Tài liệu Tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc êđê tỉnh đăk lăk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ……………../……………. …………/……… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN THỌ TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT CHO ĐỒNG BÀO DÂN TỘC ÊĐÊ TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SỸ: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH ĐẮK LẮK - NĂM 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ……………../……………. …………/……… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN THỌ TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT CHO ĐỒNG BÀO DÂN TỘC ÊĐÊ TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SỸ: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 6038.0102 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC GS.TS. PHẠM HỒNG THÁI ĐẮK LẮK - NĂM 2016 LỜI CẢM ƠN Để luận văn đạt được kết quả, tôi nhận được nhiều sự quan tâm giúp đỡ và động viên từ quý thầy, cô giáo của Học viện Hành chính Quốc gia và Học viện Hành chính Quốc gia Phân viện khu vực Tây Nguyên; PGS.TS Lương Thanh Cường, PGS.TS Nguyễn Quốc Sữu đã lựa chọn, định hướng tên đề tài khoa học cho tôi; Giáo viên chủ nhiệm, quý thầy cô giảng dạy tại lớp; các anh, chị, em bạn bè học viên của lớp, gia đình và các đồng chí đồng nghiệp. Đặc biệt, xin trân trọng cảm ơn Giáo sư - Tiến sĩ Phạm Hồng Thái, người hướng dẫn khoa học đã tận tình quan tâm, giúp đỡ và hướng dẫn để tôi hoàn thành tốt công trình khoa học của mình. Xin trân trọng cảm ơn Hội đồng Đánh giá Luận văn đã quan tâm xem xét, nghiên cứu và góp ý những thiếu sót để tôi kịp thời bổ sung nhằm hoàn thiện đề tài khoa học. Để tỏ lòng kính trọng và biết ơn, xin kính chúc quý thầy, cô, các anh chị học viên, đồng nghiệp dồi dào sức khỏe, gia đình hạnh phúc và thành đạt! Tác giả luận văn Nguyễn Văn Thọ LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan Luận văn Thạc sỹ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính với đề tài "Tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê tỉnh Đắk Lắk" là công trình nghiên cứu khoa học của cá nhân tác giả. Tất cả các nội dung của Luận văn được trình bày dựa trên quan điểm cá nhân tác giả, trên cơ sở nghiên cứu lý luận, tổng hợp phân tích thực tiễn và đánh giá khách quan, cùng với sự hướng dẫn khoa học của Giáo sư - Tiến sĩ Phạm Hồng Thái đề tài đã đạt được kết quả theo yêu cầu. Các số liệu được thống kê, cập nhật và kết quả được phân tích trong Luận văn hoàn toàn trung thực, xuất phát từ thực tiễn và kinh nghiệm, kết quả các giải pháp mà tác giả đưa ra chưa từng được công bố dưới bất cứ hình thức nào trước khi trình bảo vệ và công nhận bởi Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sỹ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính./. Tác giả luận văn Nguyễn Văn Thọ MỤC LỤC Stt Danh mục 1 Trang phụ bìa; Lời cảm ơn; Lời cam đoan; Mục lục Danh mục chữ viết tắt 2 PHẦN MỞ ĐẦU 3 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT 4 1.1. Một số vấn đề lý luận về phổ biến pháp luật 5 6 7 8 9 10 11 12 13 15 16 17 18 19 20 21 1.2. Chủ thể tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật 1.3. Đối tượng tiếp nhận phổ biến pháp luật 1.4. Nội dung, hình thức, phương pháp tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê Tiểu kết Chƣơng 1 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT CHO ĐỒNG BÀO DÂN TỘC ÊĐÊ TỈNH ĐĂK LẮK 2.1. n hành v n bản củ tỉnh Đắk Lắk về công tác tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê từ n m 2011 đến n m 2015 2.2. Chủ thể thực hiện và ho t động giám sát, kiểm tr , th nh tr phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc ÊĐê tỉnh Đắk Lắk 2.3. Đánh giá chung về công tác tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc ÊĐê tỉnh Đắk Lắk Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI CÔNG TÁC TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT CHO ĐỒNG BÀO DÂN TỘC ÊĐÊ TỈNH ĐĂK LẮK 3.1. Phương hướng đổi mới công tác tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê tỉnh Đắk Lắk 3.2. Giải pháp đổi mới công tác tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê tỉnh Đắk Lắk Tiểu kết Chƣơng 3 KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC Trang 1 9 9 19 20 23 27 33 34 34 34 40 62 62 72 91 93 96 104 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Stt Ký hiệu Nghĩa từ viết tắt 1 CBCC Cán bộ công chức 2 CNH-HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa 3 DTTS Dân tộc thiểu số 4 ĐBDT Đồng bào dân tộc 5 GDPL Giáo dục pháp luật 6 HĐND Hội đồng nhân dân 7 KT-XH Kinh tế - Xã hội 8 MTTQ Mặt trận tổ quốc 9 PBGDPL Phổ biến, giáo dục pháp luật 10 QPPL Quy phạm pháp luật 11 QP-AN Quốc phòng - An ninh 12 QLNN Quản lý nhà nước 13 TCTH Tổ chức thực hiện 14 UBND Uỷ ban nhân dân 15 XHCN Xã hội chủ nghĩa PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong đời sống xã hội tồn tại nhiều loại quy phạm xã hội: quy phạm đạo đức, quy phạm chính trị, quy phạm do các tổ chức xã hội đặt ra, quy phạm tôn giáo, phong tục tập quán, quy phạm pháp luật...Trong đó pháp luật ngày càng có vai trò to lớn trong điều chỉnh các quan hệ xã hội. Hiến pháp Việt Nam năm 20013 khẳng định "Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân vì Nhân dân" [39, tr.11]. Nhà nước quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật. Quan điểm đó chi phối mọi hoạt động nhà nước và xã hội, đặc biệt là hoạt động công vụ của cán bộ, công chức. Hoạt động nhà nước nhìn một cách tổng quát có thể chia thành ba loại: hoạt động lập pháp - sáng tạo pháp luật, hoạt động hành pháp - tổ chức đưa pháp luật vào đời sống xã hội bằng các hoạt động mang tính tổ chức khác nhau, hoạt động tư pháp - xét xử, kiểm sát và các hoạt động bổ trợ tư pháp... tất cả các hoạt động này tuỳ thuộc vào nhiều những điều kiện, tiền đề khác nhau, trong đó có ý thức pháp luật của cán bộ, công chức. Trong công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, công tác tổ chức, thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung và công tác phổ biến giáo dục pháp luật cho cán bộ, nhân dân ở nông thôn, vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc ít người nói riêng giữ một vai trò vô cùng quan trọng. Mỗi cán bộ, mỗi người dân có nắm vững kiến thức pháp luật thì mới phát huy được tinh thần làm chủ của bản thân, góp phần quản lý xã hội bằng pháp luật. Tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật là khâu đầu tiên của quá trình thi hành pháp luật và có vai trò hết sức quan trọng trong việc tăng cường pháp chế 1 xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam. Xuất phát từ vai trò, ý nghĩa quan trọng của công tác tổ chức, thực hiện phổ biến pháp luật, giáo dục pháp luật, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến công tác này. Trong rất nhiều văn kiện của Đảng và pháp luật của Nhà nước đã đề cập đến công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Nghị quyết Đại hội lần thứ VIII của Đảng đã khẳng định: “Triển khai mạnh mẽ công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật; huy động lực lượng của các đoàn thể chính trị, xã hội, nghề nghiệp, các phương tiện thông tin đại chúng tham gia các đợt vận động thiết lập trật tự, kỷ cương và các hoạt động thường xuyên xây dựng nếp sống và làm việc theo pháp luật trong cơ quan nhà nước và trong xã hội’’. Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới chỉ rõ cần: “Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật với nhiều hình thức phong phú, sinh động, đặc biệt là thông qua các phiên tòa xét xử lưu động và bằng những phán quyết công minh để tuyên truyền, nâng cao ý thức pháp luật cho cán bộ và nhân dân”. Hiến pháp năm 2013 giao Chính phủ nhiệm vụ: “Tổ chức và lãnh đạo công tác tuyên truyền, giáo dục Hiến pháp và pháp luật trong nhân dân”. Nhiều văn bản pháp luật của Thủ tướng Chính phủ đã đề cập đến việc tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật như: Chỉ thị số 02/1998/CT-TTg ngày 07/01/1998 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong giai đoạn hiện nay, Quyết định số 03/1998/QĐ-TTg về việc ban hành Kế hoạch triển khai công tác phổ biến, giáo dục pháp luật từ năm 1998 đến năm 2002 và thành lập Hội đồng Phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật… Đặc biệt, Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân (Chỉ thị số 32-CT/TW) đã khẳng định: “Phổ 2 biến, giáo dục pháp luật là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng”. Ngày 09/12/2003, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 32-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức pháp luật của cán bộ và nhân dân; Ngày 16/12/2004, Thủ tướng Chính Phủ đã ban hành Quyết định 212/2004/QĐ-TTg Phê duyệt Chương trình quốc gia PBGDPL và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật cho cán bộ, nhân dân ở xã, phường, thị trấn từ năm 2005 đến năm 2010. Ngày 20/6/2012, Quốc hội đã ban hành Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng cho công tác PBGDPL, tạo chuyển biến căn bản, bền vững, hiệu quả cho hoạt động tổ chức thực hiện PBGDPL với việc huy động toàn bộ hệ thống chính trị tham gia công tác PBGDPL, trong đó Nhà nước giữ vai trò nòng cốt; xác lập trách nhiệm và cơ chế phối hợp, huy động các nguồn lực của các cơ quan, tổ chức xã hội trong công tác tổ chức thực hiện PBGDPL. Đồng bào dân tộc Êđê là một bộ phận cấu thành hữu cơ của đại gia đình các dân tộc Việt Nam, cư trú chủ yếu ở tỉnh Đắk Lắk và các tỉnh Tây Nguyên, đây là địa bàn có vị trí đặc biệt quan trọng về mặt địa chính trị và an ninh quốc phòng của đất nước. Trong những năm qua, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, đời sống vật chất cũng như ý thức pháp luật của đồng bào vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số nói chung, vùng đồng bào Êđê ở tỉnh Đắk Lắk (gọi tắt là đồng bào Ê đê) nói riêng được nâng lên rõ rệt. Tuy nhiên, là dân tộc thiểu số với đặc điểm khá đặc biệt xét trên phương diện lịch sử, kinh tế, văn hóa, xã hội và tín ngưỡng tôn giáo, đồng bào Êđê (chủ yếu sống ở vùng nông thôn) còn nghèo, họ quan tâm đến nhu cầu tìm kiếm cơm ăn, áo mặc hơn nhu cầu tiếp xúc các tri thức văn hóa, chuẩn mực xã hội trong đó có pháp luật. Mặt khác, phong tục, tập 3 quán nói chung và luật tục nói riêng trong cộng đồng người Êđê rất đa dạng. Luật tục ảnh hưởng sâu sắc, trong đó có những luật tục tốt mang ý nghĩa tích cực cần được phát huy và cả những hủ tục lạc hậu, nặng nề cần được loại bỏ để phù hợp với đời sống hiện nay. Vì thế, quan tâm đến việc tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số nói chung và cho đồng bào dân tộc Êđê nói riêng là vấn đề vô cùng quan trọng. Với những lý do trên học viên chọn đề tài "Tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê tỉnh Đắk Lắk" để nghiên cứu Luận văn thạc sỹ là đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Chỉ thị số 32-CT/TW, ngày 09-12-2003 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của đảng trong công tác phổ biến giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân đã khẳng định phổ biến giáo dục pháp luật là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục của các cơ quan Đảng, chính quyền, Nhà nước và cả hệ thống chính trị, đồng thời phổ biến giáo dục pháp luật là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng. Ngày 206-2012, Quốc hội ban hành Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01-01-2013. Nhằm nghiên cứu, triển khai, thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 32 và Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật, hiện đã có nhiều công trình nghiên cứu, tài liệu chuyên đề, đặc san, báo cáo khoa học về phổ biến, giáo dục pháp luật. Về sách chuyên khảo có các tác phẩm như: Giáo dục pháp luật cho đội ngũ cán bộ, công chức hành chính trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩ Việt N m, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011 và T ng cường giáo dục pháp luật cho đội ngũ cán bộ, công chức hành chính củ tỉnh Đắk Lắk, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội, 2014 của PGS. TS Nguyễn Quốc Sửu; 4 Giáo dục pháp luật trong nhà trường, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2008 của TS. Nguyễn Đình Đặng Lục. Những tác phẩm trên đã đặt nền tảng về cơ sở lý luận cho công tác giáo dục pháp luật, đề cập đến việc phân biệt giữa giáo dục pháp luật với phổ biến, tuyên truyền pháp luật. Về tài liệu phục vụ cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có: Tài liệu hướng dẫn bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho giáo viên môn giáo dục công dân cấp trung học phổ thông, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2011; Thực hiện Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, Số chuyên đề, 2016 của Bộ Tư pháp; Tài liệu Hội nghị tổng kết 05 n m thực hiện chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật củ Chính phủ từ n m 2008-2012, Bộ Tư pháp, Hà Nội, 2012; Phổ biến, giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên trong các nhà trường thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, Đặc san số chuyên đề 03/2011; Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật, Đặc san chuyên đề số 08/2012 của Bộ Tư pháp... Những tài liệu trên tổng hợp những báo cáo tổng kết của các cơ quan, ban ngành, báo cáo khoa học của các tác giả chuyên nghiên cứu về pháp luật. Trong đó, nhiều bài viết đã đưa ra những quan điểm, giải pháp về quản lý nhà nước đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, đề xuất nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật đối với từng bộ, ngành, lĩnh vực công tác. Các công trình nghiên cứu về giáo dục pháp luật được đề cập dưới nhiều góc độ, khía cạnh khác nhau, song vẵn chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê tỉnh Đắk Lắk. Luận văn là công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu tương đối toàn diện, có hệ thống về tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê tỉnh Đắk Lắk hiện nay, bởi vậy, luận văn có một số đóng góp khoa học mới sau đây: 5 Luận văn luận giải, đưa ra khái niệm, chỉ ra được các đặc trưng của tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê, Việt Nam. Xác định và làm rõ được các yếu tố cấu thành tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê, gồm mục tiêu, chủ thể, đối tượng, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê; đồng thời, luận văn cũng chỉ ra được các yếu tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê. Luận văn đưa ra được các bài học kinh nghiệm có thể vận dụng cho đồng bào dân tộc thiểu số nói chung, đồng bào dân tộc Êđê nói riên. Dựa trên kết quả điều tra XHH và các nguồn tài liệu có sẵn, luận văn đã phân tích, đánh giá, chỉ ra được kết quả, hạn chế, nguyên nhân của những kết quả và hạn chế trong tổ chức, thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê. Luận văn đưa ra được các quan điểm và đề xuất