VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
MAI THÚY HẰNG
TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI ĐỒNG
NHÂN DÂN CẤP XÃ TỪ THỰC TIỄN HUYỆN
HIỆP ĐỨC, TỈNH QUẢNG NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI – năm 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
MAI THÚY HẰNG
TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI ĐỒNG
NHÂN DÂN CẤP XÃ TỪ THỰC TIỄN HUYỆN
HIỆP ĐỨC, TỈNH QUẢNG NAM
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 8.38.01.02
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẨN KHOA HỌC
PGS.TS. NGUYỄN MINH ĐOAN
HÀ NỘI – năm 2019
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cám on các thầ cô Học viện Khoa học Xã hội, đạc iệt là
Khoa Luật học đã dà dô và trùên đat cho tôi nhưnn kiên thưc quý áu làm nên
tảnn cho việc tḥc hiện luận v̆n nà̀.
Tôi đạc iệt cám on thầ niáo PGS.TS. Nnùễn Minh Đoan đã tận tình
hướnn dẫn, chỉ ảo để tôi co thể hoàn thành luận v̆n cao học nà̀.
Tôi cunn xin chân thành cám on tât cả an è, đônn nnhiệp và nhưnn nnư̛i
đã niúp tôi trả l̛i ảnn câu hoi khảo sát làm nnuôn dư liệu cho việc p hân tích và cho
ra kêt quả nnhiênn cưu cua luận v̆n cao học nà̀.
Cuối cùnn, tôi hêt lònn iêt on đên nhưnn nnư̛i thân tronn nia đình đã độnn
viênn và tao độnn ḷc để tôi hoàn thành luận v̆n nà̀ một cách tốt đđp .
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đầ là cônn trình nnhiênn cưu cua riênnn tôi. Các kêt quả nênu
tronn Luận v̆n là trunn tḥc, đảm ảo độ chuẩn xác cao nhât. Các tài liệu tham
khảo, trích dẫn co xuât xư rõ rànn.
Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm vê cônn trình nnhiênn cưu cua mình.
Tác giả
Mai Thúy Hằng
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.......................................................................................................................................................1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI
ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ...........................................................................................................7
1.1. Khái niệm, đạc điểm, vai trò cua Hội đônn nhân dân câp xã........................................7
1.2. Co câu tt chưc cua Hội đônn nhân dân câp xã.................................................................11
1.3. Hoat độnn cua Hội đônn nhân dân câp xã...........................................................................11
1.4. Quan hệ cua Hội đônn nhân dân câp xã với các co quan khác cua nhà nước, với
tt chưc đảnn và với các tt chưc xã hội khác...............................................................................15
CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI ĐỒNG
NHÂN DÂN CẤP XÃ TẠI HUYỆN HIỆP ĐỨC, TỈNH QUẢNG NAM .............19
2.1. Khái quát vê hùện Hiệp Đưc và các ̀êu tố ảnh hư̛nn đên tt chưc và hoat
độnn cua Hội đônn nhân dân câp xã tai hùện Hiệp Đưc, tỉnh Quảnn Nam................19
2.2. Co s̛ p háp lý vê việc tt chưc và hoat độnn cua Hội đônn nhân dân câp xã tai
hùện Hiệp Đưc, tỉnh Quảnn Nam..................................................................................................21
2.3. Tḥc trann tt chưc và hoat độnn cua Hội đônn nhân dân câp xã tai hùện Hiệp
Đưc, tỉnh Quảnn Nam hiện nà.........................................................................................................22
2.4. Đánh niá chunn vê tt chưc và hoat độnn cua Hội đônn nhân dân câp xã tai
hùện Hiệp Đưc, tỉnh Quảnn Nam..................................................................................................34
CHƯƠNG 3. YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI TỔ CHỨC
VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ TỪ THỰC TIỄN
HUYỆN HIỆP ĐỨC, TỈNH QUẢNG NAM..........................................................................42
3.1. Yênu câu đti mới tt chưc và hoat độnn cua Hội đônn nhân dân câp xã.................42
3.2. Quan điểm đti mới tt chưc và hoat độnn cua Hội đônn nhân dân câp xã...........46
3.3. Một số niải p háp đti mới việc tt chưc và hoat độnn cua Hội đônn nhân dân câp
xã.....................................................................................................................................................................48
KẾT LUẬN...............................................................................................................................................63
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
HĐND
: Hội đônn nhân dân
MTTQ
: Mạt trận Tt quốc
QH
: Quốc hội
UBMTTQ
: Ủ̀ an Mạt trận Tt quốc
UBND
: Ủ̀ an nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảnn 2.1. Bảnn so sánh chât lượnn đai iểu hội đônn nhân dân câp xã tai hùện
Hiệp Đưc nhiệm kỳ 201122016 và nhiệm kỳ 201622021......................................................26
Bảnn 2.2. Bảnn thốnn kên hoat độnn chât vân cua hội đônn nhân dân câp xã tai
hùện Hiệp Đưc qua các n̆m............................................................................................................28
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xã, p hư̛nn, thị trân nọi chunn là câp xã, là chính qùên câp thâp nhât ̛ co
s̛. Đầ là câp chính qùên co quan hệ tṛc tiêp đên từnn nnư̛i dân là câu nối
chùển tải mọi đư̛nn lối, chu trưonn, chính sách cua Đảnn, p háp luật cua Nhà nước
vào cuộc sốnn, là noi nhân dân tṛc tiêp tḥc hiện qùên dân chu cua mình.
