Tài liệu Tổ chức đánh giá hiệu trưởng trường tiểu học theo chuẩn hiệu trưởng ở huyện phú bình, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM CHU THỊ OANH TỔ CHỨC ĐÁNH GIÁ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG Ở HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM CHU THỊ OANH TỔ CHỨC ĐÁNH GIÁ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG Ở HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Khánh Tuấn THÁI NGUYÊN - 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Tác giả luận văn Chu Thị Oanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS Lê Khánh Tuấn - người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các Thầy, Cô và cán bộ Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tác giả luận văn Chu Thị Oanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... ii MỤC LỤC .............................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... v MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu .................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 4 7. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ................................................................................................. 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC ĐÁNH GIÁ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG ............................ 6 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................ 6 1.1.1. Trên thế giới .................................................................................................. 6 1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................. 10 1.2.1. Đánh giá, tổ chức đánh giá .......................................................................... 10 1.2.2. Hiệu trưởng trường Tiểu học, Chuẩn Hiệu trưởng ..................................... 12 1.2.3. Tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn ....................... 14 1.3. Đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ................ 15 1.3.1. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của Hiệu trưởng trường Tiểu học................... 15 1.3.2. Chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học ........................................................... 16 1.3.3. Cơ sở pháp lí của việc đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ....................................................................................... 17 1.3.4. Mục đích đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng........ 18 1.3.5. Nội dung đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ........ 20 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1.3.6. Phương pháp đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo Chuẩn Hiệu trưởng......22 1.4. Tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng .......... 24 1.4.1. Lập kế hoạch đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng.......24 1.4.2. Tổ chức lực lượng tham gia đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ............................................................................... 25 1.4.3. Quy trình đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ...... 28 1.4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo Chuẩn Hiệu trưởng .............................................................................. 31 Kết luận chương 1 .................................................................................................. 35 Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC ĐÁNH GIÁ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG Ở HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN ........................................ 36 2.1. Vài nét về giáo dục Tiểu học ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên .......... 36 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ........................................................................ 37 2.2.1. Mục đích khảo sát ....................................................................................... 37 2.2.2. Nội dung khảo sát........................................................................................ 38 2.2.3. Đối tượng khảo sát ...................................................................................... 38 2.2.4. Cách thức khảo sát và xử lý dữ liệu ............................................................ 38 2.3. Thực trạng nhận thức .................................................................................. 39 2.4. Thực trạng đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên .............................................. 42 2.4.1. Thực trạng nội dung đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ..................................... 42 2.4.2. Thực trạng phương pháp đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo Chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ......................... 43 2.5. Thực trạng tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ..................................... 45 2.5.1. Thực trạng lập kế hoạch đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên .......................... 45 2.5.2. Thực trạng tổ chức lực lượng tham gia đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ... 47 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2.5.3. Thực trạng quy trình đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên .......................... 49 2.6. Thực trạng về kết quả đánh giá ................................................................... 53 2.6.1. Thực trạng về kết quả đánh giá Hiệu trưởng năm học 2017-2018 và năm học 2018-2019 ..................................................................................... 53 2.6.2. Thực trạng việc sử dụng kết quả đánh giá Hiệu trưởng theo chuẩn ........... 54 2.7. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ......... 55 2.8. Đánh giá chung về thực trạng tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ... 56 2.8.1. Những kết quả đạt được............................................................................... 56 2.8.2. Tồn tại, hạn chế............................................................................................ 57 2.8.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế..................................................... 59 Kết luận chương 2 .................................................................................................. 60 Chương 3. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC ĐÁNH GIÁ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG Ở HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN ........................................ 61 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................... 61 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ................................................................ 61 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ .............................................. 61 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu của hoạt động đánh giá ....................... 62 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................................. 62 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, khả thi ................................................. 63 3.2. Các biện pháp tổ chức đánh giá HT trường Tiểu học theo chuẩn HT ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ............................................................. 63 3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, nhân viên về đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên.......................................................... 63 3.2.2. Tổ chức phát triển năng lực nghề nghiệp cho Hiệu trưởng trường Tiểu học dựa vào chuẩn Hiệu trưởng .................................................................. 66 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3.2.3. Xây dựng quy trình phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ......................... 70 3.2.4. Chỉ đạo tập huấn nâng cao trình độ đánh giá cho các đối tượng tham gia đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, Tỉnh Thái Nguyên ........................................................... 75 3.2.5. Đổi mới sử dụng kết quả đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo Chuẩn Hiệu trưởng ...................................................................................... 79 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 81 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và mức độ khả thi của các biện pháp đã đề xuất ...... 82 3.4.1. Khái quát chung về khảo nghiệm ................................................................ 82 3.4.2. Khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp đã đề xuất .......................... 82 3.4.3. Khảo nghiệm mức độ khả thi của các biện pháp đã đề xuất ....................... 84 Kết luận chương 3 .................................................................................................. 86 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 87 1. Kết luận .............................................................................................................. 87 2. Khuyến nghị....................................................................................................... 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................... 90 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết đầy đủ Viết tắt HT Hiệu trưởng GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo TH Tiểu học Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thực trạng nhận thức của Hiệu trưởng, của các lực lượng tham gia đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ................................... 40 Bảng 2.2. Thực trạng mức độ thực hiện nội dung đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ..................................................................................... 42 Bảng 2.3. Thực trạng phương pháp đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo Chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ....... 44 Bảng 2.4. Thực trạng lập kế hoạch đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ........ 46 Bảng 2.5. Thực trạng tổ chức lực lượng tham gia đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ..................................................................................... 48 Bảng 2.6. Thực trạng quy trình đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ........ 50 Bảng 2.7. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên ...................................................................................... 55 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp .................... 83 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm mức độ khả thi của các biện pháp ................. 84 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Trong sự vận động và biến đổi không ngừng của thế giới, Việt Nam cũng không ngoại lệ. Điều đó là minh chứng cho một xã hội ngày càng phát triển. Đặc biệt, trong thời đại công nghiệp 4.0 như hiện nay, để đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực cho xã hội đòi hỏi sản phẩm của Giáo dục và Đào tạo cũng phải được chuẩn hóa về “chất” và “lượng”, góp phần xây dựng thương hiệu cho các nhà trường. Để có được sản phẩm chất lượng cao, đòi hỏi phải có nhà quản lý giáo dục đáp ứng yêu cầu của Chuẩn theo quy định. Trên thế giới, các nước có nền giáo dục phát triển đã xây dựng mô hình người quản lý có đủ các tiêu chí năng lực nghề nghiệp. Đối với nước ta, cho đến nay, việc đánh giá cán bộ quản lý giáo dục nói chung, đánh giá Hiệu trưởng nói riêng vẫn là vấn đề còn khá mới mẻ. Việc đánh giá theo các yêu cầu của Chuẩn HT được quy định tại Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT, ngày 20/7/2018 còn nhiều vướng mắc cần tháo gỡ [3]. Muốn thay đổi về “chất” của hoạt động này, rất cần đến vai trò của công tác quản lý giáo dục. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng Cộng sản Việt Nam, Báo cáo chính trị chỉ rõ: “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo; phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; tăng cường tiềm lực và đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ ”. “Đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống nhất, chất lượng”[ BCH TW Đảng, Báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 12, năm 2016]. Tiếp tục thực hiện chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo mà Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9, khóa XI đề ra, Đại hội XII của Đảng cũng đã xác định rõ một trong những nhiệm vụ của Giáo dục và Đào tạo là: “Đổi mới hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục đào tạo một cách mạnh mẽ, nhằm bảo đảm độ tin cậy, chính xác, tính khách quan, trung thực về kết quả học tập của học sinh; làm cơ sở cho việc điều chỉnh cách dạy, cách học” [BCH TW Đảng, Báo cáo chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 12, năm 2016]. Như vậy, đổi mới công tác đánh giá Hiệu trưởng thực sự là một mắt xích, một khâu quan trọng của đổi mới quản lý Giáo dục và Đào tạo nói chung và quản lý hoạt động đánh giá Hiệu trưởng ở các nhà trường Tiểu học nói riêng trong giai đoạn hiện nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Điều 18, Luật Giáo dục (năm 2019) quy định vai trò và trách nhiệm của cán bộ quản lý giáo dục “ Cán bộ quản lý giáo dục giữ vai trò quan trọng trong việc tổ chức, quản lý, điều hành các hoạt động giáo dục. Cán bộ quản lý giáo dục có trách nhiệm học tập, rèn luyện, nâng cao phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn, năng lực quản lý và thực hiện các chuẩn, quy chuẩn theo quy định của pháp luật. Nhà nước có kế hoạch xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục” [18]. Năm 2011, Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư số 14/2011/TT-BGDĐT ngày 08/4/2011 ban hành Quy định Chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học [3]. Thông tư này được thực hiện để đánh giá Hiệu trưởng các trường Tiểu học sau mỗi năm học. Thực tế công tác đánh giá Hiệu trưởng các trường Tiểu học đã góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý các trường Tiểu học trên cả nước nói chung, trên địa bàn huyện Phú Bình nói riêng. Tiếp đó, năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT, ngày 20 tháng 7 năm 2018, quy định Chuẩn Hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông. Như vậy, hệ thống văn bản quy định việc đánh giá cán bộ quản lý về cơ bản đã hoàn thiện. Hoạt động đánh giá được triển khai sâu rộng ở tất cả các bậc học thuộc các loại hình trong hệ thống giáo dục quốc dân. Thực hiện sự chỉ đạo của các cấp, trong những năm qua, Sở GD&ĐT tỉnh Thái Nguyên cũng như Phòng GD&ĐT huyện Phú Bình đã nghiêm túc triển khai và bước đầu thực hiện có hiệu quả hoạt động đánh giá cán bộ quản lý nói chung và đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học nói riêng theo quy định Chuẩn, góp phần nâng cao chất lượng quản lý dạy và học trong các nhà trường. Tuy nhiên, đối với bậc học Tiểu học, hoạt động đánh giá Hiệu trưởng theo quy định Chuẩn đang có những lúng túng, nhất là việc quản lý hoạt động tự đánh giá của Hiệu trưởng, hoạt động tập thể nhà trường đánh giá Hiệu trưởng chưa phát huy được hiệu quả; nhận thức của nhà quản lý về quy trình tự đánh giá, về việc đánh giá của tập thể đối với Hiệu trưởng chưa trúng, dẫn đến chất lượng công tác tự đánh giá, công tác đánh giá còn mang tính hình thức, chưa chú trọng đến chất lượng, chưa có tác dụng thúc đẩy Hiệu trưởng tự học, tự bồi dưỡng để đạt các yêu cầu của Chuẩn. Yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện Giáo dục và Đào tạo, phát triển nguồn nhân lực theo tinh thần Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đòi hỏi tất yếu phải Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn đổi mới công tác đánh giá Hiệu trưởng theo chuẩn HT. Từ yêu cầu thực tiễn trên, tôi chọn đề tài “Tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên” cho công trình nghiên cứu của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng đánh giá và tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên, luận văn đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên hiện nay còn nhiều tồn tại, hạn chế, bất cập. Nếu nghiên cứu, đề xuất được các biện pháp tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng phù hợp với đặc điểm lao động của Hiệu trưởng và điều kiện trường Tiểu học ở địa phương thì sẽ nâng cao hiệu quả hoạt động đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo Chuẩn góp phần nâng chất lượng quản lý Giáo dục và Đào tạo đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng. 5.2. Khảo sát, phân tích thực trạng tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. 5.3. Đề xuất và khảo nghiệm biện pháp tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu đề xuất biện pháp tổ chức, đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng của Phòng GD&ĐT Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên. Đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng, tôi sử dụng bộ tiêu chuẩn được ban hành kèm theo Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT ngày 20 tháng 7 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào. 6.2. Khách thể điều tra Tổng số 228 người, bao gồm: Lãnh đạo và chuyên viên phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phú Bình (07 người gồm: 04 lãnh đạo và 03 chuyên viên). Hiệu trưởng, các trường Tiểu học huyện Phú Bình (21 người). Phó Hiệu trưởng, giáo viên, nhân viên các trường Tiểu học huyện Phú Bình (200 người). 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu các tài liệu, các công trình nghiên cứu về tổ chức đánh giá Hiệu trưởng nói chung và tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng nói riêng. Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, các Chỉ thị, chủ trương, Quyết định của Nhà nước, của Bộ, Ngành có liên quan đến tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng. Nghiên cứu các tài liệu về mô hình hoạt động của các nhà trường Tiểu học, các Phòng Giáo dục và Đào tạo làm tiền đề cho việc hình thành, xây dựng khung lý luận của vấn đề tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Xây dựng mẫu Phiếu khảo sát dành cho Lãnh đạo, chuyên viên quản lý giáo dục thuộc Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phú Bình, Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng của 21 trường Tiểu học và một bộ phận giáo viên, nhân viên các trường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Tiểu học trên địa bàn huyện Phú Bình. Nội dung phiếu khảo sát về thực trạng đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình; thực trạng tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình; thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình. - Phương pháp phỏng vấn trực tiếp: Phương pháp phỏng vấn được tiến hành với một số khách thể đã được điều tra bằng phiếu hỏi. Nội dung phỏng vấn là làm rõ thêm những nguyên nhân của thực trạng đã được thể hiện trên số liệu của phiếu hỏi. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn: Tổng kết kinh nghiệm thực hiện tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình để tạo cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình phù hợp với điều kiện thực tiễn của Ngành giáo dục huyện Phú Bình. - Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia về tính cấp thiết, mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu Sử dụng các công thức toán thống kê để xử lý số liệu thu được từ các phương pháp khảo sát. 8. Cấu trúc luận văn Luận văn gồm Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị; Danh mục tài liệu tham khảo; Phụ lục và 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng Chương 2. Thực trạng tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên Chương 3. Biện pháp tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng ở huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC ĐÁNH GIÁ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO CHUẨN HIỆU TRƯỞNG 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Trên thế giới, nhiều quốc gia quan tâm đến việc xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, nhằm đảm bảo đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục có chất lượng nghề nghiệp, chèo lái cơ sở giáo dục hoạt động hiệu quả. Các công trình nghiên cứu về xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục nói chung, xây dựng và đánh giá đội ngũ Hiệu trưởng nói riêng đã được công bố. Trong đó, để đáp ứng với nhiệm vụ quản lý nhà trường trong giai đoạn hiện nay, nhiều nghiên cứu đề cập đến chất lượng của Hiệu trưởng theo cách đáp ứng các chuẩn đề ra. Ở Mỹ, một số nhà nghiên cứu cho rằng “Có một hệ thống đánh giá Hiệu trưởng toàn diện và tốt sẽ là một cách tốt nhất để phát triển nghề nghiệp Hiệu trưởng”. Theo quan điểm mới, Hiệp hội các Hiệu trưởng trường phổ thông ở Mỹ đưa ra những yêu cầu với Hiệu trưởng như sau: Với tư cách nhà lãnh đạo giáo dục, mọi nỗ lực của Hiệu trưởng là để “đảm bảo cho việc học của trẻ và người lớn trong nhà trường có hiệu quả”. Nhà lãnh đạo trường học cần: Một là, lãnh đạo theo cách đặt việc học của học sinh và người lớn ở trung tâm; Hai là, đặt ra những mong muốn và chuẩn cao cho việc học và phát triển xã hội của học sinh và việc thực hiện của người lớn; Ba là, yêu cầu nội dung và giảng dạy đảm bảo cho học sinh đạt và vượt chuẩn; Bốn là, hình thành văn hóa học tập liên tục cho người lớn gắn với việc học của học sinh và những mục tiêu khác của nhà trường; Năm là, sử dụng nhiều nguồn dữ liệu khác nhau như công cụ đối thoại để đánh giá, nhận diện và ứng dụng cải tiến giảng dạy; Sáu là, cam kết tích cực với cộng đồng, tạo ra sự chia sẻ về thành tích học tập của học sinh và thành công của nhà trường (dẫn theo [21]). Ở Thụy Sĩ, các nghiên cứu chỉ ra rằng: Cần đào tạo nhà lãnh đạo trường học theo 6 nhóm năng lực: Năng lực lãnh đạo, năng lực xã hội, năng lực cá nhân, năng lực giáo dục, năng lực phát triển trường học và năng lực tổ chức - quản lý (dẫn theo [21]). Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Ở Đức, các nhà nghiên cứu cho rằng: Những nhóm năng lực cần thiết trong đào tạo lãnh đạo nhà trường, bao gồm năng lực sư phạm, giáo dục và thiết lập; năng lực kiểm soát; năng lực lãnh đạo; năng lực tổ chức và năng lực tư vấn (dẫn theo [21]). Ở Mexico, đều đặn hằng năm, Hiệu trưởng các nhà trường được tổ chức đánh giá. Năm 2008, Mexico thông qua văn bản “Những năng lực và các chỉ báo về sự lãnh đạo của Hiệu trưởng Mexico mới”. Đây được coi là chuẩn để đánh giá Hiệu trưởng trường phổ thông. Chuẩn “Hiệu trưởng Mexico mới” có 5 lĩnh vực: Lãnh đạo giảng dạy; Giao tiếp; Phát triển nghề nghiệp; Quản lý các hoạt động và Phạm vi trách nhiệm trong các trường trung học. Mỗi lĩnh vực có năng lực tương ứng. Năng lực 1: Hiệu trưởng thúc đẩy sự thành công của tất cả học sinh thông qua việc duy trì một văn hóa thúc đẩy học sinh đạt thành tích, giảng dạy có chất lượng cao, phát triển nghề nghiệp, đáp ứng nhu cầu học tập khác biệt trong cộng đồng trường. Năng lực 2: Hiệu trưởng sử dụng những kỹ năng giao tiếp và xây dựng mối quan hệ để lôi cuốn cộng đồng lớn hơn hiểu biết và ủng hộ cho tính công bằng trong việc đáp ứng những nhu cầu khác biệt trong cộng đồng trường. Năng lực 3: Hiệu trưởng tổ chức và kết hợp với “Khung phát triển nghề nghiệp Mexico mới” và hỗ trợ những nhu cầu học tập khác biệt của học sinh trong cộng đồng trường. Năng lực 4: Hiệu trưởng quản lý cơ sở trường học, tài chính và các hoạt động hằng ngày để đáp ứng công bằng nhu cầu học tập của học sinh trong cộng đồng trường. Năng lực 5: Hiệu trưởng trường trung học hỗ trợ khuyến khích và giám sát các chương trình sao cho tăng số học sinh nhập học, học sinh đạt thành tích cao, tỷ lệ tốt nghiệp tăng, để học sinh sẵn sàng vào đại học và có kỹ năng công việc đáp ứng các nhu cầu khác nhau của cộng đồng (dẫn theo [21]). Mỗi quốc gia áp dụng những cách tiếp cận xây dựng chuẩn Hiệu trưởng khác nhau. Nhiều bang của Mỹ nhấn mạnh vai trò lãnh đạo quản lý dạy học. Các nhà khoa học Úc thì thiên về việc cho rằng Hiệu trưởng là người tác động đến kết quả học tập của học sinh thông qua các định hướng phát triển nhà trường. Ở Trung Quốc, các nhà khoa học cho rằng cần chú ý đến tác nghiệp cụ thể. Chuẩn trình độ quản lý trường học của Trung Quốc hướng đến các tiêu chuẩn về: Quản lý hành Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn chính; Quản lý đức dục; Quản lý giảng dạy; Quản lý giáo dục; Quản lý công chức và Quản lý tổng vụ. Dù với cách tiếp cận nào thì chuẩn Hiệu trưởng cũng đặt ra những yêu cầu mà một người Hiệu trưởng cần có và phải làm ở cương vị người đứng đầu một cơ sở giáo dục. 1.1.2. Ở Việt Nam Ở nước ta, đội ngũ quản lý giáo dục nói chung và Hiệu trưởng các nhà trường nói riêng đã được đề cập tới trong nhiều nghiên cứu. Đề tài “Cơ sở lý luận về năng lực lãnh đạo của Hiệu trưởng nhà trường trung học phổ thông” do tác giả Nguyễn Thế Thắng làm chủ nhiệm đã giải quyết cơ sở lý luận về năng lực lãnh đạo của Hiệu trưởng nhà trường trung học phổ thông. Nhóm tác giả đề tài đã làm rõ những vấn đề về khái niệm, lý luận về lãnh đạo giáo dục, năng lực và năng lực lãnh đạo giáo dục; vai trò lãnh đạo của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông và năng lực lãnh đạo của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông hiện nay [20]. Trong cuốn Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý giáo dục, tác giả Trần Kiểm, cho rằng: “Hiệu quả lao động quản lý giáo dục là kết quả do lao động của chủ thể quản lý mang lại, nó có tác dụng trong toàn bộ quá trình quản lý”. Tác giả đưa ra những nội dung để đánh giá Hiệu trưởng ở các góc độ tổ chức, nhóm và cá nhân các nhà quản lý. Xét trên góc độ tổ chức, các đặc tính hiệu quả là: Triển vọng chính, sự nhạy cảm môi trường và quan điểm chiến lược. Xét trên góc độ nhóm, các đặc tính hiệu quả là: Năng lực lãnh đạo, sự linh hoạt, hoạt động định hướng mục tiêu, sự chú trọng các kết quả đầu ra của hoạt động. Xét trên góc độ cá nhân, các đặc tính hiệu quả là: Năng lực thông tin, năng lực kỹ thuật về sự nhạy cảm trong giao tiếp. Tác giả đưa ra cách xem xét hiệu quả lao động quản lý một cách đơn giản và trực tiếp. Hiệu quả lao động quản lý giáo dục phần lớn phụ thuộc vào hai nhóm nhân tố cơ bản: (1) Tổ chức khoa học lao động của con người; (2) Phẩm chất, năng lực, phong cách quản lý, văn hóa quản lý của người cán bộ quản lý. Tác giả cho rằng: Người Hiệu trưởng cần có năng lực nhạy cảm với những thay đổi của môi trường, năng lực ứng xử phù hợp với hoàn cảnh, bảo đảm thực hiện mục tiêu đề ra, năng lực tạo sự đồng thuận trong các thành viên của nhà trường về những vấn đề chung, năng lực nhận thức và dành công sức ưu tiên cho các vấn đề trọng tâm [14]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Cuốn Chuẩn hoá đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở các tỉnh vùng Tây Bắc của Nguyễn Huy Hoàng đã trình bày những vấn đề lí luận về chuẩn hoá đội ngũ Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở. Tác giả phân tích các nhân tố ảnh hưởng, thực trạng phát triển giáo dục, chất lượng và các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học cơ sở các tỉnh vùng Tây Bắc theo hướng chuẩn hoá hiện nay [11]. Cuốn Một số vấn đề lí luận và thực tiễn về quản lý đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học phổ thông của tác giả Nguyễn Hồng Hải tổng thuật lí luận về quản lý đội ngũ Hiệu trưởng, có ý nghĩa trong việc hệ thống hóa và cập nhật các khái niệm chủ chốt về quản lý đội ngũ Hiệu trưởng. Hướng đến giá trị thực tiễn, cuốn sách đã đề xuất hệ thống biện pháp 3C về quản lý đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học phổ thông ở Việt Nam. Một số sách khác đề cập đến vấn đề đội ngũ Hiệu trưởng và quản lý đội ngũ Hiệu trưởng như: Kinh nghiệm của người Hiệu trưởng trường mẫu giáo của Đồng Thị Phương Thảo; Xây dựng kế hoạch năm học công tác kiểm tra của Hiệu trưởng và Người Hiệu trưởng: Trường trung học cơ sở của Nguyễn Văn Lê; Hiệu trưởng trường THCS và vấn đề giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống và giao tiếp ứng xử trong quản lý của Lục Thị Nga; Phát triển đội ngũ cán bộ quản lí trường Tiểu học thị xã Phúc Yên theo Chuẩn hiệu trưởng của Nguyễn Hồng Thanh,… Ở thể loại luận án, đội ngũ Hiệu trưởng các nhà trường là đề tài của nhiều nghiên cứu dưới góc độ quản lý giáo dục. Luận án Quản lý bồi dưỡng năng lực quản lý theo chuẩn cho Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở thành phố Hà Nội của Đinh Thị Lan Duyên trình bày cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực quản lý theo chuẩn cho Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở; phân tích thực tiễn. Từ đó, đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực quản lý theo chuẩn cho Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Nội [6]. Luận án Quản lý đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục của Nguyễn Hồng Hải khẳng định: Quản lý đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT là nhân tố có vai trò quyết định đến chất lượng và hiệu quả công tác của đội ngũ Hiệu trưởng. Trên cơ sở trình bày lí luận và kinh nghiệm quốc tế về Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn quản lý đội ngũ Hiệu trưởng, trình bày quá trình khảo sát và kết quả nghiên cứu, đề xuất các biện pháp, cách thức triển khai các biện pháp quản lý đội ngũ Hiệu trưởng và kết quả thực nghiệm trong thực tiễn, luận án đã nhấn mạnh: Để quản lý tốt đội ngũ Hiệu trưởng cần chú ý đồng bộ tới ba khía cạnh. (1) Có chiến lược phát triển đội ngũ Hiệu trưởng bám sát chiến lược phát triển giáo dục và quán triệt quan điểm phát triển nguồn nhân lực; (2) Có chính sách đồng bộ trên cả hai mặt kinh tế và giáo dục; (3) Có chỉ đạo tương thích từ cấp cao đến cấp cơ sở, kết hợp tốt sự tập trung và phân cấp về quản lý nhân sự [8]. Ngoài ra, còn nhiều luận án khác đề cập đến vấn đề nghiên cứu, như: Nghiên cứu chức năng của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông Việt Nam thời kỳ đổi mới phục vụ công tác bồi dưỡng Hiệu trưởng đáp ứng yêu cầu xã hội của Nguyễn Thị Tuyết Hạnh; Luận án Hoàn thiện chính sách phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học phổ thông khu vực Tây Nguyên của Tôn Thị Ngọc Hạnh; Luận án Quản lý hoạt động bồi dưỡng Hiệu trưởng trường Tiểu học trong giai đoạn đổi mới giáo dục của Nguyễn Thị Hiền; Luận án Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông của Trần Thế Lưu;... Như vậy, có nhiều công trình nghiên cứu về Hiệu trưởng nói chung và quản lý đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học nói riêng. Tuy nhiên, vấn đề tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo chuẩn Hiệu trưởng vẫn là một khoảng trống cần được quan tâm nghiên cứu. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Đánh giá, tổ chức đánh giá 1.2.1.1. Đánh giá Có rất nhiều định nghĩa về đánh giá. Tác giả Mark K.Smith cho rằng: “Đánh giá là sự khám phá có hệ thống và sự phán xét về quá trình làm việc, kinh nghiệm và kết quả” (dẫn theo [21]). Đánh giá gắn liền với việc thu thập, sắp xếp và đưa ra phán xét về thông tin theo một cách có phương pháp; xem xét mức độ phù hợp giữa tập hợp thông tin này và tập hợp tiêu chí phù hợp với các tiêu chí định ra ban đầu hay đã điều chỉnh trong quá trình điều chỉnh thông tin nhằm đưa ra một quyết định. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn