làm http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98 KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI nhớ không gian, lòng riêng mang nặng nỗi hàn bao la, tai nương giọt nước mái nhà, nghe trời nằng nặng nghe ta buồn buồn…"Nghe ®i rêi r¹c trong hån - nh÷ng ch©n xa v¾ng dÆm mßn lÎ loi" (Buån ®ªm m-a)- l¾ng nghe trë thµnh ®éng th¸i th-êng trùc ®Ó thi sÜ ®i vµo nh÷ng miÒn qu¹nh v¾ng hoang liªu cña hån m×nh vµ hån t¹o vËt. Tràn ngập trong thơ là cảm giác về cảnh lụi tàn, bơ vơ, hoang vắng, chia lìa. - Sau Cách mạng tháng Tám: Huy Cận sáng tác dồi dào và có nhiều đổi mới, tìm thấy sự hoà điệu giữa con người và xã hội. Thơ ông lúc này là Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng (1958), §Êt në hoa (1960), Bµi th¬ cuéc ®êi (1963)…vò trô ®· trë thµnh ng«i nhµ Êm cóng cña con ng-êi, mµ mÆt trêi lµm löa Êm, sãng cµi then cho c¸nh cöa mµn ®ªm, mưa không xóa nhòa không gian mà tươi tốt cả cây buồm. Từ buồn đến vui, từ lạnh lẽo đến ấm cúng, từ lạc điệu đến hòa điệu là con đường của nhà thơ lãng mạn đến thi sĩ cách mạng. Tuy nhiên, dù là trước hay sau CM thì - Cảm hứng chính: C¶m høng Vò trô với t- duy nghÖ thuËt là sự kÕt hîp gi÷a c¶m xóc vµ suy t-ëng, hồn thơ mang đậm chất cæ ®iÓn truyÒn thèng. Trong Th¬ míi, nÕu Xuân Diệu nghiêng về vẻ tân kì, Hàn Mặc Tử mang nét tượng trưng siêu thực, NguyÔn BÝnh ®i tiÕp dßng d©n gian, th× Huy CËn l¹i tiÕp nèi m¹ch cæ ®iÓn để khi “®éng tiªn ®· khÐp, t×nh yªu kh«ng bÒn, ®iªn cuång råi tØnh, say ®¾m vÉn b¬ v¬... Ta ng¬ ngÈn buån trë l¹i hån ta cïng Huy CËn". Nh- thÕ, Huy CËn víi m¹ch sÇu v¹n kØ cña Löa thiªng ®-îc xem nh- ®iÓm ®Õn cuèi MOON.V N cïng cña c¶m xóc Th¬ míi. 2. Tác phẩm: Víi h¬n ba chôc ®Çu s¸ch gåm c¶ th¬, v¨n, suy nghÜ vÒ nghÖ thuËt, in c¶ trong n-íc lÉn n-íc ngoµi, tÊt th¶y ®· cho thÊy Huy CËn cã mét søc s¸ng t¹o thËt dåi dµo. Trong đó, Tràng giang được coi là bài tiêu biểu, thể hiện rõ nhất phong cách nghệ thuật thơ Huy Cận. 2.1. Xuất xứ, hoàn cảnh ra đời: Lửa thiêng (1940) lµ tËp ®Çu tay cã mét vÞ trÝ hÕt søc quan träng ®èi víi sù nghiÖp thi ca Huy CËn. Võa ra ®êi, nã lËp tøc ®-îc c«ng chóng ®ãn chµo nồng nhiệt. Cßn t¸c gi¶ th× ®-îc t«n vinh nh- mét trong nh÷ng tµi n¨ng ®· ®-a Th¬ míi ®Õn thêi thÞnh trÞ nhÊt cña nã. Ngßi bót cña «ng cßn tiÕp tôc vËn ®éng vµ hoµn thiÖn cïng víi con ®-êng s¸ng t¸c sau nµy, nh-ng nh÷ng nÐt thuéc vÒ h¹t nh©n cña cõi th¬ Huy CËn th× ®· ®Þnh h×nh ngay tõ Löa thiªng. - Theo tác giả, bài thơ được gợi cảm hứng từ một buổi chiều mùa thu năm 1939, khi một mình đứng ở bờ nam bến Chèm nhìn cảnh sông Hồng mênh mông sóng nước. Trong không gian ấy, thời gian ấy, hoàn cảnh ấy, lòng người ta dễ nảy sinh cảm giác cô đơn, nhớ nhà, nhớ quê da diết. Tuy vậy, Tràng giang không phải bài thơ viết về một dòng sông nào cụ thể. Cảm xúc trong bải đã