Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm theo pháp luật ...

Tài liệu Trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm theo pháp luật tố tụng hình sự việt nam từ thực tiễn tỉnh tây ninh

.PDF
93
153
70

Mô tả:

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐOÀN DŨNG TRÁCH NHIỆM TIẾP NHẬN VÀ GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN TỈNH TÂY NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2017 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐOÀN DŨNG TRÁCH NHIỆM TIẾP NHẬN VÀ GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN TỈNH TÂY NINH Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 60.38.01.04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. LÊ TIẾN CHÂU HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, trích dẫn trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào. TÁC GIẢ NGUYỄN ĐOÀN DŨNG MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM ............ 7 1.1. Một số vấn đề lý luận về tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm............................................................................................................... 7 1.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm ........................................... 20 Chương 2: THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG TIẾP NHẬN VÀ GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO TỘI PHẠM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TÂY NINH .............................................................................................................. 40 2.1. Những yếu tố liên quan đến hoạt động tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm trên địa bàn tỉnh Tây Ninh ........................................... 40 2.2. Thực tiễn hoạt động tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm trên địa bàn tỉnh Tây Ninh ........................................................................... 46 Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO TRÁCH NHIỆM TIẾP NHẬN VÀ GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TÂY NINH ............................................................ 57 3.1. Dự báo những yếu tố tác động đến tình hình tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm trong thời gian tới ................................................ 57 3.2. Một số giải pháp góp phần nâng cao trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm ................................................................ 68 KẾT LUẬN .................................................................................................... 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 79 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLHS: Bộ luật hình sự BLTTHS: Bộ luật tố tụng hình sự CQĐT: Cơ quan điều tra CSĐT: Cảnh sát điều tra ĐTV: Điều tra viên KSV: Kiểm sát viên TTHS: Tố tụng hình sự VAHS: Vụ án hình sự VKS: Viện kiểm sát VKSND: Viện kiểm sát nhân dân DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Hình 2.1. Tình hình phạm pháp hình sự Bảng 2.1 Thống kê đội ngũ cán bộ làm công tác tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm Bảng 2.2 Tình hình tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm từ năm 2012 – 2016 của Công an tỉnh Tây Ninh MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Một trong những công tác trọng tâm và có ý nghĩa rất quan trọng trong đấu tranh phòng, chống tội phạm đó là phải chủ động nắm tình hình về an ninh trật tự, tiếp nhận và giải quyết kịp thời những phản ánh của nhân dân về tình hình an ninh trật tự. Trong đó, trọng tâm là tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm. Công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Bởi vì, đây là hoạt động mở đầu của quá trình giải quyết vụ án hình sự nhằm kịp thời phát hiện hành vi phạm tội, trên cơ sở đó cơ quan có thẩm quyền xác định sự việc có dấu hiệu