Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai theo luật hình sự việt nam (trên cơ ...

Tài liệu Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai theo luật hình sự việt nam (trên cơ sở số liệu thực tiễn tại địa bàn thành phố hải phòng)

.PDF
93
111
89

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT BÙI MẠNH CƯỜNG TéI VI PH¹M C¸C QUY §ÞNH VÒ Sö DôNG §ÊT §AI THEO LUËT H×NH Sù VIÖT NAM (Trªn c¬ së sè liÖu thùc tiÔn t¹i ®Þa bµn thµnh phè H¶i Phßng) LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2019 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT BÙI MẠNH CƯỜNG TéI VI PH¹M C¸C QUY §ÞNH VÒ Sö DôNG §ÊT §AI THEO LUËT H×NH Sù VIÖT NAM (Trªn c¬ së sè liÖu thùc tiÔn t¹i ®Þa bµn thµnh phè H¶i Phßng) Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 8380101.03 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS ĐỖ NGỌC QUANG HÀ NỘI - 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! TÁC GIẢ LUẬN VĂN Bùi Mạnh Cường MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục bảng MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM...... 7 1.1. Một số khái niệm có liên quan .......................................................... 7 1.1.1. Khái niệm đất đai và sử dụng đất đai ................................................... 7 1.1.2. Khái niệm Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai................... 11 1.2. Hệ thống pháp luật Việt Nam quy định về sử dụng đất đai......... 16 1.2.1. Nội dung các văn bản luật quy định về sử dụng đất đai .................... 16 1.2.2. Nội dung các văn bản quy phạm pháp luật xử lý đối với những hành vi vi phạm quy định về sử dụng đất đai .................................... 18 1.3. Khái quát lịch sử pháp luật hình sự Việt Nam quy định về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai ................................ 20 1.3.1. Giai đoạn từ 1945 đến trước năm 1985.............................................. 20 1.3.2. Giai đoạn từ 1985 đến 2015 ............................................................... 23 Chương 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG TỪ NĂM 2013 ĐẾN NĂM 2017 ...................................... 29 2.1. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai ....................................... 29 2.1.1. Dấu hiệu pháp lý của Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai ....... 30 2.1.2. Hình phạt đối với tội phạm ................................................................ 43 2.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng từ 2013 đến 2017 .................................................................................... 44 2.2.1. Đặc điểm tình hình vi phạm pháp luật và tội phạm về sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng .......................................... 44 2.2.2. Kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế xử lý đối với tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng ....... 51 2.2.3. Những tồn tại, hạn chế xử lý đối với Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng........................ 61 2.2.4. Những nguyên của các hạn chế, tồn tại.............................................. 64 Chương 3: NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ ĐỐI VỚI TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI ...................................................... 67 3.1. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật ................................................ 67 3.1.1. Hoàn thiện pháp luật hình sự.............................................................. 67 3.1.2. Hoàn thiện pháp luật đất đai............................................................... 73 3.2. Các giải pháp khác về tổ chức và thực hiện................................... 75 3.2.1. Nâng cao năng lực trình độ của những người có thẩm quyền tố tụng trong các cơ quan điều tra, kiểm sát, xét xử .............................. 