được nâng lên, mở rộng và có nghĩa phổ biến. Đây là nỗi lòng của một cá thể cô đơn trước vũ trụ vô cùng vô tận, trước dòng đời vô định, mênh mang. 2.2. Cảm hứng chủ đạo http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98 KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI Nếu có thể coi Löa thiªng lµ "b¶n ngËm ngïi dµi" thì Tràng giang lại là sợi tơ buồn đã ngân lên với đủ mọi cung bậc, trong đó, tình điệu chính là cảm giác cô đơn tr-íc kh«ng gian v« cïng v« tËn vµ l¹c loµi trong thêi gian v« thuû v« chung. Giữa thế giới ấy, ta thÊy phËn ng-êi thËt lµ phï du, nhá nhoi tr«i d¹t. Đó cũng là Cảm hứng chủ đạo của Tràng giang. Cảm hứng ấy thể hiện rõ trong bốn khổ thơ, có vẻ cân xứng sự đĩnh đạc, khoan thai như một bức tứ bình, nhưng thực ra bên trong là một thế giới bị cắt chặt, xẻ chia, vỡ vụn, bao nhiêu sự vật được nhắc đến là bấy nhiêu mảnh cô đơn. Đến nỗi, nhà thơ Xuân Diệu phải thốt lên: “Thơ Huy Cận đó ư? Ai nhắc làm chi những nỗi thê thiết của ngàn đời, ai động đến cái lớp sầu dưới đáy hồn nhân thế; những lời muôn năm than thầm trong lòng vạn vật, ai thuật lại mà não nuột lắm sao!..” 2.3. Bố cục Khổ 1 là cảnh trên sông với con sóng "buồn điệp điệp", dòng nước "sầu trăm ngả" và một cành củi khô bơ vơ lạc lõng. Khổ 2 là cảnh xung quanh sông với không gian ba chiều rộng mênh mông, sâu thăm thẳm: nắng xuống trời lên, sông dài trời rộng càng làm cho cảnh vật thêm bé nhỏ, hiu hắt; cô đơn: cồn nhỏ lơ thơ, gió đìu hiu, vãn chợ chiều và bến cô liêu. Đặt tên: cảnh sông nước mênh mang và nỗi buồn, sầu miên man, chồng chất Khổ 3: hiện ra trước mắt ta hình ảnh con sông không bóng người, không sự sống (mênh mông không một chuyến đò ngang - không cầu gợi chút niềm thân mật) mà chỉ còn lại những cụm bèo MOON.V N trôi giạt trên sông hay chính là hình ảnh những cuộc đời chìm nổi, bơ vơ, bế tắc. Đặt tên: cảnh thiên nhiên hoang sơ và nỗi cô đơn, niềm khát khao hòa nhập với cuộc đời. Khổ 4: nỗi buồn dâng lên trong cảnh hoàng hôn trên sông và biến thành nỗi nhớ nhà sâu thăm thẳm trong lòng tác giả. II. Đọc hiểu văn bản 1/ Nhan ®Ò: Bµi th¬ míi l¹i cã nhan ®Ò rất cũ. “Trµng” (mét ©m ®äc kh¸c cña “tr-êng”) gîi sù cæ kÝnh; “giang” lµ tªn chung ®Ó chØ c¸c dßng s«ng. Hai ch÷ nµy gîi mét kh«ng gian cæ kÝnh, trang träng, b¸t ng¸t nh­ trong §­êng thi, gîi nhí c©u th¬ næi tiÕng cña Lý B¹ch: “Duy kiÕn tr-êng giang thiªn tÕ l-u” ( Hoµng H¹c L©u tèng M¹nh H¹o Nhiªn chi Qu¶ng L¨ng) - Tràng giang: từ Hán Việt→ cổ điển, gợi không gian mênh mông bát ngát- độ mở, sự vang xa. 2/ Lêi ®Ò tõ: Đề từ tuy nằm ngoài văn bản của tác phẩm, nhưng thường thâu tóm nội dung cảm xúc cả bài, thể hiện tập trung ý đồ nghệ thuật của tác giả và một phần hồn cốt của thi phẩm. Nó gần như là cặp mắt thơ hay vầng trán, hay tấm biển chỉ đường, giúp ta hình dung vẻ đẹp toàn bài. “B©ng khu©ng trêi réng nhí s«ng dµi”- thuần Việt- rất hiện đại. Trêi réng gîi c¶m gi¸c vÒ sù v« biªn cña vò trô. S«ng dµi t¹o Ên t-îng vÒ c¸i v« cïng cña kh«ng gian. Chiều cao của bức tranh là khoảng cách giữa trời rộng với sông dài, làm nên không gian ba chiều. Điều này rất sớm giới thiệu với chúng http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98 KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI ta về Huy Cận, nhà thơ của cám hứng không gian. Trêi réng vµ s«ng dµi më ra kh«ng gian mênh mông gîi c¶m gi¸c rîn ngîp cña con ng-êi c« ®¬n, bÐ nhá tr-íc c¸i bÊt tËn cña trêi ®Êt. Và trong không gian mênh mang ấy, nhà thơ đã thả vào một nỗi buồn nhớ nhẹ nhàng, man mác mà qua những từ nhớ, bâng khuâng được đặt ở đầu mỗi vế câu. T©m tr¹ng nµy tõng ®-îc diÔn t¶ mét c¸ch s©u s¾c trong nh÷ng vÇn th¬ c« ®äng, ®Çy ¸m ¶nh cña TrÇn Tö Ngang trong §¨ng U Ch©u ®µi ca: TiÒn bÊt kiÕn cæ nh©n/ HËu bÊt kiÕn lai gi¶/ NiÖm thiªn ®Þa chi du du/ §éc th-¬ng nhiªn nhi thÕ h¹ (Ai người trước đã qua, ai người sau chưa đẻ, ngẫm trời đất vô cùng/ một mình tuôn giọt lệ- Ng-êi tr-íc kh«ng thÊy ai/Ng-êi sau th× ch-a tíi/ NgÉm trêi ®Êt thËt v« cïng/ Mét m×nh xãt xa mµ r¬i lÖ). bâng khuâng tức là có những cảm xúc ngỡ ngàng, luyến tiếc, nhớ thương xen lẫn nhau) trước cảnh vũ trụ bao la, bát ngát (trời rộng, sông dài). Có thể nói, Tràng giang đã triển khai một cách tập trung cảm hứng nêu ở câu thơ đề từ. • Cảnh: trời rộng, sông dài •Tình: bâng khuâng, nhớ = > cảm xúc chủ đạo của bài thơ 3/ Cảm nhận, phân tích Khæ 1: Cảnh sông nước mênh mang và nỗi buồn, sầu, cô đơn, lạc lõng Phần ghi bảng: MOON.V N - Không gian: sông nước mênh mông- dòng tâm trạng + Sóng nước: gợn - buồn điệp điệp- (TTBB/BTT)- miên man không dứt + Luồng nước: song song- (BBBT/TBB)- trôi chảy miên viễn + Dòng nước: sầu trăm ngả- ngổn ngang trăm mối - Sự vật: bé nhỏ, trôi xuôi, nổi chìm, vô định. + thuyền xuôi, trôi xuôi, phó mặc cho dòng nước, để lại sau mình những rẽ nước song song + thuyền về/ nước lại/ sầu trăm ngả: chuyển động trái chiều, gợi sự chia lìa, tan tác... + củi... lạc mấy dòng: thân phận chìm nổi, cô đơn, lênh đênh, lạc loài giữa sông nước mênh mông - C¶ bèn c©u lµ c¶nh trµng giang mªnh m«ng sãng n-íc, c¶nh vËt kh«ng cßn lµ c¶nh vËt thuÇn tuý n÷a mµ ®· nhuèm mµu t©m tr¹ng, nhập vào với hồn thơ thành dòng tâm trạng. - NghÖ thuËt ®èi cña th¬ §­êng ®· ®­îc vËn dông linh ho¹t. C¸ch sö dông l¸y tõ “®iÖp ®iÖp, song song” kÕt hîp víi hai tõ “trµng giang” ®· cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh trong viÖc t¹o nªn ©m h-ëng vµ gîi c¶nh b¸t ng¸t, mªnh m«ng cã phÇn cæ kÝnh, gÇn víi th¬ x-a. http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98 KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI Phần lời: - Mở bài thơ ra, ở ngay khổ thơ đầu, ta đã gặp sóng gợn, thuyền xuôi, thuyền về, nước lại…dòng nào cũng thấy dập dềnh sóng nước. Câu 1 tả sóng nước…gợn; câu 2 tả luồng nước…song song, câu 3 là cảnh thuyền về nước lại, câu 4 là dòng nước. Ở xứ sở nóng ẩm mưa nhiều tạo nên khoảng 2.360 con sông và kênh lớn nhỏ. Dọc bờ biển dài 3.260 km nước ta, khoảng 23 km có một cửa sông và theo thống kê có 112 cửa sông ra biển…mấy nghìn con sông lớn nhỏ, trong tim ai chẳng có một dòng sông bên mình. Đó là con sông quê hương xanh biếc trong thơ Tế Hanh, con sông dùng dằng con sông không chảy trong thơ Thu Bồn, con sông lững lờ như nhớ thương những hòn đá thác xa xôi để lại trên thượng nguồn Tây Bắc trong thiên tùy bút nổi tiếng của Nguyễn Tuân. Nhưng ở đây có một điều gì đó rất lạ trong cảm giác của người đọc. Dường như con sông này đã khước từ một địa chỉ cụ thể, đã rùng mình thoát khỏi vẻ gần gũi quen thuộc để vươn tới cái vô cùng, vĩnh cửu. Bằng các cặp từ gây ấn tượng mạnh: “tràng giang”, “điệp điệp”, “song song”, “mấy dòng” khiến cho sông của Huy Cận không phải là một dòng sông bình thường mà là dòng sông vũ trụ. Ta sẽ cùng tìm hiểu kĩ hơn từng câu. - Đầu tiên là hình ảnh của mặt nước Tràng giang với muôn con sóng. Chỉ là sóng gợn- rất nhẹ, rất khẽ, rất êm nhưng không phải là cái hơi gợn tí của mặt ao thu Nguyễn Khuyến. Cái gợn của một dòng sông lớn như từ vạn kỉ chảy về nên trên đầu mỗi con sóng như đang chở nặng nỗi buồn tạo thành nỗi buồn lan tỏa đến vô tận. Điệp điệp là từ láy song thanh tả sự chồng xếp, nối tiếp, miên man, bất tận, không có điểm dừng. Mặt nước tràng giang cổ kính như mang trong mình nỗi buồn tự ngàn xưa hay MOON.V N sóng gợn tràng giang làm dấy lên nỗi buồn trong lòng nhà thơ suy cho cùng cũng đều là một. Từ gợn cùng những từ láy nguyên song thanh điệp điệp vừa miêu tả những con sóng nối tiếp nhau, xô đuổi nhau đến tận chân trời vừa biểu hiện nỗi buồn thầm lặng, bâng khuâng trong lòng nhà thơ...Dòng sông mùa nước lớn làm sao gợn được? Đó là cái gợn của lòng người. Câu thơ vừa giàu chất nhạc, vừa có tính tạo hình, vừa ngập tràn sắc thái biểu cảm. Dòng không gian như đã chở cả dòng thời gian từ vạn thuở chảy về, thành dòng tâm trạng với nỗi sầu vạn kỉ đã khơi lên lớp sầu dưới đáy hồn nhân thế…Nói thơ Huy Cận hàm súc là vì thế, không ít chữ, nhưng rất giàu sức gợi. Nhiều người đã thấy nó gợi đến cái tứ Đường thi trong thơ Đỗ Phủ: vô biên lạc mộc tiêu tiêu hạ/ bất tận trường giang cổn cổn lai (rào rào lá trút rừng cây thẳm/ cuồn cuộn sông về sóng nước tuôn)- nhưng không cần nói vô biên mà vẫn thấy vô biên bởi hai cặp từ láy đặt ở cuối dòng “điệp điệp”, “song song” gợi tả một nỗi buồn thấm thía, xa vắng và mơ hồ. Phép đối được sử dụng sáng tạo, chỉ đối ý, đối hình mà vần thơ vẫn cân xứng, hài hoà. Con thuyền và cành củi khô đang cùng trôi nổi trên dòng