Tài liệu Toàn cầu hoá & hội nhập kinh tế xu thế, thời cơ & thách thức

Lêi nãi ®Çu Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· vµ ®ang trë thµnh mét trong nh÷ng xu thÕ chñ yÕu cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ hiÖn ®¹i. Nh÷ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Th¬ng m¹i thÕ giíi ®· t¨ng lªn nhanh chãng. Víi sù ra ®êi cña c¸c thÓ chÕ toµn cÇu vµ khu vùc nh WTO (Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi), EU (Céng ®ång ch©u ¢u), APEC (DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng), NAFTA (HiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do B¾c Mü)…, thÕ giíi ngµy nay ®ang sèng trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ m¹nh mÏ. Qu¸ tr×nh nµy thÓ hiÖn kh«ng chØ trong lÜnh vùc th¬ng m¹i mµ c¶ trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, dÞch vô, tµi chÝnh, ®Çu t còng nh c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸, x· héi, m«i trêng víi c¸c h×nh thøc ®a d¹ng vµ møc ®é kh¸c nhau. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ t¹o ra nh÷ng quan hÖ g¾n bã, sù tuú thuéc lÉn nhau vµ nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i hÕt søc nhanh nh¹y gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. Th«ng qua qu¸ tr×nh tù do ho¸, toµn cÇu ho¸ t¹o ra nh÷ng lîi thÕ míi thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®Èy m¹nh giao lu kinh tÕ gi÷a c¸c níc, gãp phÇn khai th¸c tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña c¸c níc tham gia vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh gi÷a c¸c quèc gia, kh«ng chØ gi÷a níc giµu vµ níc nghÌo mµ cßn ngay c¶ gi÷a c¸c níc giµu víi nhau nh»m giµnh vÞ trÝ cã lîi nhÊt cho m×nh trong ph©n c«ng lao ®éng vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Toµn cÇu ho¸ víi mÆt tr¸i cña nã lµ cuéc c¹nh tranh gay g¾t trªn quy m« thÕ giíi ®· vµ ®ang lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò x· héi nh thÊt nghiÖp gia t¨ng, ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy mét s©u thªm, ®ång thêi toµn cÇu ho¸ còng më ®êng cho sù du nhËp nh÷ng v¨n ho¸ vµ lèi sèng kh«ng phï hîp truyÒn thèng vµ b¶n s¾c d©n téc cña mçi quèc gia… Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ang thóc ®Èy m¹nh mÏ sù héi nhËp cña c¸c níc vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Hoµ trong bèi c¶nh ®ã cïng víi ph¬ng ch©m "®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ" vµ "lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trong céng ®ång thÕ giíi phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn", ViÖt Nam ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi h¬n 160 níc vµ hÇu hÕt c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc quan träng. Víi viÖc gia nhËp ASEAN (7 - 1995), ký HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ víi EU (7 - 1995), tham gia APEC (11- 1998) vµ ®ang chuÈn bÞ tÝch cùc cho c¸c cuéc ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). ViÖt Nam ®· vµ ®ang tõng bíc v÷ng ch¾c héi nhËp s©u réng vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. H¬n lóc nµo hÕt, qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kh«ng chØ lµ sù quan t©m cña mçi quèc gia, mçi tæ chøc mµ cßn ®èi víi mçi c¸ nh©n chóng ta, cã rÊt nhiÒu c¸c bµi viÕt cña c¸c nhµ nghiªn cøu vµ c¸c chuyªn gia ®Çu ngµnh trong vµ 1 ngoµi níc ®Ò cËp ®Õn c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §©y lµ vÊn ®Ò réng lín, phøc t¹p vµ cã nhiÒu biÕn ®éng; cã c¶ nh÷ng nhËn thøc vµ quan ®iÓm kh¸c nhau, thËm chÝ ®èi lËp nhau. Qua viÖc tham kh¶o tµi liÖu cïng víi nh÷ng kiÕn thøc ®· ®îc lÜnh héi trong nhµ trêng, em ®· lùa chän ®Ò tµi "Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ: xu thÕ, thêi c¬ vµ th¸ch thøc". Néi dung cña bµi viÕt ®îc tr×nh bµy trong ba phÇn: PhÇn 1: NhËn thøc vÒ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ PhÇn 2: Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ: thêi c¬ vµ th¸ch thøc. PhÇn 3: ViÖt Nam víi toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ. 2 PHÇn 1: NhËn thøc vÒ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ 1. Toµn cÇu ho¸ Toµn cÇu ho¸. Nã ®Ò cËp tíi mét thÕ giíi ®ang xÝch l¹i gÇn nhau h¬n, tíi viÖc vît qua nh÷ng kho¶ng c¸ch vµ sù kh¸c biÖt, tíi viÖc mäi ngêi cïng chia sÎ høa hÑn cña t¬ng lai. Toµn cÇu ho¸ lµ g×, vµ t¹i sao ®iÒu ®ã g©y ra nhiÒu tranh c·i? Th«ng thêng ®Ò tµi nµy ®îc ®a ra liªn quan ®Õn th¬ng m¹i quèc tÕ, nhng nã ®ang vît qua ngoµi vÊn ®Ò ®ã. Toµn cÇu ho¸ thùc ra cã nghÜa lµ thay ®æi c¸ch thøc mµ mäi viÖc lµm trong níc. Nhng thay ®æi kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµ ®iÒu tèt. Giê ®©y ®èi víi mét sè ngêi, tõ nµy hiÖn th©n cho thÞ trêng tµi chÝnh tµn ph¸ c¸c nÒn kinh tÕ, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh níc ngoµi nghiÒn n¸t c¸c doanh nghiÖp trong níc, c¸c quan chøc hµnh chÝnh xa vêi ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh lµm ®¶o lén x· héi. Cã ngêi cho r»ng hiÖn nay ®· nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi (toµn cÇu) råi. C¸ch nãi nµy thiÕu chÝnh x¸c. ChØ khi toµn bé c¸c yÕu tè s¶n xuÊt (nguån vèn, hµng ho¸, nh©n viªn, dÞch vô lao ®éng) ®Òu ®îc lu th«ng tù do trong quy t¾c thèng nhÊt cña toµn cÇu, míi cã thÓ gäi lµ "nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ toµn cÇu". Trong t×nh tr¹ng c¸c níc vÉn tån t¹i lîi Ých kh¸c nhau th× khi thùc hiÖn "nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi" nªn chóng ta chØ cã thÓ sö dông nh÷ng kh¸i niÖm t¬ng ®èi chuÈn x¸c nh "toµn cÇu ho¸ kinh tÕ" hay "hîp t¸c kinh tÕ toµn cÇu". CÇn nhËn thÊy r»ng "Toµn cÇu ho¸" kh«ng cã ch÷ "kinh tÕ" ®i kÌm th× hµm nghÜa cña nã réng h¬n nhiÒu bao gåm mäi vÊn ®Ò cã liªn quan tíi hîp t¸c toµn cÇu. V× thÕ l¹i n¶y sinh quan niÖm cho r»ng "toµn cÇu ho¸" sÏ trë thµnh mét lo¹i h×nh th¸i ý thøc vµ v¨n ho¸ thèng nhÊt toµn cÇu. Chóng ta kh«ng ph¶n ®èi, thËm chÝ cßn thóc ®Èy trao ®æi hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia, mong muèn häc tËp vµ thu hót mäi tinh hoa v¨n ho¸ cã lîi cña c¸c níc. Nhng chóng ta kh«ng thÓ nhËp khÈu h×nh th¸i ý thøc cña níc kh¸c, cµng kh«ng ®îc T©y ho¸ hoµn toµn. V× vËy, ph¶i sö dông thËn träng ch÷ "toµn cÇu ho¸", chóng ta còng ph¶i tÝnh to¸n r»ng lÜnh vùc nµo cã thÓ toµn cÇu ho¸, lÜnh vùc nµo ph¶i hîp t¸c cã lùa chän thËm chÝ kh«ng hîp t¸c. VËy toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ díi sù t¸c ®éng cña quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vµ c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt kh«ng ngõng ph¸t triÓn, tÝnh dùa dÉm vµo nhau, bæ sung cho nhau cña nÒn kinh tÕ c¸c níc ngµy cµng gia t¨ng, yÕu tè c¶n trë s¶n xuÊt ®ang ngµy cµng mÊt ®i bëi sù tù do lu th«ng toµn cÇu. 3 MÆc dï vËy, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vÉn ë trong giai ®o¹n ®Çu cña nã. LÜnh vùc then chèt hîp t¸c toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vÉn chØ lµ mËu dÞch, tù do lu th«ng nguån vèn vµ søc lao ®éng cßn lµ vÊn ®Ò trong t¬ng lai. 2. NhËn thøc chung vÒ héi nhËp Trong bèi c¶nh hiÖn nay, ngêi ta ®Òu thÊy r»ng, nhËn thøc vÒ héi nhËp vÉn lµ mét vÊn ®Ò thêi sù. C¸c quèc gia ®Òu kh¼ng ®Þnh cÇn x©y dùng nhËn thøc thèng nhÊt trong néi bé r»ng héi nhËp lµ cÇn thiÕt, phï hîp víi xu thÕ chung, nhÊt lµ tham gia WTO sÏ t¹o thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. - Héi nhËp lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu, mét xu thÕ bao trïm mµ träng t©m lµ më cöa kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn kÕt hîp tèt nhÊt nguån lùc trong níc vµ quèc tÕ, më réng kh«ng gian ®Ó ph¸t triÓn vµ chiÕm lÜnh vÞ trÝ phï hîp nhÊt cã thÓ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Nh vËy héi nhËp võa lµ ®ßi hái kh¸ch quan võa lµ nhu cÇu néi t¹i cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ mçi níc. CÇn ph¶i héi nhËp sím, nhÊt lµ tham gia WTO, ®Ó tranh thñ c¸c c¬ héi kinh doanh, ®Ó cã tiÕng nãi trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh luËt lÖ kinh tÕ, th¬ng m¹i quèc tÕ cã lîi cho m×nh. Héi nhËp muén sÏ ph¶i chÊp nhËn nhiÒu quy ®Þnh ®· råi, nghÜa vô ph¶i thùc hiÖn sÏ lín h¬n vµ thêi gian chuyÓn tiÕp ng¾n h¬n. - Kh«ng thÓ nÐ tr¸nh viÖc héi nhËp mµ vÊn ®Ò then chèt lµ cÇn ph¶i nhËn thøc tríc, tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho viÖc tæ chøc vµ vËn hµnh c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ, ph¶i ®Ò ra ®îc nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®óng ®Ó h¹n chÕ tr¶ gi¸ ë møc thÊp nhÊt vµ tranh thñ cao nhÊt nh÷ng c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn. - Héi nhËp thùc chÊt lµ tham gia c¹nh tranh trªn quèc tÕ vµ ngay trong thÞ trêng néi ®Þa. §Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶, ph¶i ra søc t¨ng cêng néi lùc, c¶i c¸ch vµ ®iÒu chØnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, luËt lÖ, tËp qu¸n kinh doanh, c¬ cÊu kinh tÕ trong níc ®Ó phï víi "luËt ch¬i chung" cña quèc tÕ. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ c¸c níc bÞ Ðp ph¶i c¶i c¸ch, më cöa, héi nhËp nhng thùc ra c¶i c¸ch, héi nhËp lµ v× sù ph¸t triÓn cña m×nh. ChÝnh s¸ch héi nhËp ph¶i dùa vµ g¾n chÆt víi chiÕn lîc ph¸t triÓn cña ®Êt níc, ®ång thêi c¶i c¸ch kinh tÕ, hµnh chÝnh ph¶i g¾n chÆt víi yªu cÇu cña qu¸ tr×nh héi nhËp. C¶i c¸ch trong níc vµ héi nhËp lµ "Con ®êng hai chiÒu". C¶i c¸ch bªn trong quyÕt ®Þnh tèc ®é vµ hiÖu qu¶ héi nhËp, ®ång thêi héi nhËp sÏ hç trî, thóc ®Èy tiÕn tr×nh c¶i c¸ch trong níc, qua ®ã n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. CÇn ph¶i nhËn thøc r»ng dï cã héi nhËp hay kh«ng th× vÉn tiÕp tôc c¶i c¸ch, c¶i c¸ch m¹nh h¬n, nhanh h¬n v× sù ph¸t triÓn cña m×nh. §iÒu quan träng lµ ph¶i duy tr× æn ®Þnh chÝnh trÞ, x· héi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi nhËp cã hiÖu qu¶. - Héi nhËp kh«ng ph¶i ®Ó ®îc hëng u ®·i, nh©n nhîng ®Æc biÖt. Héi nhËp lµ më réng c¸c c¬ héi kinh doanh, th©m nhËp thÞ trêng, cã m«i trêng ph¸p lý vµ kinh doanh æn ®Þnh dùa trªn quy chÕ, luËt lÖ cña c¸c thÓ chÕ héi nhËp, 4 kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö, kh«ng bÞ c¸c ®éng c¬ chÝnh tÞ hay nh÷ng lý do kh¸c c¶n trë viÖc giao lu hµng ho¸, dÞch vô vµ ®Çu t. Tõ æn ®Þnh vÒ thÞ trêng, c¸c níc sÏ cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch ®Çu t, s¶n xuÊt, kinh doanh æn ®Þnh dùa trªn quy chÕ, luËt lÖ cña c¸c thÓ chÕ héi nhËp, kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö, kh«ng bÞ c¸c ®éng c¬ chÝnh trÞ hay nh÷ng lý do kh¸c c¶n trë viÖc giao lu hµng ho¸, dÞch vô vµ ®Çu t. Tõ æn ®Þnh vÒ thÞ trêng, c¸c níc sÏ cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch ®Çu t, s¶n xuÊt, kinh doanh æn ®Þnh, gi¶i quyÕt viÖc lµm ph¸t triÓn kinh tÕ. Ngoµi ra, c¸c níc cã thÓ sö dông nh÷ng luËt lÖ, quy ®Þnh, c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña c¸c thÓ chÕ héi nhËp ®Ó b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña m×nh. - Ph¶i t¨ng cêng th«ng tin, tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch ®Ó giíi kinh doanh nhËn thøc s©u s¾c vµ ñng héi héi nhËp, chuÈn bÞ thËt tèt mäi mÆt ®Ó chñ ®éng héi nhËp tõng bíc, tËn dông nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña mçi níc ®Ó c¹nh tranh chiÕm lÜnh thÞ trêng. §Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc th«ng tin, gi¶i thÝch cho doanh nghiÖp vµ nh©n d©n, ®Æc biÖt c¸c thµnh phÇn bÞ ¶nh hëng bëi më cöa vµ tù do ho¸, vÒ lîi Ých cña héi nhËp vµ tham gia WTO. CÇn tham kh¶o vµ thu hót giíi doanh nghiÖp tham gia x©y dùng chÝnh s¸ch, lé tr×nh, c¸c biÖn ph¸p héi nhËp v× chÝnh hä sÏ thùc hiÖn c¸c cam kÕt vµ b¶o ®¶m hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh héi nhËp. 5 PHÇn 2: Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ: Thêi c¬ vµ th¸ch thøc 1. Toµn cÇu ho¸ vµ nh÷ng ®éng lùc. Theo thuËt ng÷ kinh tÕ, ®éng lùc cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ cã thÓ ®îc biÓu hiÖn th«ng qua 3 xu híng chñ ®¹o sau ®©y: - Xu híng thø nhÊt, vµ lµ xu híng cã t¸c ®éng s©u s¾c nhÊt lµ sù thay ®æi vÒ khoa häc - c«ng nghÖ. Khoa häc vµ c«ng nghÖ cã vai trß quyÕt ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia. - Xu híng thø hai lµ viÖc ngµy cµng cã nhiÒu ChÝnh phñ theo ®uæi chÝnh s¸ch tù do ho¸, më cöa thÞ trêng vµ lo¹i bá nh÷ng c¶n trë vÒ mÆt luËt lÖ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. - Xu híng thø ba lµ sù kÕt hîp cña nh÷ng c«ng nghÖ míi vµ nh÷ng thÞ trêng tù do h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c khu vùc kinh doanh ë nhiÒu níc cã thÓ quèc tÕ ho¸ c¸c ho¹t ®éng cña m×nh, dÖt nªn mét m¹ng líi phøc t¹p h¬n bao giê hÕt c¸c ho¹t ®éng liªn kÕt víi nhau trªn b×nh diÖn toµn cÇu. C¶ 3 xu híng nµy: tiÕn bé c«ng nghÖ, tù do ho¸ kinh tÕ, quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt - ®· lµm cho c¸c quèc gia trë nªn phô thuéc lÉn nhau h¬n vÒ mÆt kinh tÕ, t¹o ra nh÷ng c¬ héi còng nh nh÷ng th¸ch thøc vÒ kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ cha tõng cã. 2. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ: Nh÷ng lîi Ých. Toµn cÇu ho¸ lµ xu híng tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh tËp trung, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Khi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ph¸t triÓn thµnh mét thÞ trêng thèng nhÊt th× kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ ®øng ngoµi tiÕn tr×nh nµy mµ cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc. Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng xu thÕ chñ yÕu cña quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i vµ sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh trong thÕ kû tíi. Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®îc thÓ hiÖn râ trong sù gia t¨ng rÊt nhanh trao ®æi quèc tÕ vÒ hµng ho¸, dÞch vô, tµi chÝnh vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ cßn ®îc thÓ hiÖn qua sù h×nh thµnh vµ cñng cè cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc. Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®îc quyÕt ®Þnh bëi nhiÒu yÕu tè liªn quan tíi c«ng nghÖ, thÞ trêng vµ chÝnh s¸ch, næi lªn lµ: sù c¹nh tranh gia t¨ng trong kinh tÕ thÕ giíi thóc ®Èy t×m kiÕm nh÷ng thÞ trêng cã lîi nhÊt cho hµng xuÊt khÈu vµ nguån nhËp khÈu rÎ nhÊt; nh÷ng yÕu tè thóc ®Èy c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ph©n bè l¹i d©y chuyÒn s¶n xuÊt, tiªu thô, h×nh thµnh nªn c¸c m¹ng líi toµn cÇu vµ khu vùc. Sù ph¸t triÓn trong c«ng nghÖ th«ng tin, thÞ trêng tµi chÝnh, dÞch vô vµ giao th«ng vËn t¶i… Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ cã t¸c dông hç trî, bæ sung cho nhau vµ cïng nh»m môc tiªu thóc ®Èy trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô, vèn vµ lao ®éng. Liªn kÕt khu vùc võa cñng cè qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ võa gióp c¸c níc trong tõng khu vùc b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh. MÆt kh¸c, toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ 6 còng lµm cho sù c¹nh tranh gi÷a c¸c thùc thÓ kinh tÕ trë nªn gay g¾t cha tõng cã. Toµn cÇu ho¸ ®· vµ ®ang mang l¹i nh÷ng c¬ héi to lín cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ cho mçi quèc gia tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp: - Héi nhËp quèc tÕ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, thóc ®Èy viÖc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, tranh thñ ®îc lîi Ých cña viÖc ph©n bæ nguån tµi lùc hîp lý trªn b×nh diÖn quèc tÕ tõ ®ã ph¸t huy cao ®é nh©n tè s¶n xuÊt h÷u dông cña tõng quèc gia. - Tù do ho¸ lu©n chuyÓn hµng ho¸, dÞch vô vµ vèn víi viÖc h¹ thÊp hµng rµo thuÕ quan, ®¬n gi¶n ho¸ trong kh©u thñ tôc, c¾t gi¶m kiÓm so¸t hµnh chÝnh sÏ gãp phÇn gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, ®Çu t, t¨ng s¶n lîng, gi¶m thÊt nghiÖp vµ t¨ng thªm lîi Ých cho ngêi tiªu dïng. - Toµn cÇu ho¸ t¹o ra nhiÒu c¬ héi ®Çu t míi, t¨ng nhanh vßng quay vèn vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®Çu t nhê ®ã võa n©ng cao hiÖu qu¶ võa h¹n chÕ rñi ro ®Çu t. - Toµn cÇu ho¸ thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ, chuyÓn giao vèn, kü n¨ng qu¶n lý, qua ®ã më réng ®Þa bµn ®Çu t cho c¸c níc ph¸t triÓn, ®ång thêi gióp c¸c níc tiÕp nhËn ®Çu t cã thªm nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn. 3. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ: Nh÷ng th¸ch thøc. - Sù bÊt æn ®Þnh cña thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ. Thùc vËy, cã sù kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a t b¶n c«ng nghiÖp vµ t b¶n tµi chÝnh, hay nãi c¸ch kh¸c lµ kh¸c biÖt gi÷a ®Çu t trùc tiÕp vµ ®Çu t tµi chÝnh. C¸c nhµ ®Çu t trùc tiÕp ®· bá tiÒn ®Çu t x©y dùng nhµ xëng th× kh«ng dÔ g× mét sím mét chiÒu cã thÓ rót l¹i vèn ®Çu t. Trong khi ®ã, c¸c nhµ ®Çu t tµi chÝnh cã lîi thÕ linh ho¹t h¬n nhê tÝnh chuyÓn nhîng cao cña chøng kho¸n. MÆt kh¸c nguån tµi chÝnh ®îc ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu, tËp trung vµo mét sè trung t©m tµi chÝnh lín lµ c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn hµng ®Çu thÕ giíi. Qu¸ tr×nh héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸ cµng lµm cho dßng vèn ch¶y m¹nh h¬n, dÔ dµng h¬n vµ tÊt nhiªn rñi ro sÏ lín h¬n. - Nguy c¬ tôt hËu cña mét sè quèc gia. Mét sè quèc gia tranh thñ ®îc lîi Ých cña héi nhËp mËu dÞch quèc tÕ vµ thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ, ph¸t huy ®îc lîi thÕ so s¸nh, nhê ®ã thóc ®Èy t¨ng trëng, më réng th¬ng m¹i, thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch víi c¸c níc ph¸t triÓn, th× mét sè níc kh¸c l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng héi nhËp vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th¬ng m¹i, thu hót vèn ®Çu t vµ kÕt côc tÊt yÕu lµ sÏ bÞ ®Èy lïi xa h¬n n÷a vÒ phÝa sau. - ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ - tµi chÝnh cña c¸c níc yÕu bÞ phô thuéc vµo chÝnh s¸ch cña c¸c níc m¹nh. - Mèi ®e do¹ cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®ã chÝnh lµ xu híng h×nh thµnh thÕ ®éc quyÒn, tËp trung quyÒn lùc vµo mét sè tËp ®oµn ®Çu sá quèc tÕ. Xu híng s¸t nhËp ®ang diÔn ra m¹nh mÏ cha tõng cã trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi cËn ®¹i. VËy thÕ th× ®©u lµ ®iÓm dõng cña xu thÕ s¸t nhËp nµy? Bëi lÏ nÕu xu thÕ s¸t nhËp tiÕp tôc gia t¨ng ch¾c ch¾n sÏ cã t¸c ®éng xÊu ®Õn "thÞ tr7 êng c¹nh tranh hoµn h¶o - nh©n tè ®· gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong suèt hµng thÕ kû qua. - Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn, khi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, c¸c níc nhÊt lµ ®ang ph¸t triÓn ph¶i gi¶m dÇn thuÕ vµ bá hµng rµo phi quan thuÕ, nghÜa lµ bá hµng rµo mËu dÞch, th× c¸c hµng ho¸ níc ngoµi sÏ å ¹t ®æ vµo, bãp chÕt ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong níc. - Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn lµm tan vì c¸c hµng rµo b¶o hé cña c¸c quèc gia. Do vËy c¸c quèc gia kh«ng chØ chÞu t¸c ®éng tÝch cùc cña qu¸ tr×nh nµy mµ cßn ph¶i chÞu c¶ nh÷ng chÊn ®éng cña hÖ thèng kinh tÕ toµn cÇu trong c¸c lÜnh vùc tiÒn tÖ, tµi chÝnh, nguyªn nhiªn liÖu… C¸c n íc cµng yÕu kÐm, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cµng kh«ng ®ñ th«ng tho¸ng phï hîp víi c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ, tÖ tham nhòng vµ quan liªu cµng nÆng, hÖ thèng ng©n hµng - tµi chÝnh cµng l¹c hËu… th× cµng chÞu t¸c ®éng nÆng nÒ h¬n. - Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn, kh«ng chØ cã c¸c lùc lîng kinh tÕ tiÕn bé tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy mµ cßn cã c¶ c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng, bän mapha, c¸c tæ chøc khñng bè… M¹ng líi ho¹t ®éng cña maphia hiÖn ®ang lan kh¾p toµn cÇu, c¸c ®êng d©y bu«n lËu ma tuý ®· len lái ®Õn c¶ c¸c trêng häc. C¸c thÕ lùc ph¶n ®éng còng kh«ng bá lì thêi c¬ x©m nhËp vµo níc ta ph¸ ho¹i chÝnh s¸ch ®óng ®¾n lµ ph¶i ng¨n chÆn, chèng l¹i mäi ho¹t ®éng ph¸ ho¹i. Nhng kh«ng thÓ v× nã mµ ®ãng cöa ®Êt níc hay h¹n chÕ sù héi nhËp cña ®Êt níc vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. - Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ph¸t triÓn cßn n¶y sinh nh÷ng mÆt tiªu cùc kh¸c n÷a nh: sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c níc giµu vµ nghÌo cã thÓ t¨ng lªn, sù xung ®ét gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau cã thÓ x¶y ra, c¸c níc lín cã thÓ bÞ ph©n r·… Song nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nµy cã thÓ lín nhá ®Õn ®©u, ®iÒu ®ã l¹i tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch héi nhËp quèc tÕ cña c¸c quèc gia. Mét chÝnh s¸ch héi nhËp quèc tÕ ®óng ®¾n vµ thÝch hîp, th× t¸c h¹i cña nh÷ng mÆt tiªu cùc nµy sÏ bÞ h¹n chÕ vµ ngîc l¹i. 8 PhÇn 3: ViÖt Nam víi toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ 1. TiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. Chóng ta ®i vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trïng víi thêi ®iÓm trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra nh÷ng thay ®æi to lín vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. Hoµ b×nh, hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn ngµy cµng trë thµnh ®ßi hái bøc xóc cña c¸c d©n téc vµ quèc gia trªn thÕ giíi. C¸c níc ®Òu u tiªn ph¸t triÓn kinh tÕ, cÇn cã m«i trêng hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa. Trong mét thÕ giíi ngµy cµng ®îc toµn cÇu ho¸, bÊt cø níc nµo muèn kh«ng bÞ g¹t ra ngoµi dßng ch¶y ph¸t triÓn, ®Òu ph¶i nç lùc héi nhËp vµo xu thÕ chung, ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch, gi¶m dÇn hµng rµo quan thuÕ vµ dì bá hµng rµo phi quan thuÕ, lµm cho viÖc trao ®æi hµng ho¸, lu©n chuyÓn vèn, lao ®éng, c«ng nghÖ vµ kü thuËt trªn ph¹m vi thÕ giíi ngµy cµng th«ng tho¸ng h¬n. ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ ngo¹i lÖ, vÊn ®Ò lµ ph¶i chän tiÕn tr×nh héi nhËp sao cho phï hîp víi hoµn c¶nh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng (1986) ®· khëi xíng c«ng cuéc ®æi míi mµ mét trong nh÷ng híng quan träng lµ më réng quan hÖ vµ hîp t¸c quèc tÕ. §¹i héi VII (1992), §¹i héi VIII (1996) ®· tiÕp tôc ph¸t triÓn ®êng lèi ®æi míi cña §¹i héi VI, ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ theo tinh thÇn: ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn (V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1996, trang 130) nh»m ®Èy m¹nh quan hÖ ®èi ngo¹i, ph¸ thÕ bÞ bao v©y cÊm vËn, tham gia tÝch cùc vµo ®êi sèng cña céng ®ång quèc tÕ. Chñ tr¬ng nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña ta. Chóng ta còng nhËn thøc râ héi nhËp quèc tÕ thùc chÊt lµ cuéc ®Êu tranh phøc t¹p ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ cñng cè an ninh chÝnh trÞ, ®éc lËp kinh tÕ vµ b¶n s¾c d©n téc cña mçi níc th«ng qua viÖc thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ tuú thuéc lÉn nhau, ®an xen, nhiÒu chiÒu, ë nhiÒu tÇng nÊc víi c¸c quèc gia kh¸c. ChÝnh s¸ch héi nhËp quèc tÕ tõng bíc ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh triÓn khai ®êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp, tù chñ, ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ cña §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII. TiÕp ®ã, NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII ®· quyÕt ®Þnh:"NhiÖm vô ®èi ngo¹i trong thêi gian tíi lµ cñng cè m«i trêng hoµ b×nh vµ t¹o ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi h¬n n÷a ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc", x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më vµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Chóng ta ®· nç lùc thóc ®Èy hîp t¸c víi tÊt c¶ c¸c níc vµ thÓ chÕ chÝnh trÞ kh¸c nhau. Chóng ta ®· ph¸ ®îc thÕ bao v©y c« lËp vÒ chÝnh trÞ, cÊm vËn vÒ kinh tÕ, thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi h¬n 160 níc trong ®ã cã tÊt c¶ c¸c níc lín, ph¸t triÓn quan hÖ th¬ng m¹i víi 130 níc vµ l·nh thæ. §ång thêi, chóng ta ®· khai th«ng ®îc quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ nh IMF, WB vµ c¸c tæ chøc ph¸t triÓn kh¸c trong hÖ thèng liªn hîp quèc. Chóng ta ®· cè g¾ng c¶i c¸ch qu¶n lý kinh tÕ, bao gåm c¶ lÜnh vùc ph¸p lý vµ x©y dùng c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, phï hîp víi luËt ph¸p vµ tËp qu¸n quèc tÕ. Bíc ph¸t triÓn tiÕp theo lµ chóng ta tiÕp tôc thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp qua viÖc tham gia c¸c tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ, th¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi nh ASEAN (7 - 1995), APEC (11 - 1998), §µm ph¸n th¬ng m¹i ViÖt - Mü vµ tÝch cùc chuÈn bÞ tham gia WTO. 2. CÇn qu¸n triÖt nh÷ng quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c cña §¶ng vÒ héi nhËp. Héi nhËp quèc tÕ gi÷ v÷ng ®éc lËp, tù chñ vµ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §©y lµ yªu cÇu chÝnh trÞ cao nhÊt ®èi víi tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña ta. 9 Héi nhËp ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c chung lµ b¶o vÖ ®éc lËp, thèng nhÊt toµn vÑn l·nh thæ, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng vµ b¶n s¾c cña d©n téc. VËy hiÓu nh thÕ nµo vÒ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa?  §æi míi ë ViÖt Nam kh«ng lµm thay ®æi tÝnh chÊt vµ môc tiªu cña CNXH mµ lµ qu¸ tr×nh tù hoµn thiÑen CNXH nh»m kh«ng ngõng thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa.  B¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi: Cô thÓ lµ, vÒ c¬ cÊu cña chÕ ®é së h÷u, chñ tr¬ng ph¸t triÓn ®ång thêi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã coi chÕ ®é c«ng h÷u lµ chñ thÓ hay kinh tÕ c«ng h÷u lµ c¬ së ®Ó tõ ®ã ph¸t huy t¸c dông chØ ®¹o cña nÒn kinh tÕ quèc h÷u; vÒ quan hÖ ph©n phèi ®Òu duy tr× chÕ ®é ph©n phèi theo lao ®éng, nh÷ng h×nh thøc ph©n phèi kh¸c chØ lµ bæ trî, phÊn ®Êu ®¹t môc tiªu cïng giµu cã, lo¹i trõ t×nh tr¹ng ph©n ho¸ giµu nghÌo trong x· héi; vÒ ph¬ng diÖn chÝnh trÞ ®Òu kiªn tr× sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n, kh«ng chÊp nhËn chÕ ®é ®a §¶ng vµ tù do ho¸ chÝnh trÞ.  Chñ tr¬ng lîi dông mét c¸ch hîp lý c¬ chÕ thÞ trêng. Trong thÓ chÕ kinh tÕ míi, c¬ chÕ thÞ trêng trë thµnh ph¬ng thøc cèt yÕu trong ph©n phèi nguån tµi nguyªn vµ ®iÒu hoµ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ. Tuy vËy, c¬ chÕ thÞ trêng mµ ta ®ang x©y dùng kh«ng hoµn toµn lµ tù ph¸t, nã coi träng vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc vµ vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« cña ChÝnh phñ, tÝch cùc ng¨n chÆn vµ kh¾c phôc nh÷ng khiÕm khuyÕt còng nh c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ trêng.  Coi träng nÒn v¨n minh tinh thÇn vµ nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc x· héi chñ nghÜa nh»m lo¹i trõ mäi biÓu hiÖn tiªu cùc trong x· héi. - Héi nhËp quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh, cèt lâi lµ giµnh thÞ trêng, vèn, c«ng nghÖ vµ kü thuËt; ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c, luËt lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ, trªn c¬ së "b×nh ®¼ng, hîp t¸c, cïng cã lîi". - Héi nhËp quèc tÕ lµ nh»m môc tiªu ph¸t triÓn, phôc vô ®æi míi thµnh c«ng, thùc hiÖn th¾ng lîi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ t¨ng trëng bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, h¹n chÕ tèi ®a tiªu cùc cña nh÷ng chao ®¶o, biÕn ®éng tõ bªn ngoµi. - Héi nhËp phï hîp víi chñ tr¬ng "ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i theo híng x©y dùng hÖ thèng kinh tÕ më" h×nh thµnh thÞ trêng ®ång bé, th«ng suèt trong c¶ níc, g¾n víi kinh tÕ víi thÞ trêng thÕ giíi, thÓ hiÖn c¶ trong sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý… gãp phÇn kh¬i dËy vµ ph¸t huy cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong níc… 3. ViÖt Nam víi toµn cÇu ho¸: C¬ héi vµ th¸ch thøc. 3.1. VÒ kinh tÕ Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®· t¹o ra nh÷ng c¬ héi ®Ó t¨ng cêng sù ph¸t triÓn cña quèc gia. - C¬ héi ®Ó chuyªn m«n ho¸ s©u h¬n qóa tr×nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng ta cã u thÕ c¹nh tranh; nhËp nh÷ng s¶n phÈm trung gian vµ tiªu dïng víi gi¸ rÎ h¬n. - Sù c¹nh tranh t¨ng lªn: nh÷ng c¶i tiÕn c«ng nghÖ, tri thøc ®îc t¨ng lªn cêng qua nhËp khÈu hoÆc thùc tÕ c«ng viÖc, h¹n chÕ tham nhòng vµ ¨n chªnh lÖch gi¸. - Th¬ng m¹i cßn thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o thªm nh÷ng c¬ héi bu«n b¸n míi do cã nhiÒu sù t¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸, luËt ph¸p, quan hÖ d©n téc vµ c¸c hÖ thèng ph©n phèi. - T¨ng thu hót ®Çu t vµ chuyÓn giao kü thuËt, c«ng nghÖ cao tõ c¸c níc. 10 - Tham gia c¸c luång tµi chÝnh vµ vèn quèc tÕ t¹o ra nh÷ng c¬ héi to lín: tiÕp cËn c¸c nguån tµi chÝnh quèc tÕ sÏ gi¶m bít h¹n chÕ vÒ ngo¹i hèi, nhê ®ã t¨ng kh¶ n¨ng nhËp khÈu. Ngoµi ra cßn ®ãng gãp quan träng vµ t¹o viÖc lµm… Tuy nhiªn, th¸ch thøc cña viÖc tham gia vµo héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng rÊt lín. - NÒn kinh tÕ ®èi phã víi kh¶ n¨ng bÊt æn ®Þnh h¬n, suy tho¸i kinh tÕ cã thÓ x¶y ra, khã lêng tríc ®îc. - ViÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i cã thÓ g©y khã kh¨n thËm chÝ lµm sôp ®æ mét sè ngµnh l©u nay vÉn ®îc b¶o hé. - Nguy c¬ bÞ kho¸ chÆt vµo nh÷ng lÜnh vùc th¬ng m¹i cã kh¶ n¨ng t¨ng trëng chËm; lîi thÕ so s¸nh lu«n biÕn ®éng; sù thiÖt h¹i do cã sù chuyÓn th¬ng m¹i tõ ®èi tîng nµy, khu vùc nµy sang ®èi tîng vµ khu vùc míi. - Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n¨ng lùc cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô cña ta cßn thÊp trong khi ph¶i c¹nh tranh víi nh÷ng ®èi thñ m¹nh ë c¶ thÞ trêng trong vµ ngoµi níc. - C¸c c¬ chÕ cña mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta cßn ®ang h×nh thµnh, hÖ thèng luËt ph¸p cha hoµn chØnh; nhiÒu luËt lÖ vµ chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn kinh tÕ ®èi ngo¹i cßn thiÕu hoÆc cha phï hîp víi quèc tÕ. - Ta héi nhËp sau nhiÒu níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ®· ho¹t ®éng nöa thÕ kû, do ®ã ta ph¶i cè g¾ng theo kÞp tiÕn ®é chung trong khi ®ang cã xu híng muèn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tù do ho¸, víi quy m« réng h¬n vµ møc ®é s©u s¾c h¬n. 3.2. VÒ chÝnh trÞ Díi chñ nghÜa x· héi, chÝnh trÞ vµ kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau v× chÝnh s¸ch cña §¶ng lµ c¬ së mäi biÖn ph¸p l·nh ®¹o kinh tÕ, híng dÉn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Thùc tÕ cho thÊy b¶o vÖ an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi nh»m b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vµ an toµn cña toµn bé hÖ thèng chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi lµ nhiÖm vô träng ®¹i kh«ng chØ cña riªng ViÖt Nam mµ bÊt cø quèc gia nµo dï lín hay nhá còng ®Òu ph¶i quan t©m. Mét x· héi, mét quèc gia thuéc bÊt cø chÕ ®é chÝnh trÞ nµo còng cÇn ph¶i cã æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ trong níc, chñ ®éng t¹o ra quan hÖ quèc tÕ thuËn lîi ®Ó chÊn hng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc vÒ mäi mÆt, giµnh ®îc vÞ trÝ xøng ®¸ng trªn trêng quèc tÕ. B¶o vÖ an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô trªn. ViÖc më réng quan hÖ quèc tÕ vÒ an ninh, trËt tù ®· gióp ViÖt Nam vµ b¹n bÌ xÝch l¹i gÇn nhau, hîp t¸c ®Ó nh©n lªn ®iÓm ®ång, ®Êu tranh nh»m h¹n chÕ bÊt ®ång theo xu híng héi nhËp, æn ®Þnh vµ cïng ph¸t triÓn. Më réng quan hÖ vµ hîp t¸c quèc tÕ vÒ an ninh, trËt tù ®· vµ sÏ gióp ViÖt Nam tranh thñ ® îc c¸c kinh nghiÖm vµ thµnh tùu, c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i cña thÕ giíi ®Ó b¶o vÖ an ninh, trËt tù, ®ång thêi t¹o ra mét thÕ trËn, mét m«i trêng an ninh, trËt tù æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Tuy nhiªn, trªn con ®êng héi nhËp vµ ph¸t triÓn, ViÖt Nam còng nh c¸c níc trong khu vùc ®ang cßn nhiÒu khã kh¨n ph¶i vît qua. §ã lµ nh÷ng tranh chÊp, bÊt ®ång vÒ biªn giíi, l·nh thæ, biÓn ®¶o, nh÷ng t¸c h¹i cña viÖc truyÒn b¸ c¸c luång v¨n ho¸ ngo¹i lai, c¸c tÖ n¹n x· héi. Mét sè tæ chøc téi ph¹m, ph¶n ®éng níc ngoµi vµ gèc ViÖt ®· thêng xuyªn truyÒn b¸ vµo trong níc c¸c v¨n ho¸ phÈm ®åi trôy, ph¶n ®éng, ®i ngîc l¹i ®êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc, c¶n trë viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc; VÒ an ninh kinh tÕ xuÊt hiÖn nhiÒu vô viÖc ph¸ ho¹i nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh lõa ®¶o kinh tÕ, tÈy röa tiÒn, s¶n xuÊt vµ lu hµnh tiÒn gi¶… 11 Trong bèi c¶nh ViÖt Nam ®ang trªn ®êng héi nhËp quèc tÕ, më cöa giao lu víi thÕ giíi, vÊn ®Ò b¶o vÖ an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi h¬n lóc nµo hÕt cÇn ®îc quan t©m ®Æc biÖt ®Ó b¶o ®¶m æn ®Þnh chÝnh trÞ, t¹o m«i trêng x· héi, quan hÖ quèc tÕ thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o søc m¹nh quèc gia tõ bªn trong, vît qua thö th¸ch, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn. 3.3. VÒ v¨n ho¸ - x· héi. V¨n ho¸, còng nh mäi sù vËt vµ hiÖn tîng ®Òu cã tÝnh hai mÆt. NhËn thøc cña mçi d©n téc, mçi con ngêi ®èi víi cïng mét nÒn v¨n ho¸ cïng mét nÒn v¨n ho¸ còng kh¸c nhau, hä t×m thÊy nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau: tÝch cùc vµ tiªu cùc, tèt vµ xÊu, phï hîp vµ kh«ng phï hîp. Bëi vËy cÇn cã sù chän läc nh÷ng c¸i hay, c¸i ®Ñp vµ dÉn ®Õn sù ®µo th¶i nh÷ng c¸i xÊu, c¸i dë. Quèc gia ViÖt Nam, con ngêi ViÖt Nam sÏ héi nhËp cïng céng ®ång quèc tÕ víi b¶n lÜnh cña m×nh, víi søc m¹nh cña m×nh ®Ó ®¹t tíi môc tiªu cña m×nh. Trªn c¬ së nÒn kinh tÕ ®îc quèc tÕ ho¸, thµnh tùu khoa häc kü thuËt ®îc nh©n lo¹i ho¸ th× nh÷ng s¶n phÈm v¨n ho¸ míi ®ang vµ sÏ n¶y në kh«ng cßn lµ riªng cña mét ai mµ trë thµnh tµi s¶n chung cña nh©n lo¹i. V× thÕ, ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp víi bªn ngoµi, võa b¶o tån nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ d©n téc võa ph¶i vît qua c¸i Ên tîng nÆng nÒ vÒ sù ph©n biÖt gi÷a v¨n ho¸ ph¬ng §«ng víi v¨n ho¸ ph¬ng T©y do lÞch sö ®Ó l¹i mµ nhËn thøc mét c¸ch ®óng ®¾n h¬n, réng më h¬n vÒ sù héi nhËp gi÷a v¨n ho¸ d©n téc vµ v¨n ho¸ thÕ giíi, gi÷a v¨n ho¸ cña mçi quèc gia víi v¨n ho¸ quèc tÕ. V¨n ho¸ ngµy nay ra ®êi vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së cña nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp vµ hiÖn ®¹i ho¸. Nã t¹o nªn lèi suy nghÜ n¨ng ®éng, th«ng minh vµ nhanh nh¹y, phong c¸ch lao ®éng kü thuËt, khÈn tr¬ng vµ cã hiÖu qu¶, mèi quan hÖ x· héi b×nh ®¼ng, d©n chñ, møc sèng ®Çy ®ñ tiÖn nghi ngµy cµng ®îc n©ng cao. Nh÷ng ®iÒu ®ã ®· nh©n lªn gÊp béi søc m¹nh cña con ngêi trong t duy vµ hµnh ®éng, t¹o nªn mét ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy x· héi tiÕn lªn víi tèc ®é phi thêng. MÆt kh¸c, lµ s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, v¨n ho¸ thÕ giíi còng chøa ®ùng mÆt tr¸i cña nã. §ã lµ tÝnh Ých kû vµ sù giµnh giËt kh«ng th¬ng tiÕc, lµ lèi sèng c¸ nh©n thùc dông trµn vµo mäi ngâ ng¸ch cña gia ®×nh vµ céng ®ång, nhiÒu khi bÊt chÊp quan hÖ t×nh c¶m truyÒn thèng… Trong qu¸ tr×nh héi nhËp v¨n ho¸, ViÖt Nam ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng mèi quan hÖ ch»ng chÐo gi÷a v¨n ho¸ n«ng nghiÖp l©u ®êi vµ v¨n ho¸ c«ng nghiÖp ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn, gi÷a v¨n ho¸ d©n téc truyÒn thèng víi v¨n ho¸ thÕ giíi ngµy cµng më réng, gi÷a v¨n ho¸ ph¬ng §«ng cæ truyÒn víi v¨n ho¸ ph¬ng T©y hiÖn ®¹i, gi÷a c¸c trµo lu v¨n ho¸ ®¬ng ®¹i. Gi÷a c¸c dßng ch¶y ®ã, chän cho ®îc mét híng ®i ®óng lµ v« cïng quan träng. Héi nhËp kh«ng ph¶i lµ hoµ m×nh ®Ó thu nhËn tÊt c¶ vµ do vËy, cã thÓ mÊt ®i tÊt c¶, ng¨n ngõa c¸i xÊu kh«ng ph¶i lµ ®ãng cöa cµi then cho kü ®Ó tr¸nh sî x©m nhËp tõ bªn ngoµi, mµ nªn thÊy mét c¸ch thùc tÕ r»ng nguån gèc, mÇm mèng vµ nguy c¬ cña nã n»m ngay chÝnh trong lßng x· héi cña mçi níc, trong chÝnh chóng ta. Cã nhËn thøc nh vËy míi cã thÕ tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu v¨n minh nh©n lo¹i, ®ång thêi lo¹i trõ nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc tõ bªn ngoµi x©m nhËp. Chóng ta nhËn thøc râ r»ng: phÊn ®Êu ph¸t triÓn kinh tÕ cao lµ cÇn thiÕt vµ cÊp thiÕt. Song, sÏ lµ sai lÇm vµ tai h¹i nÕu chØ dån søc cho ho¹t ®éng kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i dùa trªn nÒn t¶ng v¨n ho¸ mang b¶n s¾c d©n téc vµ ph¶i trë thµnh nh©n tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn. Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban chÊp hµnh Trung ¬ng kho¸ VIII (1998) nhÊn m¹nh :"X©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i nh»m môc tiªu v¨n ho¸, v× x· héi c«ng b»ng v¨n minh, con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn. Nhng v¨n ho¸ kh«ng thÓ chØ lµ kÕt qu¶ kinh tÕ mµ cßn lµ vµ ph¶i lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ" (V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban chÊp hµnh Trung ¬ng kho¸ VIII. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi - 1998, trang 55). 12 PhÇn kÕt §êng lèi ®æi míi ®· ®a ®Êt níc ta vµo mét thêi kú míi, thêi kú më réng quan hÖ quèc tÕ theo ph¬ng ch©m ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸, ®Èy m¹nh héi nhËp víi thÕ giíi. Hoµ vµo xu thÕ chung cña ®êi sèng quèc tÕ, ViÖt Nam tÝch cùc vµ chñ ®éng tham gia tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ nh»m ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, lµm cho d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. Qua néi dung tr×nh bµy trªn, cã thÓ thÊy râ lµ c¬ héi vµ th¸ch thøc lµ hai mÆt cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Nh vËy th×: ai lµ ngêi ®ãng vai trß ®iÒu tiÕt hai mÆt trªn trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ lµm thÕ nµo ®Ó tranh thñ tËn dông c¸c c¬ héi vµ ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc? T«i nghÜ r»ng kh«ng ai kh¸c mµ chÝnh lµ Nhµ níc ph¶i ph¸t huy vai trß vµ hiÖu qu¶ trong qu¶n lý vÜ m«. Vµ trong tiÕn tr×nh héi nhËp cÇn qu¸n triÖt nh÷ng quan ®iÓm, nguyªn t¾c cña §¶ng vÒ héi nhËp mµ cèt lâi lµ héi nhËp quèc tÕ nhng gi÷ v÷ng ®éc lËp, tù chñ vµ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Trªn ®©y lµ toµn bé bµi viÕt cña em vÒ ®Ò tµi: "Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ: xu thÕ, thêi c¬ vµ th¸ch thøc". Do kiÕn thøc kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ, thêi gian t×m hiÓu cha nhiÒu, nªn khã tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, sai lÇm. RÊt mong ®îc sù gãp ý, gióp ®ì cña thÇy c« ®Ó bµi viÕt ®îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! 13 C¸c tµi lÞÖu tham kh¶o chÝnh 1. Tù do ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ : Rót ra nh÷ng kÕt luËn ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn, ViÖn qu¶n lý kinh tÕ TW dÞch , H.1998. 2. Toµn cÇu ho¸ quan ®iÓm vµ thùc tiÔn , kinh nghiÖm quèc tÕ , NXB Thèng kª , H.1999. 3. Toµn cÇu ho¸ vµ vÊn ®Ò héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam , viÖn KTTG , 1999. 4. ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi , khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ - hai mÆt cña tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ , H. 2000. 5. ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi . Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ : c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn , H. 2000. 14