Tài liệu Toàn cầu hoá kinh tế & hội nhập kinh tế quốc tế của việt nam

Môc lôc Trang Lêi më ®Çu 4 Ch¬ng I 7 C¬ së vµ ®Æc trng cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ 5 I . C¬ së cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ 7 1 . Quan niÖm vÒ toµn cÇu ho¸ 5 2 . C¬ së kh¸ch quan thóc ®Èy sù gia t¨ng xu thÕ toµn cÇu ho¸ 10 II . §Æc trng cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ 30 1 . Toµn cÇu ho¸ lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña quèc tÕ 30 2 . Trong thêi kú toµn cÇu ho¸ kinh tÕ hiÖn nay , héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ g¾n liÒn víi tù do ho¸ c¸c häat ®éng kinh tÕ 31 3 . Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ xu thÕ kh¸ch quan nhng chÞu t¸c ®éng lín tõ Mü vµ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn 32 4 . Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh mang tÝnh hai mÆt 34 5 . Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh më réng sù hîp t¸c ®ång thêi víi sù gia t¨ng c¹nh tranh ngµy cµng quyÕt liÖt 1 38 6 . Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ hiÖn nay ngµy cµng gia t¨ng g¾n víi xu thÕ khu vùc ho¸ 39 Ch¬ng II T¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 41 I . 35 I . T¸c T¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®éng cña toµn 1. ThÞ cÇu ho¸ 41 trêng 41 35 2. C¸c dßng vèn vµ c«ng nghÖ 42 3. Lao ®éng 43 38 II . Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam 2 45 39 1. Quan ®iÓm cña §¶ng vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 45 39 2. VÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam 47 41 Ch¬ng III Gi¶i ph¸p ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ Quèc tÕ cña ViÖt Nam 80 72 I . ThuËn lîi vµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam trªn con ®êng héi nhËp 72 1. ThuËn lîi trªn con ®êng 80 1. ThuËn 80 3 lîi 2.Th¸ch thøc 84 75 II . Kinh nghiÖm cña mét sè níc cã nÒn kinh tÕ t¬ng ®ång trong khu vùc vÒ vÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ . 88 79 1. NhËt B¶n 88 79 2. Hµn Quèc 92 83 3. Trung Quèc 97 4 87 III . Gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam . 101 91 1. ¦u tiªn ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ so víi c¸c níc trong khu vùc 103 91 2. T¨ng hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ 104 93 3. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t 105 94 4. Hoµn thiÖn 106 95 5 hÖ thèng thuÕ quan 5. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc theo híng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. 108 97 KÕt luËn 110 98 Danh môc tµi liÖu 111 99 6 tham kh¶o Lêi më ®Çu HiÖn nay, xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ c¶ vÒ qui m« vµ tèc ®é . BÊt kú mét nÒn kinh tÕ nµo muèn ph¸t triÓn ®Òu ph¶i tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó giµnh lÊy lîi Ých tèi ®a cã thÓ ®¹t ®îc cho ®Êt níc m×nh . ViÖt nam còng kh«ng n»m ngoµi xu thÕ ®ã . Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam ®ang ngµy cµng ®îc më réngvµ t¨ng cêng . ViÖt Nam ®· tham gia ASEAN ( n¨m 1995 ); APEC ( n¨m 1998 ) vµ tiÕn tíi gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) , lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña IMF, WB , UNCTAD,... Cã thÓ nãi , tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ , ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng cêng ®îc vÞ trÝ vµ vai trß cña m×nh trªn trêng quèc tÕ, ®ång thêi ®a nÒn kinh tÕ ®Êt níc ph¸t triÓn hoµ nhËp vµo quü ®¹o chung cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Trong c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia ®ªï ®Ò cËp ®Õn xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ . VËy toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ g× , cã vai trß quan träng nh thÕ nµo trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia ?. Trªn s¸ch b¸o vµ c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®· bµn kh«ng Ýt ®Õn vÊn ®Ò nµy . Tuy vËy , viÖc nh×n nhËn nguån gèc , b¶n chÊt cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ , ®¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng cña nã trªn c¸c b×nh diÖn còng kh«ng ph¶i lµ ®· cã sù thèng nhÊt , thËm trÝ ®«i khi cßn tr¸i ngîc nhau . §Ó gãp phÇn t×m hiÓu vÊn ®Ò cßn tranh luËn nªu trªn , luËn v¨n tËp trung t×m hiÓu râ c¬ së cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ g× ? , ®Æc trng vµ t¸c ®éng cña nã ra sao ? , tõ ®ã bíc ®Çu lµm râ vÒ viÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo qu¸ tr×nh nµy . ChÝnh v× môc ®Ých nghiªn cøu nªu trªn , luËn v¨n ®îc chia lµm 3 phÇn : PhÇn I : C¬ së vµ ®Æc trng cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. PhÇn II : T¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ vµ viÖc ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. PhÇn III : Gi¶i ph¸p ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ . Nghiªn cøu ®Ò tµi “ Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam” lµ mét vÊn ®Ò khã nhng l¹i hÕt søc cÇn thiÕt . Qua ®©y em mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« , cña b¹n bÌ ®Ó luËn v¨n nµy ®îc hoµn thiÖn h¬n . Ch¬ng I C¬ së vµ ®Æc trng cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ I . C¬ së cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ 1 . Quan niÖm vÒ toµn cÇu ho¸ 7 Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ cã ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu kh«ng? §Ó lý gi¶i ®iÒu nµy, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò tëng chõng ®· gi¶i quyÕt l¹i trë thµnh vÊn ®Ò g©y tranh luËn nhÊt: §ã lµ toµn cÇu ho¸ lµ g×? ChÝnh tõ quan niÖm kh¸c nhau vÒ toµn cÇu ho¸ mµ cã nh÷ng lý gi¶i kh«ng gièng nhau vÒ c¬ së cña toµn cÇu ho¸, vÒ tÝnh tÊt yÕu hay kh«ng cña toµn cÇu ho¸. HiÖn nay, ngay trong häc thuËt còng cßn dïng kh¸ nhiÒu kh¸i niÖm ®Ó cïng chØ vÒ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Ch¼ng h¹n, trong nhiÒu tµi liÖu dïng tõ thÕ giíi ho¸, råi quèc tÕ ho¸ vµ råi héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu, thËm chÝ cã ngêi cßn ®¸nh ®ång thÕ giíi ho¸, toµn cÇu ho¸ víi c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh toµn cÇu. Toµn cÇu ho¸ lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc lîng s¶n xuÊt dÉn ®Õn ph¸ vì sù biÖt lËp cña c¸c quèc gia t¹o ra sù g¾n kÕt, sù phô thuéc gi÷a c¸c quèc gia d©n téc trong sù vËn ®éng ph¸t triÓn. Víi quan niªm nh v©y thÕ giíi ho¸ còng cã nghÜa lµ toµn cÇu ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ ®îc xem nh giai ®o¹n tríc ®ã cña xu thÕ toµn cÇu ho¸. Quèc tÕ ho¸ toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh, vµ v× vËy nã kh¸c víi vÊn ®Ò toµn cÇu. Tham gia vµo qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ toµn cÇu ho¸ chÝnh lµ thùc hiÖn héi nhËp quèc tÕ. Toµn cÇu ho¸ lµ mét xu híng bao gåm nhiÒu ph¬ng diÖn: Kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi ..vv, lµ sù gia t¨ng c¸c mèi quan hÖ trªn c¸c mÆt cña ®êi sèng x· héi loµi ngêi. Trong c¸c mÆt ®ã th× toµn cÇu ho¸ kinh tÕ võa lµ trung t©m võa lµ c¬ së vµ còng lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c lÜnh vùc kh¸c cña xu thÕ toµn cÇu ho¸ nãi chung. Tuy nhiªn, ®iÒu cÇn thÊy lµ do thùc tÕ vËn ®éng cña toµn cÇu ho¸ cïng víi nh÷ng hÖ qu¶ cña nã ®· ®a l¹i nh÷ng c¸ch lý gi¶i vµ th¸i ®é kh«ng gièng nhau ®èi víi xu thÕ nµy. Cã quan ®iÓm cho r»ng toµn cÇu ho¸ chØ míi xuÊt hiÖn gÇn ®©y . Sau khi chÕ ®é XHCN ë Liªn X« vµ §«ng ¢u xôp ®æ, Mü trë thµnh siªu cêng trªn thÕ giíi.Toµn cÇu ho¸ ®îc hiÓu lµ chÝnh s¸ch cña Mü nh»m bµnh tríng quyÒn lùc, thèng trÞ thÕ giíi theo kiÓu Mü. Thùc chÊt toµn cÇu ho¸ lµ Mü ho¸. Quan ®iÓm nµy kh«ng chØ tån t¹i ë nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn mµ cßn cã ngay c¶ ë c¸c níc ph¸t triÓn nh NhËt B¶n vµ Ph¸p ..vv. Chóng ta biÕt r»ng sau chiÕn tranh l¹nh, thÕ giíi vËn ®éng theo trËt tù ®a cùc víi mét siªu cêng lµ Mü. Víi søc m¹nh cña m×nh, Mü ®ang ®ãng vai trß chi phèi bµn cê thÕ giíi. Suèt nh÷ng thËp kû sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II Mü lu«n chiÕm 30% GDP thÕ giíi. Mü lµ mét trong hai siªu cêng h¹t nh©n trªn thÕ giíi vµ sau khi Nga khñng ho¶ng suy yÕu th× Mü ®ang cã u thÕ vÒ lÜnh vùc nµy. 8 KÓ tõ khi sôp ®æ cöa cêng quèc X« ViÕt do khuyÕt tËt trong m« h×nh, cïng sai lÇm trong ®êng lèi, Mü thùc sù trë thµnh mét siªu cêng quèc duy nhÊt, Mü ®· xóc tiÕn mét chiÕn lîc nh»m ®Ò cao vai trß l·nh ®¹o cña m×nh. Mu ®å cña Mü lµ “kh«ng ®Ó cã mét kÎ th¸ch thøc nµo ë lôc ®Þa ¢u - ¸ næi lªn cã ®ñ kh¶ n¨ng thèng trÞ n¬i ®©y vµ th¸ch thøc níc Mü (1). Mü muèn quy tô toµn thÕ giíi vµo vßng ¶nh hëng, chÞu sù chØ huy, ®iÒu khiÓn cña m×nh. Trong lÜnh vùc quèc tÕ, Mü thao tóng c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ toµn cÇu, ®ßi c¸c quèc gia ph¶i më réng cöa thi trêng, tham gia héi nhËp vµo bµn cê kinh tÕ quèc tÕ theo c¸c luËt ch¬i ®· ®îc ®Þnh s½n xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu, lîi Ých vµ quan niÖm chuÈn mùc gi¸ trÞ lèi sèng Mü. V× vËy, kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ ngêi ta ®ång nhÊt toµn cÇu ho¸ víi Mü ho¸. Víi quan niÖm toµn cÇu ho¸ lµ chÝnh s¸ch cña Mü lµ Mü ho¸ nªn ®· ®Èy tíi th¸i ®é trªn c¶ b×nh diÖn lý thuyÕt vµ trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cÇn ph¶i chèng l¹i qu¸ tr×nh nµy, nh»m ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn ®éc lËp, ®a d¹ng c¸c quèc gia d©n téc. Thùc ra quan ®iÓm nµy míi chØ chó ý ®Õn khÝa c¹nh chÝnh trÞ cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. §óng lµ Mü ®ang gi÷ vai trß b¸ chñ chi phèi phÇn lín c¸c ho¹t ®éng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Song c¬ së nµo dÉn ®Õn, cho phÐp thùc hiÖn vai trß nµy th× l¹i cha cã sù quan t©m ph©n tÝch tho¶ ®¸ng. Nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa nãi chung cña Mü nãi riªng ta thÊy b¶n th©n c¸c nÒn kinh tÕ nµy còng ®· tr¶i qua thêi kú b¶o hé cao, chèng l¹i sù x©m nhËp tõ bªn ngoµi. C¸c quèc gia t b¶n ph¸t triÓn kªu gäi tù do ho¸ nÒn kinh tÕ toµn cÇu, song thùc tÕ cha cã mét quèc gia nµo thùc sù tù do ho¸. Toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ biÓu hiÖn tríc hÕt ë sù gia t¨ng cña tù do ho¸ trong lu chuyÓn c¸c lo¹i hµng ho¸, vèn, c«ng nghÖ vµ lao ®éng. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn tù do ho¸ , dÉn ®Õn sù lu ®éng kh«ng vît qua khái biªn giíi quèc gia, c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ch×nh lµ ë sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc lîng s¶n xuÊt. Trong c¸c x· héi xa xa, c¸c quèc gia d©n téc tån t¹i t¬ng ®èi ®éc lËp, Ýt cã quan hÖ víi nhau. Nhng cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, sù t¨ng lªn cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸, sù më réng thÞ trêng, th× c¸c quan hÖ còng dÇn vît ra khái danh giíi quèc gia, h×nh thµnh c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ,ph¹m vi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ më réng. NÕu kh«ng cã sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, trong ®ã cã sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, nhÊt lµ kü thuËt giao th«ng ®êng thuû, ®êng s¾t ..vv mµ sau nµy lµ sù ph¸t triÓn cña khoa häc, kü thuËt viÔn th«ng th× dï cã më cöa thÞ trêng, cã tù do ho¸ còng kh«ng thÓ cã sù lu th«ng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, con ngêi vµ c¸c mèi quan hÖ nãi chung gi÷a c¸c quèc gia, c¸c vïng. 9 ViÖc giao lu gi÷a c¸c vïng ®¬ng nhiªn ®Æt ra nhiÒu c¬ héi cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, cho viÖc t×m kiÕm lîi nhuËn. ChÝnh sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt mµ qua ®ã nhu cÇu më réng giao tiÕp vµ më réng thÞ trêng ngµy cµng ®îc ®Èy m¹nh. Sù ph¸t triÓn cña CNTB (nh M¸c ®· chØ ra) lu«n bÞ hai giíi h¹n bëi thÞ trêng vµ nguyÖn liÖu cã nguån gèc trong kÕt cÊu ph¸t triÓn cña CNTB. ViÖc t¹o ra sù ph¸t triÓn vît bËc cña lùc lîng s¶n xuÊt trong CNTB so víi c¸c x· héi tríc ®ã còng chÝnh lµ c¬ së, lµ ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh bµnh tríng ra bªn ngoµi. Kªu gäi tù do ho¸, th©m nhËp vµo thÞ trêng c¸c quèc gia nh»m t×m kiÕm lîi nhuËn, râ rµng cã nguån gèc tõ b¶n chÊt cña nÒn s¶n xuÊt TBCN. Sù bµnh tríng cña Mü , mµ ®îc gäi lµ Mü ho¸ kh«ng chØ bÞ ph¶n øng cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn mµ cßn cña ngay c¶ c¸c níc TBCN ph¸t triÓn, chÝnh lµ xuÊt ph¸t tõ môc tiªu c¹nh tranh lîi Ých , muèn ph¶n kh¸ng l¹i vai trß cña Mü víi t c¸ch lµ “träng tµi “ cña c¸c cuéc ch¬i kinh tÕ, muèn giµnh giËt ¶nh hëng víi Mü. ChÝnh do xu híng quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ xuÊt hiÖn g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña CNTB mµ dÉn ®Õn n¶y sinh quan niÖm vÒ quèc tÕ ho¸ tr íc kia vµ toµn cÇu ho¸ ngµy nay lµ xu thÕ lín cña sù vËn ®éng nÒn kinh tÕ thÕ giíi do c¸c níc t b¶n mµ ®øng ®Çu lµ Mü chñ tr¬ng. Tõ sù ph©n tÝch ë trªn chóng ta cã thÓ thÊy r»ng quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ thùc chÊt kh«ng ph¶i lµ chñ tr¬ng cña mét quèc gia nµo. Nhu cÇu vÒ tù do ho¸ vµ héi nhËp ®îc ®Èy ®Õn bëi sù ph¸t triÓn cña lùclîng s¶n xuÊt do chÝnh CNTB t¹o ra. Lo¹i quan ®iÓm thø hai lµ quan ®iÓm thõa nhËn tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Tuy vËy ë ®©y còng cßn c¸ch lý gi¶i kh¸c nhau. Cã ý kiÕn cho r»ng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ sù ®iÒu chØnh quan hÖ s¶n xuÊt, lµ gi¶i ph¸p quan hÖ s¶n xuÊt. Song vÊn ®Ò ®Æt ra lµ, t¹i sao toµn cÇu ho¸ l¹i chØ trë thµnh thùc tÕ trong mét, hai thËp kû võa qua, sù xuÊt hiÖn ®ã ph¶n ¸nh ®iÒu g×?. Nh vËy, toµn cÇu ho¸ ngoµi viÖc thÓ hiÖn ra lµ bíc ®iÒu chØnh quan hÖ s¶n xuÊt, nã cßn ph¶n ¸nh sù t¨ng tiÕn, ph¸t triÓn míi cña søc s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é cao víi quy m« toµn cÇu. Nh vËy , toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ sù gia t¨ng nhanh chãng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vît qua mäi biªn giíi quèc gia khu vùc t¹o ra sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ trong sù vËn ®éng ph¸t triÓn . Sù gia t¨ng cña xu thÕ nµy ®îc thÓ hiÖn ë sù më réng møc ®é vµ quy m« mËu dÞch thÕ giíi, sù lu chuyÓn cña c¸c dßng vèn vµ lao ®éng trªn toµn cÇu. C¬ së ra t¨ng vµ thóc ®Èy xu híng trªn g¾n liÒn víi hµng lo¹t nguyªn nh©n mµ díi ®©y chóng ta ®i s©u vµ ph©n tÝch. 2. C¬ së kh¸ch quan thóc ®Èy sù gia t¨ng xu thÕ toµn cÇu ho¸ 2 . 1 Thø nhÊt lµ sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. 10 Chóng ta thÊy r»ng trong x· héi phong kiÕn lùc lîng s¶n xuÊt vµ giao th«ng kÐm ph¸t triÓn cho nªn s¶n xuÊt vµ trao ®æi chØ ®îc diÔn ra trong mét ph¹m vi quy m« nhá. TÝnh tù cung, tù cÊp cña s¶n xuÊt lµ ®Æc trng chñ yÕu cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt phong kiÕn. Tuy vËy trong thêi ®¹i phong kiÕn còng ®· cã th«ng th¬ng vît biªn giíi quèc gia nhng cha t¹o ra nh÷ng quan hÖ phô thuéc trong ph¸t triÓn, cha cã thÞ trêng thÕ giíi theo nghÜa hiÖn ®¹i. Khi nghiªn cøu chñ nghÜa t b¶n M¸c vµ ¡nghen ®· cho r»ng do sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ®· dÉn ®Õn sù ph©n c«ng lao ®éng s¶n xuÊt quèc tÕ, lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô mang tÝnh quèc tÕ, g¾n bã phô thuéc vµo nhau. M¸c vµ ¡nghen viÕt “§¹i c«ng nghiÖp ®· t¹o ra thÞ trêng thÕ giíi ... thay cho t×nh tr¹ng c« lËp tríc kia cña c¸c ®Þa ph¬ng vµ d©n téc vÉn tù cung tù cÊp ta thÊy ph¸t triÓn nh÷ng quan hÖ phæ biÕn, sù phô thuéc phæ biÕn gi÷a c¸c d©n téc” (C. M¸c vµ ¡nghen, Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n , NXB sù thËt , H.1986, tr.47). Nh vËy quèc tÕ ho¸ cã c¬ së tõ chÝnh sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, nã ra ®êi g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh cña thÞ trêng quèc tÕ, kÐo theo ®ã lµ qu¸ tr×nh di d©n lao ®éng vµ giao dÞch tµi chÝnh ph¸t triÓn m¹nh mÏ vît biªn giíi quèc gia. Trong thêi kú ®Çu qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia mang nÆng tÝnh chÊt phô thuéc mét chiÒu. C¸c quèc gia kÐm ph¸t triÓn thùc hiÖn cung cÊp nguyªn vËt liÖu cho c¸c quèc gia ph¸t triÓn cao h¬n vµ thêng lµ c¸c níc thuéc ®Þa vµo chÝnh quèc. Mçi quèc gia ph¸t triÓn cao h¬n ®Òu t×m c¸ch t¹o lËp cho m×nh mét khu vùc thuéc ®Þa vµ thùc hiÖn b¶o hé trong khu vùc ®ã. Do vËy, trªn thùc tÕ s¶n xuÊt vµ trao ®æi cha cã tÝnh toµn cÇu. ThÕ giíi bÞ chia c¾t thµnh nhiÒu khu vùc thuéc ®Þa vµ phô thuéc kh¸c nhau chÞu ¶nh hëng cña tõng quèc gia ph¸t triÓn h¬n, chñ yÕu lµ Ph¸p, Hµ lan, Anh... quan hÖ gi÷a c¸c khu vùc nµy lu«n bÞ kiÓm so¸t vµ h¹n chÕ nh»m b¶o vÖ vïng ¶nh hëng vµ quyÒn lîi cña c¸c cêng quèc thùc d©n. Tuy vËy, do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc lîng s¶n xuÊt cïng víi ý thøc ®éc lËp ®· ®a l¹i sù ph¸t triÓn míi cña ph©n c«ng lao ®éng. C¸c quèc gia vèn tríc lµ phô thuéc sau khi giµnh ®îc ®éc lËp ®· chñ ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, t¹o ra ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn h¬n n÷a cña qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸. Quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia d©n téc, gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn tõ ®Æc trng phô thuéc mét chiÒu chuyÓn dÇn sang quan hÖ t¬ng hç phô thuéc lÉn nhau. Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc lµ hiÖn tîng khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ngµy cµng trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp. C¸c ph¸t kiÕn vÒ khoa häc nhanh chãng ®îc ¸p dông vµo s¶n xuÊt ®· thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng ph¸t triÓn lªn mét bíc míi. Trªn thùc tÕ quan hÖ gi÷a khoa häc c«ng nghÖ vµ s¶n xuÊt ngµy cµng g¾n bã chÆt 11 chÏ víi nhau. Trong thÕ kû XIX thêi gian ®a ph¸t minh khoa häc vµo øng dông trong s¶n xuÊt ph¶i mÊt tõ 60 ®Õn 70 n¨m, ®Çu thÕ kû XX chØ cßn vµi trôc n¨m vµ trong thËp niªn 90 kho¶ng 3 ®Õn 5 n¨m. Dù b¸o sau n¨m 2000 chØ cßn díi mét n¨m. Do sù t¸c ®éng cña c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµ sù xo¸ bá cña hÖ thèng thuéc ®Þa vµ phô thuéc, nhê cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ dùa trªn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ míi ®· lµm gia t¨ng ®¸ng kÓ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ, thóc ®Èy gia t¨ng xu thÕ quèc tÕ hãa c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Chóng ta biÕt r»ng tríc khi bíc vµo thÕ kû XX mÆc dï khoa häc, trÝ tuÖ cña loµi ngêi ®· cã sù ph¸t triÓn ®¸ng kÓ nhng vÒ c¬ b¶n con ngêi vÉn chØ lµ nhËn thøc vËn dông nh÷ng quy luËt cña giíi tù nhiªn mµ m×nh quan s¸t ®îc ¸p dông vµo ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt. bíc sang thÕ kû XX con ngêi kh«ng chØ dõng l¹i ë nh÷ng ho¹t ®éng kh¸m ph¸ tù nhiªn trong tÇm quan s¸t mµ ®· cã kh¸m ph¸ míi trong thÕ giíi vi m« vµ vÜ m« b»ng nh÷ng thiÕt bÞ khoa häc. §¸ng chó ý trong nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc c«ng nghÖ lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu vµ n¨ng lîng míi, c«ng nghÖ hµng kh«ng vò trô. Sù ph¸t triÓn cña nh÷ng lo¹i h×nh c«ng nghÖ míi nµy ®· lµm ra ®êi hµng lo¹t ngµnh kinh tÕ míi, lµm thay ®æi diÖn m¹o cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Díi sù t¸c ®éng cña khoa häc c«ng nghÖ c¸c ngµnh kinh tÕ truyÒn thèng dÇn dÇn nhêng bíc cho c¸c ngµnh ®¹i diÖn cho tiÕn bé kü thuËt. Sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ tõ dùa chñ yÕu vµo nguyªn vËt liÖu vµ lao ®éng chuyÓn sang dùa chñ yÕu vµo tri thøc. Tri thøc trë thµnh ®éng lùc chÝnh cho sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ. Thùc tiÔn ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang cho thÊy bíc chuyÓn qu¸ ®é tõ nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ tri thøc. HiÖn nay, ë c¸c níc B¾c Mü vµ mét sè quèc gia ph¸t triÓn t©y ¢u c¸c lÜnh vùc kinh tÕ tri thøc ®· chiÕm kho¶ng 45 ®Õn 50 %GDP, trong OECD kinh tÕ tri thøc chiÕm gÇn 50%GDP.§èi víi NhËt b¶n, bíc sang thËp kû 70- 80 ®· chuyÓn dÇn tõ x· héi c«ng nghiÖp lÊy cña c¶i vËt chÊt lµm trung t©m sang x· héi lÊy tri thøc vµ th«ng tin lam trung t©m. Cïng víi c¸c quèc gia ph¸t triÓn nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn còng ®· kÕt hîp bíc chuyÓn tõ n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp víi bíc nh¶y t¾t, rót ng¾n x©y dùng nh÷ng c¬ së cña nÒn kinh tÕ tri thøc. VÝ dù nh Singapo, Hµn quèc vµ ngay c¶ Trung quèc ®Òu ®ang ra søc ph¸t triÓn lÜnh vùc tin häc, ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ dÞch vô. Sù ph¸t triÓn cña lÜnh vùc kinh tÕ tri thøc dùa trªn c«ng nghÖ cã hµm lîng khoa häc kü thuËt cao, c«ng nghÖ th«ng tin ®· më ra ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ®Èy m¹nh xu thÕ toµn cÇu ho¸. Cô thÓ víi nh÷ng c«ng nghÖ míi lµm t¨ng tèc ®é kinh doanh, rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ kh«ng gian vµ thêi gian. C¸c c«ng viÖc giao dÞch hiÖn nay phÇn nhiÒu ®îc thùc hiÖn hiÖn qua m¹ng víi c¸c m¸y vi tÝnh x¸ch tay. HÖ thèng m¹ng Internet quèc tÕ h×nh thµnh cho phÐp con ngêi cã thÓ biÕt ®îc hÇu nh 12 mäi diÔn biÕn cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi trong gi©y l¸t. Vµ chÝnh ®iÒu nµy ®· gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ, t¹o ®iÒu kiÖn cho d©n chñ ph¸t triÓn, thóc ®Èy nhu cÇu më cöa, giao lu héi nhËp. Tãm l¹i, chÝnh sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc kü thuËt ®· lµm ph¸ vì hµng rµo ng¨n c¸ch ®Þa giíi trong giao dÞch cña con ngêi trªn tÊt c¶ c¸c mÆt gi÷a c¸c quèc gia. §iÒu nµy ®· ®Èy quèc tÕ ho¸ kinh tÕ lªn mét thêi kú míi, thêi kú toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C¸c quèc gia dï muèn hay kh«ng ®Òu chÞu t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ ®¬ng nhiªn ®Ó tån t¹i, ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay kh«ng thÓ kh«ng tham gia qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, tøc ph¶i héi nhËp quèc tÕ. 2 . 2 Thø hai lµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÞ trêng Qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ cã sù g¾n bã chÆt chÏ víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña thÞ trêng . Chóng ta biÕt r»ng quãc tÕ ho¸ nÈy sinh g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh cña thÞ trêng liªn quèc gia. Kinh tÕ thi trêng cµng ph¸p triÓn th× nhu cÇu vÒ thi trêng nhiªn liÖu cµng trë thµnh quan träng. Kinh tÕ thÞ trêng cµng ph¸t triÓn th× cã nghÜa ph©n c«ng lao ®éng cµng s©u s¾c, v× vËy c¸c bé phËn, c¸c thÞ trêng cµng g¾n bã phô thuéc chÆt chÏ vµo nhau. Chóng ta biÕt r»ng ë thÕ kû XV-XVI nghÒ nu«i cõu ë Anh ®· trë thµnh kinh tÕ hµng ho¸, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó nghÒ dÖt len d¹ cña Anh ph¸t triÓn, s¶n phÈm nµy thêng trë thµnh mÆt hµng cã u thÕ lín víi níc Anh trong ngo¹i th¬ng. §Ó tiÕp tôc thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng nghiÖp th¬ng phÈm, níc Anh ®· tiÕn hµnh c¸ch m¹ng thñ tiªu quan hÖ ruéng ®Êt phong kiÕn. Víi sù biÕn ®æi nµy, cïng víi sù t¨ng tiÕn cña ngo¹i th¬ng ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh¸ sím ë Anh. Víi kinh tÕ thÞ trêng ®· më ra ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña søc s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ chÕ kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña Anh trong thÕ kû XIX vµ XX còng g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng, cña sù bµnh tríng thÕ lùc kinh tÕ ra bªn ngoµi, t¹o ra sù liªn hÖ rµng buéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. Kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn ®· më ra ®iÒu kiÖn cho sù gia t¨ng xu híng quèc tÕ hãa thÓ hiÖn trªn hai khÝa c¹nh chÝnh. Thø nhÊt, kinh tÕ thÞ trêng më ra c¬ së, ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµm cho quy m« s¶n xuÊt kh«ng bã hÑp trong ph¹m vi cña tõng quèc gia mµ mang tÇm quèc tÕ, nh vËy còng cã nghÜa lµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, g¾n c¸c quèc gia vµo trong sù rµng buéc cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô. Thø hai, kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn ë c¸c quèc gia ®a l¹i c¬ chÕ thèng nhÊt cho xö lý c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ, còng cã nghÜa r»ng tån t¹i c¬ chÕ, ph¬ng thøc ph©n bæ c¸c nguån lùc tõ søc lao ®éng, ®Õn t 13 liÖu s¶n xuÊt ... §iÒu nµy râ rµng lµ cã ý nghÜa cho thóc ®Èy më réng ®Çu t, giao dÞch th¬ng m¹i vµ tiÕp nhËn nguån lao ®éng ..vv. Cho ®Õn nay loµi ngêi ®· chøng kiÕn vai trß cña kinh tÕ thÞ trêng trong thóc ®Èy sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Trªn thÕ giíi cha cã quèc gia nµo ph¸t triÓn mµ l¹i kh«ng dùa trªn nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng trªn thÕ giíi rÊt ®a d¹ng, phong phó víi nhiÒu cÊp ®é, nhiÒu d¹ng, nhiÒu kiÓu. M« h×nh §øc ®îc gäi lµ m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng x· héi. Lo¹i m« h×nh nµy chó träng ®Õn t¨ng trëng nÒn kinh tÕ thÞ trêng g¾n liÒn víi thùc hiÖn chÝnh s¸ch phóc lîi x· héi, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi...vv. M« h×nh kinh tÕ thÞ trêng Mü , cã ngêi cßn gäi nã lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph©n t¸n. Nhµ níc th«ng qua c¸c c«ng cô ph¸t triÓn b¶o ®¶m c¹nh tranh thÞ trêng. Trong m« h×nh nµy tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cao, nhµ ®Çu t d¸m m¹o hiÓm, dßng ®Çu t chuyÓn ®éng linh ho¹t t¹o ra hiÖu n¨ng kinh tÕ lµ ®Æc trng cña m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng Mü. M« h×nh kinh tÕ thÞ trêng NhËt l¹i coi träng sù phèi hîp hiÖp ®ång cña nhãm, cña Nhµ níc – doanh nghiÖp vµ ngêi tiªu dïng. Trong m« h×nh nµy vai trß cña Nhµ níc trong so¹n th¶o chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh th«ng qua kÕ ho¹ch, ph¸p luËt ®îc chó träng. Ngoµi ra cßn c¸c m« h×nh kinh tÕ ®¸ng chó ý kh¸c n÷a nh m« h×nh kinh tÕ Thôy §iÓn, m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng trong c¸c níc c«ng nghiÖp ho¸. Nh×n chung c¸c m« h×nh nµy cã nh÷ng ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau. Song suy cho cïng th× ®ã ®Òu lµ nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa. Bªn c¹nh nh÷ng m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng nªu trªn, vµo nh÷ng thËp kû sau cïng cña thÕ kû XX nhiÒu quèc gia vèn tríc ®©y tõ chèi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· thùc hiÖn c¶i c¸ch, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi nh÷ng nÐt ®Æc thï tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ cô thÓ. Cho tíi nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX ta thÊy vÉn cßn 80% d©n sè thÕ giíi sèng trong nh÷ng níc cã sù c¸ch biÖt ë møc ®é kh¸c nhau víi thÞ trêng thÕ giíi. Nhng víi sù më cöa cña Trung quèc tõ th¸ng 12 n¨m 1978, sau ®ã Ên ®é cïng nhiÒu níc Mü La Tinh, råi ®Õn c¸c níc XHCN cò ë §«ng ¢u...vv ®· lµm më réng kh«ng gian cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÕ giíi. Cã thÓ nãi ngµy nay nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt ë c¬ chÕ vËn hµnh: c¬ chÕ thÞ trêng. §©y chÝnh lµ c¬ së cho sù gia t¨ng cña xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn th× sù giao thoa, x©m nhËp lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ ngµy cµng gia t¨ng. Cã thÓ nãi ngµy nay kh«ng cã mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng d©n téc thuÇn khiÕt. Ch¼ng h¹n cho ®Õn n¨m 1988 NhËt ®· chiÕm 35 % tæng vèn 14 ®Çu t níc ngoµi ë Mü, cßn EU chiÕm 19,3%. Theo sè liÖu thèng kª ®Çu t níc ngoµi vµo Mü tõ thËp kû 70 ®Õn nay cã sù gia t¨ng. N¨m 1970 ®Çu t níc ngoµi chiÕm 4 % tæng tµi s¶n cña Mü, n¨m 1984 lµ 7,6 % vµ ®Õn n¨m 1988 t¨ng lªn 37 %. Tæng tµi s¶n níc ngoµi ë Mü hiÖn nay lªn ®Õn 5800 tû USD, so víi GDP cña Mü lµ 7575 tû USD, tøc lµ b»ng 76,5 %. N¨m 1998 nÕu chØ tÝnh t¸m níc thµnh viªn EU (Anh, §øc, Hµ Lan, Thôy Sü, Ph¸p, BØ, ý, Thuþ §iÓn vµ Ai Len) ®· cã 151 c«ng tr×nh ®Çu t vµo Mü víi tæng doanh thu 530 tû USD. Ngay nh NhËt B¶n, mét quèc gia vèn h¹n chÕ ®Çu t níc ngoµi th× ®Õn n¨m 1999 tû lÖ vèn ®Çu t níc ngoµi ®· chiÕm 24 % tæng vèn ®Çu t vµo c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n. So víi 10 % trong nh÷ng thËp niªn tríc ®©y. Toyota mét h·ng lín cña NhËt vµ thÕ giíi, møc s¶n xuÊt «t« hiÖn nay ë níc ngoµi ®óng b»ng khèi lîng «t« xuÊt khÈu ®îc cña h·ng s¾n sµng t¹i NhËt B¶n. Ngîc l¹i ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt «t« cña Mü sÏ bÞ sôp ®æ nÕu kh«ng cßn ®iÒu kiÖn nhËp c¸c linh kiÖn phô tïng tõ NhËt. §èi víi EU th× Mü còng ®Çu t vµo mét khèi lîng khæng lå, riªng trong cæ phÇn cña h·ng «t« Chysler Mü ®· chiÕm 1/3. Qua sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng kh«ng chØ ë sù më réng qui m« vÒ kh«ng gian, vÒ sù x©m nhËp rµng buéc lÉn nhau gi÷a c¸c thÞ trêng mµ cßn thÓ hiÖn ë sù ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, ®ã lµ sù bïng næ ph¸t triÓn thÞ trêng tµi chÝnh g¾n liÒn víi sù xuÊt hiÖn cña mét lo¹t c«ng cô míi trong thanh to¸n giao dÞch. C¸c thÞ trêng tµi chÝnh ®an xen vµo nhau chÆt chÏ ®Õn møc l·i xuÊt cho vay vµ gi¸ chøng kho¸n còng rµng buéc víi nhau vµ lîng vèn t nh©n lu©n chuyÓn trªn thÞ trêng tµi chÝnh lín h¬n tµi nguyªn cña nhiÒu níc. ThÞ trêng s¶n phÈm hµng ho¸ còng gia t¨ng m¹nh mÏ thÓ hiÖn ë quy m« cha tõng cã cña khèi giao dÞch th¬ng m¹i vµ ë sù ph¸t triÓn cña c¸c d¹ng giao dÞch míi nh th¬ng m¹i dÞch vô vµ ®iÖn tö. Nh vËy, cã thÓ thÊy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÞ trêng chÝnh lµ c¬ së, lµ ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa. Nh×n chung c¸c níc trªn thÕ giíi ngµy nay ®Òu dùa trªn c¬ chÕ thÞ trêng, sö dông c¸c ph¬ng tiÖn vµ c«ng cô cña kinh tÕ thÞ trêng trong ho¹t ®éng kinh doanh, ®a l¹i mét kh«ng gian réng lín, kh«ng gian toµn cÇu cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ lu chuyÓn c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt Êy. 2 . 