Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Tổ chức lãnh thổ công nghiệp tỉnh vĩnh phúc...

Tài liệu Tổ chức lãnh thổ công nghiệp tỉnh vĩnh phúc

.PDF
151
266
95

Mô tả:

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ------------------ LƢƠNG THỊ MINH THU TỔ CHỨC LÃNH THỔ CÔNG NGHIỆP TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SỸ ĐỊA LÝ HỌC Thái Nguyên, năm 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ------------------ LƢƠNG THỊ MINH THU TỔ CHỨC LÃNH THỔ CÔNG NGHIỆP TỈNH VĨNH PHÚC Chuyên ngành: Địa lý học Mã số: 60 31 95 LUẬN VĂN THẠC SỸ ĐỊA LÝ HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC : PGS.TS Nguyễn Minh Tuệ Thái Nguyên, năm 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Thái Nguyên, tháng 10 năm 2010 Học viên Lƣơng Thị Minh Thu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Minh Tuệ, ngƣời đã tận tình, đầy trách nhiệm hƣớng dẫn em thực hiện đề tài Luận văn Thạc sĩ của mình! Em xin trân trọng cảm ơn các Thầy Cô giáo trong khoa Địa lí Trƣờng Đại học sƣ phạm Thái Nguyên đã giảng dạy và giúp đỡ em hoàn thành khoá học Thạc sĩ trong thời gian qua! Xin cảm ơn sự giúp đỡ, chia sẻ của gia đình, cơ quan, đồng nghiệp và bạn bè để tôi có thể khắc phục đƣợc khó khăn, có thêm nhiều thuận lợi trong học tập và nghiên cứu! Thái Nguyên, Ngày 20 tháng 8 năm 2010 Tác giả Lƣơng Thị Minh Thu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TỔ CHỨC ............. 8 1.1 CƠ SỞ LÍ LUẬN ....................................................................................... 8 1.1.1 Các quan niệm về tổ chức lãnh thổ kinh tế (TCLTKT) và tổ chức lãnh thổ công nghiệp (TCLTCN) ............................................................................. 8 1.1.2 Các nhân tố ảnh hƣởng đến TCLTCN ...................................................10 1.1.3 Các hình thức TCLTCN .........................................................................14 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN ...............................................................................23 1.2.1. Vài nét về TCLTCN ở Việt Nam ..........................................................23 1.2.2. TCLTCN ở Đồng bằng sông Hồng ........................................................26 CHƢƠNG II: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG VÀ THỰC TRẠNG .........29 2.1. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN TCLTCN TỈNH VĨNH PHÚC .....29 2.1.1. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ .....................................................................................29 2.1.2. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN ..............30 2.1.3. KINH TẾ - Xà HỘI .............................................................................35 2.1.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG ...........................................................................46 2.2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC LÃNH THỔ CÔNG NGHIỆP TỈNH VĨNH PHÚC..............................................................................................................49 2.2.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP TỈNH VĨNH PHÚC ...................................................................................................49 2.2.2. TỔ CHỨC LÃNH THỔ CÔNG NGHIỆP TỈNH VĨNH PHÚC ...........55 CHƢƠNG III : ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TỔ CHỨC LÃNH THỔ...79 3.1. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU, ĐỊNG HƢỚNG PHÁT TRIỂN TCLTCN TỈNH VĨNH PHÚC ĐẾN NĂM 2015 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2020. .....79 3.1.1 Quan điểm phát triển TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc ......................................79 3.1.2. Mục tiêu phát triển TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc ........................................81 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3.1.3. Định hƣớng phát triển TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc ..................................82 3.2. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN TCLTCN TỈNH VĨNH PHÚC ............102 3.2.1. Giải pháp về vốn và thu hút vốn đầu tƣ ...............................................102 3.2.2. Giải pháp về khoa học công nghệ .......................................................104 3.2.3. Giải pháp về đào tạo nguồn nhân lực ..................................................105 3.2.4. Giải pháp về hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ, làng nghề .....107 3.2.5. Giải pháp về công tác tổ chức ..............................................................108 3.2.6. Giải pháp về cơ chế quản lý .................................................................108 3.2.7. Giải pháp thị trƣờng và phát triển kinh tế nhiều thành phần ................109 3.2.8. Giải pháp về bảo vệ môi trƣờng ...........................................................109 KẾT LUẬN ..................................................................................................113 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................116 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TCLTCN: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp GTSX: Giá trị sản xuất TNHH: Trách nhiệm hữu hạn TTCN: Tiểu thủ công nghiệp KCN: Khu công nghiệp Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 2.1: TiÒm n¨ng ®Êt ®ai cho ph¸t triÓn KCN tỉnh Vĩnh Phúc. ...................34 Bảng 2.2: Dân số và nguồn lao động Vĩnh Phúc giai đoạn 2000 – 2008 ..........35 Bảng 2.3: GDP và cơ cấu GDP theo ngành tỉnh Vĩnh Phúc .............................49 Bảng 2.4: Cơ cấu GDP theo thành phần kinh tế (Giá thực tế) .........................51 Bảng 2.5 : Giá trị sản xuất công nghiệp và cơ cấu giá trị sản xuất ...................52 Bảng2.6: Giá trị sản xuất theo giá thực tế phân theo ngành công nghiệp ........53 Bảng 2.7: Giá trị hàng hoá xuất nhập khẩu tỉnh Vĩnh Phúc năm 2008. ............54 Bảng 2.8: Một số sản phẩm công nghiệp chủ yếu tỉnh Vĩnh Phúc năm 2008. ..55 Bảng 2.9: Cụm công nghiệp đã và đang làm quy hoạch chi tiết tỉnh Vĩnh Phúc. ....56 Bảng 2.10 :Danh mục các khu công nghiệp đã thành lập và ............................58 Bảng 2.11: Cơ cấu công nghiệp theo lãnh thổ năm 2008 (Giá so sánh 1994) ...73 Bảng 3.1 : Nhu cầu vốn đầu tƣ phát triển hạ tầng cơ sở các KCN ...................92 Bảng 3.2: Quy hoạch cụm công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc đến 2020 ..................94 Bảng 3.3: Dự báo nguồn lao động tỉnh Vĩnh Phúc đến 2020. ......................107 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn DANH MỤC HÌNH 1. Bản đồ hành chính tỉnh Vĩnh Phúc 2. Bản đồ nguồn lực tỉnh Vĩnh Phúc. 3. Bản đồ hiện trạng công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc 4. Bản đồ tổ chức lãnh thổ công nghiệp tỉnh vĩnh Phúc 5. Bản đồ quy hoạch các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, cụm TTCN - LN tỉnh Vĩnh Phúc đến năm 2020. 