BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM
---------------------------
ĐẶNG ĐỨC TIỆP
TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI
CÔNG TY VIỄN THÔNG BÌNH DƢƠNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế Toán
Mã số ngành: 60340301
CÁN BỘ HƢỚC DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM VĂN TÀI
TP. HỒ CHÍ MINH, THÁNG 02 NĂM 2014
i
TRƢỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM
PHÒNG QLKH – ĐTSĐH
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
TP. HCM, ngày..… tháng….. năm 20..…
NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên: ĐẶNG ĐỨC TIỆP
Giới tính: NAM
Ngày, tháng, năm sinh: .30/12/1982
Nơi sinh: NAM ĐỊNH
Chuyên ngành: KẾ TOÁN
MSHV: 1241850050
I- Tên đề tài:
TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY VIỄ THÔNG BÌNH
DƢƠNG ( VNPT BÌNH DƢƠNG)
II- Nhiệm vụ và nội dung:
Thông qua việc nghiên cứu cơ sở lý luận đến thực tiễn tại công ty Viễn Thông
Bình Dƣơng, tác giả nhận thấy cần phải có những giải pháp hoàn thiện công tác tổ chức
kế toán trách nhiệm tại công ty để có một hệ thống kế toán ngày càng hoàn thiện giúp
nhà quản lý có cái nhìn tổng quát và đƣa ra những quyết định đầu tƣ và quản lý tốt hơn,
hiệu quả hơn trong nền kinh tế thị trƣờng có sự cạnh tranh khốc liệt của những nhà
mạng viễn thông.
III- Ngày giao nhiệm vụ: 09/06/2013
IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 04/2014
V- Cán bộ hƣớng dẫn: (Ghi rõ học hàm, học vị, họ, tên) TS. PHẠM VĂN TÀI
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
(Họ tên và chữ ký)
KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
(Họ tên và chữ ký)
ii
CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM
Cán bộ hƣớng dẫn khoa học:
(Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị và chữ ký)
TS. PHẠM VĂN TÀI
Luận văn Thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại Trƣờng Đại học Công nghệ TP. HCM
ngày … tháng … năm …
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
(Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ)
TT
1
2
3
4
5
Họ và tên
PGS.TS Phan Đình Nguyên
TS. Nguyễn Minh Hà
PGS.TS Lê Quốc Hội
TS. Nguyễn Ngọc Huy
TS. Phan Mỹ Hạnh
Chức danh Hội đồng
Chủ tịch
Phản biện 1
Phản biện 2
Ủy viên
Ủy viên, Thƣ ký
Nơi công tác
ĐH Công Nghệ TP. HCM
Đại Học Mở TP. HCM
Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
Đại Học Kinh Tế Luật
ĐH Công Nghệ TP. HCM
Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã đƣợc sửa
chữa (nếu có).
Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV
iii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong Luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ
công trình nào khác.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã
đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.
Học viên thực hiện Luận văn
(Ký và ghi rõ họ tên)
Đặng Đức Tiệp
iv
LỜI CÁM ƠN
Xin chân thành cám ơn giảng viên hƣớng dẫn TS. Phạm Văn Tài ngƣời đã tận
tâm hƣớng dẫn tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình. Cảm ơn quý thầy, cô trong
khoa Kế toán –Tài Chính – Ngân hang trƣờng Đại học Công nghệ thành phố Hồ Chí
Minh, Cảm ơn anh Nguyễn Thanh Phong và toàn thể anh, chị phòng kế toán Viễn
Thông Bình Dƣơng đã tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi sớm đạt đƣợc nghiên cứu đề
ra.
(Họ và tên của Tác giả Luận văn)
Đặng Đức Tiệp
v
TÓM TẮT
Kế toán trách nhiệm là một mảng kế toán quản trị còn khá mới mẻ và chƣa
đƣợc áp dụng phổ biến tại các doanh nghiệp Việt Nam. Nhƣng trong tƣơng lai, kế
toán trách nhiệm sẽ là một phần kế toán tất yếu tồn tại và đóng vai trò quan trọng
trong hệ thống kế toán tại các doanh nghiệp Việt Nam. Đề tài này tập trung nghiên
cứu về tình hình phân cấp quản lý, đặc biệt là phân cấp quản lý tài chính, quá trình
hạch toán các loại chi phí, doanh thu, lợi nhuận và việc tổ chức hệ thống báo cáo tại
viễn thông Bình Dƣơng( VNPT Bình Dƣơng) thuôc tập đoàn bƣu chính viễn thông
Việt Nam. Đồng thời, qua đó xác định các trung tâm chi phí,doanh thu, lợi nhuận và
nhiệm vụ của từng trung tâm, thiết lập các chỉ tiêu phân tích, đánh giá, xây dựng
kênh thông tin báo cáo cho nhà quản trị, cũng nhƣ xây dựng các báo cáo để phân
tích và đánh giá thành quả của các trung tâm.