tội phạm hay không để quyết định việc khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự. Tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm là bước đi đầu tiên của Cơ quan điều tra và Viện Kiểm sát trong quá trình phát hiện, xử lý tội phạm. Bàn về trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm thì một đòi hỏi đặt ra đó là làm sao có được thông tin nhanh nhất, phản ứng xử lý giải quyết nhanh nhất, đạt hiệu quả cao nhất; khi thực hiện được mục tiêu đó sẽ mang lại hiệu quả thiết thực trong việc đảm bảo an ninh trật tự nói chung, phòng chống tội phạm nói riêng. Trong những năm qua trên địa bàn tỉnh Tây Ninh, công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm từng bước đi vào nề nếp, có nhiều chuyển biến rõ rệt, kết quả giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm ngày càng tăng. Theo thống kê của Công an tỉnh Tây Ninh, từ năm 2012-2016 tỉ lệ đều đạt trên 90%/năm, vượt chỉ tiêu nghị quyết 37/2012/QH13 ngày 23/11/2012 của Quốc hội về công tác đấu tranh phòng chống vi phạm pháp luật và tội phạm, công tác của Viện kiểm sát nhân dân, của Tòa án nhân dân và công tác thi hành án năm 2013 đề ra. Số tin báo vi phạm thời hạn xác minh cũng được 1 hạn chế theo từng năm, giảm từ 16% (năm 2012) xuống còn 3,8% (năm 2016) [Nguồn: số liệu thống kê của Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Tây Ninh]. Tuy nhiên, mặc dù theo số liệu báo cáo cho thấy công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm đã có nhiều chuyển biến tích cực, nhưng vẫn còn tồn tại một số hạn chế, thiếu sót như: công tác tổ chức còn sơ hở, quy trình tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm chưa có sự thống nhất, chưa có kế hoạch phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm trên địa bàn tỉnh Tây Ninh…Đây là những vấn đề ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng, tiến độ của hoạt động điều tra, giải quyết vụ án, đồng thời đã ảnh hưởng không nhỏ đến công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm. Nhằm khắc phục những hạn chế nêu trên, tác giả đã lựa chọn đề tài: Trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Tây Ninh làm đề tài nghiên cứu luận văn cao học luật, nhằm để tìm hiểu thực trạng công tác tiếp nhận và giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm trên địa bàn tỉnh Tây Ninh. Từ đó đề xuất ra giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác tiếp nhận và giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm. 2. Tình hình nghiên cứu Trong thời gian qua, công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm rất được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước; Cơ quan Công an, Viện kiểm sát, các nhà khoa học, cán bộ nghiên cứu, cán bộ hoạt động thực tiễn…Nhiều đề tài khoa học đã nghiên cứu sâu sắc và đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm và thực tiễn áp dụng đã đạt được một số kết quả tốt, qua nghiên cứu tác giả nhận thấy đã có các công trình: “Tội phạm quốc tế – những bàn tay bạch 2 tuộc”, nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1994; đề tài khoa học cấp bộ của Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao năm 1995 với tiêu đề: “Con nhện xám INTERPOL”; đề tài: “Tội phạm có yếu tố nước ngoài” – luận án tiến sỹ Luật học của GS.TS Nguyễn Xuân Yêm, 1998; Đề tài: “Tiếp nhận, xử lý tố giác và tin báo về tội phạm tại nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào – thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả” – luận án tiến sỹ Luật học của Sồng Pát Chay, Đại học Cảnh sát Nhân dân, 2000; Đề tài ‘‘Tiếp nhận, xử lý tin báo, tố giác tội phạm – thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả của Công an các quận, huyện, thành phố Hà Nội’’ – luận văn thạc sỹ Luật học của Nguyễn Duy Ngọc, 2003; Đề tài ‘‘Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tiếp nhận, xử lý tin báo, tố giác tội phạm theo chức năng, thẩm quyền của Bộ đội Biên phòng các tỉnh biên giới phía Bắc” luận văn thạc sỹ Luật học của Trương Vũ Bình, Học viện Cảnh sát Nhân dân, 2003; Đề tài: ‘‘Tổ chức tiếp nhận, xử lý tin báo, tố giác tội phạm có yếu tố nước ngoài của lực lượng Cảnh sát Nhân dân, Công an tỉnh Quảng Ninh” - luận văn thạc sỹ Luật học của Nguyễn Ngọc Thế, Học viện Cảnh sát Nhân dân, 2005 ... Ngoài ra còn nhiều đề tài khác nữa. Các công trình trên chỉ đề cập đến vấn đề hoạt động tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm cũng như công tác kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, địa bàn nghiên cứu ở một số tỉnh trong nước và ở nước ngoài. Tuy nhiên, việc đi sâu vào nghiên cứu chi tiết về trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm trên địa bàn tỉnh Tây Ninh thì chưa có một công trình nào nghiên cứu. Chính vì vậy, việc nghiên cứu đề tài này nhằm nhìn nhận đánh giá một cách khách quan toàn diện về tầm quan trọng của công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm. Trên cơ sở đó, rút ra những ưu điểm, tồn tại và những nguyên nhân để có giải pháp khắc phục, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động này. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của Luận văn 3 3.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận pháp lý về trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm ở Việt Nam và thực tiễn hoạt động này của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tỉnh Tây Ninh, qua đó đề xuất những giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của công tác này trên địa bàn tỉnh Tây Ninh. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nêu trên tác giả cần tập trung giải quyết những nhiệm vụ cụ thể sau đây: - Nghiên cứu các vấn đề cơ bản liên quan đến cơ sở lý luận về trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm. - Nghiên cứu thực trạng hoạt động, trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm trên địa bàn của các cơ quan có thẩm quyền tại tỉnh Tây Ninh. - Đề xuất một số giải pháp cụ thể nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động tiếp nhận, giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm ở tỉnh Tây Ninh. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Nghiên cứu các vấn đề lý luận và pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm. - Nghiên cứu thực tiễn hoạt động tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của Công an tỉnh Tây Ninh và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Do tính chất phức tạp của vấn đề nghiên cứu và khả năng của mình, tác giả chỉ tập trung vào nghiên cứu những vấn đề trong phạm vi: trách nhiệm 4 tiếp nhận và giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm của Công an tỉnh Tây Ninh. Thời gian khảo sát từ 2012 đến 2016. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của Luận văn Đề tài được tiến hành nghiên cứu dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lê nin về Nhà nước và Pháp luật, dựa trên các quan điểm của Đảng ta về đấu tranh phòng, chống tội phạm và cải cách Tư pháp. Trong khi thực hiện nghiên cứu đề tài này, tác giả sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: khảo sát, so sánh, phân tích, quy nạp, diễn giải nhằm làm rõ những vấn đề thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài cả trên hai bình diện lý luận và thực tiễn. 6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của Luận văn: 6.1. Ý nghĩa khoa học Kết quả nghiên cứu Luận văn sẽ góp phần bổ sung hoàn thiện lý luận khoa học về trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của Luận văn giúp cho các cơ quan có thẩm quyền ở tỉnh Tây Ninh nhận thức một cách đầy đủ, sâu sắc tầm quan trọng, ý nghĩa của trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết tố giác và tin báo về tội phạm. Bên cạnh đó, Luận văn còn cung cấp thêm những luận cứ để củng cố, hoàn thiện hệ thống cơ quan chức năng có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo tội phạm trên địa bàn tỉnh Tây Ninh nhằm đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm. 7. Cấu trúc của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung Luận văn được thiết kế thành ba chương: 5 - Chương 1: Một số vấn đề lý luận và pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về tố giác, tin báo về tội phạm. - Chương 2: Thực trạng về hoạt động tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm trên địa bàn tỉnh Tây Ninh. - Chương 3: Các giải pháp nhằm góp phần nâng cao trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm trên địa bàn tỉnh Tây Ninh. 6 Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM 1.1. Một số vấn đề lý luận về tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 1.1.1. Khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm Trong cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm, thông tin về hoạt động của các loại tội phạm có ý nghĩa rất quan trọng, là cơ sở quan trọng cho việc lập các kế hoạch, chương trình đấu tranh phòng, chống tội phạm trong từng thời kỳ. Tiếp nhận tố giác và tin báo về tội phạm là nội dung rất quan trọng trong giai đoạn điều tra ban đầu, hoạt động này là cơ sở và căn cứ để mở đầu cho các hoạt động tố tụng. Để làm rõ vấn đề này, trước hết, chúng ta cần phải làm rõ thế nào là tố giác và tin báo về tội phạm. Trước hết, phải hiểu rõ thế nào là “Tố giác”. Dưới góc độ ngôn ngữ học, Tố giác là báo cho cơ quan chính quyền biết người hoặc hành động phạm pháp nào đó [17, tr.1008]. Từ điển Luật học giải thích tố giác về tội phạm là báo cáo cho cơ quan, tổ chức có thẩm quyền biết về hành vi phạm tội của người nào đó. Theo Từ điển Bách khoa Công an nhân dân Việt Nam thì Tố giác là công dân tố cáo trước cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội về người hoặc hành động phạm pháp đã, đang và sẽ xảy ra. Lời tố giác là một trong những nguồn tin ban đầu về những vụ việc có tính hình sự, là nội dung phản ánh đầu tiên về vụ, việc đó. Theo quy định tại Điều 101 Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2003 như sau: “Công dân có thể tố giác tội phạm với Cơ quan điều tra (CQĐT), Viện kiểm sát (VKS), Tòa án hoặc với cơ quan khác, tổ chức …” Như vậy, Tố giác là hành động của người dân khi phát hiện các hoạt động phạm pháp của một đối tượng hay một nhóm đối tượng. Hành động này 7 thể hiện ở việc tố cáo hành vi của các đối tượng vi phạm trước cơ quan pháp luật và các cơ quan khác có trách nhiệm phải tiếp nhận và xử lý các thông tin do người dân cung cấp. Còn “tin báo” là gì? Dưới góc độ ngôn ngữ học, thì thuật ngữ Tin được hiểu là truyền đi, báo đi cho biết về sự việc, tình hình xảy ra hoặc là sự truyền đạt, sự phản ánh dưới các hình thức khác nhau, cho biết về thế giới xung quanh và những quá trình xảy ra trong nó [17, tr. 993]. Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng thì Tin là nội dung của sự phản ánh, là thuộc tính bản chất của vật chất. Trong Đại từ điển tiếng Việt phổ thông, tin được xác định là: “Điều báo cho biết về sự việc, tình hình xảy ra”. Thông tin còn được hiểu là những tin tức về một sự việc, hiện tượng, đối tượng, được truyền đạt giữa chủ thể cung cấp tin và khách thể tiếp nhận tin bằng các phương tiện truyền tin, từ đơn giản đến phức tạp. Trong lĩnh vực an ninh trật tự thì Tin ban đầu là những Tin mà cơ quan Công an mới nhận được về vụ, việc, con người có dấu hiệu hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội cần xác minh làm rõ để có chủ trương, biện pháp xử lý kịp thời. Báo là cho biết việc gì đó đã xảy ra hoặc cho người có trách nhiệm nào đó biết về việc xảy ra có thể hại đến trật tự, an ninh chung... Là dấu hiệu cho biết trước [17, tr.40]. Theo từ điển Luật học thì tin báo về tội phạm là thông tin về tội phạm do cơ quan, tổ chức cung cấp dùng làm cơ sở để khởi tố vụ án hình sự (VAHS). Ngoài ra, cũng cần hiểu thêm thuật ngữ tố cáo. Dưới góc độ ngôn ngữ học, thì Tố cáo được hiểu là “báo cho mọi người hoặc cơ quan có thẩm quyền biết người hoặc hành động phạm pháp nào đó” hoặc “Vạch trần hành động xấu xa hoặc tội ác cho mọi người biết nhằm lên án, ngăn chặn” [17, tr.1008] 8 Trên bình diện pháp lý, theo quy định tại khoản 1 Điều 2 của Luật Tố cáo năm 2011 (có hiệu lực từ ngày 01/7/2012) thì: "Tố cáo là việc công dân theo thủ tục do Luật này quy định báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức”. Tố cáo ở đây là khái niệm chung, là việc công dân thực hiện quyền của mình báo tin về tất cả các hành vi vi phạm pháp luật nói chung cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết. Tùy theo lĩnh vực pháp luật bị vi phạm mà người ta phân biệt các loại tố cáo khác nhau. Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật có dấu hiệu tội phạm do cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết theo quy định của pháp luật về tố tụng hình sự (TTHS) (khoản 3 Điều 31 Luật Tố cáo). Việc tố giác và tin báo về tội phạm được thực hiện theo quy định của pháp luật về TTHS (khoản 1 Điều 3 Luật Tố cáo). Như vậy, trong TTHS, tố cáo hành vi phạm tội được gọi là Tố giác về tội phạm. Đây chính là việc thuộc nội dung khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm. Ở phương diện phản ánh, những thông tin về tội phạm là kết quả phản ánh của những tội phạm đó trong hiện thực khách quan, sự tồn tại của những thông tin này mang tính quy luật. Những thông tin này tồn tại ở dạng vật chất, đó là tín hiệu thông tin. Trong hoạt điều tra tội phạm, tín hiệu thông tin có thể tồn tại ở hai dạng: vật chất và phi vật chất tức là trong tư tưởng ý nghĩ. Hai hình thức tồn tại của tín hiệu thông tin này chính là sự đa dạng của những dấu vết tội phạm để lại trong môi trường xung quanh. Ở phương diện điều tra, khám phá tội phạm, tố giác, tin báo về tội phạm là những thông tin ban đầu, có ý nghĩa rất lớn cho các cơ quan có thẩm quyền xem xét tính chất nghiêm trọng hay không của sự việc đã được những 9 chủ thể báo tin, tố giác đến; tính chính xác và độ tin cậy của các thông tin đến đâu; có dấu hiệu của tội phạm hay không... Tố giác, tin báo về tội phạm là căn cứ để cơ quan có thẩm quyền mở ra những hoạt động điều tra, xác minh theo quy định của pháp luật. Có nhiều cách hiểu về tố giác, tin báo tội phạm. Có quan điểm xác định: Chỉ có tin báo do nhân dân, đài báo, cơ quan, tổ chức các cấp, kiến nghị mới là tố giác, tin báo về tội phạm; hoặc có quan điểm cho rằng, mọi thông tin liên quan đến tội phạm đều là tin báo, tố giác. Có quan điểm nêu: "Tố giác về tội phạm là việc công dân tố giác về hành vi tội phạm được quy định trong Bộ luật hình sự (BLHS), còn tin báo về tội phạm là những thông tin về tội phạm được quy định trong BLHS do cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội cung cấp cho cơ quan có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết; do các phương tiện thông tin đại chúng nêu lên hoặc do người phạm tội tự thú”. Quan điểm khác cho rằng: "Tố giác về tội phạm là việc cá nhân phát hiện, tố cáo người phạm tội hoặc hành vi có dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền giải quyết theo quy định tại khoản 1 Điều 100, Điều 101 và Điều 103 của BLTTHS năm 2003. Tin báo về tội phạm là việc các cơ quan, tổ chức báo tin hoặc đăng tin có nội dung phản ánh về tội phạm xảy ra cho cơ quan có thẩm quyền giải quyết theo quy định tại khoản 2, 5 Điều 100, Điều 101 và Điều 103 của BLTTHS năm 2003" . Trái lại, có quan điểm xác định rằng, không thể phân biệt giữa tin báo và tố giác về tội phạm. Hiện nay, có quan điểm đưa ra khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm không rõ đối tượng; dựa theo sự phân loại tố giác, tin báo về tội phạm mà người báo tin, tố giác và kể cả CQĐT tiến hành xác minh nhưng không xác định rõ đối tượng gây ra. Cách hiểu này không đúng với bản chất của tố giác, tin báo về tội phạm. Dù rõ hay không rõ đối tượng, đó vẫn là tố giác, tin báo về tội phạm. Với cách hiểu trên, dẫn đến tình trạng các cơ quan có thẩm quyền không đưa vào giải 10 quyết và kiểm sát việc giải quyết đối với tố giác, tin báo về tội phạm loại này, và hệ quả của nó là việc đánh giá tình hình tội phạm chưa chính xác, làm hạn chế kết quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Theo tác giả các quan điểm trên chưa nêu rõ, đầy đủ về khái niệm tin báo và tố giác về tội phạm, chưa phân biệt rõ tố giác và tin báo, hoặc là nhấn mạnh tiêu chí không thuộc nội hàm của khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm. Tại Thông tư liên ngành số 03/TT-LN ngày 15/5/1992 của Viện kiểm sát nhân dân tối cao - Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an) - Bộ Quốc phòng - Bộ Lâm nghiệp - Tổng cục Hải quan (Thông tư 03): Hướng dẫn thi hành các quy định của Luật TTHS về tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm đã nêu định nghĩa: "Tin báo và tố giác về tội phạm là những thông tin về tội phạm được quy định trong BLHS do công dân, cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội (gọi tắt là người, cơ quan, tổ chức) cung cấp cho cơ quan có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết; do các phương tiện thông tin đại chúng nêu lên hoặc do người phạm tội tự thú”. Định nghĩa này đến nay có nhiều điểm chưa phù hợp. Nhưng đến khi BLTTHS năm 2003 được ban hành cũng không quy định thế nào là tố giác, tin báo về tội phạm. Do vậy, để tạo sự thống nhất trong việc áp dụng BLTTHS năm 2003, khoản 1,2 Điều 3 Thông tư liên tịch 06/2013/TTLT-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNT-VKSNDTC ngày 02/8/2013 của Bộ Công an-Bộ Quốc phòng-Bộ Tài chính-Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn-Viện kiểm sát nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành quy định của BLTTHS năm 2003 về tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố quy định về tố giác, tin báo về tội phạm (Thông tư liên tịch 06/2013) như sau: 11 “1. Tố giác về tội phạm là những thông tin về hành vi có dấu hiệu tội phạm do cá nhân có danh tín, địa chỉ rõ ràng cung cấp cho cơ quan, cá nhân có trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết. 2. Tin báo về tội phạm là những thông tin về hành vi có dấu hiệu tội phạm trên các phương tiện thông tin đại chúng hoặc do cơ quan, tổ chức cung cấp cho cơ quan, cá nhân có trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết”. [5, tr.1] Theo quy định tại Điều 101 BLTTHS thì chủ thể của tố giác về tội phạm chỉ có thể là cá nhân; chủ thể của tin báo về tội phạm chỉ có thể là cơ quan, tổ chức. Cơ quan, tổ chức ở đây được hiểu là bất cứ cơ quan, tổ chức nào. Như vậy, có thể rút ra các khái niệm tin báo về tội phạm và tố giác về tội phạm như sau: Tin báo về tội phạm là việc các cơ quan, tổ chức báo tin hoặc đăng tin có nội dung phản ánh về tội phạm xảy ra cho cơ quan có thẩm quyền giải quyết theo quy định của BLTTHS. Tố giác về tội phạm được hiểu là việc cá nhân phát hiện, tố cáo người phạm tội hoặc hành vi có dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền giải quyết theo quy định của BLTTHS. Từ nhận thức nêu trên có thể nêu một khái niệm chung về tố giác, tin báo về tội phạm như sau: “Tố giác, tin báo về tội phạm là những thông tin về tội phạm được quy định trong BLHS do người dân, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, chính trị xã hội, xã hội nghề nghiệp, tổ chức kinh tế,... (gọi tắt là người, cơ quan, tổ chức) cung cấp bằng các hình thức thông tin khác nhau; do các phương tiện thông tin đại chúng nêu lên hoặc do người phạm tội tự thú để cho cơ quan có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết theo quy định của BLTTHS”. Thông tư liên tịch số 06/2013 đã đưa ra định nghĩa về tố giác, tin báo về tội phạm. Theo đó, nếu chủ thể đưa thông tin có dấu hiệu tội phạm là cá 12 nhân thì được gọi là tố giác, nếu chủ thể đưa thông tin có dấu hiệu tội phạm là cơ quan, tổ chức thì được gọi là tin báo. Trong thực tế, xảy ra rất nhiều trường hợp cá nhân (người đi đường) phát hiện vụ, việc có dấu hiệu tội phạm (gây tai nạn rồi bỏ chạy), báo Công an (qua điện thoại), sau đó họ đi luôn, không để lại tên tuổi, địa chỉ, do vậy, xác định đây là tố giác còn chưa chính xác. Khắc phục những bất cập trên, tại Điều 144 BLTTHS năm 2015 đã đưa ra khái niệm hoàn toàn mới về tố giác, tin báo về tội phạm. Theo quy định tại Điều 144 BLTTHS năm 2015 quy định như sau: “1. Tố giác về tội phạm là việc cá nhân phát hiện và tố cáo hành vi có dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền. 2. Tin báo về tội phạm là thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm do cơ quan, tổ chức, cá nhân thông báo với cơ quan có thẩm quyền hoặc thông tin về tội phạm trên phương tiện thông tin đại chúng. 3. Kiến nghị khởi tố là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền kiến nghị bằng văn bản và gửi kèm theo chứng cứ, tài liệu liên quan cho Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát có thẩm quyền xem xét, xử lý vụ việc có dấu hiệu tội phạm. 4. Tố giác, tin báo về tội phạm có thể bằng lời hoặc bằng văn bản. 5. Người nào cố ý tố giác, báo tin về tội phạm sai sự thật thì tùy tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của luật”.[21, tr.135] Theo Điều luật trên, tố giác về tội phạm được hiểu là sự tố cáo của người dân về những hành vi nào đó mà họ cho rằng đó là tội phạm. Người dân có quyền và nghĩa vụ tố cáo về hành vi vi phạm pháp luật hình sự mà họ biết với các cơ quan, tổ chức. Luật cho phép công dân có thể tố cáo về tội phạm với bất cứ cơ quan, tổ chức nào mà họ thấy thuận tiện, không nhất thiết phải là CQĐT, VKS, Tòa án. Trong tất cả các trường hợp đó, sự tố cáo của 13 công dân về tội phạm đều được coi là tố giác. Tố giác có thể trực tiếp bằng miệng hoặc qua thư, điện thoại hoặc bằng văn bản… Trường hợp người bị hại trình báo về sự kiện phạm tội liên quan đến họ cũng được coi là tố giác của người dân. Có thể hiểu sự tố giác của người dân qua điện thoại như là hình thức tố giác bằng miệng. Tuy nhiên, trong trường hợp đó, không thể nói tới việc lập biên bản với chữ ký của người tố giác ngay. Do đó, việc tiếp nhận thông tin tố giác tội phạm như thế phải được giải quyết theo những thủ tục phức tạp hơn. Mặc dù Điều luật không quy định chi tiết về vấn đề này nhưng rõ ràng khi nhận được thông tin tố giác về tội phạm qua điện thoại, cơ quan, tổ chức nhận tin phải kiểm tra, ghi nhận số điện thoại và tên tuổi, địa chỉ của người tố giác và những thông tin khác có ý nghĩa phục vụ xác định người tố giác, giải thích trách nhiệm cho họ. Mặt khác, các CQĐT, VKS có thẩm quyền phải kiểm tra và có trách nhiệm thiết lập, liên hệ trực tiếp với người tố giác để làm rõ căn cứ khởi tố vụ án. Trường hợp người bị hại trình báo và yêu cầu khởi tố thì bản chất của sự việc cũng là sự tố giác về tội phạm, chính vì thế điều luật không quy định riêng một khoản độc lập. “Tin báo” về tội phạm được hiểu là thông tin, thông báo, báo cáo của các cơ quan, tổ chức với CQĐT, VKS, Tòa án về những hành vi, vụ việc đã xảy ra mà các cơ quan, tổ chức đó cho là tội phạm. Khái niệm “tin báo” được hiểu một cách tương đối, xét trong mối liên hệ với tố giác về tội phạm. Tố giác là hành vi của công dân là người chính mắt trông thấy hoặc người nhận được thông tin về tội phạm hoặc là nạn nhân của tội phạm báo cho một cơ quan, tổ chức bất kỳ nào đó. Trong khi đó, ý nghĩa tin báo phản ánh mối liên hệ giữa một chủ thể có tính chất pháp nhân – cơ quan, tổ chức truyền tin đi với một cơ quan có trách nhiệm trong hệ thống chủ thể thực hiện các quyền năng TTHS mà trực tiếp ở đây là quyền khởi tố VAHS. Trong đó, tin báo có thể là sự chuyển tiếp những thông tin mà cơ 14
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan