Tài liệu Tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn (5 6 tuổi) ở các trường mầm non thị xã sông cầu, tỉnh phú yên

BỘ GIÁO DỤC VÀO ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ---------- HUỲNH THỊ DỰ TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG KỊCH CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON THỊ XÃ SÔNG CẦU, TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀO ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ---------- HUỲNH THỊ DỰ TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG KỊCH CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON THỊ XÃ SÔNG CẦU, TỈNH PHÚ YÊN Chuyên ngành: Giáo dục học Mã số: Thí điểm LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS TRƯƠNG THỊ HOA HÀ NỘI – 2017 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do nghiên cứu ....................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................. 5 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu............................................................... 5 4. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................ 5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................. 6 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .................................................................... 6 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................... 6 8. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 6 9. Cấu trúc của đề tài ..................................................................................... 8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG KỊCH CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON ...... 9 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu............................................................... 9 1.2.Trò chơi đóng kịch của trẻ mẫu giáo lớn ........................................... 12 1.2.1. Khái niệm trò chơi, trò chơi đóng kịch ....................................... 12 1.2.2. Đặc điểm sự phát triển nhân cách của trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi)... 15 1.2.3. Đặc điểm của trò chơi đóng kịch ................................................ 17 1.2.4. Hình thức tổ chức trò chơi đóng kịch ......................................... 23 1.2.5. Ý nghĩa của trò chơi đóng kịch đối với sự phát triển nhân cách của trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) ............................................................. 23 1.3.Cơ sở pháp lý của quá trình tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ ở trường MN ................................................................................................ 27 1.3.1. Mục tiêu giáo dục mầm non ....................................................... 27 1.3.2. Chủ trương đổi mới của giáo dục mầm non trong giai đoạn hiện nay28 1.4. Tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) ở trường mầm non ................................................................................................... 28 1.4.1. Mục tiêu giáo dục trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) ở trường mầm non. 28 1.4.2. Nội dung tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) ở trường mầm non ........................................................................ 30 1.4.3. Phương pháp tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn (56 tuổi) ở trường mầm non ..................................................................... 32 1.4.4. Qui trình tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ........ 35 1.4.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) ở trường mầm non .................................................. 40 Tiểu kết chương 1 ...................................................................................... 40 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG KỊCH CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON THỊ XÃ SÔNG CẦU, TỈNH PHÚ YÊN..................................................................... 47 2.1. Địa bàn và khách thể khảo sát ........................................................... 