vi
MỤC LỤC
NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ ........................................................................ i
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. iii
LỜI CÁM ƠN ......................................................................................................... iv
TÓM TẮT ................................................................................................................ v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................... ix
DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... x
DANH MỤC SƠ ĐỒ .............................................................................................. xi
CHƢƠNG 1: MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................. 1
1.2. Lý do chọn đề tài............................................................................................. 2
1.3. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................... 2
1.4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu....................................................................... 2
1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu................................................................................. 2
1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài......................................................... 3
CHƢƠNG 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH
NHIỆM..................................................................................................................... 4
2.1. Khái quát về kế toán và kế toán quản trị ......................................................... 4
2.1.1 Khái niệm về kế toán ................................................................................. 4
2.1.2. Khái niệm về kế toán quản trị ................................................................... 5
2.1.3. Khái niệm kế toán trách nhiệm ................................................................. 5
2.1.4. Mục đích kế toán trách nhiệm................................................................... 6
2.1.5.Vai trò kế toán trách nhiệm ....................................................................... 7
2.1.6. Bản chất kế toán trách nhiệm................................................................... 7
2.1.6.1. Kế toán trách nhiệm là nội dung cơ bản của kế toán quản trị ............. 7
2.1.6.2. Kế toán trách nhiệm là một khâu trong hệ thống kiểm soát nội bộ..... 9
2.1.6.3. Kế toán trách nhiệm có tính hai mặt và ảnh hƣởng về thái độ của
ngƣời quản lý đối với kế toán trách nhiệm. ................................................... 10
2.2. Nội dung tổ chức kế toán trách nhiệm trong Doanh nghiệp .......................... 11
vii
2.2.1. Cơ sở tổ chức kế toán trách nhiệm trong Doanh nghiệp ......................... 11
2.2.1.1. Qui mô và cơ cấu tổ chức trong Doanh nghiệp ................................ 11
2.2.1.2. Công tác phân cấp quản lý trong Doanh nghiệp ............................... 12
2.2.1.3. Kế toán trách nhiệm trong mối quan hệ với cơ cấu tổ chức
quản lý .......................................................................................................... 13
2.2.2. Tổ chức các trung tâm trách nhiệm trong Doanh nghiệp ........................ 14
2.2.2.1. Khái niệm trung tâm trách nhiệm .................................................... 14
2.2.2.2. Phân loại các trung tâm trách nhiệm ................................................ 14
2.2.2.3. Thành quả của các trung tâm trách nhiệm ........................................ 16
2.2.3. Tổ chức hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm ....................................... 18
2.2.3.1. Đặc điểm báo cáo kế toán trách nhiệm ............................................. 18
2.2.3.2. Nội dung tổ chức báo cáo kế toán trách nhiệm................................. 19
2.2.4. Xác định các chỉ tiêu đánh giá trung tâm trách nhiệm ............................ 20
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .................................................................................... 26
CHƢƠNG 3: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CÔNG TÁC TỔ CHỨC KẾ
TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI VNPT VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .... 27
3.1. Giới thiệu về VNPT Bình Dƣơng ................................................................. 27
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của VNPT Bình Dƣơng .................... 27
3.1.2. Tổ chức sản xuất tại VNPT Bình Dƣơng ................................................ 28
3.1.3. Tổ chức bộ máy quản lý tại VNPT Bình Dƣơng..................................... 32
3.1.4. Đặc điểm tổ chức bộ máy kế toán tại VNPT Bình Dƣơng ...................... 33
3.2. Thực trạng tổ chức kế toán trách nhiệm tại VNPT Bình Dƣơng ................... 35
3.2.1. Phân cấp quản lý tài chính tại VNPT Bình Dƣơng ................................. 36
3.2.2. Phân cấp công tác lập kế hoạch tại VNPT Bình Dƣơng ......................... 38
3.2.3. Phân cấp về cung cấp các sản phẩm, dịch vụ – thiết bị đầu cuối tại VNPT
Bình Dƣơng ...................................................................................................... 41
3.2.4. Các công cụ đánh giá thành quả quản lý tại VNPT Bình Dƣơng ............ 42
3.2.4.1. Các chỉ tiêu đánh giá thành quả quản lý tại VNPT Bình Dƣơng ...... 42
3.2.4.2. Tổ chức hệ thống báo cáo nội bộ tại VNPT Bình Dƣơng ................. 47
3.3. Đánh giá thực trạng tổ chức kế toán trách nhiệm tại VNPT Bình Dƣơng ..... 50
3.3.1. Ƣu điểm .................................................................................................. 50
viii
3.3.2. Một số vấn đề còn tồn tại........................................................................ 51
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 .................................................................................... 54
CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN
THIỆN TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI VNPT
BÌNH DƢƠNG ...................................................................................................... 55
4.1. Kết quả Nghiên cứu ...................................................................................... 55
4.2. Một số giải pháp hoàn thiện công tác phân cấp quản lý và xây dựng các trung
tâm trách nhiệm theo mô hình mới ...................................................................... 56
4.2.1. Hoàn thiện công tác phân cấp quản lý tại VNPT Bình Dƣơng .............. 56
4.2.1.1 Hoàn thiện công tác quản lý .............................................................. 56
4.2.1.2 Xây dựng mô hình các trung tâm trách nhiệm tại VNPT Bình Dƣơng
theo cơ cấu phân cấp quản lý ........................................................................ 57
4.2.2. Xác định mục tiêu và nhiệm vụ của các trung tâm trách nhiệm.............. 59
4.3. Giải pháp hoàn thiện bộ máy kế toán cho mô hình tổ chức kế toán trách
nhiệm tại VNPT Bình Dƣơng .............................................................................. 61
4.4. Giải pháp hoàn thiện công tác đánh giá thành quả quản lý, hệ thống báo cáo
kế toán trách nhiệm của các trung tâm trách nhiệm ............................................. 63
4.4.1. Đối với Trung tâm đầu tƣ ....................................................................... 63
4.4.2. Đối với Trung tâm lợi nhuận .................................................................. 64
4.4.3. Đối với Trung tâm doanh thu.................................................................. 66
4.4.4. Đối với Trung tâm chi phí ...................................................................... 69
4.5. Hoàn thiện hệ thống báo cáo dự toán của các trung tâm trách nhiệm ........... 72
4.5.1. Xây dựng báo cáo dự toán của trung tâm đầu tƣ..................................... 76
4.5.2. Xây dựng báo cáo dự toán của trung tâm lợi nhuận................................ 78
4.5.3. Xây dựng báo cáo dự toán của trung tâm doanh thu ............................... 80
4.5.4. Xây dựng báo cáo dự toán của trung tâm chi phí.................................... 82
KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 .................................................................................... 84
CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN ..................................................................................... 85
TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................... 87
PHỤ LỤC
ix
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CCDC
Công cụ, dụng cụ
CĐKT
Cân đối kế toán
ĐT-XDCB
Đầu tƣ xây dựng cơ bản
GTGT
Giá trị gia tăng
HĐTC
Hoạt động tài chính
KDTM
Kinh doanh thƣơng mại
KD-TT
Kinh doanh tiếp thị
KD-TT BH
Kinh doanh tiếp thị bán hàng
KPCĐ
Kinh phí công đoàn
KTTK-TC
Kế toán thống kê tài chính
KT-UCTT
Kỹ thuật ứng cứu thông tin
QLMvDV
Quản lý mạng và dịch vụ
SXKD
Sản xuất kinh doanh
SXSP
Sản xuất sản phẩm
TSCĐ
Tài sản cố định
TTVT
Trung tâm viễn thông
VT-CNTT
Viễn thông – công nghệ thông tin
VĐT
Vốn đầu tƣ
ARPU
Doanh thu bình quân trên một khách hàng
x
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1 Bảng kết quả hoạt động kinh doanh ......................................................... 28
Bảng 3.2 Các chỉ tiêu đánh giá thành quả sản xuất kinh doanh và công tác ĐTXDCB tại VNPT Bình Dƣơng ................................................................................. 42
Bảng 3.3. Bảng số liệu thực hiện kế hoạch SXKD của trung tâm Viễn thông Thủ
Dầu Một năm 2012 .................................................................................................. 45
Bảng 3.4. Biểu mẫu báo cáo quy định tại VNPT Bình Dƣơng ................................ 49
Bảng 4.1. Biểu mẫu mô hình kế toán trách nhiệm đề xuất tại
VNPT Bình Dƣơng.................................................................................................. 62
Bảng 4.2. Báo cáo thành quả của trung tâm đầu tƣ năm 2012 ................................. 63
Bảng 4.3. Báo cáo thành quả trung tâm lợi nhuận năm 2012 .................................. 65
Bảng 4.4. Báo cáo thành quả Trung tâm doanh thu ................................................. 67
Bảng 4.5. Xây dựng mã số cho các trung tâm chi phí ............................................. 69
Bảng 4.6. Báo cáo thành quả trung tâm chi phí năm ............................................... 71
Bảng 4.7. Kế hoạch sản xuất kinh doanh năm 2012- VNPT Bình Dƣơng ............... 75
Bảng 4.8. Bảng tính toán hoàn vốn dự án kéo cáp quang khu vực Thủ Dầu Một .... 77
Bảng 4.9. Báo cáo dự toán của trung tâm lợi nhuận năm 2012 .............................. 79
Bảng 4.10. Báo cáo dự toán doanh thu năm 2012- VNPT Bình Dƣơng .................. 80
Bảng 4.11. Dự toán doanh thu năm 2012 phân bổ cho từng quý ............................. 81
Bảng 4.12. Dự toán chi phí năm 2012 phân bổ cho từng quý ................................. 83
xi
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1. Quy trình hoạt động của kế toán trách nhiệm ......................................... 10
Sơ đồ 2.2. Mối quan hệ giữa hệ thống kế toán trách nhiệm ..................................... 13
với cơ cấu tổ chức quản lý ....................................................................................... 13
Sơ đồ 3.1. Sơ đồ tổ chức sản xuất tại VNPT Bình Dƣơng ....................................... 29
Sơ đồ 3.2. Sơ đồ tổ chức sản xuất tại các đơn vị trực thuộc VNPT Bình Dƣơng ... 31
Sơ đồ 3.3. Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý tại VNPT Bình Dƣơng .......................... 32
Sơ đồ 3.4. Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán tại VNPT Bình Dƣơng............................ 35
Sơ đồ 4.1. Sơ đồ phân cấp quản lý tại VNPT Bình Dƣơng...................................... 57
Sơ đồ 4.2. Sơ đồ tổ chức kế toán trách nhiệm ......................................................... 59
1
CHƢƠNG 1: MỞ ĐẦU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Nền kinh tế Việt Nam đang có những biến đổi lớn để hòa nhập với nền kinh tế
thế giới. Các đơn vị ngoài quốc doanh đã và đang chuyển từ nền kinh tế bao cấp
sang chế độ tự quản, tự bảo toàn và phát triển vốn, đặc biệt là từng bƣớc cổ phần
hóa trên thị trƣờng vốn trong và ngoài nƣớc. Vì thế, Nhà nƣớc cần xác định rõ việc
phân quyền và trách nhiệm cho cá nhân, đơn vị. Đồng thời đo lƣờng và đánh giá
đƣợc khả năng hoạt động sản xuất kinh doanh của từng bộ phận, từng doanh nghiệp.
Ngoài ra, các hình thức đầu tƣ ngày càng đa dạng, ngƣời chủ sở hữu dần tách
khỏi vai trò quản lý kinh doanh nhƣ các hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn,
công ty cổ phần,liên doanh,... Vì vậy, các chủ sở hữu, hội đồng quản trị luôn muốn
nắm đƣợc tình hình kinh doanh của đơn vị. Muốn vậy doanh nghiệp cần tổ chức hệ
thống báo cáo đo lƣờng, báo cáo đánh giá các hoạt động từ cấp độ thấp nhất đến cấp
độ cao nhất.
Kế toán trách nhiệm đƣợc áp dụng và thực hiện xuất phát từ những yêu cầu và
đòi hỏi có tính khách quan của nền kinh tế thị trƣờng nhằm đáp ứng yêu cầu cung
cấp thông tin phục vụ cho công tác lập dự toán, kiểm soát chi phí, đánh giá trách
nhiệm và ra các quyết định kinh doanh của các đơn vị, bộ phận, phòng ban chức
năng. Trong điều kiện cạnh tranh quyết liệt giữa các nhà mạng viễn thông hiện nay,
muốn kinh doanh đạt hiệu quả doanh nghiệp cần phải có những quyết định đúng
đắn và kịp thời. Bản thân hệ thống báo cáo kế toán hiện tại của VNPT Bình Dƣơng
chƣa thoả mãn đƣợc nhu cầu cung cấp thông tin cho nhà quản trị trong việc điều
hành và quản lý doanh nghiệp, cơ cấu tổ chức phân cấp còn tập trung cao độ ở trung
tâm lợi nhuận dẫn dến các trung tâm doanh thu chƣa phát huy khả năng và hiệu quả
công việc. Các chỉ tiêu đánh giá doanh thu – chi phí còn sơ xài và chƣa sát với chiến
lƣợc kinh doanh của đơn vị, đặc biệt là các mục tiêu hƣớng đến khách hàng.
2
1.2. Lý do chọn đề tài
Qua việc nghiên cứu những cơ sở lý luận về tổ chức kế toán trách nhiệm và
thực trạng tổ chức kế toán tại VNPT Bình Dƣơng. Tác giả nhận thấy cần phải đƣa
ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác tổ chức kế toán trách nhiệm là một việc
cần thiết giúp cho các nhà quản trị của VNPT Bình Dƣơng có thể quản lý và điều
hành hoạt động sản xuất kinh doanh (SXKD) tại đơn vị đạt hiệu quả cao trong nền
kinh tế thị trƣờng. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả đã chọn đề tài: “Tổ chức
kế toán trách nhiệm tại VNPT Bình Dƣơng” làm luận văn tốt nghiệp.
1.3. Mục tiêu nghiên cứu
-
Tổng hợp các lý luận cơ bản về tổ chức kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp.
-
Nghiên cứu đặc trƣng của hệ thống báo cáo kế toán nội bộ trong điều kiện
phân cấp quản lý hiện nay tại VNPT Bình Dƣơng, qua đó định hƣớng hoàn
thiện kế toán trách nhiệm trong điều kiện kinh doanh đổi mới quản lý ở
ngành Viễn Thông.
1.4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
-
Đối tƣợng nghiên cứu: Hệ thống báo cáo kế toán trong điều kiện phân cấp
quản lý tại VNPT Bình Dƣơng.
-
Phạm vi nghiên cứu: Toàn bộ hoạt động của VNPT Bình Dƣơng năm
2009 - 2012.
1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, tác giả sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu mô tả, đối
chiếu tổng hợp để phát hiện những vấn đề về hệ thống báo cáo kế toán phục vụ
trong điều kiện phân cấp quản lý tại VNPT Bình Dƣơng.
-
Phƣơng pháp thu thập dữ liệu: báo cáo bộ phận, sổ sách trực tiếp tại đơn vị
trực thuộc và những văn bản liên quan do VNPT Bình Dƣơng ban hành liên
quan đến phân cấp quản lý.
-
Phƣơng pháp xử lý dữ liệu: đối với các dữ liệu thu đƣợc, các phƣơng pháp
xử lý nhƣ sau: tổng hợp, phân tích, đối chiếu so sánh.
3
1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Trên cơ sở vận dụng lý luận đƣợc nghiên cứu, đề tài đã xem xét đánh giá thực
trạng tổ chức kế toán trách nhiệm ở VNPT Bình Dƣơng. Qua đó đã giúp đơn vị tìm
ra giải pháp hoàn thiện tổ chức kế toán trách nhiệm tại VNPT Bình Dƣơng dựa trên
khung lý thuyết đã đƣợc xây dựng.
1.7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục danh mục tài liệu tham khảo thì luận
văn đƣợc chia làm 5 chƣơng:
Chƣơng 1: Mở Đầu
Chƣơng 2: Những vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức kế toán trách nhiệm.
Chƣơng 3: Phân tích thực trạng và Phƣơng pháp nghiên cứu
Chƣơng 4: hoàn thiện công tác tổ chức kế toán trách nhiệm tại VNPT Bình Dƣơng.
Chƣơng 5: Kết Luận.
4
CHƢƠNG 2
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ
KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
2.1. Khái quát về kế toán và kế toán quản trị
2.1.1 Khái niệm về kế toán
Nói về kế toán, chúng ta sẽ thu thập đƣợc rất nhiều định nghĩa cho kế toán.
Có thế nói định nghĩa kế toán thay đổi theo thời gian, để phù hợp cho từng thời đại
mới.
Năm 1941 Viện kế toán công chứng Hoa Kỳ (AICPA) đã định nghĩa: “ Kế
toán là một nghệ thuật dùng để ghi chép, phân loại và tổng hợp theo phƣơng pháp
riêng dƣới hình thức tiền tệ về các nghiệp vụ, các sự kiện liên quan đến tài chính và
giải trình kết quả của việc ghi chép này” ( Nguồn: Kế toán quản trị dùng áp dụng
cho các doanh nghiệp Việ Nam, năm 2003).
Đến năm 1996, Hội kế toán Hoa Kỳ (AAA) lại có khái niệm khác nhƣ sau: “
Kế toán là một quá trình nhận diện, tổng hợp, đo lƣờng và truyền đạt thông tin kinh
tế giúp cho ngƣời sử dụng các thông tin đó đánh giá và ra quyết định” (
Nguồn:Hƣớng dẫn tổ chức kế toán quản trị trong các doanh nghiệp Việt Nam, năm
1998).
Tại Việt Nam, năm 2003 Nhà nƣớc ban hành luật kế toán số 03/2003/QH11 ở
khoản 1 điều 4 ghi: “ Kế toán là việc thu thập xử ký, kiểm tra, phân tích và cung cấp
thông tin kinh tế, tài chính dƣới hình thức giá trị, hiện vật và thời gian lao động.”
Phân tích về định nghĩa kế toán trƣớc kia và hiện nay có ba điểm khác biệt
sau: Thứ nhất, công việc của kế toán đƣợc hiểu rộng hơn không chỉ ghi chép, phân
loại mà còn xử lý và phân tích. Thứ hai, là hình thức biểu hiện không chỉ giá trị tiền
tệ mà còn là thông tin kinh tế cụ thể là bằng hiện vật, thời gian lao động. Cuối cùng
là công việc kế toán không chỉ giải trình kết quả ghi chép mà còn cung cấp thông tin
cho ngƣời sử dụng ra quyết định.
5
Tóm lại, kế toán là môn khoa học, là quá trình thu thập xử lý và cung cấp các
thông tin kinh tế hữu ích cho ngƣời sử dụng nó. Tùy theo đối tƣợng sử dụng và các
yêu cầu về thông tin kinh tế, kế toán sẽ thực hiện đáp ứng cho các mục đích tƣơng
ứng.
2.1.2. Khái niệm về kế toán quản trị
Theo định nghĩa của Viện kế toán viện quản trị Hoa kỳ “ Kế toán quản trị là
quá trình nhận diện, đo lƣờng, tổng hợp, phân tích, soạn thảo, diễn giải và truyền
đạt thông tin đƣợc quản trị sử dụng để lập kế hoạch, đánh giá và kiểm tra trong nội
bộ tổ chức, và để đảm bảo việc sử dụng hợp lý và có trách nhiệm với các nguồn lực
của tổ chức” (Nguồn: Kế toán quản trị, năm 2006).
Trong luật kế toán, khoản 3 điều 4 kế toán quản trị đƣợc xác định “ là việc thu
thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính theo yêu cầu quản trị
và quyết định kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kinh tế.”
Thông tin hoạt động nội bộ mà kế toán quản trị cung cấp là :” Chi phí của từng
bộ phận (trung tâm chi phí), từng công việc, sản phẩm; Phân tích, đánh giá tình hình
thực hiện với kế hoạch về doanh thu, chi phí, lợi nhuận; quản lý tài sản, vật tƣ, tiền
vốn, công nợ; Phân tích mối quan hệ giữa chi phí với khối lƣợng và lợi nhuận; Lựa
chọn thông tin thích hợp cho các quyết định đầu tƣ ngắn hạn và dài hạn; Lập dự
toán ngân sách sản xuất, kinh doanh;... nhằm phục vụ việc điều hành, kiểm tra và ra
quyết định kinh tế (Thông tƣ 53_2006/TT_BTC năm 2006).
Tóm lại, kế toán quản trị là một phần của kế toán nhằm phục vụ cho quá trình
quản lý nội bộ của đơn vị. Nó tổng hợp các thông tin ghi chép ban đầu thành những
thông tin cần thiết cho việc ra quyết định của các cấp quản lý.
Kế toán quản trị giúp nhà quản lý sử dụng các nguồn lực doanh nghiệp trong
việc thực hiện các mục đích chung một cách hiệu quả nhất.
2.1.3. Khái niệm kế toán trách nhiệm
James R.Martin định nghĩa ”Kế toán trách nhiệm là hệ thống kế toán cung cấp
thông tin về kết quả, hiệu quả hoạt động của các bộ phận, các đơn vị trong một
doanh nghiệp. Đó là công cụ đo lƣờng, đánh giá hoạt động của những bộ phận liên
6
quan đến đầu tƣ, lợi nhuận, doanh thu, chi phí mà bộ phận đó có quyền kiểm soát và
có trách nhiệm tƣơng ứng”.
Nhƣ vậy, hệ thống kế trách nhiệm đƣợc xây dựng dựa trên cơ cấu tổ chức các
bộ phận trong doanh nghiệp có liên quan đến việc sử dụng chi phí, thực hiện doanh
thu và lợi nhuận, đầu tƣ. Kế toán trách nhiệm nhằm mục đích thông tin về hiệu quả
hoạt động của các bộ phận đó.
Trong quá trình quản lý, các cá nhân, các bộ phận đƣợc giao quyền ra quyết
định và trách nhiệm để thực hiện một phần hay toàn bộ công việc nào đó. Việc phân
quyền trong tổ chức tạo nên cơ cấu phức tạp và đòi hỏi cấp trên phải nắm đƣợc kết
quả thực hiện của cấp dƣới. Vì thế, kế toán trách nhiệm đƣợc xây dựng để theo dõi
kết quả, hiệu quả sử dụng các nguồn lực trong doanh nghiệp.
2.1.4. Mục đích kế toán trách nhiệm
Mục đích của kế toán trách nhiệm là đo lƣờng, qua đó đánh giá trách nhiệm
quản lý và kết quả hoạt động của từng bộ phận trong việc thực hiện mục tiêu chung
của toàn doanh nghiệp. Để đạt đƣợc các mục tiêu chung của toàn tổ chức, mỗi bộ
phận trong tổ chức phải nỗ lực thực hiện các mục tiêu riêng lẻ do ban quản lý cấp
cao vạch ra cho từng bộ phận. Việc đánh giá này dựa trên hai tiêu chí đó là hiệu quả
và hiệu năng. Trên thực tế hai khái niệm này thƣờng đƣợc sử dụng nhầm lẫn với
nhau, thế nhƣng theo quan điểm của quản trị học thì hiệu quả và hiệu năng có nghĩa
là thực hiện đúng, việc đúng.
Hiệu quả có đƣợc khi đạt mục tiêu đặt ra mà chƣa kể đến việc sử dụng tài
nguyên nhƣ thế nào, nó đƣợc tính toán bằng việc so sánh giữa kết quả đạt đƣợc với
mục tiêu đề ra cho trung tâm trách nhiệm đó. Nói cách khác, đó chính là mức độ mà
trung tâm trách nhiệm hoàn thành mục tiêu của mình.
Hiệu năng là tỷ lệ giữa đầu ra so với đầu vào của trung tâm trách nhiệm hay có
thể nói đó chính là tỷ lệ giữa kết quả thực tế đạt đƣợc so với nguồn tài nguyên thực
tế mà trung tâm trách nhiệm đã sử dụng để tạo ra kết quả. Nhƣ vậy việc xác định
đƣợc hiệu quả và hiệu năng của các trung tâm trách nhiệm và trên cơ sở đó xác định
đƣợc các chỉ tiêu cụ thể để đánh giá kết quả hoạt động của từng trung tâm sẽ tạo
7
điều kiện cho việc đánh giá chất lƣợng hoạt động của giám đốc các trung tâm, đồng
thời khích lệ họ điều hành hoạt động trung tâm của mình phù hợp với mục tiêu cơ
bản của toàn đơn vị.
2.1.5.Vai trò kế toán trách nhiệm
Thứ nhất, kế toán trách nhiệm giúp xác định sự đóng góp của từng đơn vị, bộ
phận vào lợi ích của toàn bộ tổ chức.
Thứ hai, kế toán trách nhiệm cung cấp một cơ sở cho việc đánh giá chất
lƣợng về kết quả hoạt động của từng bộ phận trong một doanh nghiệp.
Thứ ba, kế toán trách nhiệm đƣợc sử dụng để đo lƣờng kết quả hoạt động của
các nhà quản lý và do đó nó ảnh hƣởng đến cách thức thực hiện hành vi của các nhà
quản lý này.
Thứ tƣ, kế toán trách nhiệm thúc đẩy các nhà quản lý bộ phận điều hành bộ
phận của mình theo phƣơng cách phù hợp với những mục tiêu cơ bản của toàn
bộ tổ chức.
2.1.6. Bản chất kế toán trách nhiệm
2.1.6.1. Kế toán trách nhiệm là nội dung cơ bản của kế toán quản trị
Kế toán trách nhiệm là một bộ phận trong một tổ chức hoạt động mà nhà quản
trị bộ phận chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động của bộ phận mình đối với nhà
quản trị cấp cao. Trong các doanh nghiệp dựa trên cơ sở phân cấp quản lý tài chính
mà phát sinh nhiều loại trung tâm trách nhiệm khác nhau nhƣ trung tâm chi phí nhƣ
phân xƣởng, trung tâm doanh thu nhƣ cửa hàng, trung tâm lợi nhuận, trung tâm đầu
tƣ.
Kế toán trách nhiệm là một nội dung cơ bản của kế toán quản trị. Kế toán
trách nhiệm thể hiện đƣợc trách nhiệm của nhà quản lý ở các bộ phận đối với mục
tiêu cuối cùng của doanh nghiệp.
Thông tin kế toán trách nhiệm hệ thống dƣới dạng so sánh đƣợc
Để đạt đƣợc các mục tiêu trong kinh doanh, nhà quản trị cần phải đƣa ra các
quyết định đúng đắn và kịp thời dựa trên cơ sở thông tin kế toán trách nhiệm. Chính
8
vì vậy ngƣời làm công tác kế toán phải có khả năng phân tích, thiết lập thông tin kế
toán thành các chỉ tiêu để phục vụ cho quá trình ra quyết định theo từng cấp quản lý.
Các thông tin kế toán trách nhiệm cung cấp ở các bộ phận phải đƣợc thiết kế
thành các chỉ tiêu có thể so sánh đƣợc các số liệu thực tế với các dự án, các định
mức hay mục tiêu đã đặt ra.
Để đảm bảo tính so sánh đƣợc, báo cáo của kế toán trách nhiệm có thể sử dụng
các bảng biểu số liệu nhƣ một hình thức sắp xếp thông tin thành các mục sao cho
phù hợp với các tiêu chuẩn ra quyết định. Báo cáo của kế toán trách nhiệm phải
đảm bảo đƣợc các yêu cầu sau:
-
Các thông tin phải đƣợc mã hoá và hệ thống thành các khoản mục phù hợp
với các tiêu chuẩn đánh giá thông tin trong mỗi tình huống quyết định khác
nhau.
-
Các khoản mục trong báo cáo phải đƣợc có quan hệ chặt chẽ, logic với nhau.
-
Các số liệu thực tế, dự toán, định mức hay các mục tiêu định trƣớc trong
bảng phải so sánh đƣợc với nhau.
Phƣơng pháp phân loại chi phí phải đáp ứng mục tiêu quản lý cụ thể
Những vấn đề liên quan đến chi phí đƣợc các nhà quản trị đặc biệt quan tâm.
Việc phân tích và mã hoá để phân loại chi phí là công việc riêng của mỗi doanh
nghiệp. Vì vậy ngƣời làm công tác kế toán phải có khả năng phân loại chi phí thành
các loại chi phí khác nhau phù hợp với yêu cầu của mỗi loại quyết định.
Để thực hiện đƣợc chức năng kiểm soát và báo cáo chi tiết của kế toán trách
nhiệm thì chi phí phải đƣợc phân loại thành các loại, các chi tiết theo từng tiêu thức
nhất định để quan sát chi phí trong mối quan hệ với những loại, những chi tiết hợp
thành chi phí. Chẳng hạn: Chi phí thực tế và chi phí tiềm ẩn; Chi phí khả biến và chi
phí bất biến; Chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp; Chi phí kiểm soát đƣợc và chi
phí không kiểm soát đƣợc...
- Xem thêm -