Tài liệu Tổ chức học sinh học theo nhóm làm thí nghiệm trong giờ vật lí

Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí  A/- PHAÀN I: ÑAËT VAÁN ÑEÀ I/- LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: 1. Lí do khaùch quan: Söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi trong thôøi kì ñoåi môùi ñaõ ñaët ra caùc yeâu caàu môùi ñoái vôùi heä thoáng giaùo duïc, ñoù laø ñaøo taïo nhöõng con ngöôøi lao ñoäng töï chuû, naêng ñoäng vaø saùng taïo. Nghò quyeát hoäi nghò laàn 2 cuûa Ban chaáp haønh Trung öông khoaù VIII veà nhöõng giaûi phaùp chuû yeáu trong giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñaõ chæ roõ: “ Ñoåi môùi maïnh meõ phöông phaùp giaùo duïc - ñaøo taïo, khaéc phuïc loái truyeàn thuï moät chieàu, reøn luyeän thaønh neáp tö duy saùng taïo cuûa con ngöôøi. Töøng böôùc aùp duïng caùc phöông phaùp tieân tieán vaø phöông tieän hieän ñaïi trong quaù trình daïy hoïc, ñaûm baûo ñieàu kieän vaø thôøi gian töï hoïc, töï nghieân cöùu cho hoïc sinh”. “ Phöông phaùp giaùo duïc phoå thoâng phaûi phaùt huy tính tích cöïc, töï giaùc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh, phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa töøng lôùp hoïc, moân hoïc; boài döôõng phöông phaùp töï hoïc, reøn luyeän kó naêng vaân duïng kieán thöùc vaøo thöïc tieãn, taùc ñoäng ñeán tình caûm, ñem laïi nieàm vui, höùng thuù hoïc taäp cuûa hoïc sinh” laø ñònh höôùng ñoåi môùi PPDH, ñöôïc khaúng ñònh trong nghò quyeát cuûa Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng laàn 2 khoaù VIII vaø ñöôïc phaùp cheá hoaù trong ñieàu 24.2 cuûa Luaät Giaùo duïc. Nhaèm ñaûm baûo toát vieäc thöïc hieän muïc tieâu ñaøo taïo moân vaät lí ôû tröôøng trung hoïc cô sôû ( THCS) cung caáp cho hoïc sinh nhöõng kieán thöùc phoå thoâng cô baûn, coù heä thoáng vaø töông ñoái toaøn dieän. Reøn luyeän cho hoïc sinh nhöõng kæ naêng cô baûn nhö: Kó naêng vaân duïng caùc kieán thöùc vaät lí ñeå giaûi thích nhöõng hieän töôïng vaät lí ñôn giaûn , nhöõng öùng duïng trong ñôøi soáng, kó naêng quan saùt. Vaät lí hoïc laø cô sôû cuûa nhieàu ngaønh kæ thuaät quan troïng, söï phaùt trieån khoa hoïc vaät lí gaén boù chaët cheõ vaø coù taùc ñoäng qua laïi, tröïc tieáp vôùi söï tieán boä khoa hoïc kó thuaät. Vì vaäy nhöõng hieåu bieát vaø nhaän thöùc vaät lí coù giaù trò lôùn trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát, ñaëc bieät trong coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Ngaøy nay vieäc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc laø moät trong nhöõng vaán ñeà ñöôïc quan taâm haøng ñaàu cuûa xaõ hoäi. Trong boái caûnh toaøn ngaønh giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñang noå löïc ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc ( PPDH) theo höôùng phaùt huy tính tích cöïc chuû ñoäng cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng hoïc taäp maø phöông phaùp daïy hoïc laø caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân trong vieäc chæ ñaïo, toå chöùc hoaït ñoäng hoïc taäp nhaèm giuùp hoïc sinh chuû ñoäng ñaït muïc tieâu daïy hoïc. Yeâu caàu ñoåi môùi PPDH ñoái vôùi moân vaät lí coøn coù moät saéc thaùi rieâng, phaûi höôùng tôùi vieäc taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh töï chieám lónh kieán thöùc thoâng qua hoaït ñoäng thöïc nghieäm vaø taäp döôït giaûi quyeát moät soá vaán ñeà trong thöïc teá. Vì vaäy toå chöùc cho hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø hoïc vaät lí cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng trong vieäc ñoãi môùi PPDH nhaèm goùp phaàn naâng cao chaát löôïng giaùo duïc tröôøng THCS. 2. Lí do chuû quan: 1 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí Baûn thaân laø giaùo vieân daïy moân vaät lí cho neân vieäc toå chöùc cho hoïc sinh laøm thí nghieäm trong giôø hoïc vaät lí laø vaán ñeà caàn thieát