tràng giang. …Một đằng khép, một đằng mở…Trong vẻ cổ kính hoang sơ đã thấm đượm màu sắc hiện đại. Vì thơ xưa thường đi từ cảnh đến tình, nửa trên nghiêng về tả cảnh, nửa dưới nghiêng về tả tình. Trong các bài thơ Đường các em được học và đọc ở lớp 10, ta đều thấy như vậy. Đi hết Hoàng Hạc lâu của Thôi Hiệu, ta mới gặp cảnh quê hương khuất bóng hoàng hôn,… đến nửa sau của Thu hứng (Đỗ Phủ) ta mới gặp cảnh khóm cúc tuôn thêm dòng lệ cũ; cùng Lí Bạch chia tay Mạnh Hạo Nhiên, đến hết bài http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98 KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI thơ ta vẫn ngẩn ngơ cùng thi nhân khi trông theo chỉ thấy dòng sông bên trời. Thơ Đường thường kiệm lời, kiệm nét. Vậy mà ở đây, cái tôi thơ mới như sẵn mang trong lòng mối sầu lớn, chỉ một chút khẽ gợn của mặt sông mà đã khơi lên thành dòng buồn điệp điệp! Đúng là vết nứt của trái đất xuyên qua trái tim nhà thơ…Và khi tâm hồn thi sĩ đã nhập vào cảnh một cách trọn vẹn thì bất kì chi tiết hình ảnh nào, tiếng động nào cũng là tiếng vọng của tâm hồn nhà thơ. - Trên mặt nước mênh mông gợi nỗi buồn sâu thẳm, xuất hiện bóng dáng những sự vật nhỏ bé, hữu hạn: một con thuyền, một cành củi. Dù là nhỏ nhoi, dù chỉ là con thuyền xuôi mái, là một cành củi khô, nhưng ít nhiều cũng gợi bóng dáng sự sống. Nhưng hỡi ôi, con thuyền chỉ thoáng hiện rồi biến mất. Cành củi thì lênh đênh trôi dạt không biết đi đâu về đâu. Nhịp điệu câu thơ thứ hai đang thênh thênh như cùng con thuyền trôi xuôi, đến câu thứ ba, có gì như nghẹn ngào, nức nở. Hai tiếng thanh trắc: “nước lại” giữa hai bên là hai thanh bằng: thuyền về- sầu trăm đã tạo nên cảm giác đó cho người đọc. Vâng, dòng sông và con thuyền là hình ảnh quen thuộc đã trở thành ước lệ trong thi ca. Nhưng ở đây giữa con thuyền và dòng sông có gì như lạc lõng, giận hờn. Không phải thuyền ta ngược thuyền ta xuôi trên hồ nước đầy nhịp chèo ta bơi như trong ca từ Huyền thoại Hồ Núi Cốc của nhạc sĩ Phó Đức Phương, càng không phải không khí rộn ràng: thuyền ta lái gió với buồm trăng như Đoàn thuyền đánh cá sau này. Từ câu thứ nhất đến câu thứ ba, nỗi buồn điệp điệp của dòng sông đã chuyển hóa thành nỗi sầu trăm ngả của nước. Huy Cận từng nói đến nhiều “vạn cổ sầu”, “buồn thiên thu”, ở đây ông lại viết “sầu trăm ngả”. Trăm ngả là trăm ngả nào? Cả cõi dương và cõi âm? Là MOON.V N không còn ngả nào cho niềm vui sống? Là nỗi sầu như tỏa rộng và phủ lên những kiếp người đau thương? Các số từ trong ba dòng thơ “củi một cành khô” mà “lạc mấy dòng” giữa “sầu trăm ngả” đã làm thấu cái ám ảnh về kiếp người nhỏ bé, hữu hạn, còn sự đau khổ, sầu thương thì to lớn, vô hạn. Nỗi sầu đó như càng lặng thầm, da diết cổ kính hơn trong sắc thái những từ Hán Việt: Tràng giang, điệp điệp, sầu. - Chính bởi mang trong lòng nỗi sầu thương lớn mà nhà thơ sẵn lòng đồng cảm với một cành củi khô trôi nổi trên dòng nước. Thi ca truyền thống quen với những hình ảnh tao nhã, thi vị, một cành củi khô thô tháp thì làm gì có chỗ trong thơ? Ấy vậy nhưng chính cái thô mộc chắc khỏe kia sẽ tạo nên sự rắn rỏi bền vững cho khổ thơ, và quan trọng hơn, nó gẩy lên được độ cô đơn đến ớn lạnh, tê tái đến xót xa….Câu thơ 7 chữ đã vỡ ra thành 6 mảnh cô đơn, 6 chữ miêu tả sự héo khô, gầy guộc. Củi là cái chết của cây, sự rơi rụng, chia lìa của cành với cây; một là sự lẻ loi, đơn chiếc; cành là nhỏ bé, yếu ớt (không phải thân); khô là héo hắt, không còn sự sống; lạc là sự bơ vơ, lưu lạc, giữa mấy dòng là ngơ ngác giữa dòng đời. Chỉ một cành khô mà lạc đến mấy dòng. Sự đối lập giữa một và mấy tô đậm thân phận lênh đênh, vô định. - Như vậy, ngay từ khæ th¬ ®Çu, nçi sÇu muén ®· thÊm vµo c¸i nh×n c¶nh vËt. Tuy thuyÒn vµ n­íc “song song” nh­ng “thuyÒn vÒ” ng­îc h­íng víi “n-íc l¹i” gîi sù ngæn ngang tr¨m mèi http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98 KHÓA CHUYÊN ĐỀ LTĐH – Cô NGUYỄN THANH MAI trong lßng. Vµ h×nh ¶nh g©y Ên t-îng chÝnh lµ h×nh ¶nh cñi trong c©u “Cñi mét cµnh kh« l¹c mÊy dßng”. Theo lêi thæ lé cña chÝnh t¸c gi¶, trong b¶n th¶o, «ng ®· b¨n kho¨n nhiÒu, c©n nh¾c rÊt kü tr-íc khi chän h×nh ¶nh nµy. Đến bản thảo thứ 14 mới bật ra Củi một cành khô lạc mấy dòng vừa tự nhiên vừa hàm ý sâu (đã chết khô rồi mà còn lạc mấy dòng). Quả nhiªn, chi tiÕt giµu chÊt thùc ®ã mang ®Õn cho c©u th¬ mét mµu s¾c hiÖn ®¹i. H×nh ¶nh “cñi” kh«ng chØ t¹o mét Ên t­îng míi mÎ mµ cßn gîi nh÷ng liªn t-ëng vµ suy ngÉm vÒ kiÕp ng-êi lam lò, tñi cùc, lªnh ®ªnh…Củi còn là hình ảnh gợi nên sự tàn tạ, bởi từ một cành xanh trên khúc thượng nguồn, củi đã trải qua một chặng đường đau thương rơi rụng, chia lìa, li tán, chìm nổi, hoảng loạn, bị dập vùi ...ở một khía cạnh khác, củi lẽ ra còn chứa trong lòng nó sự sống, nó có thể gợi nghĩ về mái ấm, sự sum họp, bếp lửa bữa cơm chiều. Nhưng ở đây, củi cô đơn ngay giữa lòng sự sống, ngọn lửa ấp iu trong củi đã bị nước nhấn chìm. Như vậy, từ nỗi buồn, sầu còn có phần mơ hồ, mang đậm cảm hứng lãng mạn của ba câu đầu, nhà thơ đã kéo hình ảnh thơ trở về với khung cảnh thực tại của đời sống, chuẩn bị tiếp nối với khổ 2 có thêm đất, thêm người với sự xuất hiện của cồn, bến, chợ chiều....Sầu vũ trụ đã chuyển sang Sầu nhân thế. Có thể nói, với khổ thơ này, Huy Cận đã ®èt lªn ®-îc ngän löa thiªng trong c¶m xóc th¬ m×nh gợi trong lòng người đọc nh÷ng suy c¶m th¼m s©u vµ thÊm thÝa t×m kiÕm sù hoµ ®iÖu gi÷a C¸ thÓ vµ Toµn thÓ, gi÷a Con ng-êi vµ T¹o vËt trong sù sèng v« biªn. Điều này sẽ được tiếp tục triển khai trong khổ thơ thứ 2,3 mà chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong giờ học tiếp. MOON.V N http://moon.vn - hotline: 04.32.99.98.98