75 3.2.2. Tăng cường phổ biến và tuyên truyền pháp luật về đất đai ............... 77 KẾT LUẬN .................................................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 81 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BLHS: Bộ luật hình sự HĐND: Hội đồng nhân dân TANDTC: Tòa án nhân dân tối cao TNHS: Trách nhiệm hình sự UBND: Ủy ban nhân dân XHCN: Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang Bảng 2.1 Thống kê số vụ án và số bị can/bị cáo bị xử lý về tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai 52 Bảng 2.2 Kết quả xử phạt đối với bị cáo trong xét xử tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng 56 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đặt ra những yêu cầu to lớn đối với công tác quản lý nhà nước về mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội, trong đó, quản lý về đất đai là một nội dung quan trọng liên quan tới các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình sử dụng đất của các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân. Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến vấn đề đất đai; ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh các mối quan hệ liên quan đến đất đai cho phù hợp với tình hình đổi mới của đất nước. Sự ra đời của Luật đất đai năm 2013 và các văn bản có liên quan góp phần không nhỏ trong việc quản lý "lĩnh vực nóng" và được coi là nhạy cảm này. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, chúng ta cần thẳng thắn nhìn nhận vẫn còn không ít tồn tại, hạn chế nhất định trong công tác quản lý nhà nước về đất đai, như: công tác quản lý đất đai ở nhiều địa phương còn bị buông lỏng; ý thức và hiểu biết pháp luật đất đai của nhiều tổ chức, cá nhân còn hạn chế; tình trạng một bộ phận cán bộ, công chức, người có thẩm quyền trong các cơ quan nhà nước vì động cơ tư lợi cá nhân đã có hành vi làm trái, lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn… dẫn đến gây ra nhiều hậu quả xấu về kinh tế - xã hội. Khi "tấc đất" ngày càng khẳng định giá trị là "tấc vàng", những sai phạm về đất đai cũng ngày càng nhiều hơn. Liên tục xảy ra những vụ án liên quan đến sai phạm trong quản lý và sử dụng đất đai thời gian qua, cho thấy loại tội phạm này đang có chiều hướng gia tăng và phức tạp. Sự phức tạp không chỉ thể hiện ở số người vi phạm, mức độ thiệt hại mà còn là sự cấu kết của một số cán bộ có chức, có quyền, với những thủ đoạn hết sức tinh vi, xảo quyệt. Nhiều vụ việc gây bức xúc trong dư luận cả nước, đủ yếu tố cấu thành tội phạm để truy cứu trách nhiệm hình sự, đòi hỏi cần có sự vào 1 cuộc sát sao, mạnh mẽ của các cấp, các ngành, trong đó, không thể không kể đến vai trò của các cơ quan bảo vệ pháp luật cần phải nghiêm khắc xử lý. Bộ luật hình sự năm 2015, tiếp nối những thành tựu lập pháp của Bộ luật hình sự năm 1985 và năm 1999 đã quy định cụ thể, chi tiết hơn về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất tại Điều 296. Tuy nhiên, qua thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự cho thấy trong phạm vi cả nước số vụ án được xét xử đối với các tội danh này rất ít, có nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình xét xử đối với loại tội này. Việc áp dụng pháp luật về tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai còn nhiều hạn chế, tồn tại do những nguyên nhân chủ quan và khách quan khác nhau. Do đó, đề hoàn thiện chính sách hình sự đối với các tội phạm về đất đai, nhằm cụ thể đường lối, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước đối với đất đai thì cần thiết phải nghiên cứu về lý luận và thực tiễn đối với tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai, đặc biệt là cần có những kiến nghị, đề xuất cụ thể để hoàn thiện pháp luật về tội danh này. Vì những lý do trên tôi đã lựa chọn đề tài: Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai theo Luật hình sự Việt Nam (Trên cơ sở số liệu thực tiễn tại địa bàn thành phố Hải Phòng) làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Tội phạm xâm phạm trật tự nói chung, tội phạm vi phạm các quy định về sử dụng đất đai nói riêng luôn mang tính thời sự, cấp thiết xuất phát từ hoạt động quản lý đất đai của các cơ quan nhà nước. Vì vậy, những công trình nghiên cứu về chính sách hình sự, về tội phạm xâm phạm trật tự nhiều, có thể ở góc độ luật hình sự hoặc góc độ tội phạm học. Cụ thể, các công trình nghiên cứu dưới dạng tài liệu chuyên khảo, tham khảo, giáo trình, bình luận khoa học. Đây là những tài liệu mang tính chất phổ biến cung cấp 2 những tri thức lý luận cơ bản nhất liên quan đến đề tài tác giả nghiên cứu. Có thể kể đến: Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm) của TSKH.PGS. Lê Văn Cảm chủ biên (2007); Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm) của GS.TS. Nguyễn Ngọc Hòa chủ biên (2000); Tìm hiểu Luật hình sự Việt Nam của PGS.TS. Kiều Đình Thụ (1998); Bình luận Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 1999 của Nguyễn Ngọc Anh, Đỗ Khắc Hưởng (2010); Bình luận khoa học Bộ luật hình sự (Phần các tội phạm) của ThS. Đinh Văn Quế (2006); Pháp luật hình sự về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế của Nguyễn Mai Bộ (2004) và nhiều công trình nghiên cứu khoa học khác... Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về các tội phạm trong lĩnh vực sử dụng đất đai. Trong công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam hiện nay, nhất là khi thực hiện chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 theo Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị, vấn đề nghiên cứu chuyên sâu về từng lĩnh vực cần được làm sáng tỏ cả về mặt lý luận và thực tiễn là cơ sở cho việc hoàn thiện các quy định của pháp luật về đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung, các tội phạm trong lĩnh vực sử dụng đất đai nói riêng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật. Nhìn chung, không chỉ ở Việt Nam mà nhiều quốc gia trên thế giới đều dựa trên các điều kiện về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội cụ thể để đưa ra những thiết chế pháp luật riêng cho mình nhằm đấu tranh phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực sử dụng đất đai. Chọn đề tài này tác giả mong muốn góp tiếng nói nhất định trong quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam nói chung, đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng ngừa loại tội phạm này nói riêng trên địa bàn thành phố Hải Phòng. 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực sử dụng đất đai, nêu được thực trạng tình hình vi phạm cũng như công tác đấu tranh xử lý tội phạm này. Qua đó, chỉ ra được những vấn đề đang tồn tại, bất cập trong xử lý tội phạm; đề xuất những giải pháp mang tính đồng bộ, có hệ thống về công tác phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất đai trên phạm vi cả nước nói chung và thành phố Hải Phòng nói riêng cho phù hợp với sự phát triển của thành phố trong giai đoạn hiện nay, góp phần nâng cao tính khả thi trong quá trình áp dụng pháp luật trên thực tế. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Trên cơ sở mục đích nghiên cứu nêu trên, đề tài có các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau đây: - Nghiên cứu những vấn đề lý luận về tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai theo luật hình sự Việt Nam như khái niệm, các dấu hiệu pháp lý, hình phạt đối với tội danh này… - Nghiên cứu thực tiễn áp dụng tội danh này trong quá trình đấu tranh phòng chống tội phạm trên địa bàn thành phố Hải Phòng trong những năm vừa qua để qua đó đánh giá được những ưu điểm và hạn chế, tồn tại trong quá trình giải quyết vấn đề này. - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy định của pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng. 4 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất trong luật hình sự Việt Nam mà cụ thể là Bộ luật hình sự năm 2015. Luận văn nghiên cứu thực tiễn áp dụng Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng từ năm 2013 đến 2017. 5. Cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Cơ sở lý luận của đề tài là hệ thống các quan điểm của chủ nghĩa MácLênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật; các quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về tăng cường pháp chế XHCN, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. 5.2. Cơ sở thực tiễn Cơ sở thực tiễn của luận văn là những bản án, quyết định của Tòa án về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai; các báo cáo tổng kết, số liệu thống kê của các cơ quan có liên quan đến Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất trên địa bàn thành phố Hải Phòng. 5.3. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu của đề tài là phương pháp luận biện chứng lịch sử, kết hợp một số phương pháp khác như: phương pháp phân tích - tổng hợp, phương pháp điều tra xã hội học, phương pháp nghiên cứu và xử lý thông tin, phương pháp thống kê, phương pháp logic, phương pháp khảo sát thực tế, phương pháp so sánh - đối chiếu, phương pháp phân tích - dẫn giải các quy định của pháp luật về đấu tranh phòng, chống tội phạm trong sử dụng đất đai. 6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn Đây là công trình chuyên khảo trong khoa học pháp lý Việt Nam ở cấp độ luận văn thạc sĩ luật học, nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống về thực trạng đấu tranh phòng, chống tội phạm vi phạm quy định về sử dụng đất 5 đai (trên cơ sở nghiên cứu thực trạng đấu tranh xử lý trên địa bàn thành phố Hải Phòng). Có thể xem những nội dung sau đây là những đóng góp mới về khoa học của luận văn: - Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận chung về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai; - Đánh giá đúng thực trạng tình hình tội phạm trong lĩnh vực sử dụng đất đai cả nước nói chung, trên địa bàn thành phố Hải Phòng nói riêng. Phân tích, làm rõ những tồn tại và hạn chế trong xét xử Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng và những nguyên nhân của nó; - Xác định sự cần thiết hoàn thiện các quy định pháp luật hình sự về tội phạm trong lĩnh vực sử dụng đất đai và nâng cao hiệu quả áp dụng. Đồng thời đề xuất các giải pháp có tính khả thi nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật hình sự cũng như nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh chống, phòng ngừa Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai nói chung, trên địa bàn Hải Phòng nói riêng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn gồm 3 chương Chương 1. Một số vấn đề chung về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai theo luật hình sự Việt Nam. Chương 2. Quy định về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai theo Bộ luật hình sự 2015 và thực tiễn áp dụng trên địa bàn thành phố Hải Phòng. Chương 3. Quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai. 6 Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 1.1. Một số khái niệm có liên quan 1.1.1. Khái niệm đất đai và sử dụng đất đai Đất đai là một trong những bộ phận cấu thành lãnh thổ của mỗi quốc gia. Nói đến chủ quyền quốc gia, không thể không nhắc đến lãnh thổ, mà nền tảng pháp lý của nó chính là đất đai. Ở nước ta, việc quản lý đất đai đã được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm ngay từ những ngày đầu giành độc lập, thống nhất đất nước. Tại phần mở đầu của Luật Đất đai năm 1993 đã ghi: Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh và quốc phòng. Trải qua nhiều thế hệ, nhân dân ta đã tốn bao công sức, xương máu mới tạo lập, bảo vệ được vốn đất đai như ngày nay [39]. Trong đời sống xã hội, đất đai được nghiên cứu dưới nhiều góc