2.1. Biểu đồ giá trị sản xuất công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc 1997 – 2008 (Giá thực tế, giá so sánh)53 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Tổ chức không gian kinh tế xã hội đƣợc xem nhƣ một trong những biện pháp quan trọng nhất trong phát triển. Muốn phát triển hiệu quả, bền vững cần thiết tiến hành tổ chức lãnh thổ hợp lý. Để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá tổ chức lãnh thổ nền kinh tế xã hội nói chung, tổ chức lãnh thổ công nghiệp nói riêng có ý nghĩa hàng đầu. Vĩnh Phúc là tỉnh thuộc vùng Đồng Bằng Sông Hồng, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc, có nhiều tiềm năng phát triển công nghiệp cũng nhƣ một số ngành mũi nhọn của vùng. Năm 1997 khi đƣợc tái lập, Vĩnh Phúc là một tỉnh nghèo, điểm xuất phát thấp, công nghiệp nhỏ lẻ, lạc hậu, thu nhập bình quân đầu ngƣời thấp xa so với bình quân chung của cả nƣớc. Sau hơn 10 năm tách tỉnh, kinh tế Vĩnh Phúc đạt đƣợc nhiều thành tựu: tốc độ tăng trƣởng kinh tế cao và ổn định, tỷ trọng ngành công nghiệp trong cơ cấu GDP ngày càng tăng, số lƣợng nhà máy, xí nghiệp ngày càng nhiều, một loạt khu công nghiệp mới ra đời, cơ cấu công nghiệp có sự chuyển biến tích cực theo hƣớng tiến bộ. Đặc biệt tỉnh Vĩnh Phúc là điểm sáng về thu hút vốn đầu tƣ nƣớc ngoài, góp phần giải quyết việc làm cho lực lƣợng lao động lớn ở nhiều trình độ khác nhau. Năm 2008, GDP của tỉnh Vĩnh Phúc nằm trong nhóm 10 tỉnh, thành phố đứng đầu cả nƣớc. Quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá của tỉnh Vĩnh Phúc diễn ra với tốc độ nhanh và mạnh. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển kinh tế nói chung và công nghiệp nói riêng, các nguồn lực chƣa đƣợc khai thác và sử dụng hợp lí, hiệu quả kinh tế chƣa phát huy hết. Với lí do trên, tôi đã chọn đề tài nghiên cứu cho mình là: “Tổ chức lãnh thổ công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 1 http://www.lrc-tnu.edu.vn 2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI Vào giữa thế kỉ XIX, các nhà khoa học Địa lí trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu về kinh tế lãnh thổ nhằm tìm ra tính quy luật về không gian của lực lƣợng sản xuất. Nổi bật nhƣ: I.G. Thunen (1826), W.Christaller(1933), Francoi Perroux (1950),… Các nhà khoa học đều đƣa ra hƣớng nghiên cứu về tính kết cấu, mối liên hệ giữa các đối tƣợng trong không gian. Ở Việt Nam, sau những năm 1990, công nghiệp nói chung, tổ chức lãnh thổ công nghiệp nói riêng là vấn đề đƣợc nhiều nhà khoa học nghiên cứu. Đó là: “Công nghiệp hoá và hiện đại hoá ở Việt Nam”, của Phan Huy Ích, Nguyễn Đình Phan, nhà xuất bản Thống kê - H 1994; “Tiểu thủ công nghiệp Việt Nam” của Vũ Huy Phúc, nhà xuất bản Khoa học Xã hội - H 1996; “ Công nghiệp Việt Nam 1945 - 2010’’, của Phạm Viết Muôn - 1997; “Giáo trình địa lí kinh tế xã hội Việt Nam”, Nguyễn Viết Thịnh, Đỗ Thị Minh Đức, nhà xuất bản Giáo dục - 2001; Giáo trình Địa lí kinh tế - xã hội Việt Nam, trong đó có chƣơng địa lí tổ chức lãnh thổ công nghiệp của GS.TS. Lê Thông chủ biên. Trong cuốn Địa lí kinh tế - xã hội đại cƣơng do PGS.TS. Nguyễn Minh Tuệ chủ biên, H 2004 có 1 chƣơng Địa lí công nghiệp, trong đó đã giới thiệu các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp (TCLTCN) ... Riêng về TCLTCN, trên phạm vi cả nƣớc đã có một số công trình nghiên cứu nhƣ: “Khu công nghiệp Việt Nam’’ của Đào An, Thông tin khu công nghiệp Việt Nam, số 10/1998; “Tổ chức lãnh thổ công nghiệp Việt Nam’’, Lê Thông, Nguyễn Minh Tuệ, nhà xuất bản Giáo dục, 2000….. Trên phạm vi cấp tỉnh, thành phố đã có một số nghiên cứu về TCLTCN nhƣ: “Tổ chức lãnh thổ công nghiệp tỉnh Phú Thọ” - luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Thịnh, Đại học Sƣ phạm Hà Nội – 2005; “Tổ chức lãnh thổ công nghiệp tỉnh Nghệ An”, Luận văn thạc sĩ của Lƣơng Thị Thành Vinh, Đại học sƣ phạm Hà Nội – 2006; “Tổ chức lãnh thổ công nghiệp tỉnh Yên Bái”, Luận văn thạc sĩ của Vũ Kim Đức, Đại học sƣ phạm Hà Nội – 2008…. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 2 http://www.lrc-tnu.edu.vn Các công trình nghiên cứu về công nghiệp Vĩnh Phúc bƣớc đầu đề cập đến các hình thức TCLTCN ở các cấp độ khác nhau. Tuy vậy đó mới chỉ là các chuyên đề, chƣa có tính khái quát, chƣa có cơ sở lí luận cụ thể. Tính đến nay, chƣa có công trình nghiên cứu nào về TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc dƣới góc độ địa lí học. 3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3.1. Mục đích Vận dụng cơ sở lí luận và thực tiễn của Địa lí học và Địa lí công nghiệp, đề tài nhằm đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng (tự nhiên, kinh tế, xã hội) đến TCLTCN; phân tích thực trạng TCLTCN của tỉnh Vĩnh Phúc để từ đó đƣa ra các giải pháp phát triển cụ thể nhằm mang lại hiệu quả cao về kinh tế xã hội - môi trƣờng và phát huy tối đa lợi thế so sánh của tỉnh. 3.2. Nhiệm vụ Trong quá trình nghiên cứu, đề tài đƣa ra và thực hiện một số nhiệm vụ cơ bản sau đây: - Đúc kết cơ sở lí luận và thực tiễn về TCLTCN. - Kiểm kê, đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng đến TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc. - Phân tích thực trạng phát triển và TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc. - Đề xuất các giải pháp cụ thể cho TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn tiếp theo. 4. GIỚI HẠN VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 4.1. Lãnh thổ: Đề tài nghiên cứu trên địa bàn toàn tỉnh, bao gồm 7 huyện, 1 thị xã, 1 thành phố của tỉnh Vĩnh Phúc. Trong đó, đi sâu nghiên cứu và phân tích một số khu, cụm công nghiệp và làng nghề chính trên địa bàn tỉnh và đặt chúng trong mối liên hệ với các địa phƣơng lân cận. 4.2. Nội dung: Đề tài tập trung phân tích những nhân tố ảnh hƣởng tới TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc, thực trạng TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 3 http://www.lrc-tnu.edu.vn 4.3. Về thời gian: đề tài sử dụng những số liệu trong niên giám thống kê và điều tra thực tế địa bàn nghiên cứu từ năm 2000 - 2008 và giai đoạn 2010 – 2020. 5. QUAN ĐIỂM VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 5.1. Các quan điểm nghiên cứu 5.1.1. Quan điểm tổng hợp. Trên bất kì một lãnh thổ luôn có sự kết hợp của hệ thống tự nhiên, hệ thống sản xuất và hệ thống xã hội. Nội dung của TCLTCN rất đa dạng và phức tạp, liên quan đến nhiều vấn đề, nhiều khía cạnh có quy mô và bản chất khác nhau nhƣng giữa chúng có quan hệ chặt chẽ với nhau. Do vậy, TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc đƣợc nghiên cứu trong mối quan hệ chặt chẽ với các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, hoàn cảnh lịch sử và các chính sách phát triển kinh tế của tỉnh Vĩnh Phúc, cũng nhƣ trong bối cảnh cả nƣớc thực hiện sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá. 5.1.2. Quan điểm lãnh thổ. Trong không gian, các yếu tố tự nhiên – kinh tế xã hội không đồng nhất, mà luôn có sự khác biệt giữa lãnh thổ này với lãnh thổ khác. Khi nghiên cứu về không gian phát triển cần phải tìm ra sự khác biệt đó. Nghiên cứu TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc nhận thấy nét độc đáo, đặc trƣng riêng biệt của vị trí địa lí, tài nguyên thiên nhiên và các điều kiện kinh tế xã hội của tỉnh Vĩnh Phúc cũng nhƣ của các địa phƣơng trong tỉnh. Đồng thời, cần phải đặt TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc trong mối quan hệ với TCLTCN các địa phƣơng lân cận và cả nƣớc. 5.1.3. Quan điểm sinh thái. Tất cả các hoạt động sản xuất đều diễn ra trong môi trƣờng tự nhiên. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên là nguồn lực có tác động trực tiếp đến sự phát triển của các ngành kinh tế. Bên cạnh những tác động có lợi thì hoạt động phát triển kinh tế cũng làm suy thoái môi trƣờng tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên. Hoạt đông TCLTCN không thể tách rời ảnh hƣởng của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 4 http://www.lrc-tnu.edu.vn các nhân tố tự nhiên, nhƣng cần phải có giải pháp hiệu quả để khai thác hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trƣờng sinh thái. Trong tổ chức không gian kinh tế xã hội nói chung, tổ chức lãnh thổ công nghiệp nói riêng thì phát triển bền vững (kinh tế, xã hội, môi trƣờng) là mục đích tối cao. 5.1.4. Quan điểm lịch sử, viễn cảnh. Mọi sự vật, hiện tƣợng không ngừng vận động và biến đổi theo không gian và thời gian. TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc cũng không nằm ngoài quy luật đó. Do vậy, cần xem xét sự phát triển TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc trong từng thời kỳ cụ thể và đặt chúng trong điều kiện phát triển của địa phƣơng trong từng thời kỳ cụ thể. Trên cơ sở đó, đánh giá khả năng phát triển ,đề ra phƣơng hƣớng, giải pháp phát triển trong giai đoạn tiếp theo. 5.1.5. Quan điểm phát triển bền vững. Hoạt đông TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc cần phải phù hợp các điều kiện về khả năng tài nguyên, nhu cầu thị trƣờng,đảm bảo lợi ích cộng đồng, hiệu quả kinh tế xã hội cao. Do đó, khi tiến hành TCLTCN cần xem xét đến đặc điểm sản xuất, sức sản xuất, điều kiện phân bố từng ngành và nhu cầu thị trƣờng. Nếu đạt đƣợc những yêu cầu đó nhất định sẽ đạt đƣợc lợi ích cao về kinh tế, xã hội và môi trƣờng. 5.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu chủ yếu 5.2.1. Phương pháp thu thập và xử lý tài liệu. - Phương pháp trong phòng: Cơ sở tài liệu về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, ngành sản xuát công nghiệp của tỉnh Vĩnh Phúc là tƣ liệu quan trọng cho việc nghiên cứu đề tài. Để có đƣợc những tƣ liệu đó tác giả sƣu tầm từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau, báo cáo và các niên giám thống kê, tính toán trên bản đồ…. Trên cơ sở đó xử lí các tƣ liệu có liên quan đến đề tài. - Phương pháp thực địa: Thực địa có tính đặc trƣng trong học tập và nghiên cứu địa lý, do vậy trong quá trình nghiên cứu đề tài cần thiết điều tra Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 5 http://www.lrc-tnu.edu.vn khảo sát thực tế về hoạt động sản xuất của một số hình thức TCLTCN trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc để đề tài có tính thực tiễn cao hơn. 5.2.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh. Trên cơ sở tƣ liệu thu thập đƣợc tác giả phân tích tổng hợp so sánh theo yêu cầu nội dung đề tài để làm nổi bật những đặc điểm phân bố TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc. Phân tích, đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng, đặc điểm của các hình thức TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc đặt trong mối liên hệ so sánh với các lãnh thổ lân cận và lãnh thổ cả nƣớc. 5.2.3. Phương pháp bản đồ. Bản đồ là nơi bắt đầu và là nơi kết thúc của địa lý. Phƣơng pháp bản đồ đƣợc sử dụng để thể hiện trực quan và khoa học sự phân bố theo không gian các phƣơng án quy hoạch và tổ chức lãnh thổ kinh tế xã hội. Dự kiến, tác giả biên tập một số bản đồ: Bản đồ hành chính tỉnh Vĩnh Phúc, Bản đồ hiện trạng phát triển công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc, bản đồ TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc,…. 5.2.4. Phương pháp dự báo TCLTCN ra đời và hoạt động trong mối quan hệ mật thiết với quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Dựa vào thực tiễn phát triển công nghiệp của tỉnh Vĩnh Phúc, bối cảnh kinh tế của đất nƣớc cũng nhƣ trên thế giới để có chính sách phát triển hợp lý. 5.2.5. Phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin. Trong quá trình thực hiện đề tài máy vi tính là công cụ đắc lực giúp cho tác giả thu thập, lƣu trữ, xử lý và phân tích tài liệu. Các phần mềm đƣợc sử dụng nhƣ:Microsoft Excel, Adobe Photoshop, Mapinfo, tra cứu các website trên Internet…. 6. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI - Bổ sung và hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn về TCLTCN. - Đánh giá đƣợc các nhân tố ảnh hƣởng đến TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc từ đó tìm ra những lợi thế so sánh, những hạn chế trong hoạt động công nghiệp của tỉnh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 6 http://www.lrc-tnu.edu.vn - Làm rõ những kết quả đạt đƣợc và những hạn chế cần khắc phục trong TCLTCN của tỉnh Vĩnh Phúc. - Đƣa ra đƣợc các giải pháp cụ thể cho TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc những năm tiếp theo. Kết quả nghiên cứu của đề tài có ý nghĩa nhất định, có thể là tài liệu tham khảo cho các cơ quan chức năng ở địa phƣơng và cho giảng dạy địa lý địa phƣơng tỉnh Vĩnh Phúc. 7. NỘI DUNG LUẬN VĂN Ngoài phần mở đầu, kết luận và các phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về TCLTCN. Chƣơng 2: Các nhân tố ảnh hƣởng và thực trạng tổ chức lãnh thổ công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc. Chƣơng 3: Định hƣớng và giải pháp TCLTCN tỉnh Vĩnh Phúc. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 7 http://www.lrc-tnu.edu.vn CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TỔ CHỨC LÃNH THỔ CÔNG NGHIỆP 1.1 CƠ SỞ LÍ LUẬN 1.1.1 Các quan niệm về tổ chức lãnh thổ kinh tế (TCLTKT) và tổ chức lãnh thổ công nghiệp (TCLTCN) a. Quan niệm TCLTKT Tổ chức lãnh thổ kinh tế là việc tổ chức các hoạt động kinh tế theo lãnh thổ, bao gồm hoạt động sản xuất sản phẩm vật chất (sản xuất công nghiệp, sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản,….) và hoạt động dịch vụ (các hoạt động thƣơng mại, tài chính, du lịch,…). Các hoạt động kinh tế đƣợc diễn ra dƣới sự chỉ đạo của chủ thể là con ngƣời, các tổ chức kinh tế có tƣ cách pháp nhân. Đối tƣợng của các hoạt động kinh tế là sản xuất kinh doanh tạo ra sản phẩm xã hội. Nhƣ vậy, tổ chức hoạt động kinh tế chính là tổ chức của con ngƣời, các quá trình sản xuất kinh doanh gắn với tự nhiên và xã hội. Tổ chức lãnh thổ kinh tế nhằm thoả mãn các nhu cầu của con ngƣời và xã hội trong mối quan hệ chặt chẽ với môi trƣờng sinh thái. Tổ chức lãnh thổ kinh tế vừa chịu sự tác động của yếu tố chủ quan, vừa chịu sự tác động của yếu tố khách quan. Nó mang tính khách quan do chịu sự chi phối bởi các quy luật vận động của các hoạt động kinh tế, hiện tƣợng xã hội và các hiện tƣợng tự nhiên. Nó mang tính chủ quan vì do con ngƣời quyết định. Chủ quan của con ngƣời đƣợc “khách quan hoá”. Thông qua quy luật vận động và phát triển của các hoạt động kinh tế theo không gian và thời gian nhất định, con ngƣời đƣa ra các phƣơng án tổ chức lãnh thổ kinh tế, sau đó tiến hành cân nhắc và chọn ra phƣơng án tốt nhất. Tổ chức lãnh thổ kinh tế dựa trên các nguyên tắc: kinh tế, xã hội, chính trị, môi trƣờng,….Tuy nhiên đây là một hoạt động kinh tế nên nguyên tắc kinh tế đƣợc đánh giá rất quan trọng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 8 http://www.lrc-tnu.edu.vn Các nhà khoa học thuộc Liên Xô (cũ) quan niệm: Phân bố lực lƣợng sản xuất là sự sắp xếp, bố trí và phối hợp các đối tƣợng hay thực thể vật chất cụ thể (đó là các hệ thống sản xuất, hệ thống tự nhiên và hệ thống dân cƣ. Các đối tƣợng này ảnh hƣởng lẫn nhau, có liên hệ qua lại với nhau) trong một lãnh thổ xác định; nhằm sử dụng một cách hợp lý các tiềm năng tự nhiên, cơ sở vật chất kỹ thuật của lãnh thổ để đạt hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trƣờng và nâng cao mức sống dân cƣ của lãnh thổ đó. [7] b. Quan niệm TCLTCN TCLTCN là một trong những hình thức tổ chức của nền sản xuất xã hội theo lãnh thổ, có vai trò to lớn trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc. Vấn đề này đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học. Khi nghiên cứu địa lí kinh tế nƣớc Pháp, F.Perroux đƣa ra khái niệm các cực tăng trƣởng: “Trong một vùng không thể phát triển kinh tế đồng đều ở tất cả các điểm trên lãnh thổ vào cùng một thời gian. Xu hƣớng chung là có một hoặc một vài điểm phát triển mạnh nhất, trong khi đó các điểm khác lại chậm phát triển hay bị trì trệ.” [12] W.Christaller, nhà khoa học ngƣời Đức với lý thuyết điểm trung tâm nhấn mạnh hoạt động của lực đẩy và lực hút để phân định ranh giới các khu vực ảnh hƣởng. N.N.Cơlaxopxki đề xuất các vấn đề lý luận và giải pháp thực tiễn về tổ chức lãnh thổ cho các vùng giàu tài nguyên. Có nhiều quan niệm về TCLTCN nhƣng theo A.T.Khơrutsôp: “TCLTCN đƣợc hiểu là hệ thống các mối liên kết không gian của các ngành và các kết hợp sản xuất lãnh thổ khác nhau trên cơ sở sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên, vật chất, lao động cũng nhƣ tiết kiệm chi phí để khắc phục sự không phù hợp đã xuất hiện trong lịch sử về việc phân bố các nguồn nguyên, nhiên liệu, năng lƣợng, nơi sản xuất và nơi tiêu thụ sản phẩm, góp phần đạt hiệu quả kinh tế cao”. [7] Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 9 http://www.lrc-tnu.edu.vn TCLTCN thực chất là việc định vị, bố trí hợp lý các cơ sở sản xuất công nghiệp, các cơ sở phục vụ cho hoạt động công nghiệp, các điểm dân cƣ cùng kết cấu hạ tầng trên phạm vi một lãnh thổ nhất định, nhằm sử dụng có hiệu quả các nguồn lực bên trong cũng nhƣ bên ngoài của lãnh thổ đó. TCLTCN không phải là hiện tƣợng bất biến mà có thể thay đổi trong thời gian tƣơng đối ngắn. Bởi vì trong thời đại ngày nay sự tiến bộ của khoa học, công nghệ diễn ra rất nhanh, nhu cầu của thị trƣờng và cả bản thân thị trƣờng cũng thƣờng xuyên thay đổi. Trong quá trình hình thành và phát triển một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp đã gắn liền với quá trình đô thị hoá. Phát triển công nghiệp và đô thị hoá có mối quan hệ hữu cơ, phát triển và phân bố công nghiệp là cơ sở quan trọng nhất cho sự ra đời các hoạt động nâng cấp các đô thị cũ. Mặt khác, mạng lƣới đô thị ra đời với trình độ kết cấu hạ tầng tốt sẽ trở lại hấp dẫn, thúc đẩy TCLTCN phát triển. 1.1.2 Các nhân tố ảnh hƣởng đến TCLTCN 1.1.2.1 Nhân tố bên trong a. Vị trí địa lý Vị trí địa lý ảnh hƣởng quan trọng đối với TCLTCN, tạo ra thuận lợi hoặc gây khó khăn cho việc giao lƣu, trao đổi buôn bán giữa các vùng, các khu vực và quốc gia với nhau. Các địa phƣơng có vị trí địa lý thuận lợi sẽ thu hút đƣợc nhiều vốn đầu tƣ. Từ đó tạo điều kiện cho sự ra đời các loại hình tổ chức lãnh thổ công nghiệp mới nhƣ: khu chế xuất, khu công nghệ cao… b. Nguồn lực tự nhiên - Khoáng sản Là nguồn nguyên liệu đầu vào không thể thiếu của sản xuất công nghiệp. Số lƣợng, trữ lƣợng, chất lƣợng và sự kết hợp các loại khoáng sản theo lãnh thổ chi phối tới quy mô, cơ cấu và các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 10 http://www.lrc-tnu.edu.vn Ví dụ: Vùng Đông Bắc nƣớc ta là nơi tập trung nhiều mỏ khoảng sản nhƣ than (Quảng Ninh), sắt (Thái Nguyên), thiếc (Cao Bằng)… đã hình thành và phát triển một số trung tâm công nghiệp dựa trên tài nguyên nhƣ: Khai thác và tuyển than Quảng Ninh, khai thác và chế biến quặng sắt ở Thái Nguyên… - Nguồn nước Nƣớc có vai trò quan trọng đối với TCLTCN. Mức độ thuận lợi hay khó khăn về nguồn nƣớc là điều kiện quan trọng để định vị các xí nghiệp công nghiệp, phát triển các KCN, KCX,…. Trong nhiều trƣờng hợp, nguồn nƣớc quyết định đến TCLTCN. - Khí hậu Khí hậu cũng có những ảnh hƣởng nhất định đến TCLTCN. Trong một số trƣờng hợp, chi phối đến việc lựa chọn kỹ thuật và công nghiệp sản xuất: ở vùng ven biển dễ bị nhiễm mặn do độ ẩm không khí. Mặt khác, khí hậu đa đạng, phức tạp làm xuất hiện nhiều tập đoàn cây trồng, vật nuôi phù hợp. Đó là cơ sở để phát triển, bố trí các cơ sở, cụm công nghiệp chế biến lƣơng thực thực phẩm. Bên cạnh đó, các hiện tƣợng thời tiết xấu: Bão, lũ lụt, …có ảnh hƣởng đến TCLTCN. Bên cạnh các tài nguyên thiên nhiên nói trên, còn một số nguồn lực khác tác động tới TCLTCN nhƣ: đất đai, tài nguyên sinh vật, biển,…. c. Nhân tố kinh tế xã hội - Dân cư, nguồn lao động với những tập quán sản xuất, tiêu dùng và thị trƣờng lao động có ảnh hƣởng lớn đến TCLTCN. Dân cƣ đƣợc xem xét dƣới hai góc độ: Nguồn lao động, tiêu thụ. + Về nguồn lao động: ở nơi nào có nguồn lao động phong phú thì ở đó có khả năng thuận lợi để thực hiện TCLTCN. Những nơi có đội ngũ lao động lành nghề, có trình độ cho phép hình thành các khu công nghệ cao với các sản phẩm hàm lƣợng kỹ thuật cao. Các địa phƣơng mà nguồn lao động có ngành Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên 11 http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng