Tài liệu Trách nhiệm xã hội của ngân hàng thương mại cổ phần nam á

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN THỊ PHƢƠNG HÀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NAM Á LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG HÀ NộI – 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN THỊ PHƢƠNG HÀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NAM Á Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HOÀNG VĂN HẢI XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN HÀ NộI – 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi là Nguyễn Thị Phương Hà, tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, chưa được công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu nào. Việc sử dụng kết quả, trích dẫn tài liệu của người khác đảm bảo theo đúng các quy định. Các nội dung trong trích dẫn và tham khảo các tài liệu, sách báo, thông tin được đăng tải trên các ấn phẩm, tạp chí và website theo danh mục tham khảo của luận văn. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Phƣơng Hà LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài luận văn “Trách nhiệm xã hội của Ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Nam Á” tôi đã nhận được sự hướng dẫn, hỗ trợ và giúp đỡ quý báu từ các thầy cô giáo Viện Quản trị kinh doanh, trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, các bạn trong lớp K24QTKD3 và tập thể cán bộ nhân viên của Ngân hàng Nam Á nơi tôi đang làm việc. Tôi xin bày tỏ lời biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Hoàng Văn Hải- thầy giáo đã trực tiếp hướng dẫn tôi thực hiện đề tài này. Thầy đã luôn nhiệt tình hướng dẫn, chỉ bảo giúp tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin cảm ơn tập thể thầy cô giáo Viện quản trị kinh doanh- trường Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã truyền thụ những kiến thức quý báu cho tôi trong suốt thời gian học tập tại trường. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo Ngân hàng thương mại cổ phần Nam Á đã tạo điều kiện cho tôi thực hiện nghiên cứu đề tài này. Bên cạnh đó tôi cũng xin cảm ơn tập thể cán bộ nhân viên Ngân hàng Nam Á đã hỗ trợ tôi trong việc đưa ra những câu trả lời khách quan nhất cho bảng khảo sát trong đề tài nghiên cứu của tôi. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè và các bạn lớp K24QTKD3 đã luôn cổ vũ, động viên và khích lệ tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. i DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................. ii DANH MỤC HÌNH VẼ ................................................................................. iii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP.......... 5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................ 5 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................ 5 1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước: ....................................................... 8 1.2. Cơ sở lý luận về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ........................... 11 1.2.1. Quá trình hình thành và phát triển khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ................................................................................................... 11 1.2.2. Sự cần thiết phải thực hiện CSR ........................................................... 14 1.3. Các bộ tiêu chuẩn quốc tế về trách nhiệm xã hội .................................... 17 1.3.1 . Bộ quy tắc ứng xử BSCI ...................................................................... 18 1.3.2. Bộ nguyên tắc CERES .......................................................................... 21 1.3.3 Bộ tiêu chuẩn ISO14000 ........................................................................ 23 1.3.4. Bộ tiêu chuẩn SA8000 .......................................................................... 25 1.3.5 Bộ tiêu chuẩn ISO26000 ........................................................................ 27 1.3.6. Thỏa ước toàn cầu ................................................................................. 30 1.4. Trách nhiệm xã hội của Ngân hàng ......................................................... 30 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ LUẬN VĂN .................................................................................................... 32 2.1. Quy trình nghiên cứu ............................................................................... 32 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 33 2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu ............................................................... 33 2.2.2. Phương pháp phân tích dữ liệu ............................................................. 34 2.3. Công cụ nghiên cứu.................................................................................. 34 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI TẠI NGÂN HÀNG TMCP NAM Á .................................................... 40 3.1. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Nam Á................................................. 40 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển............................................................ 40 3.1.2. Sứ mệnh và tầm nhìn của Ngân hàng Nam Á ....................................... 42 3.1.3. Sơ đồ tổ chức......................................................................................... 43 3.1.4. Các thành tích đã đạt được .................................................................... 44 3.2. Phân tích thực trạng nhận thức và thực hiện CSR của Ngân hàng Nam Á ............................................................................................................. 45 3.2.1. Đặc điểm mẫu khảo sát ......................................................................... 45 3.2.2. Phân tích nhận thức về trách nhiệm xã hội của cán bộ nhân viên Ngân hàng TMCP Nam Á ............................................................................... 48 3.2.3. Phân tích thực tiễn thực hiện CSR của Ngân hàng Nam Á .................. 52 CHƢƠNG 4: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI TẠI NGÂN HÀNG TMCP NAM Á .................................................... 64 4.1. Định hướng phát triển của Ngân hàng Nam Á đến năm 2020: ............... 64 4.1.1. Các căn cứ xây dựng mục tiêu .............................................................. 64 4.1.2. Các mục tiêu cụ thể ............................................................................... 64 4.2. Một số đề xuất .......................................................................................... 66 4.2.1. Đề xuất nâng cao nhận thức về CSR.................................................... 66 4.2.2. Đề xuất các giải pháp CSR theo chủ đề ................................................ 68 4.3. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo................................................... 71 4.3.1. Một số hạn chế của nghiên cứu ............................................................. 71 4.3.2. Các hướng nghiên cứu tiếp theo ........................................................... 72 KẾT LUẬN .................................................................................................... 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 74 PHụ LụC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nguyên nghĩa Sáng kiến đánh giá tuân thủ trách nhiệm xã 1 BSCI 2 CBCNV 3 CERES 4 CHLB Đức Cộng hòa Liên bang Đức 5 CSR Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp 6 EMS Hệ thống quản lý môi trường 7 ILO Tổ chức lao động quốc tế 8 Ngân hàng Nam Á Ngân hàng Thương mại cổ phần Nam Á 9 NH Ngân hàng 10 OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế 11 CSR Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp 12 UNIDO Tổ chức phát triển công nghiệp Liên hợp quốc hội trong kinh doanh Cán bộ công nhân viên Liên minh vì nền kinh tế có trách nhiệm với môi trường i DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 2.1 Các thành tố của CSR 35 2 Bảng 2.2 Các tiêu chí đánh giá thực hiện CSR đối với người lao động 37 3 Bảng 2.3 Các tiêu chí đánh giá thực hiện CSR đối với khách hàng 38 4 Bảng 2.4 Các tiêu chí đánh giá thực hiện CSR đối với môi trường 34 5 Bảng 2.5 Các tiêu chí đánh giá thực hiện CSR đối với cộng đồng 39 6 Bảng 3.1 Phân loại nhóm cán bộ nhân viên theo độ tuổi 47 7 Bảng 3.2 Mức độ nhận thức của đối tượng khảo sát về CSR 48 8 Bảng 3.3 Mức độ thực hiện CSR đối với người lao động 53 9 Bảng 3.4 Mức độ thực hiện các chính sách đối với khách hàng 55 10 Bảng 3.5 Mức độ thực hiện các chính sách về môi trường 58 11 Bảng 3.6 Mức độ thực hiện các chính sách đối với cộng đồng 59 12 Bảng 3.7 13 Bảng 4.1 Kết quả đánh giá chung về việc thực hiện CSR của Ngân hàng Nam Á Mục tiêu chiến lược phát triển đến năm 2020 của Ngân hàng Nam Á ii 62 64 DANH MỤC HÌNH VẼ STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 1.1 Mô hình kim tự tháp về CSR 12 2 Hình 2.1 Mô hình nghiên cứu 31 Hình 3.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Nam Á 43 4 Hình 3.2 Cơ cấu mẫu khảo sát theo giới tính 45 5 Hình 3.3 Phân nhóm mẫu khảo sát theo trình độ học vấn 47 3 iii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong xu thế toàn cầu hóa, nền kinh tế của Việt Nam đang hòa nhập mạnh mẽ với nền kinh tế thế giới, việc phải tuân thủ các luật, các quy định và quy tắc ứng xử về cạnh tranh quan hệ kinh tế giữa các nước là rất cần thiết và phải được tôn trọng. Để nâng cao sức cạnh tranh của mình, ngoài chất lượng sản phẩm, mặt bằng giá cả ra thì hiện nay các doanh nghiệp trên thế giới còn rất quan tâm đến các vấn đề khác như các cam kết chăm lo đời sống , môi trường làm việc cho nhân viên; bảo vệ và phát triển môi trường xanh, quan tâm đến các hoạt động đóng góp cho xã hội. Những cam kết trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) vượt ra khỏi mong muốn gia tăng lợi nhuận, và cho thấy doanh nghiệp đã nhận thức một cách đầy đủ về trách nhiệm của mình tới nhân viên, khách hàng, cộng đồng và môi trường. Nhiều doanh nghiệp đã sử dụng CSR như một hướng kinh doanh mới khi nhận ra rằng nó có thể giúp cải thiện các tình hình tài chính, nâng cao động cơ làm việc của các nhân viên, góp phần tạo nên lòng trung thành của khách hàng cùng danh tiếng doanh nghiệp. Trên thế giới, CSR đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của các chính phủ, các tổ chức xã hội, và cả những doanh nghiệp, người tiêu dùng từ những năm 60 của thế kỷ XX và dần trở thành xu hướng mạnh mẽ trong hoạt động của doanh nghiệp. Ở Việt Nam vấn đề thực hiện CSR đã được biết đến khá lâu, từ năm 2005 nước ta đã có giải thưởng "CSR hướng tới sự phát triển bền vững" được tổ chức bởi Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Bộ Công Thương cùng các hiệp hội Da giày, Dệt may tổ chức, nhằm tôn vinh các doanh nghiệp thực hiện tốt công tác CSR trong bổi cảnh hội nhập. Năm 2006 đã có 50 doanh 1 nghiệp ngành dệt may và da giày tham dự. Tuy nhiên ở Việt Nam việc thực hiện CSR còn nhiều khó khăn, bên cạnh một vài doanh nghiệp thực hiện tốt thì vẫn còn là điều mới mẻ với rát nhiều doanh nghiệp. Nhiều những vụ việc vi phạm CSR đã bị phanh phui và lên án, gây nên sự bức xúc trong cộng đồng và làm giảm lòng tin vào doanh nghiệp. Vì vậy các doanh nghiệp cần phải nâng cao và nhận thức sâu sắc về việc thực hiện CSR để nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt. Với vai trò là xương sống của nền kinh kế, lĩnh vực tài chính nói chung, ngành ngân hàng nói riêng đóng một vai trò rất quan trọng trong việc hỗ trợ nền kinh tế của một đất nước phát triển bền vững, việc thực hiện CSR trong ngành ngân hàng cũng đang rất đựợc quan tâm nghiên cứu và triển khai. Cùng với sự phát triển về quy mô doanh nghiệp thì vấn đề CSR của các ngân hàng được xác định là một trong những yếu tố chủ yếu liên quan đến việc theo đuổi mục tiêu xã hội của mình. Không nằm ngoài xu thế chung, mức độ quan tâm về CSR trong ngành ngân hàng ngày càng tăng, các ngân hàng ở Việt Nam đang tăng cường cạnh tranh và đã bắt đầu tham gia các hoạt động CSR một cách nghiêm túc tuy nhiên vẫn chưa có nghiên cứu cụ thể về các hoạt động thực hiện CSR trong ngành ngân hàng với những góc nhìn đa chiều và những đánh giá mức độ ảnh hưởng, hiệu quả thu được khi thực hiện CSR tại các ngân hàng. Xuất phát từ bối cảnh của nền kinh tế Việt Nam nói chung và đặc thù hoạt động của ngành ngân hàng Việt Nam nói riêng, tác giả chọn đề tài:”Trách nhiệm xã hội của Ngân hàng Thương mại cổ phần Nam Á” nhằm đánh giá mức độ nhận thức và việc thực hiện CSR tại ngân hàng này. Câu hỏi đặt ra là Ngân hàng Nam Á nên thực hiện CSR như thế nào để đáp ứng được kỳ vọng của các bên liên quan trong thời gian tới? 2 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu a. Mục đích nghiên cứu: Đề tài nhằm đánh giá mức độ nhận thức và thực hiện trách nhiệm xã hội của Ngân hàng Nam Á dựa trên cơ sở các hoạt động thực tiễn của Ngân hàng từ quan điểm của cán bộ nhân viên đang làm việc tại Ngân hàng. Từ đó, luận văn đưa ra các đề xuất nhằm nâng cao việc thực hiện CSR tại Ngân hàng Nam Á góp phần nâng cao hình ảnh, uy tín của Ngân hàng. b. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về CSR - Đánh giá thực tiễn thực hiện CSR tại Ngân hàng Nam Á - Đề xuất một số giải pháp thúc đẩy thực hiện CSR tại Ngân hàng Nam Á 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các hoạt động CSR của Ngân hàng Nam Á. 3.2. Phạm vi nghiên cứu  Phạm vi về nội dung: Đề tài giới hạn ở việc xem xét nhận thức về CSR tại Ngân hàng Nam Á theo mô hình kim tự tháp CSR của A.B. Carroll và đánh giá thực tiễn các hoạt động thực hiện CSR theo bộ tiêu chuẩn ISO26000.  Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu các hoạt động CSR trong toàn bộ Hội sở, chi nhánh, phòng giao dịch của Ngân hàng Nam Á trong phạm vi cả nước.  Phạm vi về thời gian: Đề tài giới hạn thời gian nghiên cứu trong giai đoạn từ 2015 đến tháng 06/2017. Các dữ liệu sơ cấp được thu thập trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 6/2017. 3 4. Những đóng góp của luận văn Luận văn có những đóng góp chủ yếu như sau:  Làm rõ thực trạng thực hiện trách nhiệm xã hội của Ngân hàng Nam Á  Đưa ra các đề xuất nâng cao trách nhiệm xã hội ở Ngân hàng Nam Á dựa vào việc phân tích thực trạng và rút ra các bài học kinh nghiệm từ việc thực hiện trách nhiệm xã hội của ngân hàng Nam Á  Giúp nhà quản lý Ngân hàng Nam Á có những định hướng về hoạt động kinh doanh song song với thực hiện CSR nhằm đảm bảo cho NH phát triển bền vững. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, luận văn gồm có 04 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp Chương 2: Phương pháp nghiên cứu và thiết kế luận văn Chương 3: Phân tích thực trạng thực hiện trách nhiệm xã hội tại Ngân hàng TMCP Nam Á Chương 4: Các giải pháp nâng cao trách nhiệm xã hội tại Ngân hàng TMCP Nam Á 4 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp đang dần trở thành mối quan tâm chung của quốc tế, của các quốc gia và của đa số các doanh nghiệp trên thế giới. Vì vậy, nghiên cứu về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) cũng nhận được sự quan tâm rất lớn của giới học thuật trong hàng chục thập kỉ qua. Có rất nhiều nghiên cứu về CSR nói chung và mối quan hệ giữa việc thực hiện CSR với kết quả hoạt động của doanh nghiệp, với sự trung thành và gắn bó của người lao động. Một số nghiên cứu thì tập trung tìm hiểu mối quan hệ giữa việc thực hiện CSR với giá trị thương hiệu và lòng trung thành của khách hàng. Có thể kể đến một số nghiên cứu như sau: Mathew (2006) bàn về tầm quan trọng của CSR trong doanh nghiệp như: Các quy định kinh doanh toàn cầu mới- sự hiểu biết của công ty về trách nhiệm xã hội doanh nghiệp, CSR thực hành đáp ứng lý thuyết- quản trị toàn cầu và mạng lưới chính sách công cộng toàn cầu. Collier và Esteban (2007) tìm hiểu mối quan hệ giữa CSR và sự cam kết của nhân viên. Hai tác giả này đã tổng hợp và phân tích các kết quả nghiên cứu lý thuyết cũng như nghiên cứu thực nghiệm trước đây về CSR, động lực và sự cam kết của nhân viên để chỉ ra rằng hiệu quả của các hoạt động CSR phụ thuộc vào mức độ tham gia của nhân viên mà trong khi mức độ tham gia này thì lại chịu ảnh hưởng của các yếu tố hoàn cảnh và nhận thức của NLĐ. Theo Collier và Esteban, tất cả các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp xuyên quốc gia phải chịu trách nhiệm về những quy tắc ứng xử đạo đức của 5 họ mà còn phải chịu trách nhiệm về ảnh hưởng của nó gây ra cho các bên liên quan hiện tại và các thế hệ tương lai. Vì vậy, CSR muốn được thực thi có hiệu quả thì doanh nghiệp cần thúc đẩy và tạo được sự cam kết của nhân viên. Sự cam kết này sẽ rất quan trọng khi doanh nghiệp hoạt động trong các bối cảnh văn hóa khác nhau. Ngoài ra, cũng theo hai tác giả này, nếu doanh nghiệp chỉ có bản tuyên bố sứ mệnh và bộ quy tắc ứng xử thôi thì vẫn chưa đủ mà cần khiến những quy tắc đạo đức đó được ngấm sâu vào văn hóa của doanh nghiệp cũng như ngấm vào tâm trí và trái tim của mọi thành viên trong doanh nghiệp. Ali và cộng sự (2010) nghiên cứu mối quan hệ giữa CSR nội bộ và sự cam kết với tổ chức trong khu vực ngân hàng của Jordan dựa trên khung lý thuyết về giao tiếp xã hội (social exchange theory – SET). CSR nội bộ được xác định trong nghiên cứu này bao gồm 5 thành tố: sức khỏe và an toàn nghề nghiệp, nhân quyền, đào tạo và huấn luyện, cân bằng công việc – cuộc sống, sự đa dạng tại nơi làm việc. Kết quả khảo sát hơn 300 nhân viên làm việc trong lĩnh vực ngân hàng tại Jordan đã cho thấy tất cả các thành tố của CSR nội bộ đều có tác động lớn và tích cực đến sự cam kết về tình cảm và danh nghĩa. Như vậy, các hoạt động CSR mà các ngân hàng thực hiện là có ảnh hưởng đến thái độ và sự cam kết của nhân viên làm việc cho ngân hàng. Điều này có nghĩa là các nhà quản trị cần chú trọng thực hiện tốt hơn nữa các hoạt động thể hiện CSR nội bộ như đào tạo và phát triển nghề nghiệp, bảo vệ nhân quyền, v.v. Ngoài ra, nghiên cứu này cũng chỉ ra các thành tố CSR nội bộ không có mối quan hệ lớn với sự cam kết lâu dài của nhân viên. Ali và cộng sự (2012) tiếp tục nghiên cứu mối quan hệ giữa CSR nội bộ và sự gắn bó của nhân viên. Theo kết quả nghiên cứu này, sự gắn bó của nhân viên bao gồm hai thành tố là sự gắn bó với công việc (job engagement) và sự gắn bó với tổ chức (organizational engagement). Kết quả nghiên cứu thực 6 nghiệm với hơn 336 nhân viên tại các ngân hàng của Jordan đã cho thấy các thành tố của CSR nội bộ đều có mối quan hệ tích cực với sự gắn bó của nhân viên. Đáng chú ý là CSR nội bộ có tác động tích cực hơn đến sự gắn bó với tổ chức hơn là sự gắn bó với công việc của nhân viên. Mirvis (2012) tìm hiểu CSR tác động như thế nào đến động lực làm việc, đặc tính và ý nghĩa của mục đích tồn tại của nhân viên. Nghiên cứu này đã chỉ ra có ba cách tiếp cận mà từ đó doanh nghiệp có thể đạt được sự gắn bó của nhân viên thông qua các hoạt động CSR. Cách tiếp cận đầu tiên được gọi là cách tiếp cận trao đổi, khi đó các chương trình CSR được thực hiện để đáp ứng nhu cầu của những nhân viên muốn tham gia vào những nỗ lực thực hiện CSR của Ngân hàng. Đây là cách tiếp cận gắn liền với hoạt động quản trị nhân sự trong doanh nghiệp. Cách tiếp cận thứ hai là cách tiếp cận quan hệ dựa trên một thỏa thuận tâm lý rằng tổ chức và các nhân viên của nó cùng cam kết thực hiện CSR. Khi áp dụng cách tiếp cận này, doanh nghiệp cần xây dựng văn hóa tổ chức có trách nhiệm xã hội tốt. Cách tiếp cận thứ ba là cách tiếp cận phát triển khi doanh nghiệp hướng đến mục tiêu thúc đẩy các nhân viên tham gia đầy đủ hơn vào các hoạt động tạo ra giá trị lớn hơn cho doanh nghiệp và xã hội. Qua cách này các hoạt động CSR cần được mở rộng để lôi kéo sự tham gia của tất cả các nhân viên trong doanh nghiệp và thậm chí cả những bên liên quan chủ yếu khác của Doanh nghiệp. Ngoài ra, nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng ngày càng có nhiều nhân viên cho biết họ muốn tham gia vào các hoạt động CSR của Ngân hàng. Đây là một thực tế không chỉ ở những quốc gia phát triển mà thậm chí ở cả những nước đang phát triển như Ấn Độ, Nam Phi và Trung Quốc. Tziner và cộng sự (2011) nghiên cứu về mối quan hệ giữa CSR, sự công bằng của tổ chức và sự hài lòng trong công việc. Kết quả nghiên 7 cứu đã cho thấy CSR có mối quan hệ tích cực đến sự công bằng của tổ chức và sự hài lòng trong công việc. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước: Ở Việt Nam, vấn đề trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) đã được biết đến từ đầu những năm 90 của thế kỷ XX. Kể từ đó đến nay có rất nhiều bài nghiên cứu về CSR. Tuy nhiên, những nghiên cứu về CSR chưa mang tính hệ thống. Những nghiên cứu về CSR được công bố chính thức trên các tạp chí chuyên ngành hay báo cáo của các tổ chức phi chính phủ, có một số bài viết về CSR cũng được đăng tải trên các tạp chí điện tử, diễn đàn về CSR chưa được hệ thống, và chắt lọc lại thành những bài học cho các doanh nghiệp làm tài liệu tham khảo. Các bài viết chủ yếu hướng đến việc làm rõ phạm trù CSR và chỉ ra những lợi ích của CSR đối với doanh nghiệp ở góc độ lý luận. Những công trình nghiên cứu về CSR nội bộ và sự hài lòng của nhân viên còn rất ít. Dưới đây là một số công trình nghiên cứu trong nước về CSR: Nguyễn Đình Cung và Lưu Minh Đức trong bài viết “Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp – CSR: một số vấn đề lý luận và yêu cầu đổi mới quản lý nhà nước đối với CSR ở Việt Nam” cho rằng cần lưu ý đến một số bất cập mà các doanh nghiệp Việt Nam đang gặp phải khi thực hiện CSR đó là: Thứ nhất là đảm bảo tăng trưởng nhanh đi kèm với tính bền vững của môi trường; Thứ hai là nâng cao ý thức bảo vệ quyền lợi cộng đồng và quyền lợi cá nhân; Thứ ba đó là cần phải có các thiết chế đại diện, trung gian, đó là các tổ chức phi chính phủ, hiệp hội, …để đứng ra bênh vực quyền lợi nhân dân, quyền lợi người tiêu dùng; Thứ tư là nâng cao nhận thức về trách nhiệm xã hội doanh nghiệp để thực hiện tốt hơn nữa CSR tại mỗi đơn vị, công ty. Nguyễn Ngọc Thắng (2010) tìm hiểu về CSR và sự gắn kết với hoạt động quản trị nhân sự trong tổ chức. Nghiên cứu này đã làm rõ các nhân tố chính của CSR, xu thế CSR và đưa ra 7 bước nhằm gắn kết công tác quản trị 8 nhân sự (HRM) với CSR. Theo tác giả, thực hiện tốt CSR sẽ đem lại những lợi ích to lớn cho doanh nghiệp như tăng doanh số và năng suất lao động, giảm tỷ lệ nhân viên thôi việc, thu hút được đội ngũ lao động có tay nghề cao hay có cơ hội mở rộng thị trường. Tuy nhiên, ở Việt Nam, chiến lược CSR còn là một vấn đề tương đối mới mẻ nên các hoạt động quản trị doanh nghiệp chưa thực sự gắn kết được với CSR. Trong khi đó, vai trò của các giám đốc nhân sự lại hết sức quan trọng trong việc xác định các lợi ích của NLĐ, lợi ích kinh tế và sau đó là kết hợp hài hòa lợi ích của các nhóm có liên quan nhằm tạo ra một hình ảnh doanh nghiệp tốt hơn trong mắt mọi người. Do vậy, tác giả bài báo đề xuất các doanh nghiệp nên tham khảo 7 bước để gắn HRM với CSR gồm:  Tầm nhìn về phát triển chiến lược CSR  Xây dựng bảng quy tắc ứng xử nội bộ  Lồng ghép kế hoạch và tuyển dụng nhân sự với CSR  Định hướng và lồng ghép các chương trình đào tạo với CSR  Lồng ghép chế độ lương và thưởng với CSR  Lồng ghép quản trị sự thay đổi với CSR  Đo lường và đánh giá các chương trình CSR Lê Thanh Trúc (2012) nghiên cứu về mối quan hệ giữa CSR và sự hài lòng của nhân viên tại các doanh nghiệp Việt Nam trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Trong nghiên cứu này, tác giả đã áp dụng mô hình CSR của Turker (2009) để kiểm chứng mối quan hệ của 4 thành tố CSR đến sự hài lòng của nhân viên gồm: trách nhiệm đối với nhân viên, trách nhiệm đối với khách hàng, trách nhiệm đối với chính phủ, trách nhiệm đối với xã hội và các đối tượng hữu quan khác. Kết quả nghiên cứu đã cho thấy nhận thức của nhân viên về các hoạt động CSR đều có tác động tích cực (dương) đến sự hài lòng của họ, trong đó thành tố trách nhiệm đối với xã hội có tác động mạnh mẽ nhất đến sự hài lòng của nhân viên. 9 Ngô Vân Hoài (2011) trong “Nghiên cứu chính sách trách nhiệm xã hội doanh nghiệp ở Việt Nam” chỉ ra rằng bên cạnh nỗ lực của doanh nghiệp trong việc thực hiện trách nhiệm xã hội thì vai trò của nhà nước, của các cơ quan truyền thông là rất quan trọng, có ảnh hưởng lớn đến chiến lược thực hiện CSR. Nguyễn Phương Mai (2011) nghiên cứu về thực tiễn thực hiện CSR tại Công ty cổ phần may Đáp Cầu, từ đó chỉ ra rằng có sự khác biệt trong nhận thức về CSR của nhóm người lao động với nhóm nhà quản trị. Tác giả cũng chỉ ra rằng Công ty may Đáp Cầu đang thực hiện khá tốt các hoạt động CSR từ kết quả khảo sát thực hiện tại công ty này. Bên cạnh đó, Nguyễn Phương Mai (2014) cũng chỉ ra trong một nghiên cứu khác về CSR là có mối quan hệ thuận chiều giữa việc thực hiện CSR nội bộ với sự hài lòng trong công việc của người lao động. Trần Thị Hoàng Yến (2016) trong “Nghiên cứu tác động trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đến kết quả tài chính tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam” cho thấy sự ảnh hưởng tích cực tại các ngân hàng có hoạt động thực hiện trách nhiệm xã hội tốt. Nghiên cứu này giúp các nhà nghiên cứu, nhà hoạch định, các giám đốc điều hành ngân hàng trong quá trình xây dựng, hoạch định và thực thi chiến lược và trách nhiệm xã hội, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững ngành ngân hàng. Tóm lại, các công trình nghiên cứu trước đây đã đề cập đến thực tiễn thực hiện CSR trong một số ngành của Việt Nam cũng như quan tâm đến mối quan hệ giữa CSR với các chỉ tiêu phản ánh kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên, nghiên cứu về CSR trong ngành ngân hàng dường như có rất ít. Do vậy, việc nghiên cứu CSR tại Ngân hàng Nam Á là góp phần bổ sung các công trình nghiên cứu trong lĩnh vực này. 10 1.2. Cơ sở lý luận về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp 1.2.1. Quá trình hình thành và phát triển khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp là những nghĩa vụ một doanh nghiệp phải thực hiện đối với xã hội nhằm đạt được nhiều nhất những tác động tích cực và giảm tối thiểu các tác động tiêu cực đối với xã hội. Về cơ bản trách nhiệm xã hội bao gồm những nghĩa vụ về kinh tế, pháp lý, đạo đức và nhân văn (Carroll, 1979). Thuật ngữ CSR xuất hiện chính thức lần đầu tiên năm 1953 trong cuốn sách “Trách nhiệm xã hội của doanh nhân” (Social Responsibilities of the Businessmen) của tác giả Howard Rothmann Bowen nhằm mục đích tuyên truyền và kêu gọi người quản lý tài sản không làm tổn hại đến các quyền và lợi ích của người khác, kêu gọi lòng từ thiện nhằm bồi hoàn những thiệt hại do các doanh nghiệp làm tổn hại cho xã hội (Bowen, 1953). Từ đó đến nay, thuật ngữ trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đang được hiểu theo nhiều cách khác nhau. Một số học giả cho rằng “CSR liên quan đến những quyết định và hành động được thực hiện mà ít nhất cũng vượt trên những lợi ích kinh tế của doanh nghiệp, là những nguyên tắc điều chỉnh mối quan hệ giữa doanh nghiệp và xã hội” (Davis, 1960, Eells, Walton, 1961). Năm 1973, Keith Davis đưa ra định nghĩa mới: “CSR là sự quan tâm và phản ứng của doanh nghiệp với các vấn đề vượt ra ngoài việc thỏa mãn những yêu cầu pháp lí, kinh tế, công nghệ”, với khái niệm này ông đã phát triển mô hình với 5 đề xuất, mô tả lý do, cách thức và nghĩa vụ mà doanh nghiệp phải tuân thủ để có các hành động bảo vệ và cải thiện sự phồn thịnh của xã hội cũng như của doanh nghiệp. Tuy nhiên mô hình này còn khá mô hồ làm cho các doanh nghiệp khó thực hiện. Theo Sethi (1975), “trách nhiệm xã hội hàm ý nâng hành vi của doanh nghiệp lên một mức phù hợp với các quy phạm, giá trị và kỳ vọng xã hội đang 11