Tài liệu Tổ chức kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ở công ty cổ phần công trình giao thông

Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD §ÆT VÊN §Ò 1.Lý do chän ®Ò tµi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hoµ chung cïng sù ®æi míi toµn diÖn cña ®Êt níc. §Æc biÖt lµ sù ®æi míi cña nÒn kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam ®· qua nh÷ng bì ngì ban ®Çu, ®ang dÇn dÇn tõng bíc hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ phÇn nµo ®· kh¼ng ®Þnh ®îc m×nh. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¨ng ®éng ®Ó thÝch nghi víi c¬ chÕ míi. §Ó qu¶n lý mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ hay dÞch vô c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i sö dông ®éng thêi hµng lo¹t c¸c céng cô qu¶n lý kh¸c nhau trong ®ã kÕ to¸n ®îc coi lµ c«ng cô qu¶n lý h÷u hiÖu nhÊt. Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ ®iÒu kiÖn quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp ®Ó kiÓm tra, gi¸m s¸t vËt t, lao ®éng, tiÒn vèn... KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n ph¶m lµ hai qu¸ tr×nh liªn quan mËt thiÕt víi nhau. ViÖc phÊn ®Êu tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét môc tiªu quan träng kh«ng nh÷ng cña c¸c doanh nghiÖp mµ lµ vÊn ®Ò quan t©m cña toµn x· héi. §øng ë gãc ®é doanh nghiÖp, viÖc h¹ch to¸n ®Çy ®ñ chi phÝ vµ tÝnh ®óng gi¸ thµnh s¶n phÈm cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña doanh nghiÖp. H¹ch to¸n ®óng, ®ñ chi phÝ vµ gi¸ thµnh kh«ng nh÷ng cho phÐp doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®óng kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh mµ cßn gióp doanh nghiÖp ®Ò ra ®îc nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp, kÞp thêi nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Víi s¶n phÈm tèt, gi¸ thµnh h¹ sÏ lµ tiÒn ®Ò tÝch cùc gióp doanh nghiÖp t¹o ®îc uy tÝn trªn thÞ trêng, t¨ng sè lîng c«ng tr×nh thi c«ng vµ ®em l¹i nhiÒu lîi nhuËn. §øng ë gãc ®é Nhµ níc, doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®óng, ®ñ chi phÝ gi¸ thµnh sÏ gãp phÇn t¨ng tÝch luü x· héi, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng -1- Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD Nh vËy c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm gióp n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t, h¹n chÕ thÊt tho¸t, l·ng phÝ trong ®Çu t, t¨ng søc c¹nh tranh vµ më ra mét híng ®i hÕt søc ®óng ®¾n cho doanh nghiÖp. XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng ®ã cïng víi nh÷ng kiÕn thøc ®· tiÕp thu t¹i trêng §¹i häc Hång §øc vµ thêi gian ®i s©u t×m hiÓu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë C«ng ty cæ phÇn c«ng tr×nh giao th«ng Thanh Ho¸, em ®· m¹nh d¹n ®i s©u t×m hiÓu nghiªn cøu ®Ò tµi: “ Tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë C«ng ty cæ phÇn c«ng tr×nh giao th«ng Thanh Ho¸ “ cho kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh . 2. Môc ®Ých nghiªn cøu. T×m hiÓu c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. §a ra mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty cæ phÇn c«ng tr×nh giao th«ng Thanh Ho¸. 3. §èi tîng nghiªn cøu. Tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 4. Ph¹m vi nghiªn cøu. C«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty cæ phÇn c«ng tr×nh giao th«ng Thanh Ho¸ - C«ng tr×nh §êng Lª V¨n Hu ThÞ x· SÇm S¬n thi c«ng trong quý IV n¨m 2006. 5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. o Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn o Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®¸nh gi¸ o Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng -2- Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD 6. KÕt cÊu ®Ò tµi. Ngoµi PhÇn ®Æt vÊn ®Ò vµ PhÇn kÕt luËn ®Ò tµi gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p. Ch¬ng 2. Thùc tr¹ng c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë C«ng ty cæ phÇn c«ng tr×nh giao th«ng Thanh ho¸. Ch¬ng 3. Mét sè nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ gãp phÇn hoµn thiÖn c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë C«ng ty cæ phÇn c«ng tr×nh giao th«ng Thanh Ho¸. Sau h¬n 3 th¸ng thùc tËp nghiªn cøu khÈn tr¬ng vµ nghiªm tóc, mÆc dï gÆp nhiÒu khã kh¨n nhng víi nç lùc cña b¶n th©n vµ sù gióp ®ì tËn t×nh cña Th¹c sü Lª ThÞ H¹nh vµ c¸c c¸n bé phßng kÕ to¸n C«ng ty cæ phÇn c«ng tr×nh giao th«ng Thanh Ho¸ kho¸ luËn cña em ®Õn nay ®· hoµn thµnh. Do thêi gian thùc tËp cã h¹n, kiÕn thøc thùc tÕ cßn h¹n chÕ nªn kho¸ luËn sÏ kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt, em rÊt mong ®îc c¸c thÇy c« gi¸o chØ b¶o, ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó kho¸ luËn cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n. Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng -3- Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD ch¬ng 1 Lý luËn chung vÒ tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p 1.1 §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh x©y l¾p cã ¶nh hëng ®Õn c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p 1.1.1. §Æc ®iÓm cña ngµnh x©y l¾p. X©y dùng c¬ b¶n lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt mang tÝnh chÊt c«ng nghiÖp cã vai trß quan träng t¹o ra c¬ së vËt chÊt – mét tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Mét ®Êt níc muèn ph¸t triÓn tríc hÕt ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng v÷ng ch¾c ®Æc biÖt lµ trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng lµ mét nhu cÇu cÇn thiÕt h¬n bao giê hÕt. V× vËy ngµnh x©y dùng c¬ b¶n ngµy cµng ®îc chó träng ®Çu t ph¸t triÓn kh«ng ngõng. Ngµnh s¶n xuÊt c¬ b¶n cã nh÷ng nÐt riªng biÖt so víi ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. Sù kh¸c biÖt ®ã ®· t¸c ®éng rÊt nhiÒu ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p. - Ho¹t ®éng x©y l¾p tiÕn hµnh ngoµi trêi, chÞu ¶nh hëng rÊt nhiÒu cña c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, chi phÝ trong ngµnh x©y dùng c¬ b¶n thêng lín vµ ®Æc biÖt bao giê còng ph¶i tÝnh ®Õn mét lîng hao hôt nhÊt ®Þnh. -Thêi gian thi c«ng c¸c c«ng tr×nh thêng kÐo dµi -ViÖc tiÕn hµnh thi c«ng c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh cña mét doanh nghiÖp thêng tæ chøc ph©n t¸n, kh«ng cïng mét ®Þa ®iÓm nªn rÊt khã cho viÖc qu¶n lý. 1.1.2. §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm x©y l¾p. S¶n phÈm x©y l¾p lµ nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng, vËt kiÕn tróc … cã quy m« lín, kÕt cÊu phøc t¹p, thêi gian x©y dùng kÐo dµi chia lµm nhiÒu giai ®o¹n vµ cã gi¸ trÞ lín Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng -4- Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD S¶n phÈm x©y l¾p cè ®Þnh t¹i n¬i s¶n xuÊt còng lµ n¬i s¶n phÈm hoµn thµnh vµ ®a vµo sö dông. V× vËy c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt nh vËt liÖu, xe m¸y thi c«ng, lao ®éng ... ph¶i di chuyÓn theo ®Þa ®iÓm ®Æt s¶n phÈm c«ng tr×nh lµm cho c«ng t¸c qu¶n lý sö dông vµ h¹ch to¸n tµi s¶n, vËt t rÊt phøc t¹p. Qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm x©y l¾p tõ khi khëi c«ng x©y dùng ®Õn khi c«ng tr×nh hoµn thµnh bµn giao ®a vµo sö dông thêng dµi cã thÓ lµ vµi th¸ng hoÆc vµi n¨m phô thuéc vµo quy m« còng nh tÝnh phøc t¹p cña c«ng tr×nh. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc tiÕn hµnh ngoµi trêi, chÞu ¶nh hëng rÊt nhiÒu cña ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng, do ®ã ®iÒu kiÖn thi c«ng kh«ng æn ®Þnh. S¶n phÈm x©y l¾p mang tÝnh tæng hîp vÒ nhiÒu mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, kü thuËt... Mçi c«ng tr×nh ®îc x©y dùng theo mét mÉu thiÕt kÕ riªng, ®îc s¶n xuÊt theo hîp ®ång ký kÕt, thêng ®îc tiªu thô theo gi¸ dù to¸n hoÆc gi¸ tho¶ thuËn víi chñ ®Çu t tõ tríc. S¶n phÈm cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh nghiÖm thu vµ bµn giao ngay. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn cña ngµnh cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung, kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng. ViÖc h¹ch to¸n tµi s¶n, vËt t phøc t¹p, qu¸ tr×nh tËp hîp chi phÝ kÐo dµi ®ßi hái viÖc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n trong doanh nghiÖp kinh doanh x©y l¾p ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ngµnh. §ång thêi thùc hiÖn nghiªm tóc chÕ ®é kÕ to¸n do Nhµ níc ban hµnh ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin mét c¸ch chÝnh x¸c, kÞp thêi. 1.2 Sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n liÒn víi viÖc sö dông vËt t, lao ®éng, nguån vèn...mÆt kh¸c chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¬ së t¹o nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm, tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ s¶n xuÊt lµ ®iÒu kiÖn ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, doanh nghiÖp sö dông nhiÒu c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ kh¸c nhau, trong ®ã kÕ to¸n lu«n ®îc coi lµ c«ng cô quan träng vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay khi mµ chi phÝ s¶n xuÊt vµ Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng -5- Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ vÊn ®Ò then chèt th× kÕ to¸n cµng cã ý nghÜa thiÕt thùc ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.3 Yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý tËp hîp chi chÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p. Do dÆc thï cña ngµnh kinh doanh x©y l¾p vµ s¶n phÈm x©y l¾p nªn viÖc qu¶n lý vÒ ®Çu t vµ qu¶n lý x©y dùng lµ mét qu¸ tr×nh khã kh¨n vµ phøc t¹p. Trong ®ã tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng mèi quan t©m hµng ®Çu, lµ nhiÖm vô hÕt søc quan träng cña doanh nghiÖp. V× vËy, ®Ó tróng thÇu th× doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng ®îc gi¸ thÇu hîp lý dùa trªn c¬ së gi¸ ®Þnh møc, khèi lîng c«ng viÖc, ®¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n do Nhµ níc ban hµnh, gi¸ thÞ trêng vµ n¨ng lùc cña doanh nghiÖp m×nh. MÆt kh¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o kinh doanh cã l·i. §Ó thùc hiÖn ®îc c¸c yªu cÇu trªn th× doanh nghiÖp ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý nãi chung vµ qu¶n lý chi phÝ, gi¸ thµnh nãi riªng, cô thÓ: - Doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc qu¶n lý chÆt chÏ c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt (chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng, chi phÝ s¶n xuÊt chung) nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Doanh nghiÖp ph¶i tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, tù trang tr·i mäi chi phÝ b»ng c¸c kho¶n thu nhËp vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. - C¨n cø vµo ®Þnh møc kinh tÕ kü thËt, chÕ ®é tµi chÝnh do cÊp cã thÈm quyÒn ban hµnh doanh nghiÖp ph¶i: + X©y dùng vµ thêng xuyªn hoµn chØnh hÖ thèng ®Þnh møc kinh tÕ- kü thuËt ( §Þnh møc tiªu hao vËt t, lao ®éng) phï hîp víi t×nh h×nh cô thÓ cña doanh nghiÖp m×nh. + ChÊp hµnh nghiªm chØnh c¸c chÕ ®é chØ tiªu tµi chÝnh, chÕ ®é kÕ to¸n thèng kª ban hµnh cña Nhµ níc. Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng -6- Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD - Héi ®ång qu¶n trÞ, Gi¸m ®èc chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Nhµ níc vµ c¬ quan ph¸p luËt vÒ qu¸ tr×nh qu¶n lý, h¹ch to¸n chi phÝ vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp m×nh. 1.4 NhiÖm vô cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p. §Ó ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý vµ ph¸t huy vai trß cña kÕ to¸n, ®ßi hái kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p ph¶i thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô sau: - Ph¶n ¸nh kÞp thêi, chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ toµn bé chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh. - Thu thËp, ph©n lo¹i, xö lý, tËp hîp sè liÖu th«ng tin vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh x©y l¾p nh»m x¸c ®Þnh, cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt cho c¸c ®èi tîng sö dông ®Ó ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý phï hîp. - KiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc vËt t, nh©n c«ng, chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng vµ c¸c chi phÝ dù to¸n kh¸c. Ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c kho¶n chªnh lÖch so víi ®Þnh møc, dù to¸n c¸c kho¶n chi phÝ ngoµi kÕ ho¹ch, c¸c kho¶n thiÖt h¹i mÊt m¸t h háng trong s¶n xuÊt ®Ó ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn kÞp thêi. - TÝnh to¸n chÝnh x¸c, kÞp thêi gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p, s¶n phÈm vµ lao vô hoµn thµnh cña doanh nghiÖp. - KiÓm tra viÖc thùc hiÖn gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp theo tõng c«ng tr×nh, tõng lo¹i s¶n phÈm, lao vô. V¹ch ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh mét c¸ch hîp lý vµ hiÖu qu¶. - X¸c ®Þnh ®óng ®¾n vµ bµn giao kÞp thêi khèi lîng c«ng viÖc ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång. §Þnh kú kiÓm tra ®¸nh gi¸ khèi lîng thi c«ng dë dang theo ®óng nguyªn t¾c quy ®Þnh. - Tr×nh bµy, lËp hÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n. - Thùc hiÖn ph©n tÝch th«ng tin kÕ to¸n, ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ vµ ®a ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®Ò xuÊt cho ban l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®Ó cã ®êng lèi ph¸t triÓn doanh nghiÖp ®óng ®¾n, sö dông hiÖu qu¶ tµi s¶n vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao trong c«ng t¸c qu¶n lý. Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng -7- Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD 1.5 Nh÷ng lý luËn chung vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p. 1.5.1 Chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp x©y l¾p. 1.5.1.1 Kh¸i niÖm, b¶n chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp x©y l¾p lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi mét c¸ch cã ý thøc, cã môc ®Ých c¸c yÕu tè ®Çu vµo t¹o thµnh c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, c¸c s¶n phÈm, lao vô... C¸c yÕu tè vÒ t liÖu s¶n xuÊt, ®èi tîng lao ®éng (mµ biÓu hiÖn cô thÓ lµ hao phÝ lao ®éng vËt ho¸) qua qu¸ tr×nh biÕn ®æi sÏ trë thµnh c¸c s¶n phÈm, c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh...§Ó ®o lêng c¸c hao phÝ mµ c¸c doanh nghiÖp ®· bá ra trong tõng kú ho¹t ®éng kinh doanh la bao nhiªu nh»m tæng hîp, x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ®Çu ra, phôc vô yªu cÇu qu¶n lý. Mäi hao phÝ cuèi cïng ®Òu ®îc thÓ hiÖn b»ng thíc ®o tiÒn tÖ gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. Tãm l¹i, Chi phÝ s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ph¶i chi ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng x©y dùng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Trong doanh nghiÖp x©y l¾p, c¸c chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm nhiÒu lo¹i, cã néi dung kinh tÕ vµ c«ng dông kh¸c nhau nªn yªu cÇu qu¶n lý ®èi víi tõng lo¹i chi phÝ còng kh¸c nhau. ViÖc qu¶n lý s¶n xuÊt kh«ng chØ dùa vµo mét sè liÖu ph¶n ¸nh tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt mµ cßn ph¶i dùa vµo sè liÖu cô thÓ cña tõng lo¹i chi phÝ riªng biÖt ®Ó phôc vô cho yªu cÇu kiÓm tra vµ ph©n tÝch toµn bé c¸c chi phÝ s¶n xuÊt hoÆc tõng yÕu tè chi phÝ ban ®Çu cña chóng theo tõng chi phÝ, theo tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh. VËy viÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt mét c¸ch khoa häc vµ hîp lý cã ý nghÜa rÊt quan träng víi viÖc h¹ch to¸n. 1.5.1.2 Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. Ph©n läai chi phÝ s¶n xuÊt lµ viÖc s¾p xÕp chi phÝ s¶n xuÊt vµo tõng lo¹i, tõng nhãm kh¸c nhau theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh. Cã rÊt nhiÒu tiªu thøc ph©n lo¹i chi phÝ ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý nãi chung vµ c«ng t¸c kÕ to¸n nãi riªng. V× vËy, cÇn ph¶i lùa chän tiªu thøc ph©n Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng -8- Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD lo¹i thÝch hîp. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt hîp lÝ lµ c¬ së ®Ó c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ ®îc sù biÕn ®éng cña tõng lo¹i chi phÝ, tõ ®ã cã thÓ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p phï hîp nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ vµ lùa chän ph¬ng ¸n cã chi phÝ thÊp còng chÝnh lµ môc tiªu h¹ gi¸ thµnh ®Ó tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. a. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ cña chi phÝ. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, c¨n cø vµo néi dung kinh tÕ vµ tÝnh chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c nhau ®Ó s¾p xÕp, ph©n lo¹i. Nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt cã cïng mét néi dung kinh tÕ ®îc s¾p xÕp chung vµo mét yÕu tè mµ kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã ph¸t sinh tõ lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt nµo. V× vËy, c¸ch ph©n lo¹i nµy cßn ®îc gäi lµ c¸ch ph©n lo¹i theo yÕu tè. C¸c yÕu tè ®ã lµ: - YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu, ®éng lùc: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô, dông cô,... sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh x©y l¾p (lo¹i trõ gi¸ trÞ vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp kho vµ phÕ liÖu thu håi). - YÕu tè tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp theo l¬ng: Ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn chøc. - YÕu tè b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn: C¸c kho¶n nµy ®îc trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn chøc. - YÕu tè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: Gåm toµn bé sè tiÒn khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i trÝch trong kú cho tÊt c¶ tµi s¶n cè ®Þnh sö dông cho s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. - YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Lµ toµn bé sè tiÒn mµ doanh nghiÖp chi tr¶ cho c¸c nhµ cung cÊp vÒ c¸c dÞch vô mua ngoµi nh: tiÒn ®iÖn, tiÒn níc, tiÒn ®iÖn tho¹i,… phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Bao gåm toµn bé c¸c chi phÝ dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt ngoµi c¸c yÕu tè ®· kÓ trªn nh chi phÝ tiÕp kh¸ch, qu¶ng c¸o, c¸c lo¹i thuÕ,… ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ theo tiªu thøc nµy cã t¸c dông thiÕt thùc ®èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n còng nh trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt, nã cho biÕt tû träng Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng -9- Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD cña tõng yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lµm tµi liÖu tham kh¶o ®Ó lËp dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t,…. b. Ph©n lo¹i chi phÝ theo môc ®Ých, c«ng dông cña chi phÝ Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, c¨n cø vµo môc ®Ých vµ c«ng dông cña chi phÝ trong s¶n xuÊt ®Ó chia ra c¸c kho¶n môc chi phÝ kh¸c nhau, mçi kho¶n môc chi phÝ bao gåm nh÷ng chi phÝ cã cïng môc ®Ých vµ c«ng dông, kh«ng ph©n biÖt chi phÝ cã néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ nh thÕ nµo. Toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ®îc ph©n thµnh c¸c kho¶n môc chi phÝ sau: - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Lµ chi phÝ cña c¸c vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, vËt kÕt cÊu, gi¸ trÞ thiÕt bÞ kÌm theo vËt kiÕn tróc… cÇn thiÕt ®Ó tham gia cÊu thµnh thùc thÓ s¶n phÈm x©y l¾p. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Lµ nh÷ng chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng chÝnh, l¬ng phô, phô cÊp l¬ng cña c«ng nh©n trùc tiÕp x©y l¾p. - Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng: Lµ chi phÝ cho c¸c m¸y thi c«ng nh»m thùc hiÖn khèi lîng c«ng t¸c x©y l¾p b»ng m¸y. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ nh÷ng chi phÝ dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt chung ë c¸c ®éi, c«ng trêng x©y dùng nh: l¬ng nh©n viªn qu¶n lý ®éi, c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý ®éi, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi,… Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo tiªu thøc nµy cã t¸c dông phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt theo ®Þnh møc, cung cÊp sè liÖu cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, lµm tµi liÖu tham kh¶o ®Ó lËp ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt vµ lËp kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cho kú sau. c. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ. Theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn, toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc chi thµnh chi phÝ s¶n phÈm vµ chi phÝ thêi kú. - Chi phÝ s¶n phÈm: Lµ nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi c¸c s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra hoÆc ®îc mua. Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng - 10 - Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD - Chi phÝ thêi kú: Lµ nh÷ng chi phÝ lµm gi¶m lîi tøc trong mét thêi kú nµo ®ã, nã kh«ng ph¶i lµ mét phÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra hoÆc ®îc mua nªn ®îc xem lµ c¸c phÝ tæn, cÇn ®îc khÊu trõ tõ lîi nhuËn cña thêi kú chóng ph¸t sinh. d. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo quan hÖ cña chi phÝ víi khèi lîng c«ng viÖc, s¶n phÈm hoµn thµnh. §Ó thuËn lîi cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ kiÓm tra chi phÝ, ®ång thêi lµm c¨n cø ®Ó ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh, toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt l¹i ®îc ph©n lo¹i theo quan hÖ víi khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh, theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ ®îc chia thµnh: - BiÕn phÝ lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi vÒ tæng sè, vÒ tû lÖ so víi khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh. C¸c chi phÝ biÕn ®æi nÕu tÝnh trªn mét ®¬n vÞ th× l¹i cã tÝnh cè ®Þnh. - §Þnh phÝ lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng ®æi vÒ tæng sè so víi khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh. C¸c chi phÝ nµy tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i biÕn ®æi nÕu sè lîng s¶n phÈm thay ®æi. - Chi phÝ hçn hîp lµ c¸c chi phÝ bao gåm c¶ yÕu tè biÕn phÝ lÉn ®Þnh phÝ nh chi phÝ vÒ ®iÖn, níc, ®iÖn tho¹i...ë møc ®é ho¹t ®éng c¨n b¶n chi phÝ hçn hîp thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña ®Þnh phÝ, qu¸ møc ®é ®ã nã thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña biÕn phÝ. §Ó ph©n tÝch ngêi ta dïng ph¬ng ph¸p cùc ®¹i. cùc tiÓu, b×nh ph¬ng nhá nhÊt. 1.5.2 Nh÷ng lý luËn chung vÒ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p. 1.5.2.1 Kh¸i niÖm, b¶n chÊt gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p sù v©n ®éng cña gi¸ thµnh s¶n xuÊt lu«n bao gåm hai mÆt ®èi lËp nhau nhng gi÷a chóng l¹i cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, mét mÆt lµ c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra, mÆt kh¸c lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®îc. Nh÷ng s¶n phÈm lao vô nhÊt ®Þnh ®· hoµn thµnh phôc vô cho nhu cÇu tiªu thô dïng cho x· héi cÇn ®îc tÝnh gi¸ thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p lµ toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ( bao gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ sö dông m¸y thi Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng - 11 - Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD c«ng, chi phÝ s¶n xuÊt chung) tÝnh cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hay khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh ®Õn giai ®o¹n quy íc ®· hoµn thµnh, nghiÖm thu bµn giao vµ ®îc chÊp nhËn thanh to¸n. Gi¸ thµnh s¶n phÈm cã hai chøc n¨ng chñ yÕu lµ thíc ®o bï ®¾p chi phÝ vµ thíc ®o lËp gi¸. Toµn bé chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó hoµn thµnh mét khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ph¶i ®îc bï ®¾p b»ng chÝnh sè tiÒn do tiªu thô s¶n phÈm. ViÖc bï ®¾p chi phÝ ®Çu vµo míi chØ b¶o ®¶m ®îc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¶n ®¬n. Môc ®Ých chÝnh cña s¶n xuÊt vµ nguyªn t¾c kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp võa ph¶i trang tr·i bï ®¾p mäi chi phÝ ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th× cßn ®ßi hái ph¶i cã l·i. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× gi¸ b¸n cña s¶n phÈm phô thuéc rÊt nhiÒu vµo quy luËt cung cÇu vµ sù tho¶ thuËn gi÷a hai bªn (kh¸ch hµng vµ doanh nghiÖp). Do vËy chØ th«ng qua viÖc tiªu thô s¶n phÈm lao vô lµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña s¶n phÈm dùa trªn c¬ së cña gi¸ thµnh s¶n phÈm tiªu thô ®Ó tõ ®ã ®¸nh gi¸ møc ®é bï ®¾p chi phÝ s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ bá ra. Kh¸c víi doanh nghiÖp c«ng nghiÖp, ë doanh nghiÖp x©y l¾p gi¸ thµnh s¶n phÈm mang tÝnh chÊt c¸ biÖt. Mçi c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hay khèi lîng x©y l¾p sau khi ®· hoµn thµnh ®Òu cã gi¸ thµnh riªng. §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu qu¶n lý, h¹ch to¸n kÕ to¸n. Gi¸ thµnh ph¶i ®îc xem xÐt, ph©n lo¹i díi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. 1.5.2.2 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p ®Ó gióp cho viÖc nghiªn cøu vµ qu¶n lý tèt gi¸ thµnh s¶n phÈm th× gi¸ thµnh ®îc ph©n thµnh c¸c lo¹i sau: a. C¨n cø vµo c¬ së sè liÖu vµ thêi ®iÓm tÝnh gi¸ thµnh. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc chia thµnh 3 lo¹i: * Gi¸ thµnh dù to¸n: Do ®Æc ®iÓm cña c¸c ho¹t ®éng x©y l¾p lµ thêi gian s¶n xuÊt thi c«ng dµi, s¶n phÈm mang tÝnh chÊt ®¬n chiÕc nªn mçi c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh ®Òu ph¶i ®îc lËp dù to¸n tõ tríc khi s¶n xuÊt, thi c«ng. Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng - 12 - Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD Gi¸ thµnh dù to¸n lµ tæng chi phÝ dù to¸n ®Ó hoµn thµnh khèi lîng x©y l¾p c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, bao gåm dù to¸n chi phÝ nguyªn vËt liªu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng, chi phÝ s¶n xuÊt chung. Gi¸ thµnh dù to¸n ®îc lËp trªn c¬ së ®Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt cña ngµnh vµ ®¬n gi¸ dù to¸n x©y l¾p do Nhµ níc quy ®Þnh, mÆt b»ng gi¸ c¶ thÞ trêng. Gi¸ trÞ dù to¸n cña c«ng tr×nh, h¹ng môc Gi¸ thµnh dù to¸n = c«ng tr×nh cña c«ng tr×nh, h¹ng + L·i ®Þnh møc môc c«ng tr×nh Trong ®ã: - L·i ®Þnh møc lµ sè phÇn tr¨m (%) trªn gi¸ thµnh x©y l¾p do Nhµ níc quy ®Þnh víi tõng lo¹i h×nh x©y l¾p kh¸c nhau, tõng lo¹i s¶n phÈm cô thÓ. - Gi¸ dù to¸n lµ gi¸ nhËn thÇu cña ®¬n vÞ x©y l¾p ®èi víi chñ ®Çu t. Gi¸ thµnh dù to¸n x©y l¾p thÓ hiÖn thµnh tÝch cña ®¬n vÞ, lµ c¨n cø ®Ó h¹ thÊp gi¸ thµnh ®Þnh møc thùc tÕ. *Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ gi¸ thµnh ®îc lËp trªn c¬ së gi¸ thµnh dù to¸n vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña Doanh nghiÖp vÒ c¸c ®Þnh møc, ®¬n gi¸, biÖn ph¸p thi c«ng (Møc h¹ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch)... Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch tÝnh cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch = Gi¸ thµnh dù to¸n x Møc h¹ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ c¬ së ®Ó phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh c«ng t¸c x©y l¾p trong giai ®o¹n thi c«ng. Nã chÝnh lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é qu¶n lý gi¸ thµnh cña ®¬n vÞ. * Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé chi phÝ thùc tÕ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó hoµn thµnh mét khèi lîng x©y l¾p nhÊt ®Þnh. Gi¸ thµnh thùc tÕ kh«ng chØ bao gåm chi phÝ trong ®Þnh møc mµ cßn bao gåm chi phÝ ph¸t sinh ngoµi ®Þnh møc do c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan cña b¶n th©n doanh nghiÖp nh: ph¶i ph¸ ®i lµm l¹i, ngõng s¶n xuÊt, nh÷ng mÊt m¸t hao hôt vËt Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng - 13 - Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD t, thiªn tai, dÞch ho¹. Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh trung thùc vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt, qu¶n lý vµ chÊp hµnh c¸c ®Þnh møc chi phÝ cña doanh nghiÖp. Kh¸c víi hai lo¹i gi¸ thµnh trªn, gi¸ thµnh thùc tÕ ®îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Vµ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Gi÷a ba lo¹i gi¸ thµnh nµy cã mèi quan hÖ mÆt lîng nh sau: Gi¸ thµnh dù to¸n > Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch > Gi¸ thµnh thùc tÕ ViÖc so s¸nh nµy cho phÐp chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vµ toµn diÖn hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt thi c«ng trän vÑn mét c«ng tr×nh, ®ång thêi ®¸nh gi¸ sù tiÕn bé hay sù non yÕu cña doanh nghiÖp x©y l¾p trong ®iÒu kiÖn cô thÓ víi c¬ së vËt chÊt, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý cña b¶n th©n doanh nghiÖp. b. C¨n cø theo ph¹m vi chi phÝ cÊu thµnh. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ ®îc chia thµnh hai lo¹i: - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm x©y l¾p: Gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm bao gåm c¸c chi phÝ s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm ( Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng, chi phÝ s¶n xuÊt chung) tÝnh cho s¶n phÈm, lao vô hoÆc c«ng viÖc ®· hoµn thµnh. - Gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm x©y l¾p tiªu thô: Bao gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt, chi phi qu¶n lý doanh nghiÖp vµ chi phÝ kh¸c liªn quan. Gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm tiªu thô chØ x¸c ®Þnh vµ tÝnh to¸n khi s¶n phÈm ®· ®îc x¸c nhËn lµ hoµn thµnh vµ bµn giao. c. C¨n cø vµo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p. Gi¸ thµnh c«ng t¸c x©y l¾p ®îc theo dâi trªn hai chØ tiªu: gi¸ thµnh cña khèi lîng hoµn chØnh vµ gi¸ thµnh cña khèi lîng hoµn thµnh quy íc. - Gi¸ thµnh khèi lîng hoµn chØnh lµ gi¸ thµnh cña nh÷ng khèi lîng huy ®éng vµo s¶n xuÊt, sö dông vµ cã ®ñ kh¶ n¨ng ph¸t huy t¸c dông t¬ng ®èi ®éc lËp. Gi¸ thµnh khèi lîng x©y l¾p hoµn chØnh lµ gi¸ thµnh c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh ®· thi c«ng ®Õn giai ®o¹n cuèi cïng, phï hîp víi tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®· ®îc bªn A vµ bªn B kiÓm nhËn, thanh to¸n bµn giao ®a vµo sö dông. ChØ tiªu Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng - 14 - Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD nµy cho phÐp tÝnh to¸n, ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng qu¸t hiÖu qu¶ kinh tÕ vèn ®Çu t cho mét c«ng tr×nh nhng l¹i kh«ng ®¸p øng ®îc kÞp thêi cho viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. Do ®ã, ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ thµnh khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh quy íc. - Gi¸ thµnh khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh quy íc lµ gi¸ thµnh cña c¸c khèi lîng x©y l¾p mµ khèi lîng ®ã ph¶i tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Ph¶i n»m trong thiÕt kÕ vµ ®¶m b¶o chÊt lîng thiÕt kÕ quy ®Þnh. - Ph¶i ®o ®Õm ®îc vµ ®îc bªn chñ ®Çu t (bªn A) chÊp nhËn thanh to¸n - Ph¶i ®¹t ®Õn ®iÓm dõng kü thuËt hîp lý. Gi¸ thµnh khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh quy íc ph¶n ¸nh kÞp thêi chi phÝ cho ®èi tîng x©y l¾p trong quy tr×nh thi c«ng x©y l¾p, gióp cho doanh nghiÖp ph©n tÝch kÞp thêi c¸c mÆt s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p uèn n¾n nh÷ng sai lÖch ®Ó ®¶m b¶o nhiÖm vô h¹ gi¸ thµnh. Nhng chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh kh«ng toµn diÖn vµ kh«ng chÝnh x¸c. Do ®ã, trong viÖc qu¶n lý gi¸ thµnh ®ßi hái ph¶i sö dông c¶ hai chØ tiªu ®Ó ®¶m b¶o qu¶n lý gi¸ thµnh ®îc toµn diÖn chÝnh x¸c. 1.5.3 Mèi quan hÖ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. XÐt vÒ b¶n chÊt, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai kh¸i niÖm gièng nhau ®Òu lµ hao phÝ vÒ lao ®éng vµ c¸c chØ tiªu kh¸c cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.Tuy vËy, gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú lµ c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm, c«ng viÖc ®· hoµn thµnh. Sù tiÕt kiÖm hay l·ng phÝ cña doanh nghiÖp vÒ chi phÝ s¶n xuÊt cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm thÊp hay cao. VÒ mÆt lîng, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã thÓ kh¸c nhau khi cã s¶n phÈm dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú, cô thÓ qua c«ng thøc sau: Z = D®k + C - Dck Trong ®ã: Z : Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm. D®k, Dck : Gi¸ trÞ s¶n phÈm lµm dë ®Çu kú vµ cuèi kú. C :Tæng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng - 15 - Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD 1.5.4 Vai trß, nhiÖm vô cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm a-/ Vai trß. Ngµy nay muèn tån t¹i trong mét m«i trêng c¹nh tranh gay g¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i kinh doanh cã l·i. Khi ®ã hä ph¶i quan t©m tíi vÊn ®Ò qu¶n lý chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®óng møc. Bëi tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh trong ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vÒ chÊt lîng s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng vò khÝ c¹nh tranh s¾c bÐn nhÊt. C«ng viÖc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p thêng ®îc thùc hiÖn theo ph¬ng thøc ®Êu thÇu, s¶n phÈm ®îc tiªu thô theo gi¸ tho¶ thuËn tríc. Khi ®ã, tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh t¹o kho¶n chªnh lÖch lín gi÷a gi¸ ®Êu thÇu vµ gi¸ thµnh thùc tÕ lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh tíi kh¶ n¨ng tÝch luü cña doanh nghiÖp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña ngêi lao ®éng. V× vËy, c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ãng vai trß hÕt søc quan träng. Nã ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt, kÞp thêi cho c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp vÒ chi phÝ s¶n xuÊt còng nh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm, gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp, ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. Trong ®iÒu kiÖn h×nh thøc ®Êu thÇu trong x©y l¾p ®îc ¸p dông phæ biÕn th× kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cµng gi÷ vai trß quan träng vµ cÇn thiÕt trong viÖc x©y dùng gi¸ ®Êu thÇu hîp lý. b. NhiÖm vô. §Ó tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu th«ng tin cho c¸c nhµ qu¶n lý vÒ chi phÝ vµ gi¸ thµnh ë doanh nghiÖp, kÕ to¸n cÇn thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau: - C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm s¶n phÈm vµ yªu cÇu tæ chøc s¶n xuÊt, yªu cÇu c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp... mµ x¸c ®Þnh ®èi tîng vµ ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm phï hîp. Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng - 16 - Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD - Tæ chøc vËn dông c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n ®Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm phï hîp víi ph¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho mµ doanh nghiÖp ¸p dông. - Tæ chøc tËp hîp vµ ph©n bæ tõng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo ®óng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ ®· x¸c ®Þnh, b»ng c¸c ph¬ng ph¸p thÝch hîp ®èi víi tõng lo¹i chi phÝ, tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo c¸c kho¶n môc chi phÝ vµ theo c¸c yÕu tè chi phÝ ®· quy ®Þnh. - LËp c¸c b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè ( trªn thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh ), ®Þnh kú tæ chøc ph©n tÝch chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ë doanh nghiÖp. - Tæ chøc kiÓm kª, ®¸nh gi¸ khèi lîng s¶n phÈm dë dang mét c¸ch khoa häc, hîp lý x¸c ®Þnh gi¸ thµnh vµ h¹ch to¸n gi¸ thµnh s¶n xuÊt, s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c. 1.6 Néi dung kÕ to¸n tËp hîp phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p. 1.6.1 KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp x©y l¾p. 1.6.1.1 §èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. §èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ ph¹m vi, giíi h¹n mµ chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ph¶i tËp hîp nh»m ®¸p øng yªu cÇu kiÓm tra, gi¸m s¸t chi phÝ vµ yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh. ViÖc x¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu tiªn cÇn thiÕt cña kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Cã x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt míi gióp cho doanh nghiÖp tæ chøc tèt nhÊt c«ng viÖc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ. §Ó x¸c ®Þnh ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tríc hÕt ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm vµ c«ng dông chi phÝ trong s¶n xuÊt. ë doanh nghiÖp x©y l¾p, tïy theo c¬ cÊu tæ chøc s¶n xuÊt, yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh mµ ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ cã thÓ lµ h¹ng môc c«ng tr×nh, c¸c giai ®o¹n c«ng viÖc cña h¹ng môc c«ng tr×nh, hoÆc nhãm c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh…, tõ ®ã x¸c ®Þnh ph ¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. 1.6.1.2. Ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng - 17 - Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph¬ng ph¸p hay hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt trong ph¹m vi giíi h¹n cña ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ. • Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp: C¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh liªn quan ®Õn ®èi tîng nµo (c«ng tr×nh hay h¹ng môc c«ng tr×nh…) th× h¹ch to¸n trùc tiÕp cho ®èi tîng ®ã. Ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông ®îc khi chi phÝ cã thÓ tËp hîp trùc tiÕp cho ®èi tîng chÞu phÝ. • Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n theo ®¬n ®Æt hµng: Toµn bé c¸c chi phÝ ph¸t sinh ®Õn ®¬n ®Æt hµng nµo th× ®îc h¹ch to¸n tËp hîp riªng cho ®¬n ®Æt hµng ®ã. Khi ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh th× ®îc h¹ch to¸n tËp hîp riªng cho ®¬n ®Æt hµng ®ã. Khi ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh th× tæng sè chi phÝ ph¸t sinh tõ khi khëi c«ng ®Õn khi hoµn thµnh ®îc h¹ch to¸n riªng theo ®¬n ®Æt hµng ®ã lµ gi¸ thµnh thùc tÕ cña ®¬n ®Æt hµng. • Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n theo tõng bé phËn x©y l¾p: C¸c bé phËn s¶n xuÊt x©y l¾p nh c«ng trêng cña c¸c ®éi, tæ thi c«ng thêng thùc hiÖn theo ph¬ng ph¸p nµy. Theo ph¬ng ph¸p nµy, c¸c ®éi cã thÓ nhËn kho¸n mét khèi lîng x©y l¾p nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång kho¸n gän. Do ®ã, viÖc h¹ch to¸n chi phÝ ph¸t sinh theo tõng bé phËn s¶n xuÊt phï hîp víi gi¸ kho¸n khèi lîng x©y l¾p ®· thùc hiÖn trong kú. 1.6.1.3. Tr×nh tù kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. a. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp *H¹ch to¸n ban ®Çu Nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng cho s¶n xuÊt c¬ b¶n theo hai trêng hîp: - Trêng hîp xuÊt vËt liÖu tõ kho, chuyÓn sang cho c¸c ®éi thi c«ng x©y l¾p. Khi ®ã c¸c chøng tõ bao gåm: +PhiÕu xuÊt kho hay PhiÕu xuÊt kho kiªm vËn chuyÓn néi bé. +LÖnh ®iÒu ®éng vËt t. + Biªn nhËn giao hµng. - Trêng hîp mua hµng vËn chuyÓn th¼ng: c¸c chøng tõ bao gåm Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng - 18 - Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD +Ho¸ ®¬n mua hµng th«ng thêng hoÆc Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng. + C¸c chøng tõ chi kh¸c b»ng tiÒn. Sau khi vËt liÖu ®· thùc xuÊt cho c¸c ®éi thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh, kÕ to¸n vËt t ghi " B¶ng kª hµng mua vÒ kh«ng nhËp kho, dïng cho s¶n xuÊt", cuèi th¸ng lËp " B¶ng ph©n bæ vËt t c«ng cô dông cô" phôc vô cho kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ trong kú. *H¹ch to¸n chi tiÕt KÕ to¸n më sæ (hoÆc thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp chi tiÕt cho tõng ®éi, tæ s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p hoÆc cho tõng c«ng trêng x©y dùng. §iÒu nµy phô thuéc vµo c¸c c«ng tr×nh mµ doanh nghiÖp nhËn thÇu cã tÝnh dµi h¹n hay ng¾n h¹n. NÕu doanh nghiÖp chuyªn nhËn thÇu x©y l¾p nh÷ng c«ng tr×nh võa vµ nhá th× thêng kÕ to¸n theo dâi chi tiÕt chi phÝ theo tõng c«ng tr×nh hay h¹ng môc c«ng tr×nh, tõ ®ã phôc vô cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh trùc tiÕp cho c«ng tr×nh ®ã ®îc dÔ dµng. NÕu doanh nghiÖp chuyªn nhËn thÇu nh÷ng c«ng tr×nh cã thêi gian thi c«ng kÐo dµi, kü thuËt phøc t¹p… kÕ to¸n theo dâi chi tiÕt cho tõng ®éi thi c«ng, ®Õn kú tÝnh gi¸ thµnh míi tiÕn hµnh ph©n bæ chi phÝ cho tõng c«ng tr×nh ®Ó tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ. *H¹ch to¸n tæng hîp Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông lµ Tµi kho¶n 621- Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp, ®îc më chi tiÕt cho tõng ®éi s¶n xuÊt hoÆc cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh x©y l¾p. Tr×nh tù h¹ch to¸n: TK111, 112, 331, 152, 151… Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng TK 621 ( chi tiÕt ) - 19 - TK 154 Líp §H KÕ To¸n K2 Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp Khoa Kinh tÕ QT KD VËt liÖu dïng trùc tiÕp cho c«ng trêng thi c«ng KÕt chuyÓn chi phÝ NVLTT TK 152 VËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp kho S¬ ®å 1.1: H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp b.H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp * H¹ch to¸n ban ®Çu C¸c chøng tõ ban ®Çu dïng ®Ó h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp bao gåm: B¶ng chÊm c«ng, hîp ®ång lµm kho¸n, b¶ng ph©n bæ tiÒn l¬ng, b¶ng thanh to¸n l¬ng, c¸c chøng tõ chi kh¸c b»ng tiÒn… *H¹ch to¸n chi tiÕt T¬ng tù nh h¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ nguyªn vËt liÖu, kÕ to¸n më sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt theo dâi chi tiÕt tíi tõng ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ nh: c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, ®éi x©y dùng… * H¹ch to¸n tæng hîp Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông: tµi kho¶n 622- Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. Tµi kho¶n nµy ®îc më chi tiÕt cho têng ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ nh ®· nªu trªn. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n: TK 334, 338 TK 622 Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ c¸c Sinh viªn: Bïi ThÞ Thu Hêng TK 632 KÕt chuyÓn CP NC TT - 20 - Líp §H KÕ To¸n K2