trong vieäc hoïc nhoùm cuûa hoïc sinh nhaèm ñeå naâng cao chaát löôïng giaùo duïc. Qua nghieân cöùu giaûng daïy treân lôùp cuõng nhö nhöõng kinh nghieäm cuûa giaùo vieân ñoàng nghieäp khaùc. Nhaèm ñöa ra nhöõng phöông phaùp thích hôïp trong vieäc toå chöùc cho hoïc sinh laøm thí nghieäm trong giôø vaät lí. Vôùi nhöõng lí do neâu treân vaø töø tình hình thöïc teá cuûa vieäc daïy hoïc vaät lí ôû tröôøng THCS hieän nay. Laø giaùo vieân day moân vaät lí toâi quyeát ñònh nghieân cöùu vieäc “Toå chöùc cho hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø hoïc vaät lí” ñeå tìm hieåu vaø ñoùng goùp moät phaàn nhoû cuûa mình vaøo vieäc naâng cao chaát löôïng giaùo duïc. Nhaèm ruùt kinh nghieäm cho baûn thaân ñeå vieäc giaûng daïy moân vaät lí toát hôn trong vieäc ñoåi môùi PPDH ôû tröôøng phoå thoâng THCS. II/- MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU: Nghieân cöùu vieäc laøm thí nghieäm vaät lí nhaèm giuùp hoïc sinh naém vöõng kieán thöùc, thoâng qua ñoù maø chieám lónh kieán thöùc vaø reøn luyeän kó naêng töï tay laøm Thí nghieäm, töï mình quan saùt ño ñaïc vaø ruùt ra nhaän xeùt keát luaän ( töùc laø ñöôïc traûi nghieäm trong thöïc teá). Töø ñoù hoïc sinh naém chaéc kieán thöùc hôn, naâng cao chaát löôïng daïy hoïc. III/- Nhieäm vuï nghieân cöùu: Xây döïng heä thoáng thí nghieäm, qua ñoù laøm noåi baät moái lieân heä giöõa caùc kieán thöùc vôùi nhau, giuùp hoïc sinh coù theå khaùm phaù ñöôïc caùc thuoäc tính hay caùc moái quan heä giöõa caùc ñoái töôïng, vaän duïng kieán thöùc nhieàu laàn ñeå caùc em nhôù kó vaø hieåu kieán thöùc vöõng chaéc, saâu saéc hôn. IV/- ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ CÔ SÔÛ NGHIEÂN CÖÙU: - Giaùo vieân giaûng daïy moân vaät lí THCS - Hoïc sinh THCS - Thaùi ñoä hoïc sinh trong khi laøm thí nghieäm vaät lí - Chöông trình saùch giaùo khoa vaät lí THCS - Heä thoáng caùc baøi thí nghieäm V/- PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: 1. Phöông phaùp nghieân cöùu chöông trình noäi dung saùch giaùo khoa vaät lí vaø taøi lieäu lieân quan: a) Muïc ñích: - Heä thoáng caùc thí nghieäm - Tieán haønh xaây döïng heä thoáng thí nghieäm. b) Taøi lieäu: - Saùch giaùo khoa vaät lí - Phaân phoái chöông trình vaät lí - Höôùng daãn thöïc hieän chuaån kieán thöùc, kæ naêng moân vaät lí ( Keá hoaïch boä moân) - Saùch giaùo vieân, saùch baøi taäp, saùch tham khaûo. c) Caùch tieán haønh: - Thu thaäp caùc tö lieäu coù lieân quan ñeán ñeà taøi: Saùch giaùo khoa vaät lí, caùc baøi hoïc coù laøm thí nghieäm. 2 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí - Nghieân cöùu kó kieán thöùc khi laøm thí nghieäm. 2. Phöông phaùp troø chuyeän phoûng vaán: a) Muïc ñích: - Tìm hieåu tình hình hoïc vaø laøm thí nghieäm vaät lí cuûa hoïc sinh - Nhöõng khoù khaên vaø thuaän lôïi khi xaây döïng laøm thí nghieäm daïy hoïc theo nhoùm b) Ñoái töôïng: - Giaùo vieân boâ moân - Hoïc sinh THCS c) Noäi dung: Ñaët caâu hoûi ñeå tìm hieåu vieäc laøm thí nghieäm cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh c) Caùch tieán haønh: - Xaùc ñònh muïc ñích vaø ñoái töôïng caàn troø chuyeän - Xaây döïng baûng heä thoáng caâu hoûi phoûng vaán. ( Xem phaàn phuï luïc) - Thöïc hieän phoûng vaán – ghi nhaän keát quaû. 3. Phöông phaùp nghieân cöùu saûn phaåm hoaït ñoäng: a) Muïc ñích: - Naém thöïc traïng vieäc toå chöùc laøm thí nghieäm vaät lí cuûa giaùo vieân vaø cuûa hoïc sinh b) Ñoái töôïng: - Giaùo aùn cuûa giaùo vieân - Keá hoaïch giaûng daïy cuûa giaùo vieân c) Caùch tieán haønh: - Xaùc ñònh muïc ñích yeâu caàu - Lieät keâ nhöõng saûn phaåm caàn nghieân cöùu - Moâ taû coù pheâ phaùn laïi quaù trình hoaït ñoäng ñöa ñeán saûn phaåm ñoù. 4. Phöông phaùp quan saùt: a) Muïc ñích: - Naém phöông phaùp giaûng daïy cuûa giaùo vieân - Naém tinh thaàn thaùi ñoä hoïc taäp cuûa hoïc sinh b) Noäi dung: - Quan saùt caùch daïy cuûa giaùo vieân - Quan saùt caùch laøm thí nghieäm cuûa hoïc sinh - Quan saùt taát caû caùc hoaït ñoäng treân lôùp cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh khi laøm thí nghieäm c) Caùch tieán haønh: - Chuaån bò muïc tieâu, noäi dung, caùch quan saùt vaø tieâu chuaån ñaùnh giaù. - Sau khi quan saùt ghi cheùp keát quaû vaø coù söï thoâng nhaát cuûa nhöõng ngöôøi cuøng quan saùt. Toùm laïi Qua vieäc nghieân cöùu baèng caùc phöông phaùp neâu treân, caàn ruùt ra nhöõng kinh nghieäm vaø tìm ra nhöõng bieän phaùp thöïc hieän toát nhieäm vuï cuûa vaán ñeà. 3 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí B/- PHAÀN II: GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ: I/- CÔ SÔÛ LÍ LUAÄN 1. Muïc tieâu cuûa moân vaät vaät lí goàm caû ba maët kieán thöùc, kæ naêng vaø tình caûm thaùi ñoä Veà muïc tieâu môùi hoïc sinh caàn phaûi coù nhöõng hieåu bieát cô baûn veà caùc phöông phaùp nhaän thöùc khoa hoïc noùi chung vaø veà caùc phöông phaùp nhaän thöùc ñaëc thuø cuûa vaät lí noùi rieâng, trong ñoù tröôùc heát laø phöông phaùp thöïc nghieäm vaät lí. a) Kieán thöùc: - Nhöõng kieán thöùc veà caùc söï vaät, hieän töôïng, quaù trình vaät lí quan troïng trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát. - Nhöõng khaùi nieäm vaø moâ hình vaät lí ñôn giaûn, cô baûn quan troïng ñöôïc söû duïng phoå bieán. - Nhöõng quy luaät ñònh tính vaø moät soá ñònh luaät vaät lí quan troïng b) Veà kó naêng: - Vieäc toå chöùc daïy hoïc vaät lí ôû THCS caàn reøn luyeän cho hoïc sinh caùc kó naêng vaø khaû naêng sau: - Kó naêng quan saùt hieän töôïng vaø quaù trình vaät lí trong ñôøi soáng haøng ngaøy, trong töï nhieân hoaëc trong caùc Thí nghieäm, ñeå thu thaäp caùc thoâng tin vaø döõ lieäu caàn thieát. - Kó naêng söû duïng caùc duïng cuï ño löôøng vaät lí phoå bieán, laép raùp vaø tieán haønh caùc Thí nghieäm vaät lí ñôn giaûn. - Kó naêng phaân tích, xöû lí caùc thoâng tin vaø caùc döõ lieäu thu ñöôïc töø quan saùt hoaëc Thí nghieäm. - Khaû naêng ñeà xuaát caùc döï ñoaùn hoaëc giaû thuyeát ñôn giaûn veà caùc moái quan heä hay baûn chaát cuûa caùc hieän töôïng hoaëc söï vaät vaät lí . - Khaû naêng ñeà suaát phöông aùn thí nghieäm ñôn giaûn. Kieåm tra döï ñoaùn (giaû thuyeát ) ñeà ra. - Kó naêng vaän duïng kieán thöùc (khaùi nieäm, ñònh luaät) ñeå moâ taû vaø giaûi thích caùc hieän töôïng vaø caùc quaù trình vaät lí ñôn giaûn thöôøng gaëp trong töï nhieân, trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy hoaëc trong kæ thuaät, ñeå giaûi caùc baøi taäp vaø baøi toaùn vaät lí chæ ñoøi hoûi nhöõng suy luaän logic vaø tính toaùn cô baûn. - Kó naêng dieãn ñaït roõ raøng, chính xaùc baèng ngoân ngöõ vaät lí. c) Veà tình caûm thaùi ñoä: Chöông trình vaät lí phaûi coi troïng vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu veà tình caûm, thaùi ñoä sau ñaây ôû hoïc sinh: - Coù thaùi ñoä nghieâm tuùc, chaêm chæ, daàn daàn coù höùng thuù trong vieäc hoïc taäp moân vaät lí. - Coù thaùi ñoä trung thöïc, tæ mæ, caån thaän, chính xaùc trong vieäc thu nhaän thoâng tin, trong quan saùt vaø trong thöïc haønh thí nghieäm. - Coù tinh thaàn hôïp taùc trong hoïc taäp, ñoàng thôøi coù yù thöùc baûo veä nhöõng suy nghó vaø vieäc laøm ñuùng ñaén. - Coù yù thöùc vaän duïng nhöõng ñieàu ñaõ hoïc vaøo trong caùc hoaït ñoäng trong gia ñình, coäng ñoàng vaø nhaø tröôøng. 4 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí 2. Veà phöông phaùp daïy hoïc, chöông trình neâu roõ. Khoái löôïng kieán thöùc cuûa moãi baøi hoïc vaät lí ñöôïc caân ñoái ñeå coù thôøi gian daønh cho caùc hoaït ñoäng töï löïc nhieàu daïng cuûa hoïc sinh. Noäi dung ñoù ñöôïc löïa choïn vaø ñöôïc toå chöùc sao cho moãi tieát hoïc ñaùp öùng nhöõng yeâu caâu sau ñaây: - Taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh coù theå quan saùt tröïc tieáp caùc hieän töôïng vaät lí - Taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh thu thaäp vaø xöû lí thoâng tin, neâu ra caùc vaán ñeà caàn tìm hieåu - Taïo ñieàu kieän ñeå cho hoïc sinh trao ñoåi nhoùm, tìm phöông aùn giaûi quyeát vaán ñeà, tieán haønh Thí nghieäm, thaûo luaän keát quaû vaø ruùt ra nhöõng keát luaän caàn thieát. - Taïo ñieàu kieän ñeå cho hoïc sinh naém ñöôïc noäi dung chính cuûa baøi hoïc treân lôùp. II/- PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC THEO NHOÙM: (Daïy hoïc hôïp taùc) a) Baûn chaát: Daïy hoïc theo nhoùm laø moät hình thöcù xaõ hoäi cuûa hoaït ñoäng daïy hoïc, trong ñoù hoïc sinh cuûa moät lôùp hoïc ñöôïc chia thaønh caùc nhoùm nhoû trong moät khoaûng thôøi gian giôùi haïn, moãi nhoùm töï löïc hoaøn thaønh moät nhieäm vuï ñöôïc giao, treân cô sôû phaân coâng vaø hôïp taùc laøm vieäc cuûa caùc thaønh vieân trong nhoùm. Sau ñoù keát quaû laøm cuûa nhoùm ñöôïc trình baøy vaø ñöôïc ñaùnh giaù tröôùc toaøn lôùp. b) Qui trình thöïc hieän: - Giao nhieäm vuï cho moãi nhoùm - Laøm vieäc theo nhoùm - Trình baøy keát quaû laøm vieäc cuûa moãi nhoùm vaø ñaùnh giaù keát quaû. III/- CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH TRONG LAØM THÍ NGHIEÄM: - Toå chöùc hoïc sinh laøm Thí nghieäm vaät lí trong caùc hoaït ñoäng nhoùm, nhaèm phaùt huy tính tích cöïc, töï löïc vaø tinh thaàn traùch nhieäm cuûa hoïc sinh. Daïy hoïc theo nhoùm hoã trôï tö duy, tình caûm vaø haønh ñoäng ñoäc laäp, saùng taïo cuûa hoïc sinh. - Reøn luyeän cho hoïc sinh kó naêng söû duïng caùc duïng cuï ño löôøng vaät lí phoå bieán, laép raùp vaø tieán haønh Thí nghieäm ñôn giaûn, kó naêng phaân tích vaø xöû lí thoâng tin, caùc döõ lieäu thu ñöôïc töø Thí nghieäm. - Qua Thí nghieäm hoïc sinh coù thaùi ñoä trung thöïc, tæ mæ, caån thaän, chính xaùc trong thöïc haønh Thí nghieäm. - Ñeå Thí nghieäm phaùt huy ñaày ñuû caùc chöùc naêng cuûa noù trong daïy hoïc vaät lí thì vieäc söû duïng thí nghieäm phaûi tuaân theo moät soá yeâu caàu chung veà maët kæ thuaät vaø veà phöông phaùp daïy hoïc. + Tröôùc moãi Thí nghieäm phaûi ñaûm baûo cho hoïc sinh yù thöùc ñöôïc söï caàn thieát cuûa Thí nghieäm vaø hieåu roõ muïc ñích Thí nghieäm. + Xaùc ñònh roõ caùc duïng cuï caàn söû duïng, sô ñoà boá trí chuùng, tieán trình Thí nghieäm ( ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích Thí nghieäm caàn söû duïng caùc duïng cuï naøo, boá trí ra sao, caàn tieán haønh theo caùc böôùc naøo, caàn quan saùt ño ñaïc caùi gì? ). Khoâng xem nheï caùc duïng cuï thí nghieäm ñôn giaûn. + Ñaûm baûo cho hoïc sinh yù thöùc ñöôïc roõ raøng vaø tham gia tích cöïc vaøo taát caû caùc giai ñoaïn Thí nghieäm baèng caùch giao cho hoïc sinh thöïc hieän caùc nhieäm vuï cuï theå. 5 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí - Thí nghieäm kó löôõng moãi Thí nghieäm tröôùc giôø hoïc, ñaûm baûo Thí nghieäm phaûi thaønh coâng (hieän töôïng xaûy ra quan saùt ñöôïc roõ raøng. Keát quaû ño coù ñoä chính xaùc chaáp nhaän ñöôïc). - Vieäc söû duïng caùc duïng cuï vaø tieán haønh Thí nghieäm phaûi tuaân theo qui taéc an toaøn. - Laøm Thí nghieäm laø moät hoaït ñoäng khoâng theå thieáu trong nhieàu giôø vaät lí. Khi laøm Thí nghieäm thaønh coâng thì hoïc sinh cô baûn ñaõ naém ñöôïc kieán thöùc, noäi dung baøi hoïc vaät lí. - Muoán laøm Thí nghieäm thaønh coâng khoâng phaûi deã vì moân vaät lí coù nhieàu Thí nghieäm , moãi baøi hoïc coù moät kieåu Thí nghieäm khaùc nhau. Giaùo vieân phaûi suy nghó xem phaûi chuaån bò chuaån bò nhöõng gì cho Thí nghieäm baøi hoïc naøy vaø nhöõng gì cho Thí nghieäm ôû baøi hoïc khaùc, nhöng toå chöùc cho hoïc sinh laøm Thí nghieäm ôû nhöõng baøi hoïc khaùc nhau cuõng coù nhöõng ñaëc ñieåm chung: 1. Chuaån bò: + Toå chöùc hoïc sinh laøm Thí nghieäm chuû yeáu trong hoaït ñoäng nhoùm + GV: Chia lôùp thaønh 4 hoaëc 6 nhoùm ( Tuyø tình hình cô sôû vaät chaát trong tröôøng, lôùp) + HS: Phaân coâng cuï theå cho töøng thaønh vieân trong nhoùm nhö: Phaân coâng nhaän vaø thu doïn laïi duïng cuï thí nghieäm cuûa nhoùm. Phaân coâng thö kí ñeå ghi laïi keát quaû thí nghieäm, phaân coâng chòu traùch nhieäm trình baøy keát quaû thí nghieäm … Trong nhoùm, moãi thaønh vieân thöïc hieän moät coâng vieäc cuï theå. + GV: Chuaån bò saün ñaày ñuû caùc ñoà duøng, duïng cu ïcaàn thieát cho töøng thí nghieäm caùc nhoùm. Veõ hình saün neáu caàn. 2. Giôùi thieäu doà duïng thí nghieäm (ÑDTN) GV: Giôùi thieäu vaø caùch söû duïng töøng ÑDTN hoaëc qua hình veõ hoïc sinh neâu ñöôïc caùc ñoà duøng caàn thieát trong thí nghieäm hoaëc hoïc sinh töï ñeà xuaát phöông aùn laøm thí nghieäm ñeå giaûi quyeát moät vaán ñeà naøo ñoù. 3. Giaùo vieân coù theå laøm maãu cho hoïc sinh xem: Coù nhöõng thí nghieäm töông ñoái khoù thöïc hieän, giaùo vieân coù theå laøm tröôùc cho hoïc sinh xem tröôùc caùc böôùc hoaëc coù nhöõng ñoà duøng caùc em chöa töøng thöïc hieän thì giaùo vieân cuõng coù theå thao taùc cho thaáy. 4. Caùc böôùc trong tieán haønh thí nghieäm: a) Tieán haønh thí nghieäm: Caùc nhoùm hoïc sinh ñoàng loaït tieán haønh thí nghieäm theo söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân. Töøng thaønh vieân trong nhoùm thöïc hieän nhieäm vuï cuûa mình nhö ñaõ ñöôïc phaân coâng tronh nhoùm. b) Caùc nhoùm thaûo luaän, xöû lí, trình baøy keát quaû: Sau khi caùc nhoùm thöïc hieän thí nghieäm xong ( coù theå trong quaù trình thí nghieäm ) caùc nhoùm töï thaûo luaän, xöû lí keát quaû cuûa nhoùm mình sau ñoù trình baøy keát quaû treân baûng phuï cuûa nhoùm hoaëc phieáu hoïc taäp maø giaùo vieân ñaõ höôùng daãn tröôùc ñoù c) Lôùp thaûo luaän thoáng nhaát: Sau khi caùc nhoùm trình baøy keát quaû thí nghieäm giao vieân cho caû lôùp cuøng thaûo luaän keát quaû töø ñoù ñi ñeán thoáng nhaát chung veà keát quaû thöïc hieän. 6 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí * Ví duï 1: Daïy hoïc theo nhoùm “ Caùc nhoùm tieán haønh thí nghieäm tìm hieåu hieän töôïng phaûn xaï lôùp 7” - Giao nhieäm vuï cho nhoùm: + Tieán haønh thí nghieäm chieáu tia saùng tôùi moät göông phaúng. Taêng daàn goùc tôùi töø nhoû tôùi lôùn ñeå so saùnh ñoä cuûa goùc phaûn xaï so vôùi goùc tôùi lôùn. + Chia lôùp thaønh 4 nhoùm hoaëc 6 nhoùm ngoài theo haøng ngang ñeå tieän quan saùt thí nghieäm. + Moãi nhoùm ñöôïc cung caáp moät boä duïng cuï thí nghieäm goàm: Moät nguoàn taïo chuøm tia saùng heïp song song Moät taám bìa moûng ( hay nhöïa moûng hình troøn, treân ñoù ñaõ chia ñoä ñeå ño goùc tôùi vaø goùc phaûn xaï. Caùc duïng cuï naøy ñöôïc moâ taû nhö hình 4.2 SGK vaät lí 7. Neáu söû duïng nguoàn taïo chuøm tia saùng heïp song song laø buùt lade thì ñeå ñaûm baûo an toaøn, giaùo vieân phaûi giao buùt naøy cho cho moä HS coù yù thöùc kæ luaät cao trong moãi nhoùm vaø yeâu caàu HS naøy khoâng duøng buùt lade chieáu vaøo ngöôøi khaùc. Khi caùc nhoùm tieán haønh xong thí nghieäm, giaùo vieân caàn thu laïi buùt lade naøy. - Laøm vieäc theo nhoùm: Töøng nhoùm phaân coâng ngöôøi thöïc hieän caùc coâng vieäc sau ñaây: + Moät hoïc sinh keû baûng ghi keát quaû quan saùt nhö baûng maãu cuûa giaùo vieân treo tröôùc lôùp. + Moät hoïc sinh chieáu tia saùng tôùi göông phaúng, ñuùng taâm cuûa taám bìa moûng hình troøn, vôùi goùc tôùi taêng daàn töø nhoû tôùi lôùn. + Moät vaøi hoïc sinh coøn laïi quan saùt vò trí cuûa tia phaûn xaï + Töøng nhoùm tieán haønh thí nghieäm vaø hoaøn thaønh baûng keát quaû quan saùt . - Trình baøy keát quaû laøm vieäc cuûa moãi nhoùm vaø ñaùnh giaù keát quaû: + Moät vaøi nhoùm trình baøy keát quaû quan saùt tröôùc caû lôùp + Caùc nhoùm khaùc nhaän xeùt. + Giaùo vieân toång keát vaø ghi leân baûng caùc nhaän xeùt chung, thoáng nhaát giöõa caùc nhoùm. * Ví duï 2: Daïy hoïc theo nhoùm “ Caùc nhoùm tieán haønh thí nghieäm xem “ nöôùc coù nôû ra khi noùng leân hay khoâng ? lôùp 6 ” - Giao nhieäm vuï cho nhoùm: Hoïc sinh coù theå ñeà xuaát caùc phöông aùn thí nghieäm sau: 1. Ñoå nöôùc vaøo bình thuyû tinh, aùp noùng tay vaøo bình. 2. Ñoå nöôùc vaøo bình thuyû tinh, hô noùng treân löûa, cho vaøo nöôùc ñaù, theo doõi möïc nöôùc trong bình. 3. Caém vaøo bình moät oáng thuyû tinh nhoû ( ñeå nhìn roõ möïc nöôùc, pha maøu vaøo chaát loûng. Nhuùng bình vaøo nöôùc noùng, nöôùc ñaù. + Chia lôùp thaønh 4 nhoùm hoaëc 6 nhoùm ngoài theo haøng ngang ñeå tieän quan saùt thí nghieäm. + Moãi nhoùm ñöôïc cung caáp moät boä duïng cuï thí nghieäm goàm: 1 bình thuyû tinh ñaùy baèng; Moät oáng thuyû tinh thaúng coù thaønh daøy; moät nuùt cao su coù ñuïc loã; Moät chaäu thuyû 7 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí tinh hoaëc nhöïa; Moät coác nöôùc maøu ( pha baèng thuoác tím hoaëc möïc ñoû); dieâm, ñeøn coàn, giaù thí nghieäm, keïp, nöôùc ñaù, khaên lau khoâ vaø meàm. - Laøm vieäc theo nhoùm: Töøng nhoùm phaân coâng ngöôøi thöïc hieän caùc coâng vieäc sau ñaây: Coù theå cho caùc nhoùm laøm noùng, laøm laïnh theo caùc caùch khaùc nhau. Moãi hoïc sinh neâu caùch laøm vaø keát quaû quan saùt vaøo vôû hoaëc vaøo phieáu hoïc taäp. + Caùch laøm noùng chaát loûng + Keát quaû quan saùt + Nhaän xeùt sau thí nghieäm. - Trình baøy keát quaû laøm vieäc cuûa moãi nhoùm vaø ñaùnh giaù keát quaû: Ñaïi dieän nhoùm baùo caùo keát quaû laøm vieäc tröôùc lôùp ñeå traû lôøi caâu hoûi 1, 2 SGK vaø treân cô sôû ñoù phuû ñònh hay xaùc nhaän caâu hoûi ñaët ra ôû ñaàu baøi: “ Chaát loûng coù nôû ra vì nhieät hay khoâng?” * Ví duï 3: Trongbaøi 1: “ Söï phuï thuoäc cuûa cöôøng ñoä doøng ñieän vaøo hieäu ñieän theá giöõa hai ñaàu daây daãn” ( vaät lí 9) Cho caùc nhoùm ño cöôøng ñoä doøng ñieän qua daây daãn öùng vôùi caùc hieäu ñieän theá khaùc nhau ñaët vaøo daây daãn ñoù. Muïc ñích thí nghieäm: Thaáy ñöôïc moái lieän heä giöõa cöôøng ñoä doøng ñieän vaø hieäu ñieän theá ñaët vaøo hai ñaàu daây daãn. Chuaån bò: - Moät nguoàn ñieän 6V - Moät daây ñieän trôû baèng constangtan chieàu daøi 1800mm, ñöôøng kính 0,3mm, daây naøy - ñöôïc quaán saún treân truï söù. 1 ampe keá coù GHÑ 1,5A, ÑCNN 0,1 A 1 voân keá coù GHÑ: 6V ; ÑCNN : 0,1 V- HS quan saùt sô ñoà maïch ñieän hình 1.1 7 ñoïan daây daãn daøi 30 cm A V Keû saün baûng 1 SGK Giaùo vieân veõ saün sô ñoà Hình 1.1 K A B     + - - Cho hoïc sinh keå teân, neâu coâng duïng vaø caùch maéc cuûa töøng boä phaän trong sô ñoà hình 1.1 Cho caùc nhoùm nhaän duïng cuï theo sô ñoà maïch ñieän ( Giaùo vieân coù theå höôùng daãn töøng böôùc cho caùc nhoùm laøm ñoàng loaït maéc maïch ñieän ). Giaùo vieân theo doõi, kieåm tra, giuùp ñôõ caùc nhoùm maéc maïch ñieän. Nhoùm naøo maéc ñuùng thì giaùo vieân cho ñoùng maïch ñieän vaø tieán haønh ño, ghi keát quaû vaøo baûng 1. Cho caùc nhoùm taêng daàn nguoàn ñieän töø 1,5 leân 6V, ghi giaù trò hieäu ñieän theá vaø doøng ñieän töông öùng vaøo baûng 1. Thaûo luaän traû lôøi C1: Töø keát quaû thí nghieäm , haõy cho bieát khi thay ñoåi hieäu ñieän theá giöõa hai ñaàu daây daãn coù moái quan heä nhö theá naøo ñoái vôùi hieäu ñieän theá? ( U taêng bao nhieâu laàn thì I cuõng taêng baáy nhieâu laàn) 8 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí * Chuù yù: - Giaùo vieân löu yù hoïc sinh tröôùc khi ño phaûi ñieàu chænh cho voân keá, ampe keá ôû vaïch 0 - Khi maéc vaøo maïch ñieän thì ampe keá noái tieáp vaøo maïch, voân keá maéc song song vaøo maïch caàn ño, choát coäng( +) cuûa ampe keá vaø voân keá maéc veà phía cöïc döông cuûa nguoàn ñieän. - Chæ ñoùng maïch ñieän trong thôøi gian ngaén ñuû ñeå quan saùt soá chæ cuûa ampe keá vaø voân keá. - Caùc ñoaïn daây daãn khoâng ñöôïc ñan cheùo nhau ñeå coù theå deã kieåm tra khi caàn thieát. * Ví duï 4: Baøi 10 “ Bieán trôû – ñieän trôû duøng trong kæ thuaät” ( Vaät lí 9) Daïy hoïc theo nhoùm “ Caùc nhoùm maéc bieán trôû vaøo maïch ñieän vaø söû duïng bieán trôû trong maïch ñieän” Muïc ñích thí nghieäm: Bieát caùch maéc bieán trôû vaøo maïch ñieän, bieát taùc duïng cuûa bieán trôû Chuaån bò: Moãi nhoùm: Nguoàn ñieän 3V; moät bieán trôû con chaïy ( 20  - 2A) moät boùng ñeøn 2.5V; 1 coâng taéc; 5 ñoaïn daây daãn. - Cho hs bieát caùc duïng cuï ôû maïch ñieän hình 10.3 töø ñoù cho hoïc sinh veõ sô ñoà maïch ñieän K + - Hình 10.3 - Sau khi hs veõ sô ñoà maïch ñieän giaùo vieân cho hoïc sinh nhaän duïng cuï vaø tieán haønh laép maïch ñieän. - Löu yù hoïc sinh ñaåy con chaïy veà phía N ñeå bieán trôû coù ñieän trôû lôùn nhaát tröôùc khi cho hoïc sinh ñoùng coâng taéc. Sau ñoù cho hoïc sinh di chuyeån con chaïy veà phía A vaø quan saùt ñoä saùng cuûa boùng ñeøn. - Sau khi caùc nhoùm thöïc hieän xong cho ñaïi dieän caùc nhoùm traû lôøi C6  Ruùt ra keát luaän chung: Bieán trôû laø ñieän trôû coù theå thay ñoåi trò soá vaø coù theå söû duïng ñeå ñieàu chænh cöôøng ñoä doøng ñieän trong maïch. * Chuù yù: khi maéc noái tieáp vaøo maïch ñieän thí löu yù hoïc sinh maéc caùc choát A vaø N hoaëc B vaø N. Neáu hoïc sinh maéc bieán trôû vaøo maïch ôû hai choát A vaø B thì bieán trôû khoâng coù taùc duïng thay ñoåi ñieän trôû vì khi dòch chuyeån con chaïy seõ khoâng coù taùc duïng laøm thay ñoåi ñieän trôû, khi dòch chuyeån con chaïy seõ khoâng coù taùc duïng laøm thay ñoåi chieàu daøi cuûa phaàn cuoän daây cuûa bieán trôû. - Tröôùc khi ñoùng maïch ñieän thì dòch chuyeån con chaïy veà phía N ) neáu maéc ôû choát (A vaø øN ) hoaëc dòch chuyeån con chaïy veà phía A (neáu maéc choát B vaø N) vì neáu ñeå con chaïy ôû vò trí coù ñieän trôû thaáp nhaát khi ñoùng maïch ñieän coù theå laøm hoûng boùng ñeøn trong maïch ñieän. Hoïc sinh thöôøng khoâng chuù yù ñieàu naøy vì vaäy neân cho hoïc sinh caùc nhoùm dòch chuyeån con chaïy ôû giöõa bieán trôû laø an toaøn nhaát. 9 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí Dòch chuyeån con chaïy phaûi nheï nhaøng ñeå traùnh laøm hoûng choã tieáp xuùc giöõa con chaïy vaø cuoän daây cuûa bieán trôû. - Hoïc sinh söû duïng thaønh thaïo caùch maéc bieán trôû seõ giuùp hoïc sinh thöïc hieän toát caùc thí nghieäm maéc maïch ñieän ôû nhieàu baøi hoïc phaàn sau V/- NHÖÕNG ÑIEÀU CHUÙ YÙ – KEÁT LUAÄN THOÂNG QUA THÍ NGHIEÄM - Việc làm thí nghiệm về mạch điện nếu sử dụng nguồn điện là pin thì khá an tòan cho HS. Tuy nhiên nếu làm thí nghiệm với nguồn điện là biến thế chỉnh lưu cắm vào mạch điện 220V thì trước khi làm thí nghiệm GV cần kiểm tra để bảo đảm cách điện giữa cuộn sơ cấp (cắm vào điện 220V) với cuộn thứ cấp ở mạch điện HS sử dụng. - Trên bàn GV cần có cầu dao điều khiển điện cho cả lớp, ở cầu dao này dùng dây chì loại nhỏ để dễ ngắt mạch khi có sự cố. Sau khi kiểm tra việc lắp mạch điện của HS xong GV mới đóng mạch cho sử dụng. Khi có sự cố giáo viên có thể ngắt mạch điện ngay. - Việc cho học sinh làm thí nghiệm rất quan trọng, nên giáo viên phải tổ chức cho học sinh làm đều đặn và thường xuyên, từ đó tạo cho các em thói quen tốt trong khi làm thí nghiệm. Nhất là đối với phần Điện học, nếu các em được thường xuyên làm thí nghiệm thì các em sẽ thành thạo trong cách lắp mạch điện làm cho giáo viên đở vất vả nhiều trong khâu hướng dẫn ở những tiết sau, các em có thói quen về an toàn điện và biết cách khắc phục sự cố nếu có. - Qua việc giảng dạy, dự giờ ở những tiết Vật lý có tổ chức cho HS làm thí nghiệm thì thấy không khí lớp học rất sôi nổi, giúp cho học sinh tiếp thu bài tốt hơn, các em rất say mê trong những thí nghiệm do chính tay mình làm từ đó các kiến thức được khắc sâu hơn vì những kiến thức vật lý thường xuất phát từ những thí nghiệm chứng minh, thí nghiệm thực hành. Tuy nhiên để việc làm thí nghiệm thành công hơn thì giáo viên phải biết tổ chức hợp lý mới có kết quả tốt, phải chọn những dụng cụ sao cho hạn chế rất ít những sai số không cần thiết. 10 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí C/- PHAÀN III: KEÁT LUAÄN: Ñeå naâng cao chaát löôïng cuûa vieäc daïy hoïc moân vaät lí ôû tröôøng THCS, thÌ vieäc toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm thí nghieäm laø raát caàn thieát vaø coù vai troø quan troïng, quyeát ñònh ñeán chaát löôïng daïy hoïc vaø hoïc moân vaät lí. Laøm nhöõng thí nghieäm ñôn giaûn ñeán phöùc taïp giuùp hoïc sinh naém vöõng, ñaøo saâu, môû roäng kieán thöùc töø ñoù naâng cao chaát löôïng hoïc taäp moân vaät lí. Qua tìm hieåu tình hình thöïc teá caùc tieát hoïc coù laøm thí nghieäm cho thaáy hoïc sinh raát thích laøm thí nghieäm. Cuõng chính vì ham thích ñoù maø coù moät soá em hay toø moø söû duïng caùc duïng cuï thí nghieäm ñeå laøm coâng vieäc khaùc ngoaøi muïc ñích yeâu caàu cuûa baøi thí nghieäm. Do ñoù caàn phaûi quan taâm ñeán vieäc laøm thí nghieäm cuûa hoïc sinh ôû caùc nhoùm nhaát laø cho hoïc sinh bieát roõ muïc tieâu thí nghieäm. Giaùo vieân muoán daïy toát, naâng cao chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh thì tröôøng phaûi coù phoøng thí nghieäm, thöïc haønh, giaùo vieân phaûi laøm thí nghieäm thöû nhieàu laàn kó caøng tröôùc khi leân lôùp. Vì vaäy giaùo vieân phaûi khoâng ngöøng hoïc hoûi naâng cao kieán thöùc, kæ naêng thao taùc thöïc haønh vöõng vaøng … ñeå naâng cao chaát löôïng giaûng daïy. * YÙ kieán ñeà xuaát: Ñoái vôùi nhaø tröôøng caàn trang bò ñaày ñuû phöông tieän cuõng nhö trang thieát bò thöïc haønh ñaày ñuû hôn, phaûi coù phoøng thí nghieäm, thöïc haønh daønh rieâng cho boä moân vaät lí ñeå giaùo vieân ñôõ maát thôøi gian trong vieäc chuaån bò tröôùc khi leân lôùp töø ñoù naâng cao chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh hôn. Bình Long Ngaøy 09/ 12/ 2010 Ngöôøi thöïc hieän: Hoà Thị Kim Hoa. 11 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Moät soá vaán ñeà ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc ôû tröôøng THCS (Nhaø xuaát baûn giaùo duïc) 2. Vaät lí THCS lôùp 6,7 8,9 ( Nhaø xuaát baûn giaùo duïc) 3. Vaät lí THCS lôùp 6,7 8,9 – saùch giaùo vieân ( Nhaø xuaát baûn giaùo duïc) 12 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa Toå chöùc hoïc sinh hoïc theo nhoùm laøm Thí Nghieäm trong giôø vaät lí PHUÏ LUÏC Hệ thống câu hỏi trò chuyện phỏng vấn * Ñoái vôùi hoïc sinh: - Caùc em coù thích hoïc caùc tieát vaät lí coù laøm thí nghieäm khoâng? - Thaày coâ yeâu caàu caùc em tìm hieåu hoaëc giaûi quyeát moät vaán ñeà vaät lí, caùc em coù thích tìm hieåu vaø giaûi quyeát vaán ñeà baèng thí nghieäm khoâng? - Caùc em töï suy nghó ñeå töï tieán haønh laøm thí nghieäm khoâng? - Caùc em coù vaän duïng heát khaû naêng cuûa mình ñeå tieán haønh laøm thí nghieäm thaønh coâng khoâng? - Em gaëp khoù khaên gì khi laøm thí nghieäm trong nhöõng giôø vaät lí. - Caùc em cho bieát qua vieäc laøm thí nghieäm vaät lí coù giuùp caùc em naém vöõng saâu saéc caùc noäi dung kieán thöùc khoâng? * Ñoái giaùo vieân: - Thaày (coâ) thöôøng toå chöùc hoïc sinh laøm thí nghieäm vaät lí baèng caùch naøo? - Thaày (coâ) chuaån bò nhö theá naøo tröôùc khi cho hoïc sinh laøm thí nghieäm? - Thaày (coâ) coù nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên gì khi cho hoïc sinh laøm thí nghieäm? - Thaày (coâ) coù cho hoïc sinh laøm thí nghieäm thöôøng xuyeân khoâng - Thaày (coâ): Caùc em coù deã daøng thöïc hieän caùc böôùc laøm thí nghieäm theo söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân khoâng? - Thaày (coâ): Thöôøng chuù yù ñieàu gì khi cho hoïc sinh laøm thí nghieäm trong phaàn ñieän hoïc? - Thaày (coâ): boá trí heä thoáng ñieän nhö theá naøo ñeå an toaøn ñieän cho caû lôùp. - Thaày (coâ): Ñeå ñaït hieäu quaû toát khi cho hoïc sinh laøm thí nghieäm caàn nhöõng yeáu toá cô baûn naøo? Chaát löôïng hoïc sinh qua caùc tieát hoïc coù laøm thí nghieäm nhö theá naøo? 13 Thöïc hieän: Hoà Thò Kim Hoa