hệ thống các giải pháp toàn diện bảo đảm tổ chức, thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê. 3. Mục đích và nhiệm vụ của Luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Làm rõ những vấn đề lý luận về tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật; đánh giá thực trạng việc tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê tỉnh Đắk Lắk từ năm 2011 đến năm 2015, qua đó luận văn đưa ra những kết quả đạt được và tồn tại, hạn chế của công tác này, trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường thực hiện nâng cao hiệu quả công tác phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc người Êđê trong giai đoạn hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận văn có các nhiệm vụ sau đây: Một là, trên cơ sở phân tích một số vấn đề lý luận chung về tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật, luận văn phân tích và làm rõ khái niệm, nội dung, vai 6 trò của tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc người Êđê. Xác định các hình thức tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số. Hai là, nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật của UBND tỉnh và UBND huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh Đắk Lắk về việc tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê trong 05 năm (2011- 2015), qua đó rút ra những bài học kinh nghiệm. Ba là, nêu lên các quan điểm, đề xuất, kiến nghị giải pháp nhằm hoàn thiện công tác tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu sâu về nghiệp vụ “Tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê tỉnh Đắk Lắk” của các cơ quan hành chính tỉnh Đắk Lắk theo quy định của Luật PBGDPL hiện hành, nhằm đưa ra các giải pháp hoàn thiện công tác này trên thực tế. - Phạm vi về không gian: trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Phạm vi về thời gian: Trong thời gian 05 năm, từ năm 2011 đến năm 2015. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Cơ sở lý luận của luận văn là những nguyên lý của triết học Mác - Lênin về lý luận nhận thức; tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác phổ biến giáo dục pháp luật của Nhà nước; các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam; chính sách, pháp luật của Nhà nước về tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào 7 dân tộc thiểu số. Ngoài ra, những quan điểm lý luận, kết quả nghiên cứu thực tiễn về PBGDPL của các nhà khoa học, những tác giả đi trước cũng là tài liệu tham khảo quan trọng của luận văn. 5.2. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương phương pháp luận duy vật biện chướng, duy vật lịch sử, quan điểm của Đảng, Nhà ta về phổ biến pháp luật, để giải quyết những vấn đề của luận văn, tác giả sử dụng các phương pháp cụ thể: như: phân tích, tổng hợp và các phương pháp nghiên cứu khác như so sánh, thống kê, điều tra xã hội học... 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần làm sáng tỏ thêm một số vấn đề lý luận về tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê. Với những kết quả đạt được, luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ việc học tập, nghiên cứu của sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính cũng như có giá trị tham khảo cho các địa phương trong công tác tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận về tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật Chương 2: Thực trạng tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê tỉnh Đắk Lắk Chương 3: Phương hướng, giải pháp đổi mới công tác tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê tỉnh Đắk Lắk. 8 Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT CHO ĐỒNG BÀO DÂN TỘC 1.1. Một số vấn đề lý luận về phổ biến pháp luật 1.1.1. Khái niệm phổ biến pháp luật Theo từ điển Tiếng Việt (NXB Đà Nẵng năm 1997) hay Từ và ngữ Hán Việt (NXB Từ điển Bách Khoa - 2002) thì “Phổ biến là làm cho đông đảo mọi người biết đến một vấn đề, một tri thức bằng cách truyền đ t trực tiếp h y thông qua hình thức nào đó hoặc làm cho mọi người đều biết đến”. Phổ biến pháp luật có đối tượng tác động rộng rãi, mang ý nghĩa xã hội và nhân văn sâu sắc, bởi trong lịch sử đã có lúc pháp luật được ban hành nhưng không được phổ biến công khai mà chỉ được coi là một công cụ để nhà nước dùng để trị dân. Bên cạnh đó phổ biến pháp luật còn mang tính tác nghiệp, truyền đạt nội dung pháp luật cho các đối tượng cụ thể. Ở những mức độ khác nhau, phổ biến pháp luật còn nhằm làm cho các đối tượng cụ thể hiểu thấu suốt các quy định của pháp luật để thực hiện pháp luật trên thực tế. Phổ biến pháp luật thường được thực hiện thông qua các hội nghị, các cuộc tập huấn... Theo Từ điển Từ và ngữ Hán - Việt “Giáo dục là quá trình ho t động có ý thức, có mục đích, có kế ho ch, có tổ chức nhằm bồi dưỡng cho con người những phẩm chất đ o đức và những tri thức cần thiết để người t có khả n ng tham gi mọi mặt củ đời sống xã hội”. So với phổ biến thì giáo dục cũng nhằm nâng cao nhận thức, tình cảm song nội dung rộng hơn, phương thức tiến hành chặt chẽ hơn, đối tượng xác định hơn, mục đích lớn hơn. Xét dưới góc độ nhất định thì phổ biến chính là các phương thức giáo dục cụ thể. 9 Như vậy, phổ biến pháp luật là hoạt động có định hướng, có tổ chức, có chủ định của chủ thể phổ biến pháp luật nhằm tác động đến đối tượng được phổ biến pháp luật giúp họ nắm được các quy định của pháp luật và hình thành ở họ tri thức pháp luật, tình cảm pháp lý và từ đó có những hành vi phù hợp với các yêu cầu của pháp luật. 1.1.2. Một số quan niệm về tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật và tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê Trong khoa học có nhiều quan niệm khác nhau về tổ chức, theo Đại từ điển tiếng Việt “tổ chức là tập hợp người được tổ chức theo cơ cấu nhất định để ho t động vì lợi ích chung” [67, tr.1662]. Theo từ điển Pháp - Việt, Pháp luật hành chính “Tổ chức là một tổng thể kết hợp có nhiều phân hệ tương tác và truyền tin cho nh u” [54, tr. 208]. Trong khoa học hành chính có quan niệm “Tổ chức là một hệ thống tập hợp củ h i h y nhiều người, nhóm người, được điều phối một cách có ý thức, có ph m vi (lĩnh vực, chức n ng) tương đối rõ ràng, ho t động nhằm đ t được mục tiêu chung” [7, tr. 11]. Như vậy, với cách biểu đạt có khác nhau, nhưng các quan điểm nêu trên đều cho rằng: tổ chức là một thiết chế được tạo lập để thực hiện những hoạt động nhất định, tùy theo quy mô tổ chức, có tổ chức có cơ cấu, bao gồm những bộ phận cấu thành, có tổ chức đơn giản chỉ bao gồm những nhân sự, cá nhân cụ thể. Với cách tiếp cận này, thì tổ chức phổ biến pháp luật gồm những cơ quan, tổ chức nhà nước, hay các tổ chức xã hội thực hiện phổ biến pháp luật (gọi chúng là chủ thể). Bên cạnh đó, tổ chức phổ biến pháp luật còn được hiểu là hoạt động do các chủ thể phổ biến pháp luật, bao gồm hoạt động xây dựng chương trình, kế hoạch, xác định nội dung phổ biến pháp luật; phối hợp các thành viên, hay các bộ phận cấu thành của tổ chức, để phân bổ các nguồn lực trong tổ chức. Với cách hiểu này, tổ chức phổ biến pháp luật là hoạt động của cơ quan, tổ chức 10 nhằm triển khai thực hiện phổ biến pháp luật, đưa pháp luật tới những đối tượng nhất định nhằm đạt được mục tiêu đã định. Như vậy, tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật là lĩnh vực hoạt động bao gồm tất cả các giai đoạn như định hướng giáo dục pháp luật, xây dựng chương trình, kế hoạch, xác định nội dung phổ biến pháp luật, phương pháp và hình thức phổ biến pháp luật; triển khai thực hiện chương trình phổ biến pháp luật; kiểm tra, đánh giá kết quả phổ biến pháp luật; sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm về phổ biến pháp luật... Thực hiện phổ biến pháp luật thực chất là hoạt động thực tiễn đưa pháp luật tới các đối tượng nhất định. Thực hiện phổ biến pháp luật không đồng nhất với phổ biến pháp luật. Thực hiện phổ biến pháp luật là thực tiễn phổ biến pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân - chủ thể phổ biến pháp luật đã tổ chức phổ biến pháp luật như thế nào cho các đối tượng. Thực hiện phổ biến pháp luật là một loại hoạt động nhà nước, xã hội luôn hướng tới những mục tiêu nhất định, trước hết nhằm cung cấp những kiến thức, hiểu biết pháp luật, những quy định của pháp luật cho đối tượng được phổ biến và hướng họ tới những hành vi, cách xử xự phù hợp với pháp luật. Từ những vấn đề nêu trên, có thể hiểu tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật là quá trình ho t động có mục đích, có tổ chức, có kế ho ch, theo nội dung và thông qu những phương pháp, hình thức nhất định củ các chủ thể phổ biến pháp luật, tác động đến đối tượng tiếp nhận pháp luật nhằm làm hình thành và phát triển ở họ hệ thống tri thức pháp luật, trình độ hiểu biết về pháp luật; làm hình thành tình cảm, thói quen và hành vi xử sự tích cực theo pháp luật. Trên cơ sở quan niệm nêu trên, để đưa ra quan niệm tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật pháp luật cho đồng bào dân tộc cần xem xét các khía cạnh cụ thể sau: 11 Thứ nhất, mối quan hệ, tương tác giữa chủ thể phổ biến pháp luật và đối tượng được phổ biến pháp luật. Theo đó, phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê cũng là hoạt động được thực hiện thông qua sự tác động qua lại giữa chủ thể và đối tượng. Chủ thể phổ biến pháp luật ở đây chính là các cơ quan, ban, ngành, tổ chức, đoàn thể của tỉnh Đắk Lắk có chức năng, nhiệm vụ thực hiện phổ biến pháp luật, như Sở Tư pháp tỉnh Đắk Lắk, Phòng Tư pháp các huyện tỉnh Đắk Lắk, Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam của tỉnh Đắk Lắk... Đối tượng tiếp nhận phổ biến pháp luật ở đây chính là đồng bào dân tộc Êđê đang sinh sống ở tỉnh Đắk Lắk. Thứ h i, tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê là hoạt động có định hướng, có mục đích, bao hàm những tác động tự giác, tích cực, tuân theo kế hoạch đã được xác định của chủ thể phổ biến pháp luật lên đối tượng phổ biến pháp luật là đồng bào dân tộc Êđê tương ứng với các nội dung cụ thể. Quá trình phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê chỉ thực sự đạt được mục tiêu, hiệu quả đề ra khi đồng bào thực sự tự giác, tích cực biến những yêu cầu pháp luật khách quan thành nhu cầu nội tại của bản thân mỗi người dân trong cộng đồng dân tộc Êđê. Thứ b , quá trình tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê luôn tuân theo nội dung, chương trình phổ biến pháp luật cụ thể, dựa trên các phương pháp phổ biến pháp luật khoa học, hiện đại và các hình thức phổ biến pháp luật phù hợp với đặc điểm tình hình kinh tế, văn hóa, lối sống của đồng bào dân tộc Êđê nhằm hiện thực hóa một cách tối ưu mục tiêu phổ biến pháp luật cho họ. Ngoài ra, hoạt động tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê cũng phải phù hợp với các đặc điểm văn hóa, lối sống, phong tục tập quán, truyền thống tôn giáo, tín ngưỡng của đồng bào. Thứ tư, trong nội dung tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào 12 dân tộc Êđê, ngoài việc cung cấp, trang bị những kiến thức, hiểu biết pháp luật cần thiết như cho mọi công dân nói chung, các chủ thể phổ biến pháp luật còn phải rất chú trọng trang bị cho cho đồng bào dân tộc Êđê những kiến thức, hiểu biết về các lĩnh vực pháp luật có liên quan mật thiết với cuộc sống, lao động của họ, các văn bản pháp quy do các cấp chính quyền địa phương ban hành... Ngoài ra, nội dung phổ biến pháp luật phải thật cụ thể, rõ ràng; phương pháp phải truyền đạt dễ hiểu, dễ nhớ; hình thức phổ biến pháp luật phải hấp dẫn, sinh động, phù hợp với truyền thống văn hóa, tôn giáo, tập quán lao động, sinh hoạt, học vấn của đồng bào dân tộc Êđê. Đây là sự khác biệt cơ bản giữa phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê so với phổ biến pháp luật cho các đối tượng xã hội khác. Từ sự phân tích các khía cạnh nêu trên, có thể đưa ra định nghĩa: Tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê là ho t động có định hướng có tổ chức có chủ đích củ chủ thể phổ biến pháp luật thông qua các hình thức, phương pháp khác nhau tác động lên đối tượng được phổ biến pháp luật một cách có hệ thống nhằm giúp đồng bào dân tộc Ê đê nắm được nội dung c n bản củ v n bản pháp luật được phổ biến, góp phần hình thành ở họ tri thức pháp luật, tình cảm và hành vi phù hợp với pháp luật. 1.1.3. Đặc điểm của tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc Êđê Đối tượng tiếp nhận phổ biến pháp luật ở đây chính là đồng bào dân tộc Êđê đang sinh sống, lao động, sinh hoạt ở tỉnh Đắk Lắk. Tuy đều là những người dân tộc Êđê, song nhu cầu tiếp nhận thông tin, kiến thức pháp luật của họ có thể đa dạng tùy thuộc vào địa bàn cư trú, nhóm tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp, vị thế xã hội trong cộng đồng, mục tiêu tiếp thu kiến thức pháp luật... Chính vì vậy, khi tiến hành hoạt động tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào 13 dân tộc, các chủ thể tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cần phải chú ý phân loại đối tượng theo những tiêu chí cụ thể nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả của hoạt động này. Cụ thể: Thứ nhất, theo địa bàn cư trú, đồng bào dân tộc bao gồm những người đang sinh sống, làm việc ở các đô thị (thành phố, thị xã, các thị trấn huyện trực thuộc tỉnh Đắk Lắk) và những người đang sinh sống, làm việc ở các vùng nông thôn (buôn, làng). Do những khác biệt xã hội giữa nông thôn và đô thị nên nhu cầu về thông tin, kiến thức pháp luật của đồng bào dân tộc ở mỗi nơi cũng khác nhau; bởi vậy, các chủ thể cần lưu ý phân loại đối tượng theo địa bàn cư trú khi tổ chức, thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc. Thứ h i, theo nhóm tuổi, đồng bào dân tộc gồm những người thuộc các nhóm lứa tuổi khác nhau, như nhóm trẻ em (học sinh tiểu học), nhóm thiếu niên (học sinh trung học cơ sở), nhóm thanh niên (học sinh trung học phổ thông và đoàn viên thanh niên đang lao động, sinh hoạt tại các địa phương), nhóm trung niên và nhóm người cao tuổi. Mỗi nhóm lứa tuổi trên đây đều có những nét đặc trưng riêng về tâm lý, nhận thức, hiểu biết, kinh nghiệm thực tế xã hội, nhu cầu hiểu biết pháp luật... Vì vậy, khi triển khai tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật cho đồng bào dân tộc, các chủ thể phổ biến pháp luật phải có sự chuẩn bị nghiêm túc, khoa học về mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức thực hiện phổ biến pháp luật sao cho phù hợp với từng nhóm lứa tuổi. Thứ b , theo hoạt động nghề nghiệp, đồng bào dân tộc bao gồm những người lao động đang làm các công việc, nghề nghiệp khác nhau: làm việc ttrong các cơ quan nhà nước; thuần túy làm nông nghiệp (trồng lúa, làm rẫy, nương, hoa màu, chăn nuôi...); làm nghề đánh bắt, nuôi trồng thủy hải sản; kinh doanh, buôn bán nhỏ... Chắc chắn là những người làm công việc khác nhau có nhận thức pháp luật, vốn kiến thức pháp luật và nhu cầu hiểu biết pháp luật cũng rất 14