HĐND xã, p hư̛nn, thị trân nọi chunn là HĐND câp xã là co quan qùên ḷc
Nhà nước ̛ câp xã.
Qua tḥc tiễn hoat độnn cho thầ vị trí, vai trò cua HĐND các câp nnà̀ cànn
được nânn lênn nop p hân quan trọnn cùnn nhân dân cả nước tḥc hiện thắnn lợi
nhiệm vụ kinh tê, xã hội cua địa p hưonn. Việc an hành Luật Tt chưc chính qùên
địa p hưonn n̆m 2015 đã kê thừa nhưnn ưu điểm và khắc p hục nhưnn han chê cua
Luật Tt chưc HĐND và UBND n̆m 2003.
Hiệp Đưc là một hùện miên núi cua tỉnh Quảnn Nam, cùnn với ṣ p hát triển
kinh tê cua đât nước noi chunn và cua tỉnh Quảnn Nam noi riênnn. Việc đti mới tt
chưc và hoat độnn cua HĐND câp xã là việc cân thiêt nop p hân tích c̣c tronn việc
đẩ̀ manh p hát triển kinh tê xã hội, ảo đảm an ninh quốc p hònn, nânn cao đ̛i sốnn
nhân dân đônn th̛i niải qùêt vân đê nầ ưc xúc tronn nhân dân. Qua tḥc tiễn cho
thầ ênn canh nhưnn kêt quả đat được HĐND câp xã cua hùện Hiệp Đưc vẫn còn
nhiêu han chê, ât cập tronn tt chưc và hoat độnn, chưa đáp ưnn với ̀ênu câu p hát
triển kinh tê xã hội cua tỉnh.
Với monn muốn tìm hiểu sâu hon vê p hưonn thưc tt chưc và hoat độnn cua
HĐND noi chunn cunn như HĐND câp xã noi riênnn qua đo đưa ra một số niải p háp
h̀ vọnn co thể nop p hân và cônn cuộc đti mới, hoàn thiện ộ má̀ co quan qùên
ḷc mà Nhà nước ta đann đạt ra tronn niai đoan hiện nà nênn tác niả đã manh dan
chọn vân đê: “Tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp xã từ thực tiễn
huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam” để làm đê tài luận v̆n thac sĩ cua mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Tronn th̛i nian qua đã co nhiêu cuốn sách, ài viêt và một số đê tài khoa học
1
đê cập đên chính qùên địa p hưonn noi chunn và vân đê tt chưc và hoat độnn cua
HĐND câp xã noi riênnn với nhiêu noc độ tiêp cận khác nhau, cụ thể:
- “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về chính quyền đại phương ở Việt
Nam” do PGS.TS Lên Minh Thônn và PGS.TS Nnùễn Như Phát đônn chu iênn,
Nx Chính trị Quốc nia Hà Nội, 2002.
- “Cải cách tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương đáp ứng yêu
cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân”. Nx
Chính trị Quốc nia, 2008.
- “Tổ chức chính quyền địa phương trong giai đoạn các Hiến pháp năm
1946, 1959, 1980 và những bài học kinh nghiệm” do PGS.TS. Bùi Xuân Đưc, Hội
thảo chính qùên địa p hưonn Việt Nam – Ṣ hình thành, p hát triển trênn co s̛ Hiên
p háp , p háp luật qua các niai đoan và một số ài học kinh nnhiệm.
- “Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam trong bối cảnh xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa” do PGS.TS Nnùễn Minh Đoan
(2011), Nx Chính trị Quốc nia, Hà Nội.
- “Đổi mới, hoàn thiện bộ máy Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
dân, do dân, vì dân ở Việt Nam hiện nay” do PGS.TS Lên Minh Thônn (2011), Nx
Chính trị Quốc nia, Hà Nội.
Nhìn chunn các cônn trình, ài viêt nênu trênn đã p hân tích khá toàn diện co s̛
lý luận – tḥc tiễn cunn như đã đưa ra các quan điểm thiêt tḥc, sát đúnn với tḥc tê
để đê xuât các niải p háp khá sát hợp nhằm đti mới mô hình tt chưc hoat độnn cua
chính qùên địa p hưonn, tronn đo co HĐND câp xã. Nhưnn cônn trình nnhiênn cưu
khoa học đo là tài liệu rât hưu ích và quý áu cho tôi khi nnhiênn cưu đê tài nà̀. Tù
nhiênn, các cônn trình nênu trênn chu ̀êu đê cập đên chính qùên địa p hưonn một cách
ttnn thể, chưa co cônn trình nnhiênn cưu toàn diện và chùênn sâu vê tt chưc và hoat
độnn cua HĐND câp xã noi chunn cunn như tt chưc và hoat độnn cua HĐND câp
xã trênn địa àn hùện Hiệp Đưc, tỉnh Quảnn Nam noi riênnn. Vì vậ̀, qua việc nnhiênn
cưu đê tài nà̀ tác niải monn muốn nop p hân nho éo vào việc niải qùêt nhưnn vân
đê mà tḥc tiễn đann đạt ra và đưa ra nhưnn niải p háp hưu ích để đti mới tt chưc và
hoat độnn cua HĐND câp xã ̛ nước ta hiện nà.
2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đê tài co mục đích nnhiênn cưu hệ thốnn các v̆n ản qù định cua p háp luật
vê tt chưc HĐND và việc tḥc hiện các qù định vê tt chưc và hoat độnn cua
HĐND.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Tiên hành p hân loai, đánh niá khách quan khoa học vê ttnn quan tình hình
nnhiênn cưu và xác định nhưnn vân đê kê thừa, nhưnn vân đê cân p hải nnhiênn cưu
theo mục đích, nhiệm vụ cua luận án.
Nnhiênn cưu nhưnn lý luận co ản vê co câu tt chưc và hoat độnn cua HĐND
câp xã tronn hệ thốnn ộ má̀ nhà nước ̛ Việt Nam hiện nà. Qua đo, làm rõ vê vị
trí, vai trò, tính chât, quan niệm, mô hình HĐND hợp lý; khái niệm, đạc điểm vê tt
chưc và hoat độnn HĐND; đánh niá tính thốnn nhât, toàn diện, khách quan, khả thi
và kỹ thuật lập p háp cua tt chưc và hoat độnn cua HĐND hiện hành; trình à̀,
p hân tích được các mô hình tt chưc chính qùên địa p hưonn noi chunn, Hội đônn
địa p hưonn noi riênnn ̛ một số nước trênn thê niới và nhưnn kinh nnhiệm co thể áp
dụnn vào Việt Nam.
Nnhiênn cưu, p hân tích, đánh niá nhưnn kêt quả đat được và chỉ ra nhưnn tôn
tai, han chê vê co câu tt chưc và hoat độnn cua HĐND câp xã cân niải qùêt từ noc
độ thể chê cunn như noc độ tḥc tiễn p háp lý và chính trị.
Nnhiênn cưu, đê xuât nhưnn quan điểm và niải p háp khoa học đúnn đắn, hợp
lý nhằm đti mới, hoàn thiện các qù định vê tt chưc và hoat độnn cua HĐND ̛
nước ta hiện nà.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận v̆n tập trunn nnhiênn cưu vê tt chưc ộ má̀ và hoat độnn cua HĐND
câp xã theo Luật Tt chưc chính qùên địa p hưonn và tḥc tiễn tt chưc ộ má̀ và
hoat độnn cua HĐND câp xã cua hùện Hiệp Đưc, tỉnh Quảnn Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
2 Pham vi khônn nian: Luận v̆n tập trunn nnhiênn cưu tt chưc và hoat độnn
3
cua HĐND 12 xã, thị trân trênn địa àn hùện Hiệp Đưc, tỉnh Quảnn Nam.
2 Pham vi th̛i nian: Luận v̆n khảo sát đánh niá tḥc trann tt chưc và hoat
độnn cua HĐND câp xã cua hùện Hiệp Đưc, tỉnh Quảnn Nam niai đoan 20112
2018.
5. Phương pháp lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp lý luận
Phưonn p háp nnhiênn cưu chunn co tính chât chu đao và nên tảnn cua luận
v̆n là p hưonn p háp dù vật iện chưnn và dù vật lịch sửc cua Chu nnhĩa Mác2Lên
nin, tư tư̛nn Hô Chí Minh kêt hợp với các p hưonn p háp nnhiênn cưu khoa học cụ
thể và quan điểm cua Đảnn, Nhà nước ta vê xầ ḍnn và hoàn thiện ộ má̀ nhà
nước mà cụ thể là chính qùên địa p hưonn tronn niai đoan hiện nà.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp luận
Đê tài được tḥc hiện trênn co s̛ p hưonn p háp luận cua Chu nnhĩa Mác 2
Lênnin và Tư tư̛nn Hô Chí Minh vê Nhà nước và p háp luật; quan điểm, đư̛nn lối,
chu trưonn, chính sách cua Đảnn Cộnn sản Việt Nam vê xầ ḍnn Nhà nước p háp
qùên Xã hội chu nnhĩa; ảo đảm nnùênn tắc tât cả qùên ḷc thuộc vê Nhân dân.
* Phương pháp nghiên cứu
C̆n cư vào co s̛ p hưonn p háp luận như đã nênu trênn, luận án sửc dụnn các
p hưonn p háp nnhiênn cưu như sau:
Đê tài sửc dụnn kêt hợp các p hưonn p háp nnhiênn cưu trùên thốnn và hiện đai
cua khoa học luật như p hân tích, so sánh, thốnn kên, ttnn hợp , lịch sửc, điêu tra xã hội
học, hệ thốnn hoá, mô hình hoá, p honn vân chùênn sâu.
Phưonn p háp p hân tích được sửc dụnn tronn chưonn 1, 2 và 3 cua luận v̆n để
làm sánn to các mô hình chính qùên địa p hưonn co s̛, các ̀êu tố câu thành chính
qùên co s̛ ̛ địa p hưonn, tronn nnhiênn cưu co câu tt chưc và hoat độnn HĐND
các câp , các th̛i kỳ p hát triển cua HĐND, các thành ṭu và nhưnn tôn tai, han chê
cua HĐND các câp ̛ Việt Nam hiện nà.
Phưonn p háp so sánh dùnn để tìm ra các điểm niốnn và khác nhau niưa các
mô hình tt chưc chính qùên địa p hưonn các câp và xác định nhưnn thà đti tronn
4
tt chưc cua HĐND các câp ̛ các niai đoan khác nhau.
Phưonn p háp thốnn kên được sửc dụnn để tìm hiểu trình độ cua đai iểu HĐND,
số Chu tịch HĐND kiênm Bí thư câp uỷ đảnn cùnn câp , số Trư̛nn, Pho Trư̛nn Ban
HĐND hoat độnn chùênn trách, số Nnhị qùêt chùênn đê, số lượnn chât vân và trả l̛i
chât vân, các ý kiên đônn quan điểm tronn điêu tra xã hội học, các ý kiên trái chiêu…
Phưonn p háp lịch sửc được dùnn để nnhiênn cưu quá trình hình thành và p hát
triển các qù định cua p háp luật vê tt chưc và hoat độnn cua HĐND câp xã ̛ nước
ta, quá trình thà đti cua các đon vị hành chính lãnh tht ̛ nước ta.
Phưonn p háp hệ thốnn hoá được dùnn để nnhiênn cưu vê co câu tt chưc và
hoat độnn cua HĐND các câp qua từnn th̛i kỳ và từnn địa p hưonn, đônn th̛i sửc
dụnn để đánh niá mưc độ tác độnn qua lai niưa các co câu tt chưc HĐND với nhau.
Phưonn p háp mô hình hoá được dùnn để trình à̀ kêt quả nnhiênn cưu mô
hình tt chưc và hoat độnn cua HĐND p hù hợp với nônn thôn, đô thị, hải đảo, đon vị
kinh tê 2 hành chính đạc iệt tronn Luật Tt chưc chính qùên địa p hưonn.
Phưonn p háp diễn niải và qù nap được áp dụnn nhằm lý niải nhưnn kêt luận
cân thiêt sau môi lân nnhiênn cưu.
Phưonn p háp nnhiênn cưu lý luận: thu thập , p hân tích, xửc lý, ttnn hợp tư liệu
để xác định nhưnn nội dunn cốt lõi cua đê tài.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận án nop p hân t sunn, làm p honn p hú, hoàn chỉnh thênm các luận chưnn
khoa học vê đư̛nn lối, chu trưonn cua Đảnn, chính sách, p háp luật cua Nhà nước vê
xầ ḍnn Nhà nước p háp qùên Việt Nam xã hội chu nnhĩa cua Nhân dân, do Nhân
dân và vì Nhân dân; vê đti mới hệ thốnn chính trị, cải cách ộ má̀ nhà nước noi
chunn, chính qùên địa p hưonn và HĐND noi riênnn.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kêt quả nnhiênn cưu là co s̛ khoa học và tḥc tiễn đánh niá tḥc trann tt
chưc và hoat độnn cua HĐND câp xã thuộc hùện Hiệp Đưc, tỉnh Quảnn Nam để
các co quan co thẩm qùên an hành các co chê, chính sách, p háp luật nhằm đti
mới, hoàn thiện tt chưc và hoat độnn cua HĐND; Qua đo, nop p hân thúc đẩ̀ p hát
5
triển kinh tê 2 xã hội, đảm ảo quốc p hònn 2 an ninh cua từnn địa p hưonn.
7. Kết cấu luận văn
Với đối tượnn, p ham vi và mục đích, nhiệm vụ nnhiênn cưu như đã trình à̀
nênu trênn, luận v̆n được co câu nôm: nnoài p hân m̛ đâu, kêt luận, danh mục tài liệu
tham khảo, p hụ lục, p hân nội dunn nôm 03 chưonn, cụ thể như sau:
Chưonn 1: Nhưnn vân đê lý luận và p háp lý vê tt chưc và hoat độnn cua Hội
đônn nhân dân câp xã ̛ Việt Nam.
Chưonn 2: Tḥc trann tt chưc và hoat độnn cua Hội đônn nhân dân câp xã
tai hùện Hiệp Đưc, tỉnh Quảnn Nam.
Chưonn 3: Yênu câu, quan điểm và niải p háp đti mới tt chưc và hoat độnn
cua Hội đônn nhân dân câp xã từ tḥc tiễn hùện Hiệp Đưc, tỉnh Quảnn Nam.
6
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỔ CHỨC VÀ
HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN CẤP XÃ Ở VIỆT NAM
1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của Hội đồng nhân dân cấp xã
1.1.1. Khái niệm Hội đồng nhân dân cấp xã
Co quan Nhà nước ̛ địa p hưonn co đạc điểm chunn là p ham vi hoat độnn chỉ
trênn địa àn cua các địa p hưonn, tronn từnn đon vị hành chính – lãnh tht nhât định.
Tronn ộ má̀ Nhà nước ta hiện nà, Chính qùên co s̛ đonn vai trò rât quan trọnn,
là câu nối niưa nhân dân với Đảnn và Nhà nước, tṛc tiêp tt chưc triển khai tḥc
hiện các đư̛nn lối, chính sách cua Đảnn và p háp luật cua Nhà nước, đảm ảo hiệu
quả triển khai tḥc hiện Nnhị qùêt cua Đảnn và nhưnn qù định cua Nhà nước tai
địa àn co s̛.
Chính qùên câp xã là tt chưc nhà nước nân dân nhât nênn khônn chỉ là noi
đảm ảo p háp luật được tôn trọnn và tḥc hiện đầ đu mà là noi tao điêu kiện thiêt
tḥc để p hát hù qùên làm chu, đảm ảo qùên và nnhĩa vụ cua mọi cônn dân
đônn th̛i tao điêu kiện cho nhân dân tn định đ̛i sốnn vật chât và tinh thân tronn
p ham vi xã, p hư̛nn, thị trân. Chính qùên câp xã do hai ộ p hận câu thành: HĐND
câp xã và UBND câp xã. Như vậ̀, HĐND xã, p hư̛nn, thị trân là ộ p hận câu thành
khônn thể thiêu và tách r̛i cua chính qùên địa p hưonn cua nước ta hiện nà.
Do đo, Nhà nước ta là nhà nước dân chu xã hội chu nnhĩa, mọi qùên ḷc đêu
thuộc vê nhân dân. Các đai iểu dân cửc là nhưnn nnư̛i đai diện cho nhân dân và sửc
dụnn qùên ḷc chính trị mà nhân dân đã ù thác, niao p ho. Hội đônn nhân dân câp
xã do nhân dân tronn xã âu ra, là co quan đai diện cho nhân dân ̛ địa p hưonn,
được nhân dân ù qùên để thà mạt nhân dân qùêt định các vân đê quan trọnn
nhât cua địa p hưonn trênn tât cả các lĩnh ṿc cua đ̛i sốnn kinh tê, xã hội trênn địa àn
và tḥc hiện nhưnn nhiệm vụ, qùên han theo ý chí, nnùện vọnn cua nhân dân.
Tronn khoa học p háp lý và tḥc tiễn hoat độnn, HĐND câp xã co thể được
nhận diện từ nhưnn khía canh khác nhau nhưnn vê co ản, c̆n cư vào nhận thưc
7
chunn vê HĐND đã được qù định tronn Hiên p háp và Luật Tt chưc chính qùên
địa p hưonn cunn như c̆n cư vào tính đạc thù cua từnn địa p hưonn, co thể nênu khái
niệm HĐND câp xã như sau:
Hội đồng nhân dân cấp xã là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, bao
gồm các đại biểu do nhân dân trong xã tín nhiệm và trực tiếp bầu ra để đại diện
cho nhân dân toàn xã quyết định các vấn đề kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh tại
địa phương theo quy định của pháp luật đồng thời chịu trách nhiệm trước nhân dân
trong xã và chính quyền nhà nước cấp trên.
1.1.2. Đặc điểm của Hội đồng nhân dân cấp xã
Qua khái niệm nênu trênn co thể nhận thầ đạc điểm cua Hội đônn nhân dân
câp xã như sau:
Thứ nhất, HĐND câp xã là co quan qùên ḷc nhà nước ̛ địa p hưonn, là co
quan đai diện cua nhân dân, là một ộ p hận câu thành thiêt chê đai diện qùên ḷc
nhà nước, HĐND câp xã là co quan ̛ địa p hưonn do cửc tri địa p hưonn âu theo
nnùênn tắc p ht thônn, ình đẳnn, tṛc tiêp , o p hiêu kín.
Thứ hai, HĐND câp xã là co quan qùên ḷc nhà nước ̛ địa p hưonn, là co
quan qùêt định các vân đê quan trọnn cua địa p hưonn vê p hát triển kinh tê, xã hội,
lĩnh ṿc an ninh quốc p hònn, việc tḥc hiện và châp hành p háp luật, chịu trách
nhiệm trước nhân dân và chính qùên nhà nước câp trênn. Thônn qua từnn đai iểu
HĐND xã sẽ thà mạt nhân dân thảo luận, àn ac, qùêt định các vân đê quan
trọnn cua địa p hưonn tai các kỳ họp cua HĐND câp xã, qùêt định các vân đê p hát
triển kinh tê, xã hội, an ninh quốc p hònn và iện p háp triển khai thi hành p háp luật
tai địa p hưonn và việc châp hành nà̀ cua HĐND xã được thể chê hoa thành các
Nnhị qùêt cua HĐND. Từ các Nnhị qùêt HĐND cua câp trênn, HĐND câp xã sẽ
xầ ḍnn chưonn trình, kê hoach nhằm cụ thể hoa để qùêt định các iện p háp tt
chưc triển khai tḥc hiện tai địa p hưonn sao cho khônn trái với các v̆n ản cua co
quan nhà nước cunn như Nnhị qùêt cua HĐND câp trênn và chịu ṣ niám sát cua
HĐND câp hùện.
Thứ ba, HĐND câp xã ao nôm đai iểu HĐND câp xã do cửc tri âu theo
qù định cua Luật âu cửc đai iểu Quốc hội và Hội đônn nhân dân đo là theo
8
nnùênn tắc p ht thônn, ình đẳnn, tṛc tiêp và o p hiêu kín. Quan tâm đên tât cả các
thônn tin liênn quan đên cửc tri để hiểu rõ nhưnn vân đê mà cửc tri đann monn đợi để
hình thành chưonn trình hoat độnn cua đai iểu HĐND và là đai diện tiênu iểu cho
tiênn noi chunn cua mọi tânn lớp nhân dân tronn xã, đai diện cho trí tuệ tập thể cua
cửc tri.
Thứ tư, HĐND xã là câp nân dân nhât, câp nho nhât tronn hệ thốnn co quan
qùên ḷc nhà nước ̛ địa p hưonn và là co quan đai diện cho ý chí, tâm tư, nnùện
vọnn cua nhân dân, HĐND khônn chỉ là noi đảm ảo để p háp luật được thượnn tôn
và tḥc hiện nnhiênm, đầ đu mà còn là noi tao điêu kiện thiêt tḥc để nhân dân p hát
hù qùên làm chu cua mình tai địa p hưonn, đảm ảo qùên lợi và nnhĩa vụ cua
cônn dân đônn th̛i tao điêu kiện cho nhân dân tn định đ̛i sốnn cả vê mạt vật chât
cunn như tinh thân tronn từnn địa p hưonn đo.
Thứ năm, HĐND câp xã được tt chưc và hoat độnn theo nnùênn tắc tập
trunn dân chu và các qùêt định cua HĐND câp xã p hải được đa số các đai iểu
nhât trí và iểu qùêt tán thành, nhât là việc âu Chu tịch, Pho Chu tịch HĐND,
Chu tịch và Pho Chu tịch UBND câp xã, thành viênn UBND câp xã hà iểu qùêt
thônn qua các Nnhị qùêt cua HĐND.
1.1.3. Vai trò của Hội đồng nhân dân cấp xã
Từ khi Hiên p háp đâu tiênn n̆m 1946 cua nước Việt Nam dân chu cộnn hòa
nà là nước Cộnn hòa xã hội chu nnhĩa Việt Nam được Quốc hội thôn qua và co
hiệu ḷc thi hành, cùnn với ṣ hoàn thiện hệ thốnn ộ má̀ nhà nước từ Trunn Ưonn
đên địa p hưonn, HĐND câp xã nhanh chonn được hình thành và p hát triển. HĐND
câp xã đã liênn tục hoàn thiện và khẳnn định được vai trò cua mình tronn hệ thốnn
chính trị. HĐND câp xã là noi p hản ánh tṛc tiêp cuộc sốnn cua nhân dân trênn địa
àn câp xã, tt chưc, quản lý tât cả các hoat độnn và p honn trào cua nhân dân; đai
diện cho ý chí, tâm tư, nnùện vọnn và qùên làm chu cua nhân dân địa p hưonn,
được thể hiện ̛ các vai trò sau:
Thứ nhất, HĐND câp xã là một thiêt chê đảm ảo và p hát hù qùên làm chu
cua nhân dân, đầ là vai trò rât quan trọnn ̛i vì qùên làm chu cua nhân dân được
p hát hù hà khônn là p hụ thuộc vào tính đai diện cua HĐND câp xã. HĐND câp
9
xã cunn là thiêt chê đai diện cho qùên ḷc cua nhân dân, thể hiện qùên làm chu
cua nhân dân được p hát hù tối đa, ̛i vì HĐND câp xã sẽ thà mạt nhân dân qùêt
định nhưnn vân đê liênn quan đên đ̛i sốnn cua nhân dân.
Hai là, HĐND câp xã là câu nối niưa nhà nước với nhân dân, vừa triển khai
tḥc hiện các chính sách p háp luật cua nhà nước tai co s̛ vừa đai diện cho ý chí,
tâm tư, nnùện vọnn cua nhân dân tṛc tiêp p hản ánh nhưnn ý kiên, ̀ênu câu chính
đánn cua nhân dân địa p hưonn đên các co quan nhà nước co thẩm qùên và chính
qùên nhà nước câp trênn. HĐND câp xã là câp nân dân, sát dân nhât nênn mọi tâm
tư, nnùện vọnn đêu được p hản ánh kịp th̛i để HĐND, từnn đai iểu HĐND câp xã
chùển tải nnùện vọnn cua nhân dân lênn câp trênn từ đo tao được ṣ kêt nối niưa
nhân dân với Nhà nước.
Ba là, HĐND câp xã tḥc hiện các qùêt định cua co quan Nhà nước câp
trênn; đônn th̛i p hối hợp tḥc hiện nhiệm vụ và hoat độnn cua các co quan Nhà
nước câp trênn. HĐND câp xã c̆n cư vào Hiên p háp , Luật, các v̆n ản hướnn dẫn
cua co quan nhà nước câp trênn để ra Nnhị qùêt vê các iện p háp ảo đảm triển khai
tḥc hiện thi hành nnhiênm chỉnh Hiên p háp và p háp luật ̛ địa p hưonn trênn các lĩnh
ṿc như: kinh tê xã hội, an ninh quốc p hònn ̛ địa p hưonn...
Bốn là, HĐND câp xã tḥc hiện chưc n̆nn niám sát đối với UBND câp xã,
các nnành chùênn môn, các tt chưc xã hội và mọi cônn dân trênn địa àn. Qua tḥc
tiễn cho thầ, hoat độnn niám sát cua HĐND câp xã là cônn cụ quan trọnn nop p hân
làm cho hoat độnn cua các co quan điêu hành minh ach, rõ rànn, hiệu quả.
Năm là, HĐND câp xã là co quan qùên ḷc nhà nước ̛ địa p hưonn trênn một
p ham vi lãnh tht nhât định mọi cá nhân, tt chưc p hải co trách nhiệm thi hành, tính
qùêt định cua HĐND thônn qua Nnhị qùêt, là co s̛ p háp lý để mọi tt chưc, cá
nhân trênn địa àn p hải tuân thu châp hành.
Như vậ̀, co thể thầ HĐND câp xã co vai trò rât quan trọnn, theo qù định hiện
hành cua p háp luật thì vai trò HĐND câp xã là vai trò khônn thể p hu định. Điêu đo co ý
nnhĩa rât quan trọnn, vừa cunn cố sưc manh cua ộ má̀ Nhà nước câp co s̛, vừa p hát
hù được qùên làm chu cua nhân dân, nop p hân xầ ḍnn và cunn cố các tt chưc co
s̛ Đảnn, t̆nn cư̛nn sưc manh cua cả hệ thốnn chính trị ̛ địa p hưonn.
10
1.2. Cơ cấu tổ chức của Hội đồng nhân dân cấp xã
Theo qù định tai Điêu 32, Luật Tt chưc chính qùên địa p hưonn, tt chưc
HĐND câp xã nôm đai iểu HĐND, Thư̛nn tṛc HĐND, các Ban cua HĐND.
HĐND câp xã được câu thành ̛i các đai iểu HĐND và tù̀ thuộc vào dân số cua
từnn địa p hưonn, là co quan qùên ḷc nhà nước ̛ địa p hưonn. Thư̛nn tṛc HĐND
câp xã nôm Chu tịch Hội đônn nhân dân, một Pho Chu tịch Hội đônn nhân dân và
các Ban cua HĐND, tronn đo Pho Chu tịch Hội đônn nhân dân xã là đai iểu Hội
đônn nhân dân hoat độnn chùênn trách.
Thư̛nn tṛc HĐND câp xã do HĐND cùnn câp âu ra và được Thư̛nn tṛc
HĐND câp hùện p hên chuẩn, Thư̛nn tṛc HĐND câp xã ao nôm Chu tịch Hội
đônn nhân dân, một Pho Chu tịch Hội đônn nhân dân. Pho Chu tịch Hội đônn nhân
dân xã là đai iểu Hội đônn nhân dân hoat độnn chùênn trách, khônn co ù viênn
thư̛nn tṛc như HĐND câp hùện và tỉnh.
Hội đônn nhân dân xã được co câu thành lập Ban p háp chê, Ban kinh tê 2 xã
hội. Ban cua Hội đônn nhân dân xã nôm co Trư̛nn an, một Pho Trư̛nn an và
các Ủ̀ viênn cua Ban, số lượnn Ủ̀ viênn các Ban cua Hội đônn nhân dân xã do Hội
đônn nhân dân xã qùêt định. Trư̛nn an, Pho Trư̛nn an và các Ủ̀ viênn cua các
Ban cua Hội đônn nhân dân xã hoat độnn theo chê độ kiênm nhiệm.
Cunn niốnn như nhiệm kỳ cua HĐND các câp , nhiệm kỳ cua môi khoa
HĐND câp xã là n̆m kể từ kỳ họp thư nhât cua HĐND khoa đo đên kỳ họp thư
nhât cua HĐND khoa sau. Nhiệm kỳ cua Thư̛nn tṛc HĐND câp xã niốnn với
nhiệm kỳ cua HĐND câp xã, khi HĐND hêt nhiệm kỳ thì Thư̛nn tṛc HĐND tiêp
tục làm việc đên khi HĐND khoa mới âu ra Thư̛nn tṛc HĐND câp xã khoa mới.
1.3. Hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp xã
1.3.1. Chức năng của Hội đồng nhân dân cấp xã
Chưc n̆nn cua HĐND câp xã co thể hiểu là nhưnn mạt hoat độnn co ản
nhât cua HĐND câp xã để tḥc hiện các chưc n̆nn, nhiệm vụ cua HĐND câp xã,
p hản ánh vị trí p háp lý cua HĐND câp xã và được qùêt định ̛i vị trí, tính chât,
nhiệm vụ, qùên han cua HĐND câp xã và là co quan qùên ḷc nhà nước ̛ địa
p hưonn nênn HĐND câp xã co các chưc n̆nn co ản sau:
11
* Chức năng ra Nghị quyết:
Tai Điêu 10 Luật Tt chưc HĐND và UBND n̆m 2003: “Khi quyết định các
vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của mình, Hội đồng nhân dân ra nghị quyết và
giám sát việc thực hiện các nghị quyết đó: những nghị quyết về các vấn đề mà pháp
luật quy định thuộc quyền phê chuẩn của cấp trên thì trước khi thi hành phải được
cấp trên phê chuẩn”.[34, tr.4]
Co thể nhận thầ rằnn, HĐND các câp noi chunn và HĐND câp xã noi riênnn
an hành các nnhị qùêt nhằm quản lý các mạt cua đ̛i sốnn xã hội ̛ địa p hưonn.
HĐND câp xã an hành các Nnhị qùêt trênn các lĩnh ṿc như p hát triển kinh tê xã
hội, an ninh quốc p hònn, trật ṭ an toàn xã hội, p hát triển niáo dục, ̀ tê, v̆n hoa, xã
hội, thônn tin, thể dục thể thao, khoa học cônn nnhệ, tài nnùênn môi trư̛nn tai địa
p hưonn, tḥc hiện chính sách dân tộc, tôn niáo, thi hành p háp luật, xầ ḍnn chính
qùên.
Các Nnhị qùêt cua HĐND câp xã là nhưnn v̆n ản dưới luật chưa đ̣nn các
nội dunn, chính sách và các nhiệm vụ cua hoat độnn quản lý nhà nước ̛ địa p hưonn
hoạc là nhưnn v̆n ản qù p ham p háp luật. Nnhị qùêt cua HĐND câp xã vê hình
thưc p hải đảm ảo đúnn thể thưc, được trình à̀ rõ rànn, đúnn v̆n p ham Tiênn
Việt, khônn sửc dụnn nhưnn từ đa nnhĩa, khi cân thiêt p hải niải thích nhưnn thuật
nnư tronn Nnhị qùêt.
* Chức năng giám sát của HĐND cấp xã:
Giám sát là chưc n̆nn quan trọnn cua HĐND, vì vậ̀ để tḥc hiện chưc n̆nn
niám sát thì ản thân HĐND câp xã p hải co n̆nn ḷc và khả n̆nn niám sát, co hình
thưc và p hưonn p háp niám sát một cách hợp lý, khoa học. Đạc iệt tronn nhưnn
n̆m qua HĐND các câp rât quan tâm đên việc tḥc hiện chưc n̆nn niám sát nhằm
nop p hân tḥc hiện thắnn lợi các chu trưonn, đư̛nn lối, chính sách cua Đảnn, p háp
luật cua Nhà nước, các Nnhị qùêt cua HĐND, nhât là tronn lĩnh ṿc ảo vệ và p hát
hù qùên làm chu cua nhân dân.
Tai Điêu 57, Luật hoat độnn niám sát cua Quốc hội và Hội đônn nhân dân n̆m
2015, niám sát cua HĐND được thônn qua các hoat độnn cụ thể sau:
“Xem xét báo cáo công tác của Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban
12
nhân dân, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan thi hành án dân sự
cùng cấp và các báo cáo khác theo quy định tại Điều 59 của Luật này.
Xem xét việc trả lời chất vấn của những người bị chất vấn quy định tại điểm
đ khoản 1 Điều 5 của Luật này.
Giám sát chuyên đề.”[38, tr.26]
Tronn quá trình tḥc hiện chưc n̆nn niám sát p hải tuân theo các nnùênn tắc
đo là chính xác, khách quan, cônn khai minh ach và đúnn p háp luật tronn quá trình
triển khai tḥc hiện niám sát. Khi p hát hiện co sai p ham thì co qùên ̀ênu câu các co
quan, tt chưc đo xem xéot xửc lý theo thẩm qùên cua p háp luật qù định.
1.3.2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân cấp xã
Theo qù định tai Điêu 33, Luật Tt chưc Chính qùên địa p hưonn n̆m 2015
thì nhiệm vụ, qùên han cua HĐND câp xã ao nôm:
Thứ nhất, tronn tt chưc và ảo đảm thi hành Hiên p háp và p háp luật, nôm:
Ban hành nnhị qùêt vê nhưnn vân đê thuộc nhiệm vụ, qùên han cua HĐND câp
xã; Qùêt định các iện p háp để tḥc hiện các nhiệm vụ do co quan nhà nước câp
trênn p hân câp ; qùêt định việc p hân câp cho chính qùên địa p hưonn, co quan nhà
nước câp dưới tḥc hiện nhiệm vụ, qùên han cua chính qùên địa p hưonn ̛ xã.
Thứ hai, tronn xầ ḍnn chính qùên, nôm co: Bâu, miễn nhiệm, ãi nhiệm
Chu tịch HĐND, Pho Chu tịch HĐND câp xã, Trư̛nn an, Pho Trư̛nn an cua
HĐND xã; âu, miễn nhiệm, ãi nhiệm Chu tịch UBND, Pho Chu tịch UBND và
các Ủ̀ viênn UBND câp xã; Lầ p hiêu tín nhiệm, o p hiêu tín nhiệm đối với nnư̛i
niư chưc vụ do HĐND xã âu theo qù định tai Điêu 88 và Điêu 89 cua Luật Tt
chưc chính qùên địa p hưonn n̆m 2015; Bãi nhiệm đai iểu HĐND xã và châp
nhận việc đai iểu HĐND xã xin thôi làm nhiệm vụ đai iểu.
Thứ ba, qùêt định, thônn qua các nội dunn và qùêt định các vân đê trênn các
lĩnh ṿc kinh tê 2 xã hội, an ninh quốc p hònn và tḥc hiện chính sách xã hội, thônn
qua kê hoach p hát triển kinh tê 2 xã hội trunn han và hằnn n̆m cua xã trước khi
trình UBND câp hùện p hên dùệt; Qùêt định ḍ toán thu, chi nnân sách nhà nước
trênn địa àn và p hân t ḍ toán nnân sách xã; điêu chỉnh ḍ toán nnân sách địa
p hưonn tronn trư̛nn hợp cân thiêt; p hên chuẩn qùêt toán nnân sách địa p hưonn;
13
- Xem thêm -