47 2.1.1. Khái quát tình hình phát triển kinh tế-xã hội, giáo dục và đào tạo ở thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên .......................................................... 47 2.1.2. Tình hình phát triển Giáo dục mầm non tại thị xã Sông Cầu. .... 49 2.2. Tổ chức và phương pháp khảo sát thực trạng ................................... 51 2.2.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng ................................................. 51 2.2.2. Đối tượng khảo sát ...................................................................... 51 2.2.3. Nội dung khảo sát ....................................................................... 51 2.2.4. Phương pháp khảo sát ................................................................. 51 2.2.5. Thời gian khảo sát ....................................................................... 52 2.2.6. Xử lí kết quả khảo sát ................................................................. 52 2.3. Kết quả thực trạngtổ chức TCĐK cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non ................................................................................................... 52 2.3.1. Nhận thứccủa giáo viên về trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên .................. 52 2.3.2. Mức độ tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường Mầm non thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên ................................. 56 2.3.3. Những khó khăn khi tổ chức TCĐK cho trẻ mẫu giáo lớn ........ 64 2.4. Đánh giá thực trạng ………………………...……………………67 Tiểu kết chương 2 ...................................................................................... 68 CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG KỊCH CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON .......................... 69 3.1. Định hướng xây dựng biện pháp ....................................................... 69 3.1.1. Các quan điểm xây dựng và phát triển Giáo dục mầm non của Đảng, Nhà nước, Bộ giáo dục và đào tạo ............................................. 69 3.1.2. Định hướng phát triển GDMN tại tỉnh Phú Yên ........................ 69 3.1.3. Định hướng phát triển giáo dục mầm non tại thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên ......................................................................................... 71 3.1.4. Thực tiễn phát triển giáo dục mầm non tại thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên ................................................................................................. 73 3.2. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp ................................................. 73 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu của quá trình giáo dục ........ 73 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả thiết thực ............................. 73 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ................................................ 73 3.3. Các biện pháp tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên. .................................... 74 3.3.1. Biện pháp 1: Thiết kế, xây dựng hệ thống kịch bản của các câu chuyện cổ tích ........................................................................................ 74 3.3.2. Biên pháp 2: Xây dựng môi trường tập luyện TCĐK ................ 77 3.3.3. Biên pháp 3: Hướng dẫn trẻ thực hiện TCĐK ............................ 81 3.3.4. Biện pháp 4: Khuyến khích tạo cơ hội cho trẻ được thực hành TCĐK .................................................................................................... 89 3.3.5. Biện pháp 5: Bồi dưỡng nâng cao năng lực tổ chức TCĐK cho giáo viên ................................................................................................ 91 3.3.6. Biện pháp 6: Huy động, phối hợp các lực lượng cùng tham gia 93 3.4. Khảo nghiệm về tính khả thi của biện pháp. ..................................... 95 Tiểu kết chương 3 ...................................................................................... 97 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 102 PHẦN PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức của giáo viên về mức độ cần thiết của TCĐK .............. 55 Bảng 2.2. Nhận thức của giáo viên về mục tiêu của việc tổ chức TCĐK cho trẻ mẫu giáo lớn .............................................................................. 55 Bảng2.3: Nội dung tổ chức TCĐK ................................................................. 57 Bảng 2.4. Thời điểm tổ chức TCĐK cho trẻ mẫu giáo lớn ở trường mầm non...... 58 Bảng 2.5.Qui trình tổ chức TCĐK .................................................................. 60 Bảng 2.6: Mức độ thực hiện hình thức tổ chức TCĐK................................... 61 Bảng 2.7: Biện pháp tổ chức TCĐK cho trẻ mẫu giáo lớn ............................. 62 Bảng 2.8: Thực trạng về những khó khăn trong việc tổ chức TCĐK ............. 65 Bảng 3.1: Khảo sát ý kiến các biện pháp tổ chức TCĐK cho trẻ mẫu giáo lớn ... 95 DANH MỤC VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ MN Mầm non GV Giáo viên GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo BGDĐT Bộ Giáo dục đào tạo TCĐK Trò chơi đóng kịch CSGD Chăm sóc giáo dục GDMN Giáo dục mầm non TPVH Tác phẩm văn học XHHGD Xã hội hóa giáo dục MỞ ĐẦU 1. Lý do nghiên cứu Một quốc gia hùng mạnh là một quốc gia có nền giáo dục phát triển. Vì thế, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển, đảm bảo xây dựng một thế hệ kế tiếp có đủ phẩm chất và năng lực phục vụ cho đất nước. Đại hội Đảng khoá IX đã xác định “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, phát triển giáo dục - đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người”. Sự nghiệp giáo dục là sự nghiệp trồng người có đủ đức, đủ tài, có lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, sống lành mạnh, thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam. Vì vậy, hiện nay giáo dục đã trở thành mối quan tâm của toàn xã hội. GDMN là mắt xích đầu tiên quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, là nền móng, cơ sở ban đầu cho sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ. Bộ luật giáo dục của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định mục tiêu giáo dục ở bậc học mầm non như sau: “Giáo dục mầm non là giúp trẻ em phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ, hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em vào lớp 1”. Đồng thời, GDMN có một vị trí rất quan trọng, là khâu đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, là ngành học đặt nền móng cho sự phát triển nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trẻ em hôm nay là thế giới ngày mai, trẻ em sinh ra có quyền được chăm sóc và bảo vệ, được tồn tại, được chấp nhận trong gia đình và cộng đồng. Vì thế, giáo dục con người ở lứa tuổi mầm non vừa là quyền lợi, vừa là nghĩa vụ của mỗi con người đối với xã hội, đối với cộng đồng. GDMN là môi trường thuận lợi nhất để trẻ phát triển, ở đây trẻ không chỉ được chăm sóc, giáo dục mà còn được thỏa mãn ước muốn làm người lớn với năng lực hiện có của mình; là môi trường tốt nhất để trẻ phát triển ngôn 1 ngữ nói, ngôn ngữ mạch lạc phù hợp với đặc trưng tiếp nhận và tâm lý lứa tuổi mầm non. Trong môi trường giáo dục MN, vui chơi là một trong những hoạt động chủ đạo của trẻ. Thông qua hoạt động vui chơi, trẻ có thể tiếp nhận tri thức mới, làm giàu vốn kinh nghiệm cuộc sống của bản thân một cách tự nhiên. Từ đó, phát triển các chức năng tâm lý góp phần phát triển toàn diện nhân cách của trẻ. Chơi cũng là điều kiện tốt để trẻ khám phá môi trường xung quanh, qua đó kích thích tò mò, khả năng quan sát, năng lực phán đoán, trí tưởng tượng,…của trẻ. Chính vì lẽ đó, mà nhiều nhà giáo dục đã gọi “trò chơi là trường học của cuộc sống”. Trò chơi nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ mà không gì thay thế được, trong khi chơi trẻ học được cách sử dụng đồ chơi, học các quy tắc ứng xử giữa người với người trong xã hội. Trẻ mầm non có thể tham gia nhiều loại trò chơi như: Trò chơi đóng vai theo chủ đề, trò chơi lắp ghép xây dựng, trò chơi có luật,…Mỗi loại trò chơi đều có tác dụng phát triển một mặt nhất định của