độ. Tùy theo từng lĩnh vực mà có các khái niệm khác nhau về "Đất đai” như sau: Đối với nhà địa lý nó là cảnh quan, một sản phẩm của quá trình địa chất địa mạo; Đối với nhà kinh tế nó là nguồn tài nguyên cần được khai thác hoặc cần được bảo vệ để đạt được những phát triển kinh tế tối ưu; Đối với những luật gia đất đai là một khoảng không gian trải dài vô tận từ trung tâm trái đất tới vô cực trên trời và liên quan đến nó là một loạt các quyền lợi khác nhau quyết định những gì có thể thực hiện được với đất; Đối với hầu hết mọi người hiểu theo một cách đơn giản nó là khoảng không gian cho các hoạt động con người được thể hiện ở nhiều dạng sử dụng đất khác nhau. 7 Ngày nay đất đai bao gồm các vật thể được gắn liền trực tiếp với bề mặt đất, kể cả những vùng bị nước bao phủ. Nó bao gồm vô số các tính chất tự nhiên trừu tượng, từ các quyền lợi đối với sự phát triển hay xây dựng trên đất, đối với nước ngầm và khoáng sản và các quyền lợi liên quan đến việc sử dụng và khai thác chúng. Ngoài ra ta có thể hiểu khái niệm đất đai theo các nghĩa: đất đai là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá và có rất nhiều khái niệm về đất: là tư liệu sản xuất chính không thể thay thế được của một số ngành sản xuất như nông nghiệp, lâm nghiệp, là một bộ phận khổng thể tách rời lãnh thổ quốc gia, gắn liền với chủ quyền quốc gia, là nơi trên đó con người xây dựng nhà cửa, các công trình kiến trúc, là nơi diễn ra các hoạt động văn hoá, là nơi phân bổ các vùng kinh tế, các khu dân cư, là thành quả cách mạng của cả dân tộc, là cơ sở để phát triển hệ sinh thái, tạo nên môi trường duy trì sự sống của con người và sinh vật. Đất đai là sản phẩm của tự nhiên, có trước lao động và cùng với quá trình lịch sử phát triển kinh tế-xã hội, đất đai là điều kiện lao động. Đất đai đóng vai trò quyết định cho sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người. Nếu không có đất đai thì rõ ràng không có bất kỳ một ngành sản xuất nào, cũng như không thể có sự tồn tại của loài người. Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt, là đối tượng của các mối quan hệ sản xuất trong các lĩnh vực sử dụng đất đai. Nó giữ vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội, nó gắn chặt chẽ với quá trình phát triển kinh tế xã hội. Đất đai là địa điểm, là nền tảng, là cơ sở cho mọi hoạt động phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Vì vậy, quy hoạch sử dụng đất đai sẽ là một hiện tượng kinh tế xã hội thể hiện đồng thời ở tính chất: kinh tế (bằng hiệu quả sử dụng đất), kỹ thuật (các tác nghiệp chuyên môn kỹ thuật: điều tra, khảo sát, xây dụng bản đồ, khoan định, sử liệu số liệu...) và pháp chế (xác nhận tính 8 pháp lý về mục đích và quyền sử dụng đất nhằm đảm bảo sử dụng và quản lý đất đai theo pháp luật). Đất đai tham gia vào tất cả các hoạt động của đời sống kinh tế, xã hội. Đất đai là địa điểm, là cơ sở của các thành phố, làng mạc các công trình công nghiệp, giao thông, thuỷ lợi vá các công trình khác. Đất đai cung cấp nguyên liệu cho ngành công nghiệp, xây dựng như gạch ngói, xi, măng, gốm sứ... . Đất đai là nguồn của cải, là một tài sản cố định hoặc đầu tư cố định, là thước đo sự giàu có của một quốc gia. Đất đai còn là sự bảo hiểm cho cuộc sống, bảo hiểm về tài chính, như là sự chuyển nhượng của cải qua các thế hệ và như là một nguồn lực cho các mục đích tiêu dùng. Theo luật Đất đai 2013 của Việt Nam quy định: “Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hoá xã hội an ninh và quốc gia” [48]. Từ khi chuyển đổi nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCH thì nhu cầu sử dụng đất (nhất là đất đô thị) của người dân, các tổ chức kinh tế, chính trị, xã hội nhằm phục vụ cho việc phát triển đất nước là rất lớn. Cho nên, có nhiều vấn đề đã nảy sinh trong quá trình sử dụng đất đai, như việc sử dụng đất không theo quy hoạch, kế hoạch đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; sử dụng lãng phí, sử dụng không đúng mục đích hoặc vi phạm các quy định về giao đất, thu hồi, cho thuê, chuyển quyền, chuyển mục đích sử dụng, lấn chiếm đất… đang diễn ra hết sức phức tạp. Có nơi, có lúc còn để xảy ra tình trạng buông lỏng quản lý dẫn đến hàng loạt các vi phạm nghiêm trọng trong việc sử dụng đất. Thực trạng này đặt ra cho Nhà nước phải quan tâm hơn trong công tác quản lý việc sử dụng đất đai, tăng cường việc phát hiện, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, cố tình vi phạm và lợi dụng hoặc lạm dụng chức vụ, quyền hạn để vi phạm. 9 Theo Luật đất đai 2013 định nghĩa thì đất đai thuộc quyền sở hữu của toàn dân và do Nhà nước làm chủ sở hữu. Nhà nước theo đó trao quyền sử dụng đất cho người dân thông qua hình thức giao đất, cho thuê đất. Luật cũng công nhận quyền sử dụng đất đối với những người sử dụng đất ổn định và quy định về quyền cũng như nghĩa vụ chung của người sử dụng đất. Song song đó, luật cũng đưa ra khái niệm về giá quyền sử dụng đất là số tiền tính trên một đơn vị diện tích đất do Nhà nước quy định hoặc hình thành trong giao dịch về quyền sử dụng đất. Còn giá trị quyền sử dụng đất là giá trị tính bằng tiền của quyền sử dụng đất trên một đơn vị diện tích xác định trong một thời gian sử dụng nhất định. Người sử dụng đất được sở hữu phần giá trị quyền sử dụng đất, được phép chuyển nhượng quyền sử dụng đất đối với các phần diện tích được giao tương ứng với nghĩa vụ thực hiện với Nhà nước. Quyền sử dụng đất căn cứ theo chủ thể (là tổ chức, hộ gia đình hay cá nhân): Quyền sử dụng đất lúc này được căn cứ theo ý muốn chủ quan của chủ thể và việc sử dụng đất vào mục đích nào là tùy theo chủ thể quyết định. Những quyết định này cần phải nằm trong giới hạn được cấp có thẩm quyền cho phép. Quyền sử dụng đất căn cứ vào khách thể (là đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp hay chưa sử dụng): Nghĩa là loại đất này được quy định sử dụng vào mục đích nào thì người sử dụng đất phải làm đúng theo mục đích đó. Nếu có sự thay đổi về mục đích sử dụng thì phải báo cho cơ quan có thẩm quyền và phải được cho phép thì mới thực hiện. Quyền sử dụng đất căn cứ vào thời gian:Thời gian sử dụng đất có thể là tạm thời hoặc lâu dài, tùy theo quyết định của cấp có thẩm quyền. Từ đó quyền sử dụng đất của chủ thể cũng được quyết định là tạm thời hay lâu dài. Quyền sử dụng đất căn cứ theo pháp lý: Có nghĩa là cần căn cứ theo 10 quyết định của cấp có thẩm quyền khi giao đất, cho thuê mà xác định mục đích sử dụng và để biết là quyền sử dụng ban đầu của tổ chức, cá nhân, hộ gia đình trực tiếp trong quyết định hay quyền sử dụng đất thứ hai của người được cho thuê lại, thừa kế. 1.1.2. Khái niệm Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai Tội phạm là hiện tượng tiêu cực nhất trong xã hội, hiện tượng này mang thuộc tính xã hội - pháp lý, tính lịch sử - xã hội. Tội phạm luôn chứa đựng trong nó đặc tính chống đối lại Nhà nước, chống đối lại xã hội, đi ngược lại lợi ích chung của cộng đồng, trật tự xã hội, xâm phạm đến quyền và các lợi ích hợp pháp khác của con người... Khái niệm tội phạm được định nghĩa rất rõ ràng tại Khoản 1 Điều 8 Bộ luật hình sự 2015: Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự [50]. Theo quan điểm của PGS.TS. Nguyễn Ngọc Chí, cho rằng: "Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai là việc người có hành vi lấn chiếm hoặc chuyển quyền sử dụng đất trái với quy định của Nhà nước về quản lý và sử dụng đất đai gây hậu quả nghiêm trọng" [8, tr.379]. Định nghĩa này có ưu điểm là đã chỉ rõ được khách thể trực tiếp mà tội phạm xâm phạm đến, nhưng điểm hạn chế là mới chỉ mô tả được một số hành vi thuộc mặt khách quan của tội phạm và chưa nêu được các dấu hiệu về chủ thể của tội phạm này. Vì vậy, theo chúng tôi, dưới góc độ khoa học luật hình sự, khái niệm tội phạm này 11 cần hiểu là hành vi lấn chiếm đất hoặc chuyển quyền sử dụng đất, sử dụng đất trái với các quy định của Nhà nước về quản lý và sử dụng đất đai, do người có năng lực TNHS và đủ tuổi chịu TNHS cố ý thực hiện, gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm. Trong việc nghiên cứu khái niệm về Tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai theo luật hình sự, trước hết chúng ta cần phải nghiên cứu về khái niệm chung các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế. Bởi lẽ, tội vi phạm các quy định về sử dụng đất đai được cơ cấu trong Chương Các tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế. Trật tự quản lý kinh tế là các quan hệ xã hội đảm bảo cho sự ổn định và phát triển của nền kinh tế quốc dân, nói cách khác, là sự quản lý của Nhà nước đối với toàn bộ nền kinh tế quốc dân bằng quyền lực của Nhà nước, thông qua pháp luật, chính sách, công cụ, môi trường, lực lượng vật chất và tài chính trên tất cả các lĩnh vực bao gồm tất cả các thành phần kinh tế. Nền kinh tế đó phải là "nền kinh tế độc lập, tự chủ trên cơ sở phát huy nội lực, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế" được Nhà nước thực hiện bằng "chính sách phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa". Việc xác định một cách đầy đủ và chính xác nội hàm khái niệm "trật tự quản lý kinh tế" có ý nghĩa quan trọng trong việc quy định giới hạn các hành vi xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, tạo cơ sở pháp lý cho việc áp dụng các biện pháp bảo vệ trật tự quản lý kinh tế và đấu tranh phòng, chống các tội phạm trong lĩnh vực đó. Trên cơ sở khái niệm "trật tự quản lý kinh tế", chúng ta có thể đưa ra cách hiểu về "trật tự quản lý đất đai", đó là sự quản lý của Nhà nước về mọi mặt đối với đất đai bằng quyền lực của Nhà nước, thông qua pháp luật, chính sách, môi trường, lực lượng vật chất và tài chính, nhằm xác lập một trật tự 12 kinh tế, chính trị, xã hội ổn định, bền vững, có tổ chức, đảm bảo cho việc quản lý, sử dụng, phát triển quỹ đất, khai thác các lợi ích từ đất, giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo và xử lý các vi phạm trong quản lý, sử dụng đất đai, hướng tới bảo vệ chế độ "đất đai… thuộc sở hữu toàn dân", do Nhà nước đại diện làm chủ sở hữu và “thống nhất quản lý". Là quan hệ xã hội cụ thể nằm trong nhóm quan hệ về "trật tự quản lý kinh tế" được điều chỉnh và bảo vệ bởi những quy phạm pháp luật nhất định của Nhà nước, "trật tự quản lý đất đai" được coi là điều kiện, cơ sở để Nhà nước quản lý vững chắc, an toàn, tiết kiệm và hiệu quả nguồn tài nguyên vô cùng quý giá. Đây là một chủ trương lớn, có tầm chiến lược quan trọng của mỗi quốc gia, bởi nó đóng vai trò làm tiền đề để hình thành một nền kinh tế quan trọng - nền kinh tế quốc dân, góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước, tạo việc làm, tạo môi trường sống cho dân cư, đồng thời còn đảm bảo cho việc nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đất đô thị và nông thôn theo đúng quy hoạch và pháp luật. Cho nên, bằng cách này hay cách khác, dưới bất kỳ hình thức nào, việc đảm bảo sự ổn định, kỷ cương, tăng cường pháp chế trong quản lý và sử dụng đất đai không những là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN, của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Đến lượt mình, Nhà nước đòi hỏi tất cả các cơ quan, tổ chức, công dân phải tuân thủ nghiêm chỉnh pháp luật và các quy tắc XHCN. Cho nên, dưới góc độ pháp luật, tất cả các hành vi xâm phạm "trật tự quản lý đất đai" đều gây nên những thiệt hại nhất định cho Nhà nước, tổ chức, công dân và gây mất ổn định trật tự xã hội, do đó cần thiết phải bị xử lý. Tùy theo tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi vi phạm mà áp dụng hình thức xử lý khác nhau, từ kỷ luật, xử phạt hành chính đến xử lý hình sự. Có thể nói, ngay từ khi giành được chính quyền, bên cạnh việc bảo vệ 13
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan