nh m ng
1
www.hobieuchanh.com
nh m ng
Bi u Chánh
(1)
c theo mé sông t Tân-An qua M -Tho, nhà c t liên ti p, cây tr ng giao nhành,
ng i l ng i thuy n i qua ó ai c ng khen là ch dân c trù m t. Cách ít n m tr c,
ch Tân-An, do theo quan l i d a mé sông y, vô ch ng vài ngàn th c thì th y có m t
tòa nhà ngói c ba c n hai chái, n n úc, c a cu n, vách g ch, c t gõ. Nhà c t day c a
xu ng mé sông, tr c c a ki ng v t
th : nào là v n-niên-tùng, nào là bá-tr c-di p, nào
là bùm-s m, nào là càng-th ng, nào là th y-tiên, nào là kim-quít. Hai bên
ng vô c a
i có m y b n bông lan, bông hu , v n-th , m ng-gà, inh l n, sao-nháy. Bên chái trên
có m y n c tr u vàng sum-sê, gió th i lá òng a khoe màu t i m t. Phía chái trên có
chu ng b -câu s n , mà vì m a sa n ng táp làm phai l t màu son. sau nhà l n thì có
t cái nhà ngói nh ba c n song ch a
và n u n ng. Còn t ó ra phía sau n a thì
là m t kho nh v n l n g n n a m u, chung-quanh tr ng m y hàng d a, cây cong-vòng,
cây suông
t, bu ng sai, tàu x , xem r t u-nhàn. Trong v n thì x m ng nh cái d c,
cái ngang, r i trên m y li p tr ng chu i l n v i cau, chu i nh y con bùm-sùm, cau ngay
hàng th ng r ng.
Nhà n y nhà c a quan Ph Phan-h u-Ti n. Quan Ph qua i ã h n 6 n m r i,
không có con trai,
l i m t a con gái, n m nay ã 19 tu i, tên là Phan-y n-Tuy t, mà
ng i ta th ng kêu là cô hai Tuy t, h h v i bà Ph . Quan Ph Ti n là ng i g c-gác
Bà-r a nh ng mà lúc ngài còn sanh ti n, ngài giúp vi c cho nhà n c có nhi u t nh và
i ch nào ngài c ng lâu n m, nên ngài coi m y ch y nh quê quán c a ngài, b i v y
ít ai bi t ch c ngài sinh tr ng t i x nào. Lúc ngài già y u ngài ngh nhà không có con
trai, có nuôi m t a cháu kêu bà Ph b ng dì, cho i h c ã thành thân r i, không c n
ph i lao tâm nh c trí chi n a, nên ngài xin h i h u r i mua kho nh v n n y c t nhà mà
ng an h ng thanh nhàn.
ngày quan Ph qua i, thì bà Ph vào ra qu nh-qu , bu n lòng xót d nên
không lo d n d p nhà c a cho l m. Ngoài ngõ tuy có b c thêm m t cái c u thang
xu ng sông cho d , song ki ng v t không ai u n nhành c t lá, nên cây lên t nhiên coi
không p nh x a. Trong nhà thì gh bàn t ván óng cây ã t t, mà ki u c ng lanh,
song ít hay lau chùi nên coi không còn n c bóng.
Bà Ph không giàu, mà quan Ph qua i r i, bà tom góp ti n b c mua
cm t
ru ng K -S n huê l i m i n m góp
c m t ngàn gi , nh p v i huê-l i cây trái
trong v n
c vài tr m ng b c n a, thì m con n xài không h t.
Ti t tháng ch p, tr i chi u mát m , sông n c d y y. Cô hai Tuy t n c m r i
i l n b c ra ngoài c u thang ng i mà h ng gió. Cô m c m t cái áo bà-ba l c-so n
tr ng, m i gi t i nên l n x p còn ràng-ràng; m c m t cái qu n lãnh en tuy c song láng
1
nh m ng
2
www.hobieuchanh.com
t coi c ng nh qu n m i. D i chân có mang m t ôi dép quai en, mà trên quai l i
có k t bông màu h ng. Cô là m t ng i con gái vóc v a v a không l n mà c ng không
nh , không m p lung mà c ng không m quá; ã v y mà cô nh x ng nên t ng i y u
u; thu nay cô thêu thùa may vá, ho c vi t th , ho c c sách mà thôi, ch không n u
ng, không làm công vi c trong nhà, không dan n ng, không d m m a, nên n c da cô
tr ng
mà l i trong bóng. Cô không g
u nên tóc x p x i hai bên bàn tang, mà có
nhi u s i gió th i ngã xu ng t i gò má, làm cho cô m t lát ph i l y tay mà vu t lên, lòi
cái m t sáng r , l i thêm ôi bông h t xoàn chi u ánh sáng m t tr i chi u ch p nhoáng
hai bên trái tai. M i l n cô vu t tóc thì th y m y ngón tay cô nh mà l i dài, còn bàn tay
u nhi u, c m tay no tròn, chi c ng bánh ú eo khít-r t. Cô m c áo không có bâu,
nên bày tr n cái c tr ng trong, l i có s i dây chuy n nh vòng theo coi thi t là p. Cô
ng trên c u mà ngó b y cá lòng-tong n b t n c, gió th i ng qu n ph t-ph lòi hai
bàn chân ra ngón nh xíu, gót
lòm, trên bàn chân th t vung líp luôn t i m t cá.
Thuy n chèo ngang ai th y cô ng trên c u c ng u dòm ngó, nh ng mà cô
không dè cái s c c a cô n n i làm cho ng i nghiêng tròng, b i v y cô ng ch i t
nhiên, l m t nh li ng cá lòng-tong ã thèm, r i nh n c mi ng xu ng sông cho cá
lìm-kìm n i lên h p b t.
t tr i l n m t r i, cô hai Tuy t m i l n b c tr vô nhà. Cô qua kh i c a ngõ
th y m t b i hu tr bông bay mùi th m tho, khoe màu tr ng nõn, cô ng l i cúi m t
xu ng r i c m m t c ng, k ngang l m i mà h i. Nhánh bông hu k g n gò má, m y
ngón tay c a cô coi c ng nh bông búp, còn n c da m t c a cô coi c ng không kém
màu m y bông ã n chút nào.
Có m t con ki n hôi trong nhánh bông bò qua ngang gò má, làm cho cô nh t nên
ph i l y tay mà ph i; song cô d u-dàng quá, nên con ki n không ch t, l i leo qua tay cô
mà bò. Cô chúm-chím c i bày hai hàm r ng tr ng trong, r i nhè nh k bàn tay g n lá
hu cho con ki n bò i, ch cô không n gi t.
Cô còn
ng xem hoa, b ng th y th ng Qu i, là a , qu t l a
nhà. Cô b c vô th y bà Ph
ng n m trên ván mà qu t h i, cô m i h i:
t èn trong
- Tr i mát quá, sao chi u nay má không ra ngoài mé sông mà ch i, má?
- T h i tr a n bây gi sao nó n ng
t chút con.
u quá. Con
- Cô hai Tuy t l i gh n tr u ki m ve d u m ng em
t bên, r tay r trán và h i r ng:
- Má có dún mình2 hay không?
- Không.
1
2
(ti ng Pháp) menthe, m t lo i d u gió
nhún mình, khom l ng chào, t ý khiêm nh
ng
2
a ve
u m ng1 cho má
a cho bà Ph , r i ng i l i
nh m ng
3
www.hobieuchanh.com
- T i h i tr a má ra sau v n coi b y tr b cau nên chói n ng mà nh c
ch gì. Tr a n ng má ng có i nh v y n a nghe không má.
u ó
- T i nó nh c u thì nó nh c, ch ph i t i i ra v n hay sao. Hôm tr c anh ba
nó bi u con làm cho nó m t ch c kh n h m i, con làm ã r i hay ch a? Nó nói
a nào ây nó qua a. Nh con làm ch a r i thì làm ri t i, ng nó qua a
cho nó.
- Con làm
c 8 cái r i. Anh ó nh làm r n quá! Có v mà sao không bi u v
nó làm cho mà dùng,
i m n ng i ta.
- Con nói sao v y? B i ch ba con không bi t làm, nên th ng nó m i m
ch .
- Ai bi u nh c
n con
i v v ng nh v y làm chi.
- Nó v ng mà nó có nhi u ti n,
con.
i nay h có ti n thì h n, ch c n gì khéo v ng,
- Có ti n nhi u mà nh v y ai thèm. N y má, anh ba nh l ch-s trai quá ch ,
không bi t t i sao h i ó nh c i ch ba chi v y, coi k quá, má há? Ch m p ú,
p m t b ng xiên b ng nai, mà v n nói nghe c t ng n, anh ba nh th ng sao
c không bi t.
- C
i v c n gì nhan s c, con.
- Lúc nh nói v , con m c i h c trên nhà tr ng, ch ph i con
gì con gái hay sao mà l a v nh v y.
- Con
ng nói t m b y, ch ba con nó hay
- N y má, h i tr
y má?
c ba v i má
ng c
nhà con c n; thi u
c nó phi n.
i v cho nh, hay là nh l a m t mình nh
- H i ó nó h c ã thi l y b ng c p, r i dì v i d ng con khu t i, má v i ba con
th y nó côi-cút t i nghi p m i nuôi nó cho nó h c ng thành thân v i ng i ta.
Ch ng nó ra tr ng r i ba con m i lo cho nó vô làm thông-ngôn Tòa, r i i
xu ng M -tho.
- H i ó con còn nh quá nên không bi t.
-
, h i ó con m i
c tám chín tu i.
- Con nh nh i h c h bãi tr ng nh v thì nh em hình v cho con, con
th ng nh l m. H i ó mình trên Biên-Hòa, ph i hay không má?
3
-
.
-
nh làm thông ngôn
M -Tho r i nh m i
g p
3
ng3 ch
ó ph i hay không.
nh m ng
-
4
www.hobieuchanh.com
. Nó làm vi c có th i, quan yêu dân chu ng, mà nó l i khá trai, th y Cai
ng B n Tranh th y nó th y th ng, th y m i nó vô nhà ch i ôi ba l n r i
th y tính g con cho nó. Nó th y th y giàu có l n, huê-l i n g n 20 ngàn gi ,
mà có m t mình ch ba con ó mà thôi, ch không có con trai, nó mu n ng
ng c ch ba con có hèn a4 m t chút nên nó d c-d c trót h n m t n m không
ch u i nói. Sau má nghe má r y nó, má nói ng i ta giàu l n, v nhà ó c ng
nh chu t r t h g o, không n n già c ng không h t c a, d i gì mà không
ch u; nó nghe nói ph i nó m i ch u i nói, r i ba con v i má ng c i cho nó
a. Nó nghe l i má bây gi ph i sung s ng t m thân hay không? C i v có ít
tháng thì th y Cai bi u xin thôi v
v i th y. Th y góa v nên th y giao chìa
khóa t s t cho v ch ng nó c m. Nó v B n-Tranh làm làng ch i ít n m r i làm
i- ng a-h t. Cha v làm Cai-t ng, chàng r làm H i- ng, nhà có ghe h u,
có xe ng a, có xe h i, sang tr ng bi t ch ng nào.
- Lúc n con nghe nh nói v i má, nh tính tranh c H i- ng qu n-h t, r i sao
êm, không nghe nói t i chuy n ó n a v y má?
- Nó mu n làm H i-
ng qu n-h t l m, song th y Cai th y c n, th y nói r ng
tranh c ph i t n m t ôi muôn ng b c, mà làm có 4 n m r i mãn khóa không
ích l i gì. Th y m i tính v i nó h th y xin h u trí r i thì nó ra làm th cho th y;
Cai-t ng bây gi không ai giành l i nó, b i vì nó gi i ch Tây, mà l i giàu
n, trong t ng có ai mà theo k p nó. Hôm tr c nó qua nó nói th y Cai s a-so n
xin h u trí ch c trong ít tháng n a ây nó lên Cai-t ng r i.
- H ! Ch giàu thì giàu ch trong b ng nh có vui s
ng gì âu, má.
- Sao v y?
- V y ch hôm tr
nghe hay sao?
c th ng Qu i i qua b n nó v nó nói chuy n l i má không
- Nói chuy n gì?
- Nó nói ch ba h n-hào l m, nói v i nh c ng nh nói v i y t , t s m m i n
i m ng nh luôn luôn, h nh c l i ch nói nh là
n ch c. Giàu mà thô-t c
quá nh v y, d u vào ó h t vàng c ng không ai thèm.
- Th ng Qu i nó n t m b y, sao con không r y nó, l i tin l i nó nói làm gì.
sáng mai tao h i l i nó r i nó coi tao.
Cô hai Tuy t th y m có s c gi n thì c
i và nói r ng:
- Con t chuy n nói ch i, ch không ph i th ng Qu i nói âu má. Má
nó t i nghi p.
4
, có l con bày
thô k ch, không
t, ch th ng Qu i nào mà dám nói láo nh v y.
p
4
ng r y
nh m ng
5
www.hobieuchanh.com
Cô hai Tuy t vào trong bu ng l y qu may ra, r i em èn trên ván ng i mà rút
kh n h m i. Bà Ph n m ngó con m t h i r i ngh th m trong trí r ng: con mình l n r i,
th nào c ng ph i lo mà g nó l y ch ng. Cha ch , mà g nó l y ch ng r i ai v i mình.
Tuy hai n m nay nó thôi h c v
nhà thì không mà ch i, có siêng thì nó rút kh n, thêu
giày mà dùng, ho c nó c truy n cho mình nghe, ch n u c m, n u n c, ho c d n d p
trong nhà có tôi t , mình không cho nó làm. B i v y nó nhà c ng không l i ích chi.
Song có m con h h m i kh i bu n, n u nó l y ch ng ch c là mình bu n l m. Ch chi
có th ng nào ch u c i r i v ây v i mình thì mình kh i lo. Mà mình có c a
n mà
thôi, ch không ph i giàu muôn h chi ây mà tính nuôi r . N u mình ki m m y a m côi nghèo kh mình g cho nó thì có l mình ép v ch ng nó ph i
ây v i mình
c.
Ng t vì m y a m -côi nghèo kh n u nó h c gi i thì nó mong ki m v cho thi t giàu,
i v ch ng nó d t nhau i làm vi c quan húng-hính ch i cho sung-s ng; mình không
giàu nó ã không thèm nói con mình, có âu nó ch u theo bên v . Ho c là m y a có
c lam nham, n u mình kêu mà g thì ch c nó ch u, ng t con mình v n nói d u-dàng, i
ng y u- u, thêu thùa ã gi i, mà ch ngh a c ng thông, không l có con nh v y mà
mình em g nó cho a h c d . Ví d u mình có g b ng i n a, s con mình nó c ng
không ch u âu. Khó, khó l m! Ch chi có con ai thi t nhà giàu l n mà i nói nó, thì
mình g ph t cho r nh. Thà g cho nhà giàu.
Bà Ph
ng suy ngh
n ó, b ng nghe cô hai Tuy t nói:
- Má n y, hôm tr c con i Sài-gòn v i má con có g p ch Nhan, ch nói ch có
ch ng r i, ch ng ch làm th y-thông gì ó không bi t.
- Ch Nhan nào?
- Ch Nhan là b n h c c a con. Ch là con th y Cai-t ng gì d i C n-Th ó
không bi t. H i con còn i h c có m t l n má i th m, má g p ch r i má khen
ch mi ng nói có duyên ó, má nh hay không?
- Lâu quá má nh
c âu.
- Ch en mà lùn bân, ch x u quá, duy
c cái l mi ng. H ! V y mà
ch ng làm th y-thông th y-ký c ng khá quá.
Cô hai Tuy t nói t i ó mi ng chúm-chím c
cl y
i, r i cúi xu ng mà may kh n.
Cách ít ngày có cô ba H ng Sài Gòn i bán h t xoàn, cô quen v i bà Ph Ti n,
nên nhân d p xu ng Tân-An cô m i m n xe vô nhà th m bà Ph . Cô n y tu i quá 40,
lanh l i b t thi p l m, l i vì cô i cùng các t nh mà bán bông tai, cà-rá, nên cô quen bi t
nhi u ng i. V a b c vô t i c a ngõ thì cô kêu om-sòm mà h i r ng: Ph i nhà ch Ph
ây hay không? Có khách Sài Gòn xu ng th m ây nè .
Bà Ph ng i trong nhà nghe h i vang-rân ngoài c a, không bi t là ai, nên l t
ch y ra. Bà th y cô ba H ng thì bà m ng quá nên h i:
- Cha ch ! Tôi
v
nt
c quê mùa, khách Sài Gòn nào mà tìm t i ây v y?
5
t
nh m ng
-
6
www.hobieuchanh.com
Sài Gòn ng i ta i n nem Th
c, i coi hát c i-l ng ã thèm r i, bây gi
ng i ta thèm d a xiêm, thèm chu i ph i khô, nên ng i ta tìm t i ây xin n,
ch cho n hay không?
Hai ng
ic
i v i nhau, r i d t nhau vô nhà. Cô ba H
ng m i h i:
- Ch làm gi ng gì mà m y tháng nay ch không lên Sài Gòn ch i v y ch Ph ?
a rày ch m nh gi i th nào?
- Tôi không au mà c ng không m nh cho l m. Tôi có t t h ít b a thì n ng
t l n, nên ít mu n i âu.
- T i ch nhà hoài, trí tù-tún nên ch
y thì ch có au âu.
- Cô xu ng d
au nh v y ch gì. Ph i ch
u
i ch i nh tôi
i n y ch i hay là có chuy n chi?
- Tôi i Tân-An có vi c, tôi nh ch quá nên tôi ch y vô ây th m ch m t lát.
- Cám n cô quá! Hai
a nh cô bây gi làm vi c
- Th ng l n làm thông-ngôn d
i vô s Tr ng-Ti n hôm
- Hai
âu?
i B c-Liêu còn th ng nh bây gi nó b hãng s t,
u tháng t i nay.
a có con r i h t há?
- Th ng l n có hai
a con, còn th ng nh ch a có.
Cô hai Tuy t n m trong phòng mà xem truy n, nghe có khách l t t c t tr u, b a
cau r i b ng ra. Cô chào h i cô ba H ng r i vô c a bu ng ng h i ch chín H u, là
ng i
i ch n u n n u n c ri t ng ch m t bình trà ngon mà ãi khách. Cô ba
ng th y Y n-Tuy t thì ngó trân trân r i nói v i bà Ph r ng:
- Con cháu n m nay ã tr ng
Ph ?
-
n há? Ch có
nh g nó cho ch nào ch a v y ch
ng khu t r i, tôi còn có m t mình nó h h hôm s m cho vui, n u g ch ng thì
ch c là bu n l m, nên tôi ch a mu n g .
- Con nó ã l n r i, mình ph i tính ôi b n cho nó ch . N y ch , ch
tôi ki m
ch tôi làm mai cho cháu nhé. Tôi làm mai d l m; tôi không òi n m b y cái
u heo âu mà s .
bên B n-tre có m t th y Cai giàu quá. Hôm tr c tôi
xu ng bán cho v ch ng th y m t b cà-rá m t ngàn b y, tôi ch i hai b a th y
ch ng th y thi t là ng i t t . Th y m i g
a con gái l n l y ch ng, ch
ó c ng giàu d ! Th y còn th ng con trai n m nay l i 20, 21 tu i mà ch a có v ,
ch ch u thì tôi làm mai giùm cho cháu.
Cô hai Tuy t ng trong c a bu ng nghe hai bà nói chuy n t i ó thì m c c , nên
qua phòng bên mà n m. Mà b ván ch hai bà ng i nói chuy n thì cách phòng có m t
m vách ván mà thôi, nên ngoài nói chuy n gì thì cô n m trong u nghe h t. Bà Ph
6
nh m ng
7
www.hobieuchanh.com
nghe cô ba H ng nói mu n làm mai con th y Cai bên B n-Tre cho con mình, mà th y
Cai y nhà giàu có l n, thì bà l y tr u têm và c i, coi b suy ngh l m. Cách m t h i bà
i h i:
- V y ch th ng ó h c hành có b ng-c p gì hay không?
- Cha ch ! Vi c ó tôi không hi u a. Mà tôi coi b c u ta là con nhà giàu l n,
ch c là c u ta h c s -sài, bi t ít ch r i v
nhà, ch không b ng ng i ta. Ý!
Mà c u ta m m m ng l m, trình th a d m d i ch không ph i dút dát nh m y
u công-t b t v y âu.
- Theo ý tôi h ch nào ph i thì tôi g , không c n giàu nghèo, không c n h c gi i
. Ng t con nh tôi ý nó chê m y ng i h c không có b ng-c p, mà ch ó l i
xa quá, s nó không b ng lòng.
- N u ch không ch u ch ó
tôi l a cho ch m t chàng r úng m c ng
ch ng già y u ch nh c y cho
c kìa, ch th
bá-v , di n b hình coi láng
bóng, nói l mi ng nghe l p-b p, mà không nên thân, thì g làm chi.
Cô ba H ng th m ch i trót gi r i mu n t
ng tr ra ch Tân-An i xe l a mà
. Bà Ph c m quá nên cô ph i l i dùng m t b a c m. Cô hai Tuy t m c c nên không
ch u ra n c m, mà ch ng khách v cô c ng không ra a khách.
7
nh m ng
8
www.hobieuchanh.com
(2)
Con gái n 18, 19 tu i, tuy m c c không nói ra ch ai c ng lo th m tính lén vi c
tóc t tr m n m. Cô hai Tuy t là con nhà quan, s c ã p mà h c c ng nhi u, l i thông
hi u vi c i, th y xa nghe r ng, b i v y nhi u êm cô n m trong phòng, canh khuya
ng-v , r i ho c tr i m a r -r , ho c gió th i lao-xao, nhìn bóng, ngó èn, có lúc cô
ng suy ngh
n duyên n . Tuy v y mà cô suy ngh thì có suy ngh , song trong trí cô
th ng l n-x n, cô ch ng h có t ng-t ng hình vóc c a ng i ch ng là th nào. Hôm
nay cô n m nghe cô ba H ng tr ng c nh gia- ình c a nhà ch ng, l i t tánh n t c a chú
trai s làm ng i ch ng c a cô n a, thì cô l y làm m c c , cô tính bít l tai không thèm
nghe, mà ch ng hi u vì c nào cô l i c lóng tai nghe hoài, b i v y hai bà nói chuy n v i
nhau cô nghe ch ng sót l i nào h t.
êm y Y n-Tuy t i ng s m, mà vào phòng cô n m l n qua tr l i hoài, nh m
hai con m t mà không ng
c.
ng h gõ 10 gi , bà Ph và tôi t trong nhà u ng
t. Cô ta n m im-lìm m t lát nghe d i sông có ti ng ghe chèo s t-s t. Cô ta m i nh t i
chuy n cô ba H ng nói h i s m m i. Trong trí cô tr nh cái nhà c a th y Cai-t ng bên
n-Tre, r i cô t ng-t ng luôn hình-d ng c a con th y Cai n a. Cô th y m t cái nhà
ngói l n mà c , c t th p-th p, trong nhà t i hù, trên ván óng b i, d i g ch s n bùn,
nhà sau treo nia treo thúng cùng vách, ngoài hè rác-r n d -dáy, v n l n mà c m c y,
sân r ng mà bông hoa còi-c c h t.
Cô l i th y con trai th y Cai tóc cúp ma-ní, m c áo l c-so n tr ng qu n lãnh en,
chân mang gu c, ng i nói chuy n v i H ng ch c làng r i ra nhà sau ng n chu i. Cô
tr nh c nh, tr nh ng i r i r i thì trong lòng cô l nh ng t, ch ng có ý mu n vào cái nhà
ó chút nào. Cô m i c th m ch chi cô có m t ng i ch ng ch ng c n giàu c ng ch ng
n h c siêu-qu n xu t chúng làm gì, mi n là có b ng-c p
làm vi c nhà n c, qu n áo
oan-trang, ng i g n-gh , nói-n ng b t-thi p, nhà-c a s ch s , ch ng i làm vi c
mình nhà thêu kh n ho c c truy n mà ch , ch ng ch ng v mình nói chuy n vui-v
cho ch ng nghe,
c nh v y thì mình m i v a lòng p ý. Cô tính t i ngh lui r i n m
mòn m i nên ng quên h i nào không hay.
Qua tu n sau bà Ph th y T t ã g n t i nên d t con i Sài Gòn ng mua
chút
nh v mà n T t. Nh n d p y m con d t nhau ghé th m cô ba H ng. Cô ba H ng
ti p r c r t h u, r i nói v i bà Ph r ng: Tôi th y cháu tôi th ng quá, nên h m nay tôi
tôi th ng tính l a ch x ng áng mà làm mai. Hôm qua có c-công D ng l i nhà
ch i v i con tôi; tôi nghe nói ông ch a có v , mà tôi nh m b c ng khá, nên tôi tính làm
mai giùm cho ông. Té ra tôi m i m h i thì ông h i v y ch nhà ch giàu mà gia-tài
c
ch ng bao nhiêu? Tôi nói ch
n, ch không giàu. Ông nghe nh v y ông tr môi nói
ông ch a mu n c i v . Ch ngh coi, i nay h ham c a quá, mi n là ti n b c nhi u thì
thôi, h không c n c h nh gì h . Bà Ph c i r i t mà v cho k p xe.
8
nh m ng
9
www.hobieuchanh.com
Bà Ph v i cô hai Tuy t v
n nhà thì th y th y H i ng Lê-tr ng-Xuân n m
nhà mà ch . Lê-tr ng-Xuân là cháu kêu bà Ph b ng dì ru t, r c a Cai-t ng bên B nTranh. B i anh ta m -côi s m nh có quan Ph nuôi cho i h c r i sau l i ng c i v
cho n a, nên t ngày quan Ph h i h u v
Tân-An thì anh ta qua l i th m vi ng
th ng, mà t ngày quan Ph khu t r i, anh ta th y dì có m t mình qu nh-qu anh ta
i qua th m th ng h n n a. Bà Ph b c vô nhà ngó th y li n h i r ng:
-
a! Cháu qua h i nào mà n m ó?
- Th a, tôi qua h i tr a.
- Cháu i xe h i hay là xe ng a?
- Th a, tôi i xe l a.
Cô hai Tuy t nghe nói i xe l a thì c
i mà h i r ng:
- Xe h i anh h r i hay sao? Hay là t i ch ba không cho phép nên không dám i
xe h i?
- Em kêu ng o hoài! T i anh mu n qua
ch i vài b a nên anh i xe l a ch .
- Á! T i v y hay sao.
Cô hai Tuy t c i r i h i th ng Qu i ra ngoài xe l y
m i mua trên Sài Gòn ó
mà ôm vô nhà. Cô r a m t thay áo r i m i l y ch c kh n h -m i cô ã làm r i mà a
cho Tr ng-Xuân. Tr ng-Xuân tuy mi ng khen may khéo và cám n, song m t không
mu n ngó m y cái kh n cho l m. Anh ta ng i c ngó ra ngoài sân hoài, bà Ph có h i
vi c chi thì tr l i v n t t ph t cho r i, coi b bu n không mu n nói chuy n, ch không
ph i b i-buôi nh x a nay v y.
i l i n c m r i bà Ph ng i b ván bên nây n tr u, cô hai Tuy t ng i gh gi a
mà ch i; còn Tr ng-Xuân thì n m b ván bên kia mà hút thu c. Tr ng-Xuân c n m
gát tay qua trán l ng-thinh hoài, hút v a h t
u thu c n y r i thì qu t h p-qu t mà t
qua u khác. Bà Ph xem ý cháu bu n nên ki m chuy n mà h i r ng:
- Cháu qua th m dì hay là có chuy n chi?
- D , qua th m ch có chuy n chi âu.
- Hôm tr c cháu nói th y Cai mu n tính xin h u trí
y mà ã vô n r i hay ch a?
- Th a, vô
n r i.
- Th thì trong ít ngày n a cháu làm T ng r i.
- Th a, bây gi tôi h t mu n.
-
a, sao v y?
9
ng
ch c l i cho cháu,
nh m ng
10
www.hobieuchanh.com
Tr ng-Xuân n m l ng-thinh không tr l i. Bà Ph n tr u
ng x a thu c, li n
ng tay l i mà ngó Tr ng-Xuân, có ý trông coi anh ta nói t i c nào mà anh ta h t
mu n làm T ng. Y n-Tuy t ng i, tay r cái èn mà nghe chuy n, th y v y c ng day m t
ngó Tr ng-Xuân. Cách m t h i Tr ng-Xuân ng i d y, i l i gh gi a ng i ngang m t
n-Tuy t, l y thu c ra t hút n a, r i th ng-th ng m i nói r ng: Ch ng gi u dì mà
làm chi; thi t gia- o c a tôi h tôi ngh t i thì tôi bu n h t s c. Ph n tôi m cha khu t
m, tôi nh có dì d ng bao b c nên tôi h c m i
c thành thân. Tôi ra làm Thôngngôn ã
c vinh-vang mà l i no m. Khi ông gia tôi mu n g con cho tôi, tôi th y ông
giàu l n mà l i có m t d a con gái mà thôi, nên thi t trong b ng tôi m ng l m. Ng t có
t u là v tôi nó hèn quá, nên tôi d c-d c không nh t nh. Dì v i d ng hay vi c y
thì khuyên tôi bi u ng ph t cho r i.
Tôi mu n làm cho vui lòng dì v i d ng, mà tôi ngh th m trong trí r ng tôi làm
Thông-ngôn m i tháng lãnh l ng có m y ch c ng b c, mà ph i s m n s m m c, ph i
tr ti n ph ti n b i, ví d u tôi có t n ti n cho l m i n a thì ch ng tôi già y u h i h u tôi
ng có d n m ba ngàn ng b c là nhi u. V
i nay thiên-h ai c ng tranh danh tr c
i, n u tôi kh -kh trông lãnh l ng hoài thì mãn i r i mà s c ng ch a giàu b ng ai
c. Mà n u tôi tính ch t u l t da ng i ta mà l y c a, thì có l tôi giàu
c, song
làm nh ng
u y không ph i d gì, may h bình an thì êm, còn r i h ki n th a thì
mình mang kh . Nay có ng i giàu có, s nghi p k
n n m m i muôn, h mu n g
con cho mình, h mu n vô ó thì giàu li n, mà sau mình còn có th làm H i- ng, làm
Cai-t ng, làm Huy n hàm n a, thân ã sung s ng mà danh l i r -ràng, d i gì mà không
ch u. B i tôi ngh nh v y nên tôi m i ch u c i. Khi tôi m i c i em v
ngoài ph
a tôi bên M Tho, thì chúng b n tr c m t h khen tôi có ph c g p
c v giàu, còn
sau l ng thì h x m-xì v i nhau nói r ng v tôi x u-xa, tôi ham c a không c n l a ch n.
Tôi nghe thi t tôi bu n th m m t chút, song tôi ngh không l h n c m nhà theo c i
tôi hoài, mà
i v có c quí h n là có s c, b i v y h nói xa nói g n m c h , tôi
không thèm k
n. M y tháng ngoài ch thì v ch ng hòa thu n, tuy v tôi quê mùa,
song không làm u chi c c lòng tôi. n ch ng tôi xin thôi làm vi c, v
theo quê v ,
thì v tôi m t ngày nó m t i ý, coi b không kiêng-n tôi; mà có nhi u khi nó l i h n
hào h t s c. M i h i hôm n y nó la r y tôi nh gi c, m ng ch i tôi x u h không bi t
ch ng nào, tôi gi n th a v i ông gia tôi, r i tôi b tôi i qua bên nây ng coi còn ai cho
nó m ng n .
Tr ng-Xuân nói t i ó thì n c m t ch y r ng-r ng, trong c ngh n-ngùng, nên
ng ng l i r i l y thu c t mà hút. Y n-Tuy t ng i nghe Tr ng-Xuân thu t chuy n nhà,
thì c p m t nhìn trân-trân, ch ng nghe nói t i s v h n- u thì cô ta bu n mà l i phi n
trong lòng, coi b cô c ng th ng h i giùm thân anh l m. Bà Ph nghe nói c ng au
lòng, song không l l ng-thinh nên bà h i Tr ng-Xuân r ng:
- Vi c nhà c a cháu nh v y mà sao m y n m nay cháu không nói cho dì hay,
mà c ng không nói cho ai bi t h t.
10
nh m ng
-
11
www.hobieuchanh.com
y là vì cháu ngh vi c v ch ng là vi c riêng c a cháu, d u nói cho dì nghe thì
dì bu n ch không ích gì.
- Dì th y v ch ng h già khú mà h c ng còn xích-mích v i nhau thay, hu ng
chi v ch ng cháu còn nh , t nhiên có lúc ph i trâu en trâu tr ng, sao cho
kh i
c. Cháu ch ng nên bu n làm chi. Cháu mu n ch i thì vài b a r i v .
Dì bi t v ch ng h gi n thì r y v i nhau nh v y, ch sao l i không th ng.
cháu i ít b a r i cháu v ây có nó m ng húm a.
- Th a dì, tôi gi n quá, mu n
-
ph c nó cho r nh.
âu?
trong bu ng! Cháu ng có nói l u nh v y. C i
c m t con
d dúng gì hay sao? V ch ng n v i nhau g n 10 n m r i còn
b n i
gì? Tuy nó có h n chút nh, song th y Cai th y t t quá, cháu ng nói l u
th y hay
c th y bu n.
- Dì c ng bi t, có ph i tôi th y giàu mà tôi mê nó âu, nó giàu thây k nó. H có
y v i nhau thì nó c nói tôi n ch c c m c a nó hoài. Cha ch ! Tôi nh v y
làm không
c m mà n hay sao nên theo n ch c c a nó.
-
i! àn bà h gi n cùng thì nói b y nói b h i nào cháu phi n.
- Thi t ông gia tôi ông hi n- t nhân c l m tôi th ng ng quá. ã v y mà ng
tính h ông h u-trí
c r i thì ng lo cho tôi lên th ch c Cai-t ng cho ông,
i v y cho nên tôi dùn th ng, không n b mà i
H i hôm tôi gi n quá tôi
mu n i cho xa, ho c lên Nam-Vang, ho c ra Hà-N i ki m vi c tôi làm ng
coi con v tôi nó làm sao.
Bà Ph nghe nói thì c i ng t r i khuyên r ng: Cháu m -côi m -cút, tuy là bây
gi cháu ch a có c a riêng, song th y Cai th y ã già r i, trong n m ba n m n a th y
ch t, ch không l th y l t da mà s ng hoài. H th y nh m m t r i thì b c ti n ru ng t
tay cháu h ng tr n h t. ã v y mà ch c Cai-t ng cháu g n n m trong tay r i. Cháu
ph i nh n nh c m t chút mà h ng phú quí vinh hoa, ch
ng có gi n cùng r i làm b y
không nên âu. Cháu ph i nghe l i dì. Có mu n ch i thì ch i ít b a r i v .
b a nào
dì kh e trong mình, dì s qua mà d c b n con .
Tr ng-Xuân ng d y i l i ván mà n m, không nói chi n a h t. Bà Ph th y v y
i kêu th ng Qu i bi u coi óng c a, r i bi u Y n-Tuy t l y truy n Tái sanh duyên
c cho bà nghe. n 10 gi r i bà Ph n m ng quên mà Tr ng-Xuân c ng ng khò,
n-Tuy t th y v y m i v n èn lu-lu r i vào phòng mà ngh .
Theo th th ng h con m t thì cha m t ng-tiu, mu n òi v t chi c ng
c,
mu n làm vi c chi c ng cho, t p quen tánh n t sai khi n ng i ta, r i l n l n sanh thêm ý
cao-ng o, ho c h n-hào, làm cho nh ng k
ng b c không ai yêu
c, mà nh ng k
i c ng không ai ch u n i. Y n-Tuy t sanh trong nhà quan, t nh cho n l n trong
nhà thì tôi-t
u th a d , i ra
ng thì thiên-h
u kiên vì. ã v y mà v ch ng ông
11
nh m ng
12
www.hobieuchanh.com
Ph có m t mình cô mà thôi, b i v y c ng cô nh c ng tr ng m ng, khi cô còn th u,
nghe cô khóc thì v ch ng ch y l ng-x ng, n ch ng cô l n khôn, h th y cô bu n
thì v ch ng lo ch n-r n, ch ng có vi c chi cô mu n mà không làm, ch ng có v t nào cô
òi mà không s m. Cô
c t ng tr ng nh v y, nh ng mà cô không nhân cái tình c nh
y mà sanh lòng cao-ng o, ho c t p thói h n-hào. Nh ng tôi trai t gái trong nhà a nào
nh h n thì cô kêu b ng em nghe ng t- ngào, còn ng i nào l n tu i h n cô thì cô kêu
ng anh b ng ch , ch ch ng h cô ch u làm m t ch nhà mà x ng m y x ng tao. Có
a nào làm qu y mà cô r y, nghe c ng vui lòng; có vi c chi b t bình mà cô gi n, coi
càng p- . Gà b i giàn hành hay là chó n v ng b t, cô ngó th y thì cô bi u
i nó
i mà thôi, ch cô không cho ánh p. Tánh cô hòa-hu n mà l i m m-m ng nh v y,
nên tôi t trong nhà th ng cô mà l i s cô, còn chòm-xóm t già chí tr ch ng ai mà
ch ng kính tr ng.
n-Tuy t v i ng i d ng thì
c lòng m i ng i, còn v i cha m l i tr n
o làm con n a. Khi quan Ph còn sanh ti n, cô th y cha m t ng-tiu ch ng nào cô càng
kính tr ng th ng yêu ch ng n y, cô ch ng h nói m t ti ng nào, hay là làm m t vi c chi
cho cha m bu n lòng c c trí. T ngày quan Ph qua i r i, trong vài n m u h có i
c v ngó lên bàn th thì gi t châu lã chã, t c d ng m-ngùi; l n l n m t ngày m t
nguôi-ngoai, nên cô không khóc n a, song h êm nào cô n m mà nh cha, thì bângkhuâng trong lòng cô ng không
c. Tình th ng cha m c a cô bây gi d i h t v cho
bà Ph , b i v y cô m i thôi h c v mà ph ng-d ng s n-sóc m già. Ngo i tr bà Ph
thì cô còn bi t th ng ai n a. ã bi t trong lúc cô h c t i nhà tr ng, cô th y có ít trò tánh
hi n n t t t, nên có k t làm ch em, mà t ngày cô thôi h c cho n nay ã ba n m r i, cô
ít hay g p m t, nên tình mu n l t l t, ngh a g n phai, b i v y cô không
ý cho l m.
Anh cô là Lê-tr ng-Xuân tuy g n g i cô h n m i n m nay, song t ngày cô có trí
khôn, cô th y ng i háo danh háo l i, mi n là ng i trên ng tr c, mi n là áo t t b c
nhi u thì thôi, ai chê c i m c ai, thì cô em d khinh th m, b i v y tình anh em thì cô
th ng, nh ng mà lòng th ng y l i có pha l n ý ghét.
n-Tuy t nghe Tr ng-Xuân thu t vi c nhà v i bà Ph , ban u cô ta ng i t
nhiên không ng lòng chút nào h t; l n l n cô nghe Tr ng-Xuân nói t i v h n-hào
ng ch i thì cô ta có gi n th m, gi n ch sao không bi t nói thanh-tao, r i l i gi n anh
sao không ra oai tr ng-tr . n ch ng cô th y Tr ng-Xuân ngh n-ngùng l y a, phi n
than thân, ch ng y cô ngh Tr ng-Xuân trong gia ình ch c là kh não l m, b i
y cô m i bu n xo tôi nghi p giùm cho ph n ng i có
s c mà thong-th v i i,
song vì ch l i-danh nên ph i ch u ng m cay nu t ng.
n-Tuy t êm y n m tr n-tr hoài ng không
c, trong trí c t ng-t ng cái
nh gia- ình c a Tr ng-Xuân, th y cô hai H o là v Tr ng-Xuân da en, mi ng r ng,
u tóc ch m-b p, ngón tay chù-vù, t s m mai cho t i t i c tr n m t châu mày, nói v i
ch ng thì câu-mâu, nói v i tôi t thì qu u-c , r i l i th y Tr ng-Xuân ra vào than th ,
ng ng i bu n xo, m c áo t t mà không
c vui, ng i xe h i mà không bi t kh e. Cô
12
nh m ng
13
www.hobieuchanh.com
là ng i hay l t lòng, thu nay h th y ai b ho n-n n thì cô th ng xót, b i v y cô suy
ngh m t h i thì cô th ng thân anh Tr ng-Xuân vô cùng, mà r i cô ghét hai H o, có
ch ng sao không bi t tr ng ch ng, ti n b c quí báu gì, sao l i ti n b c mà khinh b
ch ng, làm cho ch ng mang s u eo th m.
Qua b a sau bà Ph th y Tr ng-Xuân c ng còn bu n, nên n c m r i bà bi u
nhà mà ch i, bà qua B n-Tranh ng nói ph i trái v i th y Cai T ng và c b n cháu
dâu ng cho v ch ng ng xích-mích n a. Bà Ph i r i, Y n-Tuy t em
ra
trên
ván ng i thêu, r i ki m chuy n nói cho Tr ng-Xuân gi i bu n. Ban u hai ng i nói
chuy n dông dài, l n l n Y n-Tuy t m i h i ph ng n vi c gia- o, Tr ng-Xuân n m
trên ván bên kia mà nói v i, ch ng nghe h i t i vi c nhà m i l i gh ng i g n Y n-Tuy t,
i to nh thu t h t tánh tình c a v cho Y n-Tuy t nghe. Anh ta nói g n trót gi , Y nTuy t b thêu ng i ch m-ch mà nghe. Anh ta k h t các s qu y c a v r i m i nói r ng:
Bây gi anh ngh l i anh n-n n vô cùng .
Vì anh ham giàu sang nên g n m i n m nay anh ch ng vui-s ng chút nào h t.
Em không rõ, ch ch ba em nó còn m t cái qu y l n l m. Qua c i nó v
c3n m
i qua m i hay n t nó không
c t t, khi tr c nó có t tình v i th ng bi n c a ông gia
anh. T i có nh v y nên ông s x u, m i c y m i mà g cho anh
.
n-Tuy t nghe nói t i chuy n ó thì ch ng-h ng, không bi t nói sao cho
c;
cô ta li n c m kim v a thêu v a h i r ng: Sao h i anh hay anh không
b ph t cho
i? .
Tr ng-Xuân ng i l ng-thinh m t h i r i th ra mà áp r ng: Thi t ban u anh
ng có tính i xin , song cách vài ngày sau anh suy i ngh l i vi c ã l r i bây gi
b thì càng mang ti ng. ã v y mà nó giàu có l n, mình b nó thì c ng u ng, nên anh
i tính ánh li u mi n mình h ng gia-tài nó
c thì thôi. Anh t ng nó là a có tìtích, ch c sao nó c ng kiêng-n mình, nào dè nó ã h mà l i còn lên gi ng l n th
thi t n u mà anh bi t tr c nh v y, thì h i nh anh không thèm ham giàu âu,
anh
a m t cô nào m nh-mai, thanh-nhã, khôn-khéo nh em ây v y anh c i, r i ch ng làm
vi c, v coi nhà, h ng-h nh v i nhau cho vui, mi n là
n,
m c thì thôi không c n gì
giàu có.
Tr ng-Xuân nói t i ó thì li c m t th y Y n-Tuy t chúm-chím c i. Anh ta b t
mùi nên nói thêm r ng: Anh ch c ng i nào mà k t ngh a v i em thì thi t là có ph c
m.
c m t ng i v n c da tr ng trong, ch n tay d u-nhi u, c p m t nh thu-th y,
chân mày t xuân-s n, môi
nh son, má nún trái quít, ng i coi ã p, mà ng coi
ng xinh, nói có duyên, c i có n t,
c v nh v y không ph i là có ph c l m hay
sao? Y n-Tuy t nghe nói thì ngó Tr ng-Xuân v a c i v a nói r ng: Anh qu nà! Nói
nhi u chuy n hông!
ó t i chi u Tr ng-Xuân c theo di u c t Y n-Tuy t hoài, ki m l i ch c cho
cô ta t c c i, r i l i ki m chuy n nói cho cô ta ng lòng n a. n chi u xe l a M -tho
13
nh m ng
14
www.hobieuchanh.com
qua r i mà không th y bà Ph v . Y n-Tuy t nghi ch c th y Cai c m l i n c m r i t i
cho xe h i a v ; ch ng dè ch
n tám gi t i mà c ng ch a th y v , Y n-Tuy t s
Tr ng-Xuân ói b ng m i bi u d n c m n. C m d n lên bàn, Y n-Tuy t m i Tr ngXuân n tr c, ngoài mi ng thì nói r ng mình không ói, nh ng mà trong b ng ngh
th m mình là ph n gái ng i n chung m t mâm nh v y coi không
c, nên tính
Tr ng-Xuân n r i mình s n sau, Tr ng-Xuân c theo nài Y n-Tuy t ph i n thì anh
ta m i ch u n, c c ch ng ã Y n-Tuy t ph i vâng l i.
Ng i n c m Tr ng-Xuân nói nói c i c i, b vui-v l m, c theo ngó Y nTuy t r i khen tay c m a coi p, khen mi ng m m c i có duyên, làm cho Y n-Tuy t
c c nên n không
c. n c m r i ch ng n
tráng mi ng, Tr ng-Xuân i Y nTuy t thò tay b m t trái chu i, anh ta m i k tay vô mà b
ng ng tay Y n-Tuy t.
n-Tuy t m c c quá, nên b ri t cho
c m t trái r i ng d y i qua ván ng i mà n,
ch không nói chi h t.
Tr ng-Xuân nói chuy n n y r i b t qua chuy n khác không d t. Tr i khuya l n
n, tôi t trong nhà óng c a ng h t, tr c sông v ng-v ngoài v n im-lìm; Y n-Tuy t
ng d a c a s mà dòm ra thì ch nghe gió giông th i cây lá lào-xào và th y bóng tr ng
i c hoa r c r .
ng h ã gõ 10 gi . Y n-Tuy t day m t ngó ng h r i nói r ng:
ã 10 gi r i, ch c là má b n ch i sáng mai m i v . Anh ba bu n ng hay ch a?
Thôi, tôi i ng
ng cho anh ng .
Tr ng-Xuân men men i l i c a s là ch Y n-Tuy t ng ó, v a i v a nói nho
nh r ng: Em th c nói chuy n ch i mà. Anh bu n quá ng không ng. Nói chuy n v i
em m y êm qua c ng không bi t bu n ng . Y n-Tuy t th y Tr ng-Xuân l i g n thì
tính tr l i ván mà ng i, nh ng c a s cho Tr ng-Xuân ng. Tr ng-Xuân ã có ý
mu n l i ng g n Y n-Tuy t, nên th y Y n-Tuy t b i thì th t-v ng, m i dòm ra ngoài
sân mà nói r ng: Ý! Ai i vô c a kia kìa! Ai ó?
n-Tuy t nghe nói t ng là bà Ph v nên l t- t ch y l i v a ngó v a h i: Ai
i âu? Tr ng-Xuân ng khít m t bên, làm b dòm ra ngoài r i nói: i! Cái tàu d a
gió th i a qua a l i anh t ng là ng i ta i vô c a ch ! N y em coi tr ng t tr i
thanh, ngó ra ngoài th y c nh p- quá há? C nh xem thú v , n u ng xem m t h i
lâu ai c ng ph i ng tình. T nh cho t i bây gi có khi nào em xem tr ng trong gió
mát, ho c em n m êm v ng canh khuya, r i em bâng-khuâng trong d , khoan-khoái
trong lòng, d ng nh th ng nh nh ai v y hay không em? Y n-Tuy t ng l ngthinh không tr l i. Tr ng-Xuân chúm-chím c i r i dùng nh ng l i ng t-d u, ki m
nh ng chuy n nguy t-hoa mà khêu tình Y n-Tuy t.
n-Tuy t là gái m i l n, tuy thu nay c truy n Tàu th y nh ng tích Bá-Ng cng có tình v i La-Côn, Ph ng-Ki u có ngh a v i Lý- áng, M nh-L -Quân tr n
o cùng Hoàng-ph -Thi u-Hoa, thì mu n làm nh Bá-ng c-S ng, nh Ph ng-Ki u,
nh M nh-L -Quân, song cô ta ch a g p ai là La-Côn, ai là Lý- áng, ai là Hoàng-ph Thi u-hoa, b i v y kh i ái-tình còn phong kín trong lòng, ch a có d p mà phát hi n ra
14
nh m ng
15
www.hobieuchanh.com
ngoài
c. Tr n m t ngày nay cô m t mình trong nhà v i Tr ng-Xuân, tuy là anh
a cô, song c ng là m t ng i trai, hình vóc dong-d y, t ng-m o oan-trang, l i có
c nên v n nói lanh-l i, i- áp b c-thi p; mà t h i chi u cho n bây gi l i nói v i
cô nh ng l i d u-ng t, nh ng chuy n nguy t-hoa n a, b i v y cho nên cô l ng- ng l , trong lòng bâng-khuâng, trong trí b i-r i, d ng nh n a say n a t nh. Cô ng d a
a s mà nghe Tr ng-Xuân nói, ngoài sân v ng-v gió mát tr ng trong, bên tai r p-rình
ti ng kèn gi ng quy n, b i v y cô ã tính i ng mà không i, ã tính lánh xa Tr ngXuân mà không lánh kh i, c
ng ó trân trân n i Tr ng-Xuân v n vai cô, cô c ng
không hay, Tr ng-Xuân n m tay cô, cô c ng xuôi x .
Tr ng-Xuân tuy c -x trong ch n gia- ình thì coi b không thông cho l m,
nh ng mà sang qua cái
ng ong-b m thì thi t là lanh, dòm th y Y n-Tuy t nh v y
thì không k chi là ngh a anh em, quy t l p th làm cho ph tình s c d c. Than ôi! T x a
n nay b n nam-nhi ho c th a c -h i may m n, ho c dùng ngôn ng lanh-l i mà làm
u nh danh ph m ngh a, k bi t bao nhiêu. Mà oàn ph -n ho c ch a thông th thái
nh n tình, ho c không bi t gi lòng son ti t tr ng
cho h thân m t giá, k s c ng
ch ng ít! Ng i không h c sa vào ó, mà ng i có h c c ng sa vào ó, ng i nghèo hèn
không tránh kh i, mà ng i giàu sang c ng không tránh kh i, ngh coi có áng bu n cho
xã-hôi phong-t c, có áng ti c cho gia- ình danh d hay ch ng?
Tr ng-Xuân tuy là ng i có h c, song b y lâu nay anh ta ành em cái danh d
a nam-nhi mà i l y chút sang giàu, ng i ph m giá nh th thì t nhiên tánh tình nh
th , ngh ch ng l gì. Th ng thay cô Y n-Tuy t ph n gái ào-th li u-y u, b y lâu nay
ti t tr ng nh giá, lòng trong nh g ng, ch a bi t thói nguy t-hoa, ch a quen l i ongm, thình-lình g p cái c nh say-mê thu nay ch a t ng nghe, b i v y cho nên cô dãi b i-h i, r i quên h t nh ng câu giáo-d c gia- ình,
cho k th t-phu nó làm nh
nhu c n -l u danh ti t, ngh thi t áng bu n l m!
15
nh m ng
16
www.hobieuchanh.com
(3)
Tr i g n sáng, gà l i xóm gáy vang bên tai; trên nhành chim dáo-dác ng r a
lông, ngoài sông ghe l c-s c chèo i ch . D i b p ch chín H u n u n c, khua l p-c p;
tr c sân con chó vàng ch p r t con mèo ch y nghe r n-r t. Y n-Tuy t gi t mình th c
y, nhè nh b c ra ngoài, dòm th y èn còn chong lu-lu, Tr ng-Xuân thì n m trên
ván day m t vô vách mà ng . Cô ta v a ngó th y Tr ng-Xuân, s c nh t i nh ng vi c
i hôm thì cô ta m c c , nên l t- t tr vào phòng. Cô khóa ch t c a phòng r i leo lên
gi ng mà n m l i. Cô suy t i ngh lui, nh t i vi c ã làm qu y thì cô l y làm h -th n,
i v y cô l y m n p bít m t mà khóc. Cô khóc m t h i r i cô t c gi n, không hi u vì
ai khi n nên g ng trong hóa c, ti t tr ng hóa bùn, t này còn m t m i nào mà dám
ngó ch em, còn trinh ti t gì mà dám mong hoa chúc. Cô gi n r i l i khóc, khóc r i l i
gi n, c n m l n l n trên gi ng hoài.
Tr i sáng l n l n; ánh sáng chen k t c a s vào phòng l -m . Y n-Tuy t u xo
tóc, ng i d y i l i c a s
ng ch ng tay mà dòm ra ngoài v n tr u. Cô ng ngó m t
i, lòng l nh ng t nh
ng, m t t mem n c m t. Cô nghe th ng Qu i hè-h i xách
c em t i tr u, cô h -th n không dám cho nó th y m t, nên l t- t óng c a s l i
i leo lên gi ng mà n m n a. Nghe ng h
ngoài gõ b y gi , r i l i nghe ti ng giày
a Tr ng-Xuân thì t c t i c ng nh ai vác cây mà p vào ng c, nghe ti ng nói c a
Tr ng-Xuân thì x n-xang nh ai c m dao mà c t ru t gan. Tuy cô n m m t im-lìm c ng
nh ng , nh ng mà n c m t ch y d m-d , cô chán ngán cu c i, mu n ch t ph t ng
vùi l p ki p h ng nhan nh nhu c.
n 8 gi cô nghe Tr ng-Xuân ra ng d a c a sau, kêu ch chín H u mà h i
ng: Ch chín, cô hai còn ng hay là i âu, mà h i s m mai n bây gi sao v ng ti ng
y ch
Ch chín H u tr l i nho nh nghe không rõ, r i Tr ng-Xuân l n ra ngoài
tr c i qua i l i mà ngâm th . Y n-Tuy t nghe ti ng anh ta ch ng nào thì càng t i,
càng phi n, càng t c, càng gi n ch ng n y. úng 10 gi m i nghe ti ng xe h i ng ng
ngoài c a.
Tr ng-Xuân l t- t ch y ra, ngó th y bà Ph v , l i có th y Cai T ng v i v
mình i theo n a, li n tr l n vô r i n m trên ván day m t vô vách làm b ng . Bà Ph
vô tr c, th y Cai v i cô hai H o i theo sau.
Th y Cai-t ng T ng tu i ã 65, m t dùn da, m t eo ki ng, tóc b c, râu dài u
t kh n en, mình m c áo xuy n en m i, qu n nhi u tr ng c , ch n mang giày hàm ch
da láng. Còn con gái th y là v Tr ng-Xuân, tuy con nhà giàu sang, song dung m o r t
m th ng, ng i không quen bi t thì không dè là con Cai-t ng, b i vì cô da en, m i
gãy, r ng hô, càm l m, tay ch n thô-k ch, i b c ng-còng, u i kh n l c so n tr ng,
mình m c áo c m nhung en, qu n hàng bom bay m i, ch n i giày nhung
thêu c m,
tay xách dù màu xanh cán b c.
16
nh m ng
17
www.hobieuchanh.com
Bà Ph b c vô ngó th y Tr ng-Xuân n m ng thì kêu om-sòm mà nói r ng:
i- ng, th c d y nào! Có anh Cai v i c n qua v i tao ây nè!
Tr ng-Xuân l m c m ng i d y, làm b nh ng , nên l y kh n lau c p con m t;
ch ng th y th y Cai b c vô thì ng d y chào h i r i i r a m t. V Tr ng-Xuân v a
ngó th y ch ng thì ng l i mà nói r ng: Th
n-ông gì mà h có gây v i v thì b nhà
mà i. T ng là i âu, té ra qua bên dì Ph , gi i d hông Tr ng-Xuân làm b không
nghe, c
ng r a m t. Th y Cai ng i hút thu c c ng l ng-thinh, không nói chi h t.
Bà Ph th y v ng Y n-Tuy t thì kêu chín H u mà h i. Chín H u áp r ng:
h i
m m i n bây gi cô n m trong phòng hoài không ra . Bà Ph ch y vô th y c a
phòng khóa ch t thì v vách mà kêu. Y n-Tuy t
ng n m mà khóc, tóc tai x -x p, m t
i t-d m, nghe m kêu thì l t t ng i d y l y kh n lau m t r i m i m c a. Vì c a
óng ch t nên trong phòng l m . Bà Ph không th y m t con cho rõ, song bà không
bi t vi c gì mà 10 gi còn n m êm trong phòng, b i v y bà m i h i r ng: Con au hay
sao v y con? Y n-Tuy t th y m t m thì ã ch t
ng trong lòng, l i nghe m h i n a
thì cô ch u không
c, mu n t h t s tình cho m nghe, ng t khách
ng ng i
ngoài, nói ra b t ti n, nên cô d n lòng, g c m t xu ng t mà th a r ng:
h i hôm n
bây gi con nh c u quá nên ng i không
. Bà Ph li n bi u: Thôi, con n m
xu ng mà ngh , r i bà tr ra h u chuy n v i khách. Bà v a xây l ng thì th y cô hai H o
c vô phòng ng h i r ng: Cô hai mình hay sao v y dì? Bà Ph áp r ng: , nó
nói nó nh c
, r i hai ng i d t nhau tr ra.
Bà Ph m i th y Cai u ng n c r i dòm th y ý v ch ng, cha con b ng , không
ai ch u kh i u mà nói vi c nhà, bà m i ngó Tr ng-Xuân mà nói r ng: Tao qua b n
ng phân ph i trái v i anh Cai và d c b n con ba, té ra theo l i con ba nó nói v i tao, thì
ch ng r y rà v i nhau ó là l i t i n i cháu ch không ph i t i nó. Nó nói cháu không
lo vi c nhà, b phú cho m t mình nó, cháu c ánh qu n ánh áo r i khi thì i Sài Gòn,
khi thì i M -Tho mà ch i hoài; mà i t i âu cháu l i có mèo chu t t i ó. Nó s cháu
ch i sa a mà h h i vi c nhà nên nó dám h n hào v i cháu âu. N y cháu, nay có m t
anh Cai ây, dì m i nói thi t cho cháu rõ: ph n cháu côi-cút, dì ây c ng nh m v y, dì
nói cháu ph i nghe. Anh Cai già y u r i, s nghi p thì l n l m, cháu ph i h t lòng lo
qu n xu t vi c nhà, ch ng nên ch i b i n a. May mà cháu có v nó bi t lo l ng nh v y,
ch n u cháu ng a th a th t, r i cháu b i ch i hoài thì có c m âu
mà n. Thôi,
ch ng ng có h n nhau n a. Cháu ã làm ông n y ông kia v i ng i ta, nay mai ây
cháu l i làm t i Cai-t ng, không ph i là nh : ch ng nên
xào-xáo trong nhà, thiên h
ng i ta chê c
.
Tr
chuy n
i i ch
im i
ng-Xuân ng d y th a r ng: Th a tr c là th y sau là dì, v tôi nó ki m
t i cho tôi, ch thu nay tôi có ch i b i chi âu. Tôi i âu c ng có chuy n tôi
. Nh i M -Tho thì nó bi u tôi i ki n n , ho c i óng bách-ph n ru ng, tôi
c. Mà h i thì tr a v li n, có gi nào r nh mà lo mèo chu t. Còn hai n m
17
nh m ng
18
www.hobieuchanh.com
nay tôi có i Sài Gòn l n nào âu. Vi c ó th y tôi bi t l m, nó nói thêm cho tôi sao
c.
Tr
ng-Xuân ng i trên ván nghe ch ng nói nh v y thì
ng d y ch tay mà
nói r ng:
- Mình ng ch i! Tôi nghe h nói ã rùm tai. H mình b c chân ra kh i nhà thì
mình rà-rà theo m y con , còn ch i gì n a. Tôi không thèm nói thì thôi, ng
có ch c mi ng tôi.
- Tôi mà có trai gái v i ai, thì xin l nh ông Quancó nói t c quá nh v y.
- V y ch con chó nào l y con H
- H
v n h ng tôi i. Mình
ng
ng-l Ch n ó?
ng-l Ch n nào âu?
- Thôi,
ng có l o-l . Cái tu ng m t th y mà phát ghét.
Hai v ch ng cãi l y v i nhau om-sòm, th y Cai ng i vu t râu mà c i, không nói
chi h t; còn chín H u v i th ng Qu i thì ng núp trong c a bu ng mà nghe, r i ngó
nhau b m mi ng mà c i. Bà Ph dòm th y m i r y r ng: Th ng Qu i ng chi ó, sao
không lo i làm c ngoài v n i? Còn con chín thì coi c m ri t r i d n n, tr a r i, còn
i gi ng gì n a? Hai ng i nghe r y l t t ch y xu ng nhà b p. Bà Ph day l i nói
i hai v ch ng Tr ng-Xuân r ng: Thôi, hai cháu ng có r y rà thiên h ng i ta chê
i. Phàm v ch ng mu n
i v i nhau thì v nh n ch ng m t chút, ch ng nh n v
t chút m i
c. Hai cháu ã làm ông n y bà kia v i ng i ta, i ra k b m ng i d .
u hai cháu không nghe l i dì, thì t rày s p lên ng có bi t n dì n a.
Th y Cai T ng m i ti p mà nói r ng: Tôi coi tu i hai a nó h p nhau l m ch ,
không bi t t i sao mà nó xung kh c c r y v i nhau hoài. Tôi ã d c b n h t s c mà c ng
không
c. Tôi ch c t i tôi c t cái c a ngõ sái h ng.
b a nào tôi m n h r c
th y a-lý coi, r i day c a ngõ l i h ng khác th coi trong nhà có h t l n x n hay
không.
m d n xong r i bà Ph m i m i ng i h t l i n. Ng i n c m bà Ph nói r ng:
i n y ti n b c ph i cho nhi u, mà ch c ph n c ng ph i cho l n thì ng i ta m i
kiêng vì, ch ti n nhi u mà làm dân thì ng i ta khi, còn ch c l n mà không ti n thì
không ai s . Cháu ti n ã nhi u, mà ch c c ng l n, giàu sang g n
thì quí bi t ch ng
nào. Dì c cho cháu
c làm Cai-t ng r i l n l n lên t i Huy n-hàm, m i thi t p
mày n m .
Tr ng-Xuân nghe nói ng i chúm-chím c i. V th y v y m i ch ng
ng: Dì nói ó ph i ngoáy l tai cho l n mà nghe.
m n c xong r i, bà Ph h i Tr ng-Xuân m c áo mang giày
Cai mà v . Tr ng-Xuân ríu-ríu i thay , không cãi l y chi n a.
18
a mà nói
ng theo th y
nh m ng
19
www.hobieuchanh.com
Xe h i ch y r i, bà Ph dòm ng h thì ã 1 gi r i. Chín H u
ng d n d p
i b p, còn th ng Qu i thì l t d a sau v n. Bà Ph b c vô bu ng r i l i d mùng
mà h i Y n-Tuy t r ng: Con b t nh c u hay ch a con? Y n-Tuy t n m p m n day
t vô vách không tr l i. Bà Ph h i ti p r ng: Con có bi u bày tr nó d n c m cho
con n hay không?
má bi u con chín nó d n c m b ng vô ây cho con n nghe.
n-Tuy t c l ng thinh hoài. Bà Ph th y v y m i vói tay d cái m n lên r i r m t
n-Tuy t té ra gò má mát r i mà t mem, bà không hi u con au b nh gì mà l i khóc,
nên bà lo s bà m i h i n a r ng: Trong mình con au làm sao ó con, con nói cho má
bi t.
má bi u th ng Qu i i r c th y coi m ch cho con nghe.
n-Tuy t th y m ân-c n thì t i trong lòng, nên l c u r i khóc r m-rút. Bà Ph
th y tình c nh nh v y càng lo s h n n a; bà li n ng i trên gi ng, m t tay bà n m tay,
còn m t tay bà r ng c Y n-Tuy t r i to nh h i r ng: Sao ó con? Có vi c chi mà con
khóc d v y? Con nói thi t cho má bi t, không có sao âu mà s . Má i kh i nhà có
vi c gì ó hay sao? Y n-Tuy t nói t m t c t m t i r ng: Má ôi, thân con không còn
chi mà k . Con ã h r i x u h l m, con ph i ch t, ch không th nào s ng
c.
Bà Ph nghe nói gi t mình kinh kh ng song bà mu n bi t rõ u uôi nên bà d n
lòng làm t nh mà h i r ng: Sao v y con? Con nói chuy n gì nghe k d v y? Con làm
sao mà con g i r ng h ? Nín i con. Con ng khóc, con nói h t u uôi cho má nghe;
con còn m t mình má ây, n u con có làm vi c chi qu y mà con gi u má thì má bi t sao
mà an- i con
c. Con c nói thi t cho má nghe, ví d u con có tác-t cho l m i n a,
má c ng không ánh p chi âu mà s
Bà Ph v a nói v a
Y n-Tuy t ng i d y.
n-Tuy t c khóc n c m t tuôn d m-d , m t tay thì che m t, m t tay thì ôm
n, ng i d y r i nói nho nh r ng: Má i kh i, anh ba nhà nh c theo ve-vãn con
hoài; b i con kh d i, con không bi t gi mình, con nghe l i nh nên bây gi con ã ô
danh x ti t r i, má ôi . Bà Ph nghe rõ thì ch ng h ng, li n buông con ra, r i ng i
khoanh tay ch ng u g i mà th ra, gi t l y tràn-tr , ng c m-ách. Bà ng i l ng thinh
t h i lâu, r i lau n c m t ng d y i ra ngoài mà n tr u. Y n-Tuy t n m co trên
ng ôm m n mà khóc r m-r t.
Bà Ph n m ngoài ván gác tay qua trán, m t lát bà th dài m t cái.
n 3 gi
chi u, ch chín H u d i b p s lén i lên, dòm th y bà Ph th c m i th a r ng:
m
bà, cô hai không n c m, thôi tôi n u cháo cho cô
. Bà Ph li n ng d y b c vô
bu ng kêu con mà h i r ng: Con a, con n c m hay không? Nh n c m không
c,
thôi
nó n u cháo cho con n nghe . Y n-Tuy t l c u. Bà Ph nói ti p r ng: Con
không n c m thì ph i n cháo, ch nh n ói nh v y không nên. Con chín i n u cháo
i; n u cháo r i chiên cá b ng lên ây cho nó n.
Chín H u vâng l i i ri t xu ng b p. Bà Ph ng i trên g ng to nh mà khuyên
con r ng: Con kh d i, con làm nh v y thi t là qu y l m. Mà ã l r i má bi t li u làm
sao bây gi . Má ngh má gi n th ng ó quá, b a nó qua ây r i má s r y nó; thôi bây
19
nh m ng
20
www.hobieuchanh.com
gi con ng có khóc-lóc n a. Con ph i n u ng ch i b i nh th
y h nghi.
n-Tuy t lau n
ng,
ng có làm nh
c m t mà áp r ng:
- Con m c-c quá, còn m t m i nào mà th y tôi-t trong nhà, hay là k lân-c n
trong xóm n a
c.
- V y ch m y
a
có
a nào bi t hay sao?
- Th a không. Trong lúc êm có m t mình con v i nh
t có ai bi t
c.
trên nhà trên, c a óng
- T ng là có a nào nó bi t thì s nó àm-ti u ra ngoài x u-h , ch n u
không ai bi t thì có sao âu mà con s .
- Con làm qu y r i con t c-t i nên khóc hoài, mà con l i h -th n quá, nên t s m
mai cho n bây gi con không dám ló ra ngoài c a bu ng, con không dám cho
ai th y m t h t.
- Không h i gì âu. Con i r a m t g
u, r i c n u ng ch i-b i nh th ng,
ch n u con làm nh v y thì tr
trong nhà nó nghi r i x u-h l m a con, ng i
y i v i má. Má nói con ng có cãi l i. Vi c n y thì có m t mình má v i con
và anh ba con bi t mà thôi, ch ng i ngoài không ai hay thì có sao âu mà s .
n-Tuy t d c-d c không ch u i. Bà Ph nói ri t r i làm gi n làm h n, c c ch ng
ã cô ta ph i vâng l i i ra ngoài r a m t. Trên bàn r a m t có treo m t t m kính vuông.
n-Tuy t ng lau m t dòm th y hình mình trong t m kính thì h ng i nên cúi u
xu ng, không dám ngó.
n-Tuy t nghe l i m nên ráng n m t chén cháo, r i l y c m v i nhung ra
ngoài ván ng i mà thêu m t giày. Bà Ph n m ngoài mà ng m con thì th y u tuy không
, áo tuy nhàu-nhè, nh ng mà g ng m t sáng-r , coi ít có con gái ai bì k p. Y n-Tuy t
ng i thêu mà b coi bu n th m l m, m t lát n c m t tuôn ra r i ch y dài theo gò má, cô
ph i l y kh n mà lau, có h i cô lau không k p n c m t r t xu ng t t m nhung làm
i nên cô ph i l y v t áo mà ch m.
Bà Ph th y con c bu n r u hoài, t i l i tôi-t trong nhà ng h t, bà m i l y l i
nh -to d u-ng t mà khuyên gi i con. H bà Ph nói t i vi c y thì Y n-Tuy t l y làm khó
ch u nên khóc òa r i th a r ng:
- Má bi u con ng có bu n, mà con ngh không bu n sao
c. Thân con gái
duy có s trinh ti t là tr ng. Nay con ã m t trinh m t ti t r i thì thân con ra gì
a âu. Con tính thà con ch t ph t cho yên thân, ch s ng mà nh -nhu c nh
y, s ng m t ngày thêm x u m t ngày, s ng càng thêm h -th n ch vui s ng
chi mà s ng.
20
- Xem thêm -