trẻ và TCĐK cũng là một trong những hoạt động vui chơi của trẻ tại trường mầm non. Nó không chỉ đơn thuần là một trò chơi, mà còn là hoạt động mang tính chất nghệ thuật và ngược lại. Mục tiêu GDMN là phát triển ở trẻ một số giá trị, nét tính cách, phẩm chất và năng lực như mạnh dạn, tự tin, tự lực, sáng tạo, linh hoạt, dễ hòa nhập, dễ chia sẻ, dễ hợp tác… tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ tham gia vào cuộc sống, chuẩn bị tốt cho trẻ vào học lớp một và các bậc học sau có kết quả. Bước vào tiểu học là bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời của trẻ, vì trẻ phải trải qua một lối sống mới với sự thay thế của hoạt động chủ đạo từ vui chơi sang học tập. Đồng thời trẻ cũng chuyển qua một vị trí xã hội mới của một người học sinh thực thụ. Sự thay đổi đó đòi hỏi trẻ phải có những điều kiện tâm lý cần thiết đủ để trẻ có thể thích nghi bước đầu với các điều kiện học tập có hệ thống ở phổ thông. 2 Như Bác Hồ kính yêu đã nói: “Giáo dục mầm non tốt sẽ mở đầu cho một nền giáo dục tốt”. Vì vậy giáo viên mầm non không chỉ cần có sự hiểu biết đầy đủ, đúng đắn về sự phát triển sinh lý-tâm lý của trẻ mà còn phải nắm vững mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục và các hình thức tổ chức cuộc sống cho trẻ ở độ tuổi mầm non. Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo, đây là phương tiện giáo dục hiệu quả nhất. Thông qua hoạt động trẻ tiếp thu được những kinh nghiệm xã hội, tiếp thu và dần làm quen với việc tuân thủ các quy tắc, các chuẩn mực xã hội. Đó là giai đoạn đầu tiên hình thành và phát triển nhân cách. Hiện nay ở các trường MN, trẻ mẫu giáo lớn còn nhiều trẻ chưa mạnh dạn, tự tin, diễn đạt lời nói chưa mạch lạc… điều này dẫn đến việc tiếp thu bài chậm và tham gia các hoạt động ở lớp 1 còn khó khăn, không tự tin… Chính vì vậy việc phát triển cho trẻ một cách toàn diện là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng và cần thiết. TCĐK là trò chơi đóng vai theo tác phẩm văn học,là một trong những loại trò chơi mà trẻ hứng thú nhất. Trong khi chơi TCĐK, trẻ phải thể hiện cử chỉ, điệu bộ, nét mặt, lời nói … để làm bộc lộ tính cách nhân vật. Việc cho trẻ đóng vai trong mỗi câu chuyện của trò chơi đóng kịch sẽ giúp trẻ trãi nghiệm các vai trò xã hội, phát triển được kĩ năng giao tiếp, giúp trẻ biểu đạt được ngôn ngữ,thể hiện cảm xúc được tốt hơn. Ở trường mầm non, TCĐK là một trong những trò chơi giúp trẻ tự tin hơn trong các hoạt động với các bạn và cô giáo, phát triển các kĩ năng giao tiếp sẽ có ảnh hưởng rất tích cực đến sự hình thành nhân cách của trẻ sau này. Nhờ trí tưởng tượng sáng tạo và cảm xúc của mình trẻ tái hiện lại tính cách nhân vật trong tác phẩm văn học. Đây là một hình thức học tập tạo được sự hứng thú và sáng tạo của trẻ. Thông qua việc thể hiện các vai trong truyện 3 sẽ giúp cho trẻ hiểu sâu sắc hơn nội dung câu chuyện và tính cách của từng nhân vật trong câu chuyện. Từ đó sẽ giúp cho trẻ thể hiện vai diễn của mình thật nhuần nhuyễn qua từng lời nói, cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt ... sự liên kết các câu, các từ… Qua các vai diễn sẽ củng cố trí nhớ tăng cường khả năng ghi nhớ của trẻ và phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. Trong TCĐK theo tác phẩm văn học trẻ không chỉ biến mình thành người lớn mà còn “hóa thân” vào các nhân vật với nội tâm phong phú, phức tạp với những cá tính khác biệt vừa hiện thực, vừa kỳ ảo. Để đóng được một vai trẻ phải trải qua một quá trình lao động nghệ thuật gần giống như một người nghệ sĩ. Kết quả của TCĐK có ý nghĩa rất quan trọng, phát triển ở trẻ tính tích cực cá nhân, tính độc lập, sáng tạo. Khi đóng kịch trẻ vừa nhận thức được mối liên hệ giữa con người với tự nhiên, với xã hội vừa được thể hiện nghệ thuật. Trẻ sẽ học ở đó lòng dũng cảm, tính trung thực, tình yêu quê hương đất nước, yêu những điều thiện, bênh vực những người yếu đuối, lên án những cái xấu, cái ác,...Quá trình đó làm cho tâm hồn trẻ trở nên nhạy cảm, phong phú và sâu sắc,… Trò chơi đem lại cho trẻ niềm vui, niềm hạnh phúc khi được vui chơi. Đặc biệt, TCĐK nó giúp trẻ tích lũy được kinh nghiệm sống qua trải nghiệm của các nhân vật trong tác phẩm, nó ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển ngôn ngữ, tình cảm, cảm xúc và thẩm mỹ. Qua đó, trẻ cũng có thể phát triển ngôn ngữ mạch lạc của mình trong khi diễn, lĩnh hội được ngôn ngữ giàu hình ảnh, học được giọng nói diễn cảm rõ ràng, mạch lạc và trẻ hoàn thiện mình hơn về đạo đức. Trong xã hội hiện đại ngày nay, việc hướng trẻ vào các TCĐK là cần thiết. Bởi lẽ, TCĐK không đơn thuần là một trò chơi của trẻ con mà nó chứa đựng cả một quá trình hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ. Đặc biệt là đối với trẻ em, TCĐK với những vai chơi đặc biệt của nó đã mang lại cho thế giới trẻ thơ nhiều điều thú vị và bổ ích, đồng thời mạnh dạn tự tin khi tiếp xúc 4 với mọi người xung quanh, với bạn bè, cộng đồng, là một trong các hoạt động của trẻ mầm non, giúp trẻ phát triển toàn diện nhiều mặt đó là: Phát triển thể chất, lĩnh vực tình cảm - xã hội, giá trị thẩm mỹ, ngôn ngữ và phát triển nhận thức, phát triển kỹ năng giao tiếp và kỹ năng hợp tác cho trẻ. Đồng thời, trò chơi này cũng giống như một món ăn tinh thần mà trẻ cần phải có làm nền tảng cho sự phát triển về mọi mặt sau này. Chính vì tầm quan trọng của việc tổ chức TCĐK cho trẻ là rất cần thiết, nguyện vọng của bản thân muốn góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ mầm non, giúp cho trẻ mạnh dạn, tự tin bước vào tương lainên tôi đã chọn vấn đề: “Tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực trạng tổ chức trò chơi đóng kịch ở các trường mầm non. Từ đó đưa ra những biện pháp tổ chức TCĐK cho trẻ mẫu giáo lớn nhằm nâng cao chất lượng tổ chức trò chơi góp phần phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ. 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu - Khách thể: Trò chơi đóng kịchcho trẻ mẫu giáo. - Đối tượng: Các biện pháp tổ chức trò chơi đóng kịchcho trẻ mẫu giáo lớn. 4. Giả thuyết nghiên cứu Hiện nay, tại các trường mẫu giáo việc tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn vẫn chưa được chú trọng, nhiềugiáo viên gặp nhiều khó khăn khi tổ chức trò chơi cho trẻ vì vậy trẻ chưa thực sự hứng thú trong trò chơi. Nếu có những biện pháp tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ tạo điều kiện cho giáo viên tổ chức trò chơi đóng kịch một cách dễ dàng và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí thì sẽ làm tăng hứng thú của trẻ và góp phần phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ. 5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luâ ̣n về “Tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường Mầm non ”. - Nghiên cứu thực trạng tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường Mầm non thị xã Sông Cầu, Phú Yên. - Đề xuất các biện pháp để tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu tại các trường mầm non công lập ở thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên: - Trường MN Xuân Lộc. - Trường MN Xuân Bình. - Trường MN Xuân Hải. - Trường MN Xuân Hòa. - Đề tài được nghiên cứu trong giai đoạn 2015 – 2017. - Đối tượng trẻ mẫu giáo lớn ở các Trường Mầm non công lập tại thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Đánh giá được thực trạng tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên. - Đề xuất được biện pháp tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non để tổ chức trò chơi đạt hiệu quả hơn. - Biện pháp tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non mà đề tài đã xây dựng có thể áp dụng cho tất cả các trường mầm non trên địa bàn thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luâ ̣n 6 Sử du ̣ng các phương pháp phân tích, tổ ng hơ ̣p, hê ̣ thố ng hóa tài liê ̣u, phân loa ̣i tài liê ̣u,… nhằ m nghiên cứu cơ sở lý luâ ̣n của “Tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên”. 8.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thư ̣c tiễn 8.2.1. Phương pháp điều tra - Sử dụng phiếu điều tra đối với giáo viên để tìm hiểu nhận thức, biện pháp, kinh nghiệm, khó khăn của giáo viên trong việc tổ chức TCĐK cho trẻ mẫu giáo lớn. 8.2.2. Phương pháp quan sát - Dự giờ, quan sát trẻ trong khi trẻ chơi đóng kịch để làm rõ đặc điểm kỹ năng của trẻ khi trẻ tham gia trò chơi. - Quan sát quá trình giáo viên hướng dẫn trẻ trong khi trẻ tham gia trò chơi. 8.2.3. Phương pháp đàm thoại - Trao đổi, đàm thoại với giáo viên về cách thức tổ chức, thái độ, nhận định về kỹ năng trẻ thể hiện các vai chơi. - Đàm thoại với trẻ về cảm nhận của trẻ trong các vai chơi. 8.2.4. Phương pháp phân tích tổng hợp kinh nghiệm - Tổng hợp những kinh nghiệm của giáo viên trong nhà trường qua quá trình tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn. 8.2.5. Phương pháp chuyên gia - Trưng cầu ý kiến của các chuyên gia tâm lý giáo dục và chuyên gia giáo dục mầm non về tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn. 8.2.6. Phương pháp thử nghiệm - Tiến hành thử nghiệm các biện pháp tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn để thấy được kết quả mà đề tài cần xây dựng. 8.3. Phương pháp thố ng kê toán ho ̣c 7 Nhằ m xử lý kế t quả nghiên cứu. 9. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non. Chương 2: Thực trạng về tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên. Chương 3: Biện pháp tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non. 8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC TRÒ CHƠI ĐÓNG KỊCH CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu Trong cuộc sống xã hội loài người, trò chơi đã có từ rất lâu, song phải cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX hoạt động này mới được nghiên cứu một cách sâu sắc. Có rất nhiều quan điểm khác nhau về hoạt động vui chơi, từ cuối thế kỷ XIX đã xuất hiện khuynh hướng quan niệm về trò chơi như là cơ sở của tất cả các loại nghệ thuật đó là quan điểm của P. Siller (1756 – 1800) và G. Spencer (1820 – 1903). Họ cho rằng chơi là nhu cầu cần thiết cho sự tồn tại của cuộc sống, đặc biệt vào những thời gian rãnh rỗi, những năng lượng dư thừa vì không được sử dụng vào hoạt động kiếm sống nên con người đã tiêu khiển bằng cách bắt chuốt hoạt động, đó là trò chơi. Thuyết này không giải thích được trường hợp sau thời gian lao động, sức cùng lực kiệt rồi mà con người vẫn ham thích chơi, vẫn không bỏ cuộc chơi. K.Gross (1861 – 1946) lại cho rằng trò chơi là sự chuẩn bịvô thức của trẻ để bước vào cuộc sống. S.Freud (1856 – 1933) cho rằng nguồn gốc kích thích trẻ vui chơi là mặt cảm thiếu hụt ở chính đứa trẻ, trẻ tích cực hoạt động vui chơi để bù đắp những gì chưa có hoặc còn thiếu, nguồn gốc sâu xa, kích thích vui chơi chính là bản năng sinh học của đứa trẻ. Những thuyết này tuy còn có cái nhìn phiến diện về nguồn gốc bản chất của trò chơi (đề cao yếu tố bản năng), nhưng họ điều cho rằng vui chơi là nhu cầu, là đòi hỏi thiết yếu của cuộc sống con người. Bên cạnh khuynh hướng coi yếu tố sinh học, bản năng sinh học là nguồn gốc phát sinh, phát triển trò chơi như đã trình bày ở trên, các nhà khoa học người Nga như: L.X. Vugôtxki, N. A.Leeonchhiep, A.C. Macarenco, A.A. Liublinxkaia … Cho rằng trò chơi có nguồn gốc xã hội, ở những xã hội khác nhau có trò chơi khác nhau, trò chơi là một nghệ thuật xuất hiện sau lao 9 động, trên cơ sở của lao động. Trò chơi là sợi dây nối giữa các thế hệ với nhau, truyền đạt cho nhau những kinh nghiệm của lịch sử xã hội loài người, những thành quả văn hóa từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nhà giáo dục người Nga N.A. Lêônchiép đã coi “Trò chơi đóng kịch là một hình thức quá độ sang hoạt động thẩm mĩ, hoạt động nghệ thuật”. Như vậy, ở trường mầm non, nhiệm vụ làm cho trẻ yêu kịch, ham thích tham gia đóng kịch là quan trọng.[12]. Tác giả A.I. Xôrôkina trong tác phẩm “Giáo dục học mẫu giáo” cũng đã đưa ra một số biện pháp hướng dẫn trẻ chơi TCĐK như: Giáo viên lựa chọn TPVH có ý nghĩa giáo dục, giúp trẻ nhớ nội dung câu chuyện, cô cho nhiều trẻ tham gia và tổ chức một vài nhóm chơi cùng một lúc, sử dụng trang phục phù hợp.[50]. Ph.A.Sookhin cho rằng, phát triển lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo bao gồm việc giải quyết các nhiệm vụ đặc biệt của giáo dục tiếng mẹ đẻ, đó là: Phát triển vốn từ và đặc biệt là kỹ năng sử dụng từ ngữ để diễn đạt ý nghĩa một cách rõ ràng, ngắn gọn và chính xác; Hình thành cấu trúc ngữ pháp; giáo dục ngữ âm. Từ đó tác giả cũng đưa ra biện pháp khác nhau để thực hiện nhiệm vụ như: “kể lại chuyện theo tác phẩm văn học”, “Kể chuyện theo tranh”, “Kể chuyện theo đồ chơi”, “Kể chuyện theo kinh nghiệm”, “dựng chuyện”. [32]. Với trẻ thơ chơi là nhu cầu, nó xuất phát từ trong lòng sự phát triển của trẻ. Sự phát triển ấy chính là tiền đề, nguồn gốc đầu tiên của hoạt động vui chơi của trẻ. Bên cạnh những yếu tố sinh học, khi chơi trẻ cần có môi trường xã hội, nơi trẻ sống và chịu ảnh hưởng trực tiếp của môi trường đó. Hơn thế nữa hoạt động của chính bản thân trẻ với môi trường xung quanh cũng có ảnh hưởng quyết định đến sự phát triển của hoạt động vui chơi của trẻ. 10 Những thành tựu nghiên cứu của các nhà khoa học đi trước về nguồn gốc, bản chất của trò chơi là nền tảng khoa học để các nhà khoa học nước ngoài và Việt Nam đi sâu nghiên về tổ chức TCĐK. Một tài liệu của tác giả nước ngoài nghiên cứu về TCĐK mà trong quá trình nghiên cứu chúng tôi đã được tiếp cận như: “Đọc và kể chuyện văn học ở vườn trẻ” của M. K. Bô gôliup và V. V Sepsenko. Trong tác phẩm này, các tác giả đã nhấn mạnh ý nghĩa của TCĐK như là phương tiện giáo dục trên nhiều mặt. Các tác giả còn đưa ra những biện pháp hướng dẫn trẻ chơi đóng kịch như đọc kể tác phẩm, xem tranh, cô và trẻ cùng luyện tập những động tác phù hợp với vai diễn, cô quan sát giúp đỡ trẻ diễn đúng, cho trẻ ôn luyện những vỡ kịch đã đóng. Tuy các tác giả không đề cập đến một yếu tố rất quan trọng của TCĐK nói riêng và kịch chính thống nói chung đó là kịch bản và sử dụng kịch bản khi đóng kịch nhưng những trình bày của họ về quy trình tổ chức đóng kịch và một vài biện pháp có tính gợi ý cách thực hiện như đã liệt kê ở phía trên thực sự là những tư liệu đáng quý để những người đi sau tham khảo. Trong cuốn giáo dục học mầm non do tác giả Đào Thanh Âm chủ biên, khi đề cập về TCĐK tác giả đã viết “ TCĐK mang tính sáng tạo nghệ thuật cao, nó thường tái hiện lại những hình tượng và hành động của các nhân vật có sẵn một cách sáng tạo … Bằng trí tưởng tượng sáng tạo, bằng tâm hồn nghệ sĩ của mình trẻ tái hiện, mô tả lại những hình tượng yêu quý trong trò chơi … TCĐK được các em quan niệm như một màng biểu diễn đã làm cho các em thích thú, thông qua trò chơi còn giúp trẻ hiểu được tính chân, thiện, mỹ từ đó bồi dưỡng cho trẻ tâm hồn thanh cao và lòng nhân ái”. Trong tác phẩm của mình tác giả đã đề cập tới cách hướng dẫn trẻ chơi đóng kịch giống như tác giả người Nga chỉ khác là cô và trẻ cùng chuẩn bị chỗ chơi, bàn bạc thảo luận về quá trình chơi. Lúc đầu cô đóng vai chính, thông qua vai diễn 11 của mình chỉ cho trẻ cách diễn. Kết thúc trò chơi cô nhắc nhở trẻ thu dọn đồ dùng. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu ở trong và ngoài nước đã quan tâm nghiên cứu đến quá trình tổ chức TCĐK cho trẻ mẫu giáo để phát triển trẻ một cách toàn diện. Những nghiên cứu này tạo một nền tảng vững chắc cho chúng tôi nghiên cứu việc tổ chức TCĐK cho trẻ mẫu giáo nhằm phát triển toàn diện cho trẻ. 1.2.Trò chơi đóng kịch của trẻ mẫu giáo lớn 1.2.1. Khái niệm trò chơi, trò chơi đóng kịch * Trò chơi: Hoạt động chủ đạo của trẻ em ở tuổi mẫu giáo là vui chơi, qua vui chơi trẻ em thỏa mãn nhu cầu được chơi, được học, được sống, được giống như người lớn. Do vậy những điều người lớn muốn dạy trẻ và những điều trẻ muốn được học cần được tổ chức dưới hình thức vui chơi “Học mà chơi, chơi mà học”. Trong vui chơi con người sử dụng rất nhiều trò chơi, tùy vào góc độ tiếp cận mà có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau về trò chơi: Theo Từ điển tiếng Việt, chữ “Trò” được hiểu là một hình thức mua vui, được bày ra trước mắt mọi người, chữ “chơi” để chỉ những hoạt động lúc nhàn rỗi, ngoài giờ làm việc, có mục đích giải trí. Từ đó “trò chơi” được hiểu là những hình thức hoạt động nhằm thỏa mãn các nhu cầu giải trí cho con người [29]. G.V Plêkhanốpcho rằng: Trò chơi là một hình thức hoạt động, gắn liền với lao động của xã hội loài người, ông đã lý giải mối quan hệ giữa vui chơi của trẻ em và lao động của người lớn như là nguồn gốc xã hội nảy sinh trò chơi [31]. 12