3 Thø ba lµ sù bµnh tríng cña c«ng ty xuyªn quèc gia (TNC-Transnational corporation) Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia trong nh÷ng thËp niªn qua võa ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, võa lµ nh©n tè thóc ®Èy qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa gia t¨ng m¹nh mÏ lªn mét bíc míi: toµn cÇu ho¸. Chóng ta biÕt r»ng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña s¶n xuÊt trong CNTB tÊt yÕu dÉn ®Õn sù tËp trung s¶n xuÊt vµ dÉn ®Õn ®éc quyÒn. Trong lÞch sö cña nÒn s¶n 15 xuÊt thÕ giíi vµo cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX c¸c tæ chøc kinh tÕ ®éc quyÒn ®· b¾t ®Çu ngù trÞ trªn thÕ giíi. Vµo nöa sau thÕ kû XX díi t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt ®· ®a l¹i sù ph¸t triÓn cha tõng cã cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. NÕu vµo nh÷ng n¨m 60 cã kho¶ng 7000 c«ng ty xuyªn quèc gia th× ®Õn nh÷ng n¨m 80 cã kho¶ng 20000 vµ n¨m 1998 cã kho¶ng 60000 c«ng ty mÑ vµ trªn 500000 c«ng ty con r¶i r¸c ë kh¾p c¸c quèc gia trªn ®Þa cÇu. Víi mét m¹ng líi réng kh¾p nh vËy, ho¹t ®éng cña chóng thùc sù t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Chóng kÐo theo c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia vµo vßng chu chuyÓn cña m¹ng líi c«ng ty. HiÖn nay c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia kiÓm so¸t 80% c«ng nghÖ míi, 40 % nhËp khÈu, 60 % xuÊt khÈu, 90% ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµ sö dông 34,5 triÖu lao ®éng . Kho¶ng 500 c«ng ty lín kiÓm so¸t tíi 25% tæng s¶n phÈm thÕ giíi vµ gi¸ trÞ trao ®æi cña chóng t¬ng ®¬ng 3/4 gi¸ trÞ th¬ng m¹i toµn cÇu. Víi søc m¹nh nh vËy , c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia kh«ng nh÷ng cã u thÕ ph©n phèi tµi nguyªn trong ph¹m vi thÕ giíi gióp cho viÖc thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®i vµo chi tiÕt ho¸ mµ cßn th«ng qua viÖc toµn cÇu ho¸ s¶n xuÊt vµ kinh doanh quèc tÕ ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ thÕ giíi . Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia trªn ®Þa phËn toµn cÇu ®· t¹o ra m¹ng líi liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ . C¸c quèc gia cã thÓ tham gia ngay vµo d©y chuyÒn s¶n xuÊt quèc tÕ vµ còng v× vËy mèi quan hÖ phô thuéc lÉn nhau gia t¨ng . Ch¼ng h¹n c«ng ty xuyªn quèc gia Boeing cña Mü ®· sö dông tíi 600 c«ng ty ë nhiÒu níc kh¸c nhau cïng thùc hiÖn s¶n xuÊt c¸c bé phËn cña m¸y bay Boeing. Thùc tÕ lµ vÊn ®Ò xuÊt xø quèc gia trong hµm lîng cña mét s¶n phÈm ®· trë nªn phøc t¹p ®Õn møc dêng nh kh«ng thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c . C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· ®ãng gãp quan träng vµo thóc ®Èy liªn kÕt s¶n xuÊt , t¨ng trëng th¬ng m¹i ®Çu t vµ chuyÓn gao c«ng nghÖ quèc tÕ . C¸c TNC thêng tËp trung vµo lÜnh vùc chÕ t¹o vµ híng vµo xuÊt khÈu . Trong h¬n mét thËp niªn gÇn ®©y gi¸ trÞ th¬ng m¹i cña c¸c TNC trªn thÕ giíi ®· t¨ng lªn mét c¸ch m¹nh mÏ, tõ 2,426 tû USD n¨m 1982 lªn ®Õn 6,412 tû USD n¨m 1994 , tøc t¨ng trªn 2,6 lÇn. §¸ng chó ý lµ møc t¨ng gi¸ trÞ th¬ng m¹i cña c¸c chi nh¸nh TNC ë khu vùc §«ng Nam ¸ ®¹t møc cao nhÊt, tõ 193 tû USD lªn 871 tû USD trong cïng thêi gian trªn. Vai trß trong th¬ng m¹i thÕ giíi cña c¸c TNC cßn thÓ hiÖn ë lîng gi¸ trÞ th¬ng m¹i ®îc thùc hiÖn trong néi bé c¸c TNC . Nh×n chung møc trao ®æi néi bé gi÷a c¸c chi nh¸nh chiÕm kho¶ng 1/3 tæng gi¸ trÞ th¬ng m¹i thÕ giíi . §iÒu cÇn thÊy lµ c¸c TNC ®· ®ãng vai trß rÊt lín trong viÖc t¨ng møc xuÊt khÈu cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn , thùc chÊt lµ ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh héi nhËp cña 16 c¸c nÒn kinh tÕ nµy vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung . Trong h¬n mét thËp kû l¹i ®©y, xuÊt khÈu cña c¸c chi nh¸nh TNC ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn t¨ng m¹nh , ®Æc biÖt ë mét sè quèc gia thuéc khu vùc ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng. VÝ dô ë Xingapo xuÊt khÈu cña c¸c chi nh¸nh TNC chiÕm tíi 90% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng chÕ t¹o , Malaixia kho¶ng 50% ,Philippine 50% . Ngay ë ViÖt Nam møc ®ãng gãp vµo xuÊt khÈu cña c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t níc ngoµi trong nh÷ng n¨m võa qua còng t¨ng ®¸ng kÓ . TÝnh tõ khi cã ®Çu t tõ níc ngoµi vµo ViÖt Nam ®Õn th¸ng 8/1999,møc xuÊt khÈu cña khu vùc cã FDI lµ 5.387 triÖu USD 1998: 1983 triÖu USD , riªng 8 th¸ng ®Çu n¨m 1999 ®¹t 1.598 triÖu USD . Cïng víi viÖc thóc ®Èy ho¹t ®éng th¬ng m¹i khu vùc vµ toµn cÇu , c¸c TNC cßn thùc hiÖn vµ thóc ®Èy qóa tr×nh tù do ho¸ ®Çu t . Theo sè liÖu thèng kª phÇn chñ yÕu cña ®Çu t níc ngoµi ®îc thùc hiÖn qua kªnh cña TNC .Møc ®Çu t ra níc ngoµi trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y cã sù gia t¨ng m¹nh mÏ. N¨m 1997 c¸c TNC trªn thÕ giíi ®· thùc hiÖn 424 tû USD FDI .N¨m 1999 tæng FDI trªn thÕ giíi lµ 644 tû USD trªn ph¹m vi h¬n 100 quèc gia , tøc lµ t¨ng lªn 36,6% so víi n¨m 1998 vµ cao gÊp rìi so víi 1997. Trong ®ã møc FDI qua kªnh TNC ®æ vµo c¸c nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong n¨m 1999 ®¹t kho¶ng 441 tû USD , riªng c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®¹t 165 tû USD . ViÖc gia t¨ng m¹nh mÏ vèn FDI c¸c nÒn kinh tÕ ,nhÊt lµ víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã ý nghÜa quan träng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi theo híng hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu . NÕu ®em so s¸nh møc FDI chóng ta thÊy , tû träng cña FDI trong GDP cã xu híng t¨ng lªn . NÕu n¨m 1980 FDI vµo c¸c níc chiÕm tíi 4,6% th× møc FDI ra tõ c¸c níc ®¹t 5%GDP , ®Õn n¨m 1985 con sè t¬ng øng lµ 6,5 vµ 5,9; 1990: 90 vµ 7,9 ; 1996: 10,6 vµ 10,8. §Çu t cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ph¬ng T©y vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lªn tíi 80 tû USD . §¸ng chó ý trong c¬ cÊu ®Çu t bao gåm c¶ nh÷ng lÜnh vùc cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, ®Çu t c¶ trong s¶n xuÊt s¶n phÈm h÷u h×nh vµ v« h×nh. §iÒu nµy t¸c ®éng rÊt lín ®Õn qóa tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ-x· héi cña c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn thóc ®Èy c¸c níc n©ng dÇn møc ®é tù do ho¸ ®Çu t. ViÖc gia t¨ng c¸c ho¹t ®éng TNC ë c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn cßn ®ãng gãp quan träng vµo viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lývµ chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §©y lµ nh÷ng mÆt rÊt quan träng ®Ó c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn n©ng cao tr×nh ®é ph¸t triÓn cña m×nh, tõng bëc rót ng¾n kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia tõ chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai ®Õn nay cã nhiÒu lý do. Tríc hÕt ph¶i thÊy lµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia cã chiÕn lîc ph¸t triÓn phï hîp víi xu thÕ quèc tÕ ho¸, toµn cÇu kinh tÕ. C¸c TNC ®· dùa vµo c¸c u thÕ vÒ vèn, kü thuËt, nguån th«ng tin ®Ó thiÕt lËp c¸c chi 17 nh¸nh kh¸c nhau ë c¸c n¬i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho viÖc s¶n xuÊt gia c«ng, l¾p r¸p. H¬n n÷a víi chiÕn lîc kinh doanh tæng hîp nã còng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc sö dông vµ ph©n bæ nguån vèn hîp lý, t¹o sù ®an xen c¸c chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c s¶n phÈm, ph©n t¸n rñi ro, hç trî lÉn nhau. Do sù tån t¹i c¸c chi nh¸nh kh¸c nhau ë nhiÒu vïng, quèc gia víi nh÷ng nhu cÇu ®a d¹ng, víi nh÷ng tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ tiªu dïng kh¸c nhau cho nªn cã thÓ lu©n chuyÓn s¶n phÈm trong néi bé c«ng ty, kÐo dµi chu kú cña s¶n phÈm , gãp phÇn gia t¨ng lîi nhuËn. §iÒu ®¸ng nãi n÷a lµ b¶n th©n c¸c TNC ®Òu rÊt chó träng nghiªn cøu s¸ng chÕ s¶n phÈm, mÉu m· míi, ®æi míi qui tr×nh c«ng nghÖ. §©y chÝnh lµ mét thÕ m¹nh vµ lµ ®iÒu kiÖn quan träng b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c TNC. §iÒu cÇn thÊy lµ trong bèi c¶nh c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng gay g¾t , muèn cã ®îc u thÕ ®ßi hái c¸c TNC ph¶i g¾n chÆt ho¹t ®éng kinh doanh víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu , ®ång thêi ph¶i xem vµ thùc sù t¹o lËp cho ®îc kh«ng gian kinh tÕ cã cã tÝnh hÖ thèng toµn cÇu ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh s¶n xuÊt , ®Çu t ë mäi vïng , kÕt hîp ph©n c«ng hîp t¸c trong néi bé vµ víi c¸c ®¬n vÞ ngoµi c«ng ty , tøc ph¶i cã chiÕn lîc kinh doanh toµn cÇu . C¸c TNC trong nh÷ng n¨m qua ®· ®Èy m¹nh triÓn khai chiÕn lîc nh vËy , bao gåm mét sè néi dung nh : thø nhÊt lµ thùc hiÖn toµn cÇu ho¸ c¬ cÊu tæ chøc TNC . Mäi liªn hÖ trong vµ gi÷a c¸c c«ng ty ®Òu liªn kÕt thµnh mét m¹ng líi thèng nhÊt kinh doanh toµn cÇu . Thø hai lµ thùc hiÖn toµn cÇu ho¸ ®Çu t . Thø ba lµ toµn cÇu ho¸ thÞ trêng , tøc lµ chó ý më réng ph¹m vi tiªu thô , x©y dùng m¹ng líi kinh doanh tiªu thô trong toµn bé thÞ trêng víi mét kh«ng gian toµn cÇu . Thø t toµn cÇu ho¸ më r«ng kü thuËt , trong ®ã chó träng t¹o lËp m¹ng líi kü thuËt tin häc toµn cÇu , gãp phÇn thóc ®Èy thùc hiÖn ba mÆt nªu trªn . Thø n¨m lµ t¹o lËp liªn minh chiÕn lîc xuyªn quèc gia toµn cÇu . §iÒu nµy cho phÐp phèi hîp ho¹t ®éng chung cña c¸c tËp ®oµn v× môc tiªu chung , nhÊt lµ trong phèi hîp sö dông c¸c nguån lùc , ph©n chia lîi nhuËn vµ g¸nh chÞu rñi ro . Víi c¸c chiÕn lîc nµy kh«ng chØ g¾n bã ho¹t ®éng cña c¸c TNC víi nhau mµ thùc sù nã t¹o ra ®éng lùc cho qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi . Nh vËy sù ph¸t triÓn vµ x©m nhËp ngµy cµng m¹nh mÏ cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vµo c¸c nÒn kinh tÕ d©n téc ®· gãp phÇn xo¸ bá sù ng¨n c¸ch , biÖt lËp trong ph¸t triÓn cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi . C¸c quèc gia d©n téc tõng bíc tham gia , thÝch øng víi c¸c chuÈn mùc cña nÒn kinh tÕ quèc tÕ , ®ång thêi nã còng ®em l¹i nÐt míi tõ nh÷ng b¶n s¾c riªng cña c¸c quèc gia bæ xung vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu , lµm gia t¨ng tÝnh ®a d¹ng cña nã . 2 . 4 Thø t lµ vai trß cña c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ toµn cÇu vµ khu vùc . C¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ toµn cÇu ra ®êi nh»m ®¸p øng ®ßi hái cña xu thÕ quèc tÕ ho¸ , toµn cÇu ho¸ kinh tÕ . Sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ toµn cÇu vµ khu vùc l¹i gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn h¬n n÷a cña xu thÕ toµn cÇu ho¸. 18 Trong c¸c tæ chøc kinh tÕ - th¬ng m¹i - tµi chÝnh toµn cÇu vµ khu vùc cã ¶nh hëng lín tíi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ vÒ kinh tÕ ph¶i kÓ ®Õn WTO,IMF,WB vµ c¸c tæ chøc khu vùc nh EU, NAFTA,APEC...Víi c¸c môc tiªu chøc n¨ng cña m×nh c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®· tham gia vµ thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ , ®iÒu phèi vµ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng nµy . Cho dï tÝnh hiÖu qu¶ cña tæ chøc nµy cßn ®îc ®¸nh gi¸ kh¸c nhau xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm lîi Ých quèc gia , song kh«ng ai kh«ng thõa nhËn sù cÇn thiÕt cµ vai trß cña chóng , thËm trÝ ®ang ®Æt ra yªu cÇu vÒ hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc, ®æi míi nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña chóng . a) Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) cã thÓ kh¼ng ®Þnh lµ mét tæ chøc kinh tÕ cã vai trß hµng ®Çu trong thøc ®Èy sù ph¸t triÓn cña xu híng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ . WTO mµ tiÒn th©n lµ hiÖp ®Þnh vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch (GATT) ra ®êi n¨m 1947 nh mét luËt lÖ quèc tÕ ®Þnh ra luËt lÖ cho mËu dÞch thÕ giíi , chñ yÕu lµ ®Ó ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh gi¶m thuÕ quan vµ nh÷ng h¹n chÕ kh¸c ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm chÕ t¹o cña c¸c níc ®· c«ng nghiÖp ho¸ . Cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi , vai trß cña c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn t¨ng lªn , nh÷ng qui ®Þnh cña GATT ngµy cµng béc lé nh÷ng bÊt hîp lý . Ngµy 1/1/1995 WTO ra ®êi thay cho GATT . WTO cã chøc n¨ng ®iÒu hµnh vµ thùc thi c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ®a ph¬ng vµ hiÖp ®Þnh gi÷a mét sè bªn cÊu thµnh WTO , WTO ho¹t ®éng víi tÝnh chÊt mét diÔn ®µn cho c¸c cuéc th¬ng lîng mËu dÞch ®a ph¬ng , t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p xö lý tranh chÊp th¬ng m¹i gi¸m s¸t c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc gia vµ hîp t¸c víi c¸c thiÕt chÕ quèc tÕ kh¸c liªn quan tíi viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ toµn cÇu . Víi chøc n¨ng trªn thùc tÕ trong thêi gian ho¹t ®éng cña m×nh GATT/WTO ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo tù do ho¸ th¬ng m¹i toµn cÇu .TÊt nhiªn lîi Ých cña qu¸ tr×nh nµy , luËt ch¬i cña GATT/WTO cßn nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i bµn c·i , song thùc tÕ dêng nh tÊt c¶ c¸c quèc gia ( c¶ ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn ) ®Òu muèn trë thµnh thµnh viªn cña WTO . Kh«ng chØ th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ®iÒu phèi hÖ thèng mËu dÞch thÕ giíi ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh tù do ho¸ mµ b¶n th©n quy ®Þnh cña WTO trong ®iÒu kiÖn gia nhËp còng b¾t buéc c¸c quèc gia ph¶i ®iÒu chØnh tiÕn tr×nh héi nhËp cho phï hîp . WTO qui ®Þnh c¸c níc gia nhËp ph¶i thùc hiÖn toµn bé c¸c nghÜa vô ph¸p lý theo c¸c hiÖp ®Þnh hiÖn cã cña WTO vµ v× vËy cÇn ph¶i ®iÒu chØnh nh÷ng quy ®Þnh, luËt lÖ quèc gia cho phï hîp víi th«ng lÖ chung cña quèc tÕ , tÊt nhiªn theo nh÷ng lé tr×nh phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO . Bªn c¹nh ®ã c¸c quèc gia tham gia vµo WTO ph¶i cam kÕt më cña thÞ trêng hµng hãa vµ dÞch vô . Nh÷ng quy ®Þnh nµy thùc tÕ thóc ®Èy c¸c quèc gia tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ . 19 Nh×n l¹i chÆng ®êng cña GATT/WTO chóng ta thÊy tæ chøc nµy ®· ®ãng gãp quan träng vµo thóc ®Èy tù do ho¸ nÒn kinh tÕ toµn cÇu . NÕu trong thêi kú ®Çu cña GATT , møc thuÕ b×nh qu©n cña c¸c níc ph¸t triÓn lµ 44%, sau mét thêi gian ®Õn n¨m 1979 møc ®ã ®· gi¶m ®¸ng kÓ , ®èi víi EU cßn 7% , NhËt B¶n 10%, Mü: 13%. Cho tíi vßng ®µm ph¸n TOKYO ®· cã 90 quèc gia tham gia vµo GATT vµ theo qui ®Þnh cña hiÖp ®Þnh TOKYO , n¨m 1988 møc thuÕ b×nh qu©n cña Mü gi¶m xuèng tíi 4.73% , EU: 3.9% , NhËt: 4,85% . cho ®Õn nay WTO cã kho¶ng 140 thµnh viªn , mét sè quèc gia trong ®ã cã ViÖt Nam ®ang thóc ®Èy tiÕn tr×nh tham gia vµo WTO . b) C¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ lín nh WB,IMF,...còng ®ãng vai trß lín trong thóc ®Èy nÒn kinh tÕ thÕ giíi theo xu híng quèc tÕ ho¸ , toµn cÇu ho¸. C¸c tæ chøc nµy tham gia vµo ®iÒu chØnh quan hÖ tµi chÝnh - tiÒn tÖ gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn vµ thùc hiÖn cho vay ®Ó hç trî qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi . NÕu WB cho vay theo c¸c dù ¸n vµ ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn dµi h¹n , th× IMF cho c¸c níc bÞ th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n vay g¾n vµ trung h¹n . Xung quanh c¬ chÕ ®iÒu phèi cña WB , IMF còng cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vµ g¾n liÒn víi nguån tµi chÝnh tõ c¸c tæ chøc nµy còng kh«ng Ýt c¸c giµng buéc , nhÊt lµ víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn . HiÖn nay cßn nhiÒu ý kiÕn , nhÊt lµ tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®ßi hái ph¶i thay ®æi môc tiªu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy , t¹o ®iÒu kiÖn b×nh ®¼ng cho c¸c quèc gia tiÕp cËn c¸c nguån vèn tµi chÝnh gióp kh¾c phôc t×nh tr¹ng l¹c hËu , nghÌo ®ãi . Trªn thùc tÕ c¸c tæ chøc tµi chÝnh nµy chÞu sù chi phèi cña c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn , ®Æc biÖt lµ Mü . V× vËy, c¸c ®iÒu kiªn ®Æt ra khi cho vay khã cã thÓ tr¸nh khái ¸p lùc nhÊt ®Þnh , nhÊt lµ víi nh÷ng níc nh ViÖt Nam , ®ang x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa . Song kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß quan träng cña nguån vèn tõ c¸c tæ chøc nµy , ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn thiÕu vèn cña c¸c níc ph¸t triÓn nãi chung vµ ®èi víi ViÖt Nam nãi riªng . T¸c ®éng cña c¸c dßng vèn tõ IMF ,WB ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Nh÷ng trî gióp cña tæ chøc nµy cho viÖc kh¾c phôc cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ë Mªhico vµ ë mét sè níc Ch©u ¸ nh÷ng n¨m võa qua lµ mét vÝ dô . c) Liªn hîp quèc , cïng víi vai trß cña c¸c ®Þnh chÕ cã tÝnh toµn cÇu nh trªn , viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ , kh«ng thÓ khong nãi ®Õn vai trß cña Liªn hîp quèc , ®Æc biÖt c¸c tæ chøc kinh tÕ thuéc Liªn hîp quèc , ch¼ng h¹n nh héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ Hîp t¸c vµ ph¸t triÓn ( UNCTAD). 20