1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
===
===
TRẦN THỊ THANH BÌNH
TÍNH NỮ
TRONG THƠ PHAN THỊ THANH NHÀN
LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ
VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM
HÀ NỘI, 2018
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong1tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong2tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong3tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong4tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong5tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong6tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong7tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong8tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong9tranhoaiphuongtran hoai phuongtran hoai phuong10tranhoaiphuongtran hoai phuong<
11
6
4.3. Phương pháp phân tích
Đây là phƣơng pháp cơ bản đƣợc sử dụng triệt để trong luận văn. Từ
những số liệu, dẫn chứng thống kê; trên cơ sở tôn trọng quy luật vận động nội
tại của mỗi bài thơ, chúng tôi làm rõ những đặc điểm nổi trội về tính nữ trong
thơ Phan Thị Thanh Nhàn.
4.4. Phương pháp so sánh
Chúng tôi luôn có ý thức đối chiếu những biểu hiện của tính nữ trong
thơ Phan Thị Thanh Nhàn ở từng giai đoạn trên hành trình sáng tạo của bà
cũng nhƣ đối sánh với biểu hiện tính nữ với một số tác giả cùng thời nhƣ
Xuân Quỳnh, Lâm Thị Mỹ Dạ, Ý Nhi… Sử dụng phƣơng pháp này, chúng tôi
hi vọng bƣớc đầu sẽ có một cái nhìn khách quan, khoa học về đối tƣợng tiếp
cận.
5. Đóng góp của luận văn
5.1. Luận văn bƣớc đầu trình bày quan niệm về tính nữ, sự biểu hiện
tính nữ trong thơ. Từ đó tìm hiểu những phƣơng diện biểu hiện cơ bản của
tính nữ trong thơ Phan Thị Thanh Nhàn. Tính nữ trong thơ trƣớc hết đƣợc thể
hiện qua việc xây dựng hình tƣợng cái tôi trữ tình. Những phƣơng diện cơ bản
về mặt hình thức thể hiện tính nữ sẽ đƣợc đề cập đến.
5.2. Góp phần khẳng định một phong cách thơ độc đáo, một giọng thơ
trữ tình, đằm thắm, đầy nữ tính.
6. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, luận văn “Tính nữ
trong thơ Phan Thị Thanh Nhàn” gồm 3 chƣơng nhƣ sau:
Chƣơng 1: Những vấn đề chung
Chƣơng 2: Cái tôi trữ tình – hiện thân của tính nữ trong thơ Phan Thị
Thanh Nhàn
Chƣơng 3: Nghệ thuật biểu hiện tính nữ trong thơ Phan Thị Thanh Nhà
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong11tranhoaiphuongtran hoai phuong<
12
7
NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG
1.1. Khái niệm tính nữ
Tính nữ thƣờng đƣợc sử dụng gần gũi với một số thuật ngữ khác nhƣ
thiên tính nữ, nguyên lí tính Mẫu, nữ tính vĩnh hằng…
Trang 1651, “Đại từ điển tiếng Việt” (Nguyễn Nhƣ Ý chủ biên) cho rằng
“tính” đƣợc hiểu theo ba nghĩa: 1/ “Tính” là những “đặc trƣng tâm lí ổn định
của riêng mỗi ngƣời (tính nóng, mát tính, tính cách, tâm tính, thiên tính, thú
tính…)”; 2/ “Tính” là những “đặc điểm riêng của sự vật (tính chất, ác tính,
bản tính, cá tính, đặc tính, nhân tính, phẩm tính…)”; 3/ “Tính” đƣợc hiểu là
“giới (đồng tính, đơn tính, lƣỡng tính, nam tính, nữ tính…)”. Trong phạm vi
luận văn này, chúng tôi hiểu từ “tính” theo nghĩa thứ ba, là yếu tố thuộc về
giới.
Từ thủa khai thiên lập địa, tự nhiên đã có sự phân đối khá rạch ròi: ngày/
đêm, sáng/ tối, nóng/ lạnh, âm/ dƣơng, nam/ nữ… Trong đó, ngƣời nam và
ngƣời nữ không chỉ khác nhau về cấu tạo cơ thể, các chức năng mang tính
sinh học mà còn có những đặc điểm khác biệt rõ rệt về tính cách, về xu hƣớng
tình cảm…Allan Pease có một kết luận dễ hiểu nhƣng hoàn toàn đúng đắn:
“Đàn ông, đàn bà sinh ra là đã khác nhau rồi”. Tựu trung, về đặc điểm giới,
nhìn chung đàn ông thiên về sự mạnh mẽ, vững chãi, tổng thể, đơn giản…;
trong khi đó, phụ nữ lại thiên về sự đa cảm, yếu đuối, chi tiết…Tất cả những
điều này cũng đƣợc thể hiện rõ nét trong đời sống vật chất và tinh thần của
họ, trong đó có hoạt động sáng tạo văn học nghệ thuật. Trong bài viết “Phụ
nữ và sáng tác văn chƣơng” (Tạp chí Văn học số 6/ 1996), nhà phê bình
Vƣơng Trí Nhàn nhận xét: “Hình nhƣ do sự nhạy cảm riêng của mình, phụ nữ
bắt mạch thời đại nhanh hơn nam giới. Họ luôn gần với cái lỉnh kỉnh dở dang
của đời sống. Mặt khác với cái cực đoan sẵn có – tốt, dịu dàng, rộng lƣợng
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong12tranhoaiphuongtran hoai phuong<
13
8
thì không ai bằng, mà nhỏ nhen, chấp nhặt, dữ dằn cũng không ai bằng –
từng cây bút nữ tìm ra mặt mạnh của mình khá sớm, định hình khá sớm.” Ở
một nơi khác, trong cuộc tranh luận “Cách viết của phụ nữ so với nam giới có
gì khác”, nhà nghiên cứu Đặng Anh Đào đã chú ý đến sự khác biệt giữa hai
giới. Bà cho rằng, “thế mạnh của phụ nữ khi viết văn chính là ở chỗ họ đƣa
tất cả cuộc đời, tâm hồn họ vào trong trang sách, hoặc nói nhƣ phƣơng tây,
họ tự ăn mình”. Cùng trong trƣờng suy tƣ đó, Nguyễn Hoàng Văn ở bài viết
“Chín nẻo thuyền quyên” đã gọi tính nữ trong văn chƣơng là “nàng” và khẳng
định: “Với văn chƣơng, bình dân hay bác học, nàng thƣờng là cái gì đó yếu
đuối, nhỏ nhoi. Chốn mom sông quãng vắng nàng lặn lội thân cò. Nơi đồng
không mông quạnh nàng chơ vơ đơn độc. Nhƣng với tấm thân yếu đuối, nàng
còn trần ải những đoạn trƣờng…”. Cách nhận xét của Nguyễn Hoàng Văn
mặc dù ít nhiều mang tính một chiều, khi chủ yếu bàn đến hình tƣợng ngƣời
phụ nữ trong văn chƣơng, chứ chƣa thực sự quan tâm đến bộ phận văn
chƣơng nữ giới. Tuy nhiên, đó cũng là những gợi ý hữu ích cho chúng tôi
trong quá trình thực hiện luận văn.
Chúng tôi cho rằng, tính nữ, hay thiên tính nữ có thể hiểu với hai nội
hàm: 1/ Đó là xu hƣớng nghiêng về những nét rất riêng của nữ giới qua đó
ngƣời phụ nữ biểu hiện giới tính mình một cách trọn vẹn, đẹp đẽ nhất; 2/Đó
là những thiên chức riêng của ngƣời phụ nữ. Ở luận văn này, chúng tôi sử
dụng thuật ngữ tính nữ theo cách hiểu thứ nhất. Tìm hiểu tính nữ trong thơ
Phan Thị Thanh Nhàn đồng nghĩa với việc tìm hiểu những khía cạnh biểu
hiện nét riêng biệt đẹp đẽ của hình tƣợng cái tôi trữ tình biểu hiện trong tác
phẩm; bởi cuối cùng, đến với thơ cũng chính là đến với hình tƣợng cái tôi trữ
tình của nhà thơ.
1.2. Tác giả Phan Thị Thanh Nhàn
1.2.1. Cuộc đời
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong13tranhoaiphuongtran hoai phuong<
14
9
Phan Thị Thanh Nhàn – bút danh cũng là tên thật, sinh ngày 9 tháng 8
năm 1943 tại phƣờng Từ Liêm, quận Tây Hồ, Hà Nội.
Với tám anh chị em, Phan Thị Thanh Nhàn đã có một tuổi thơ tràn
ngập tình thƣơng của gia đình. Bố mất sớm, mẹ nhà thơ vất vả nuôi đàn con
nhỏ trƣởng thành; đứa em trai hi sinh trong chiến trƣờng – tất cả những điều
đó đã in đậm trong kí ức của Phan Thị Thanh Nhàn. Hình ảnh ngƣời mẹ tần
tảo sớm hôm nuôi đàn con nhỏ trƣởng thành vì chồng mất sớm và đứa em trai
hy sinh trong chiến trƣờng đã in đậm trong kí ức nhà thơ. Bà đã dành những
trang viết trang trọng và xúc động nhất trong suốt cả đời thơ của mình để tặng
riêng cho họ. Cội nguồn tình yêu thƣơng gắn bó từ gia đình là nơi vun mầm
thuở ban đầu rất có ý nghĩa cho hồn thơ đầy nữ tính và cũng tràn đầy khát
vọng sống là nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn sau này.
Con đƣờng đến với văn chƣơng của Thanh Nhàn đƣợc khơi nguồn từ
chính cái nôi văn hóa của gia đình. Cha của bà rất say mê đọc các tác phẩm
“Tam quốc”, “Hồng lâu mộng”, “Thủy hử”….Chị gái đầu cũng là ngƣời say
mê văn chƣơng, thích tụ tập bạn bè đọc thơ và nói chuyện. Lớn lên trong môi
trƣờng đó nên ngay từ nhỏ, Thanh Nhàn đã tập tành viết nhật ký, làm thơ và
đƣợc bạn bè cùng trang lứa gọi đùa là “nhà thơ”. Mối lƣơng duyên ấy đã gắn
kết cuộc đời Thanh Nhàn với thơ làm một. Khi mới mƣời bảy tuổi, cùng với
Dƣơng Thị Xuân Quý, bà đã là học viên của lớp báo chí trƣờng Tuyên giáo
Trung ƣơng, sau đó trở thành phóng viện của báo Hà Nội mới. Nghề làm báo
đã chắp cánh cho ƣớc mơ từ thuở nhỏ của Thanh Nhàn đƣợc bay cao. Bà đến
với thơ ở lứa tuổi đẹp nhất của đời ngƣời. Sự kiện ba bài thơ “Hƣơng thầm”,
“Xóm đê”, “Bản mới” đạt giải nhì cuộc thi thơ của báo Văn nghệ đã trở thành
dấu mốc đƣa Phan Thị Thanh Nhàn trở thành một trong những nhà thơ nữ tiêu
biểu của kháng chiến chống Mỹ nhƣ: Xuân Quỳnh, Lâm Thị Mỹ Dạ…
Với Phan Thị Thanh Nhàn, thơ chính là những trang đời của bà. Năm
1967, bà kết hôn với nhà nghiên cứu dân tộc học Thi Nhị, đồng thời cũng là
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong14tranhoaiphuongtran hoai phuong<
15
10
nhà thơ. Đó là ngƣời biết đồng cảm, sẻ chia với bà, yêu thƣơng bà và là một
bờ vai chở che cho những giông bão cuộc đời bà, yên bình và sâu lắng.
Nhƣng ngƣời chồng mà bà đã dành nhiều tình cảm yêu mếm trong thơ đã mãi
ra đi khi bà mới ngoài ba mƣơi tuổi để lại trong bà nỗi đau đớn khôn nguôi.
Bà từng tâm sự: “Đối với tôi lúc ấy cuộc đời mình thế là hết. Đối với tôi nỗi
đau ấy khó có thể chia sẻ cùng ai bởi chỉ khi ai đó mất ngƣời thân yêu nhất
thì mới hiểu đƣợc sự mất mát trong cuộc đời” [50].Nữ sĩ đã ghi lại những
trang đời đã qua trong cuộc đời mình qua những dòng thơ rất chân thật:
“Hun hút hai hàng cây
gió thổi dài ngơ ngác
thành phố vắng một ngƣời
đƣờng không ai dạo chơi
Một ngƣời mang đi hết
bao nhiêu là thông minh
chẳng còn ai hóm hỉnh
ai cũng đều nhạt tênh”
(Một ngƣời)
Nỗi cô đơn thẳm sâu, dai dẳng, trở thành một trạng thái cảm xúc
thƣờng trực trong tâm hồn vốn đa cảm của nhà thơ. Nữ thi sĩ còn chịu nỗi đau
lớn khi mất đi ngƣời cha mà bà rất mực yêu thƣơng, kính trọng; nỗi đau mất
đi ngƣời em trai – nhân vật chính trong bài thơ “Hƣơng thầm”. Sự cộng
hƣởng của những nỗi đau mất mát những ngƣời thân yêu đã tạo nên một Phan
Thị Thanh Nhàn sâu lắng trong cuộc đời và văn chƣơng. Thơ chính là sự phản
chiếu cuộc đời, số phận nhà thơ.
Có thể nhận ra sự phong phú và đa dạng về đề tài trong các sáng tác
của Phan Thị Thanh Nhàn: cuộc sống chiến đấu của quân và dân ta trong
những năm kháng chiến chống mỹ (“Thƣ Hà Nội”, “Bài thơ tải đạn”,
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong15tranhoaiphuongtran hoai phuong<
16
11
“Đƣờng vào”...); cảnh sắc quê hƣơng đất nƣớc (“Ninh Bình”, “Nhớ Hải
Phòng”, “Trống mái”…); những con ngƣời vất vả, nghèo khó ở quê hƣơng
bà – xóm đê nghèo Yên Phụ, Hồ Tây, Hà Nội (“Xóm đê”, “Thành phố tôi
yêu”...); tình cảm với những ngƣời thân yêu trong gia đình, tình yêu, tình bạn
(“Tình mẹ”, “Gửi em trai”, “Tóc của mẹ tôi”, “Nhớ bạn”, “Hƣơng thầm”,
“Một ngƣời”…). Qua những vần thơ đó, chúng ta nhận ra một Phan Thị
Thanh Nhàn đằm thắm, đôn hậu, đầy nữ tính; luôn thao thức kiếm tìm và
khao khát yêu thƣơng.
Phan Thị Thanh Nhàn là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Uỷ viên Ban
chấp hành Hội trong giai đoạn 2001-2005. Ngoài làm thơ, bà còn viết báo,
truyện ngắn, truyện cho thiếu nhi. Mới đây bà còn cho ra đời tập chân dung
văn học “Sự cực đoan đáng yêu”. Tập sách là tấm lòng yêu quý của bà muốn
gửi đến tất cả bạn bè. Tuy nhiên, thơ ca mới chính là ngƣời bạn thủy chung, là
một cõi đi về êm đềm nhất khi tâm hồn nhà thơ mệt mỏi. Những vui buồn,
yêu thƣơng, những lo âu trăn trở đều đƣợc bà gửi vào những trang thơ đầy
xúc động. Thơ với bà, vì vậy là những tâm sự từ sâu thẳm cõi lòng con ngƣời.
1.2.2. Hành trình sáng tạo nghệ thuật
Để tạo nên một hồn thơ đặc sắc đòi hỏi sự giàu có về tâm hồn và bản
lĩnh ngƣời cầm bút. Một tâm hồn giàu cảm xúc, tinh tế lại đƣợc gắn bó với
cuộc sống hiện thực phong phú sẽ tạo nên một tài năng thơ ca. Ở nhà thơ Phan
Thị Thanh Nhàn, tài năng đƣợc tạo nên bởi sự kết hợp của những yếu tố ấy.
Hành trình sáng tạo nghệ thuật của Phan Thị Thanh Nhàn là hành trình
của cái tôi trữ tình hòa nhập cảm hứng với bƣớc đi của thời đại bằng một tâm
hồn cảm xúc, khao khát yêu thƣơng. Đó còn là hành trình tìm kiếm diện mạo
của chính mình – một hành trình dài, không mệt mỏi của nhà thơ để từ đó tác
giả tìm ra ý nghĩa của cuộc sống, của đam mê và lí tƣởng. Qua những tập thơ
đó, nữ thi sĩ thể hiện niềm khát khao cháy bỏng thể hiện mình. Từ tập thơ đầu
tay “Tháng giêng hai” (Thơ in chung, 1969) đến “Con muốn mặc áo đỏ đi
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong16tranhoaiphuongtran hoai phuong<
17
12
chơi” (2016) là quá trình sáng tạo nghệ thuật không ngừng của Thanh Nhàn.
Qua bảy tập thơ, độc giả không chỉ thấy đƣợc quá trình phát triển liên tục của
thơ Thanh Nhàn mà còn nhận ra nét riêng trong thơ bà. Những vần thơ đƣợc
bà chắt chiu từ chính cuộc đời mình: mộc mạc, chân thành và đầy nữ tính.
Tìm hiểu sáu tập thơ của nữ sĩ có thể chia quá trình sáng tác thơ ca của Phan
Thị Thanh Nhàn thành hai giai đoạn: trƣớc năm 1975 và sau năm 1975.
1.2.2.1. Giai đoạn trƣớc năm 1975
“Tháng giêng hai” là tập thơ đầu tay in chung của nhà thơ – tập thơ
đánh dấu tên tuổi tác giả trên thi đàn văn học, đồng thời cũng định hình bản
sắc thơ ca của nữ sĩ. Trong mƣời bài thơ in trong thi phẩm này, nhà thơ chủ
yếu đi sâu vào khai thác tâm trạng của chính bản thân và cuộc sống hiện thực
muôn vẻ. Qua những trang thơ của mình, tác giả vẽ lên một bức tranh cuộc
sống rộng lớn: một Hà Nội chịu nhiều đau thƣơng nhƣng kiên cƣờng bất
khuất trong những năm kháng chiến chống Mỹ, vẻ đẹp của thiên nhiên trên
những miền đất nƣớc hay hình ảnh những cô gái đập đá mở đƣờng cho đoàn
xe ra tiền tuyến – những ngƣời con gái hồn nhiên vui tƣơi mà dũng cảm, anh
hùng. Bằng sự tinh tế, tác giả đã vẽ lên bức tranh cuộc sống bình dị mà vẫn
giàu chất thơ. Đó cũng chính là điểm tạo nên sự hấp dần ở tập thơ đầu tay của
Phan Thị Thanh Nhàn. Nhìn ngắm một đóa hoa chớm nở, nữ sĩ có những cảm
xúc đặc biệt trƣớc sức sống mãnh liệt của cánh hoa mong manh:
“Ôi đóa hoa đầu tiên nở
tròn trong gió lạnh
Mỏng manh và tƣơi tắn
Đỏ muôn tia mặt trời”
(Hoa mặt trời)
Trƣớc mắt chúng ta là một bức tranh yên bình, tƣơi đẹp về cuộc sống
con ngƣời nơi miền Tây Bắc tổ quốc. Cảnh sắc thiên nhiên hòa quyện giàu
chất thơ:
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong17tranhoaiphuongtran hoai phuong<
18
13
“Bản mới nằm nghiêng bên suối trong
Vƣờn ai luống cải đã lên vồng
Sân nhà lốm đốm hoa cam trắng
Rào thƣa xanh mƣợt lá trầu không”
(Bản mới)
Đọc tập thơ “Tháng giêng hai”, ta nhận thấy những rung động đáng
yêu của ngƣời con gái thanh xuân khi mới yêu lần đầu. Cô gái đang yêu cảm
biết đƣợc cái đẹp, cái thi vị của mối tình đầu. Nữ thi sĩ Thanh Nhàn đã diễn tả
tinh tế điều này:
“Cầm tay anh lần ấy
Tôi xấu hổ cúi đầu
Cửa đừng nghe trộm thấy
Tôi trả bằng lòng đâu”
(Cửa nhà tôi)
Sự bẽn lẽn của cô gái đã đƣợc nhà thơ diễn tả tinh tế trên từng câu chữ.
Có thể nói, đọc tập thơ “Tháng giêng hai” ta nhận ra những trăn trở,
nghĩ suy kín đáo của Phan Thị Thanh Nhàn về cuộc sống, về hạnh phúc và cả
những phút chia ly, xa cách. “Tháng giêng hai” là khúc hát tâm hồn của ngƣời
phụ nữ ở lứa tuổi đẹp nhất của đời ngƣời. Dù viết về đề tài nào, tác giả đều có
những tìm tòi khám phá trong cách diễn đạt, lựa chọn ngôn từ. Chính điều đó,
thơ Phan Thị Thanh Nhàn đã sớm chiếm đƣợc sự cảm tình của độc giả từ buổi
ban đầu.
Phần “Những búp vàng” trong tập “Tháng giêng hai” xuất bản năm
1969 đã ghi dấu ấn của Phan Thị Thanh Nhàn trên thi đàn. Tuy vậy, thơ bà
“vẫn chƣa nhiều sức nặng”, vẫn còn lẫn trong thơ của nhiều ngƣời. Phải đến
khi “Hƣơng thầm”, “Xóm đê”, “Bản mới” đƣợc giải nhì trong cuộc thi thơ của
báo Văn nghệ năm 1969 – 1970, nữ sĩ mới bộc lộ hết nét đặc sắc của riêng
mình. Hƣơng thầm trở thành bài thơ định hình tên tuổi Phan Thị Thanh Nhàn.
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong18tranhoaiphuongtran hoai phuong<
19
14
Nhắc đến Phan Thị Thanh Nhàn là nhắc đến “Hƣơng thầm”, và ngƣợc lại. Mỗi
câu, mỗi chữ trong bài thơ đều đẹp đẽ, trong trẻo đến nao lòng. Câu chuyện về
những rung cảm đầu đời của đôi bạn trẻ từng học chung một lớp, có sự cảm
mến dành cho nhau đã đƣợc Phan Thị Thanh Nhàn chuyển tải bằng những vần
thơ nhẹ nhàng, chậm rãi. Khung cửa sổ không khép, chùm hoa bƣởi, chiếc
khăn tay… những hình ảnh “biết nói”, qua bao năm tháng, lƣu giữ lại trong
lòng bạn đọc những ấn tƣợng không thể phai mờ về câu chuyện tình yêu có
thực của ngƣời em trai nhà thơ và cô gái hàng xóm. Sức lan tỏa âm thầm mà
mãnh liệt của câu chữ, tình cảm trong bài thơ giúp cho Hƣơng thầm xứng đáng
trở thành một trong những thi phẩm viết về tình yêu hay nhất trong thơ ca hiện
đại.
Sự ra đời của tập thơ “Hƣơng thầm” năm 1973 đã đánh dấu sự nhuần
nhị trong bút pháp của Phan Thị Thanh Nhàn. Bên cạnh nét mộc mạc, giản dị
khi viết về cuộc sống đời thƣờng trong tập “Tháng giêng hai”, thơ Phan Thị
Thanh Nhàn lúc này đã tạo đƣợc nét riêng mới lạ với những hình ảnh thơ đẹp
mang âm hƣởng hào hùng của cả dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ
cứu nƣớc. Đọc tập thơ “Hƣơng thầm”, ta cảm nhận thấy nữ thi sĩ đã mở rộng
hơn tầm nhìn, phản ánh đƣợc nhiều dáng vẻ của cuộc sống chiến đấu và lao
động. Phan Thị Thanh Nhàn qua ngôn từ tinh tế đã vẽ lên chân dung những
mẫu ngƣời đẹp, tiêu biểu của cả thời đại. Đó là hình ảnh ngƣời em gái nhỏ đi
sửa đƣờng cho đoàn xe ra trận, mới mƣời bảy tuổi hồn nhiên hay hát hay
cƣời, thút thít vì nhớ nhà; nhƣng “Máy bay giặc đến vừa rồi/ Bọn em góp đạn
bắn rơi chiếc đầu/ Cô ta hôm ấy cũng đau/ Bị bom ép đến những đầu ù tai/
Nhƣng vùng dậy lại nhƣ thôi/ Chạy đi cứu chữa những ngƣời bị thƣơng”
(Thƣ em gái); là những ngƣời lính giản dị, mỗi ngƣời một vẻ hợp thành gƣơng
mặt sƣ đoàn chiến thắng:
“Tập ảnh Sƣ đoàn là ảnh cá nhân
Mỗi gƣơng mặt giấu bao điều thầm kín
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong19tranhoaiphuongtran hoai phuong<
20
15
Tôi đoán sao kỷ niệm từng ngƣời?
Chỉ biết một điều rất giản đơn thôi:
Mỗi vẻ mặt với tôi thân thiết thế
Khi chiếc võng dù đung đƣa nhè nhẹ
Và tôi nghe anh kể chuyện sƣ đoàn.
Những gƣơng mặt này tôi chƣa hề quen
Lúm đồng tiền bên má chàng lính trẻ
Mấy nếp nhăn trên trán ngƣời chính ủy
Họ có giống nhau đâu
mỗi ngƣời một vẻ
Nhƣng tất cả đã làm nên một gƣơng mặt anh hùng
Gƣơng mặt của sƣ đoàn chiến thắng”
(Gƣơng mặt sƣ đoàn)
Họ là những con ngƣời đã sớm tôi luyện để có đƣợc một “tinh thần
thép”. Trong mƣa bom bão đạn, những ngƣời lính đó vẫn kiên cƣờng, bản
lĩnh, sống và cống hiến cả cuộc đời mình cho tổ quốc thân yêu. Với sức sống
bất diệt, những con ngƣời tuổi trẻ đó đã vƣợt lên gian khó làm nên chiến
thắng rực rỡ thống nhất đất nƣớc năm 1975.
Không chỉ ngợi ca những ngƣời chiến sĩ anh hùng trong chiến đấu mà
bà còn dành những trang thơ đặc biệt ca ngợi vẻ đẹp của những con ngƣời
trong lao động sản xuất nơi hậu phƣơng. Đó là hình ảnh cô gái mù nuôi ong
dâng mật ngọt cho đời:
“Mỗi mùa hoa một hƣơng quen
Bầy ong mách với riêng em mùa về
Thay cho mắt ngắm say mê
Em tôi cảm biết hƣơng quê trăm miền
Đậm đà mật nhãn Hƣng Yên
Thủ đô – mật của hoa tim say nồng
tranhoaiphuong.xyz -http://tranhoaiphuong.xyz tran hoai phuong20tranhoaiphuongtran hoai phuong<