Lêi Nãi ®Çu
§Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi FDI lµ mét nh©n tè quan träng cho sù ph¸t
triÓn kinh tÕ cña c¸c n-íc. Bªn c¹nh viÖc cung cÊp, ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi
cßn t¹o ra ®iÒu kiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ, kü n¨ng vµ bÝ quyÕt qu¶n lý t¨ng
n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ n¨ng xuÊt lao ®éng, më réng thÞ tr-êng, xuÊt khÈu, t¨ng kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña c«ng nghiÖp néi ®Þa, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng-êi lao
®éng.
ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp, tham gia vµo m«i
tr-êng c¹nh tranh ®Çy s«i ®éng cña khu vùc nãi riªng vµ thÕ giíi nãi chung. Bëi
vËy khi mµ chóng ta cßn thiÕu vèn, yÕu kÐm vÒ kü thuËt th× nhu cÇu vÒ vèn vµ
c«ng nghÖ lµ rÊt lín vµ trë lªn cÇn thiÕt h¬n bao giê hÕt. Nh©n tè cã thÓ ®em l¹i
®iÒu nµý ®ã lµ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi FDI. Xong vÊn ®Ò ®Æt ra lµ viÖc thu hót
vµ sö dông vèn nµy ra sao cã ®¸p øng d-îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ
kh«ng? Mét trong nh÷ng kh©u quan träng gãp phÇn cã thÓ nãi lµ quyÕt ®Þnh ®Õn
c«ng cuéc ®Çu t- . §ã lµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t- .
Do dù ¸n ®Çu t- cã c¸c ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt: tån t¹i ho¹t ®éng l©u dµi, tÝnh
cè ®Þnh, tÝnh c¸ biÖt. Cho nªn viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n diÔn ra phøc t¹p vµ khã
kh¨n nªn chóng ta ph¶i ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p nµy.
KÕt cÊu cña ®Ò ¸n gåm c¸c phÇn:
Lêi nãi ®Çu
Ch-¬ng I: Kh¸i qu¸t chung vÒ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi FDI.
Ch-¬ng II: T×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n FDI ë ViÖt Nam trong thêi gian qua.
Ch-¬ng III:Gi¶i ph¸p ®Èy nhanh thùc hiÖn c¸c dù ¸n FDI.
KÕt luËn
1
Ch-¬ng I
Kh¸i qu¸t chung vÒ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi FDI
I.
Tæng quan vÒ nguån vèn FDI trong ®Çu t- quèc tÕ.
1.
Kh¸i niÖm vÒ ®Çu t- quèc tÕ.
§Çu t- quèc tÕ ®-îc ®Þnh nghÜa lµ sù di chuyÓn tµi s¶n nh- vèn, c«ng
nghÖ, kü n¨ng qu¶n lý sang n-íc kh¸c ®Ó kinh doanh nh»m môc ®Ých thu lîi
nhuËn cao trªn ph¹m vi toµn cÇu. N-íc nhËn ®Çu t- gäi lµ n-íc chñ nhµ, n-íc
chñ ®Çu t- gäi lµ n-íc ®Çu t-. §Çu t- quèc tÕ cßn mang mét sè ®Æc tr-ng kh¸c
víi ®Çu t- néi ®Þa:
Chñ së h÷u ®Çu t- lµ ng-êi n-íc ngoµi: ®Æc ®iÓm nµy cã liªn quan
tíi c¸c khÝa c¹nh vÒ quèc tÞch, luËt ph¸p, ng«n ng÷, phong tôc tËp qu¸n. §©y lµ
yÕu tè t¨ng thªm tÝnh rñi ro vµ t¨ng chi phi ®Çu t- ë n-íc ngoµi.
C¸c yÕu tè ®Çu t- ra khái biªn giíi: §Æc ®iÓm nµy cã liªn quan tíi
c¸c khÝa c¹nh chÝnh s¸ch, luËt ph¸p, h¶i quan vµ c-íc phÝ vËn chuyÓn.
Vèn ®Çu t- ®-îc tÝnh b»ng ngo¹i tÖ. §Æc ®iÓm nµy cã liªn quan tíi tû gi¸
hèi ®o¸i vµ c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ cña c¸c n-íc tham gia ®Çu t-.
§Çu t- quèc tÕ ®-îc biÓu hiÖn chñ yÕu qua hai h×nh thøc c¬ b¶n:
§Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµ ®Çu t- gi¸n tiÕp n-íc ngoµi.
2.
Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi.
Kh¸i niÖm.
§Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi FDI lµ lo¹i h×nh di chuyÓn vèn quèc tÕ, trong
®ã ng-êi chñ së h÷u vèn ®ång thêi lµ ng-êi trùc tiÕp qu¶n ký vµ ®iÒu hµnh ho¹t
®éng sö dông vèn. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng ®Çu t- trùc tiÕp n-íc
ngoµi lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ.
Theo hiÖp héi luËt quèc tÕ (1966): “®Çu t níc ngo¯i l¯ sù di chuyÓn vèn
tõ n-íc cña ng-êi ®Çu t- sang n-íc cña ng-êi sö dông nh»m x©y dùng ë ®ã xÝ
nghiÖp kinh doanh hoÆc dÞch vô”.
Theo luËt ®Çu t- n-íc ngoµi ban hµnh t¹i ViÖt Nam n¨m 1987 vµ ®-îc bæ
sung ho¯n thiÖn sau bèn lÇn söa ®æi (1989, 1992, 1996, 2000) “§Çu t trùc tiÕp
n-íc ngoµi lµ viÖc c¸c tæ chøc hoÆc c¸ nh©n n-íc ngoµi ®-a vµo ViÖt Nam vèn
b»ng tiÒn n-íc ngoµi hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo ®-îc chÝnh phñ ViÖt Nam chÊp
2
nhËn ®Ó hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hoÆc thµnh lËp doanh nghiÖp
liªn doanh hay doanh nghiÖp 100% vèn níc ngo¯i”.
Nh- vËy, ho¹t ®éng ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµ ho¹t ®éng di chuyÓn vèn
cña c¸ nh©n vµ tæ chøc nh»m x©y dùng c¸c c¬ së, chi nh¸nh ë n-íc ngoµi vµ lµm
chñ toµn bé hay tõng phÇn c¬ së ®ã. XuÊt ph¸t tõ kh¸i niÖm, chóng ta cã thÓ rót
ra mét vµi ®Æc ®iÓm vÒ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi.
§Æc ®iÓm.
Mét lµ: C¸c chñ ®Çu t- n-íc ngoµi ph¶i gãp mét sè vèn tèi thiÓu vµo vèn
ph¸p ®Þnh, tuú theo luËt ®Çu t- n-íc ngoµi (t¹i ViÖt Nam, khi liªn doanh, sè vèn
gãp cña bªn n-íc ngoµi ph¶i lín h¬n hoÆc b»ng 30% vèn ph¸p ®Þnh).
Hai lµ: QuyÒn qu¶n lý xÝ nghiÖp tuú thuéc vµo møc ®é gãp vèn. §èi víi
doanh nghiÖp liªn doanh vµ hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh th× quyÒn qu¶n lý
doanh nghiÖp vµ qu¶n lý ®èi t-îng hîp t¸c tuú thuéc vµo møc vèn gãp cña c¸c
bªn tham gia, cßn ®èi víi doanh nghiÖp 100% vèn n-íc ngoµi th× ng-êi n-íc
ngoµi (chñ ®Çu t-) toµn quyÒn qu¶n lý doanh nghiÖp.
Ba lµ: Lîi nhuËn cña nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t
®éng kinh doanh vµ ®-îc chia theo tû lÖ vèn gãp.
Bèn lµ: §Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ®-îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc x©y
dùng doanh nghiÖp míi, mua l¹i toµn bé hoÆc tõng phÇn doanh nghiÖp ®ang ho¹t
®éng hoÆc s¸t nhËp c¸c doanh nghiÖp víi nhau.
N¨m lµ: §Çu t- n-íc ngoµi kh«ng chØ g¾n liÒn víi di chuyÓn vèn mµ cßn
g¾n víi chuyÓn giao c«ng nghÖ, chuyÓn giao kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm qu¶n lý vµ
t¹o ra thÞ tr-êng míi cho c¶ phÝa ®Çu t- vµ phÝa nhËn ®Çu t-.
S¸u lµ: §Çu t- n-íc ngoµi hiÖn nay g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh
quèc tÕ cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia.
3. C¸c ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña c¸c h×nh thøc FDI.
C¸c ®Æc tr-ng chñ yÕu cña c¸c h×nh thøc ®Çu t- FDI lµ:
Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh: lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a hai bªn hoÆc
nhiÒu bªn, quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho mçi bªn ®Ó
tiÕn hµnh kinh doanh ë n-íc chñ nhµ, mµ kh«ng thµnh lËp ph¸p nh©n míi. Nã cã
®Æc tr-ng lµ c¸c bªn cïng nhau hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së ph©n ®Þnh tr¸ch
nhiÖm, quyÒn lîi vµ nghÜa vô rá rµng, kh«ng thµnh lËp ph¸p nh©n míi; mçi bªn
3
lµm nghÜa vô víi n-íc chñ nhµ theo quy ®Þnh riªng. H×nh thøc nµy kh¸ phæ biÕn
trong c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn vµ ®-îc ¸p dông chñ yÕu t¹i ViÖt Nam.
Doanh nghiÖp liªn doanh: lµ doanh nghiÖp ®-îc thµnh lËp t¹i n-íc
chñ nhµ trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh ký gi÷a bªn chñ nhµ vµ bªn n-íc ngoµi
®Ó ®Çu t-, kinh doanh t¹i n-íc chñ nhµ vµ cã t- c¸ch ph¸p nh©n. H×nh thøc nµy
cã ®Æc tr-ng: D¹ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, cã t- c¸ch ph¸p nh©n theo luËt
ph¸p cña n-íc chñ nhµ; mçi bªn liªn doanh cã tr¸ch nhiÖm víi bªn kia, víi
doanh nghiÖp liªn doanh trong ph¹m vi phÇn vèn ®ãng gãp cña m×nh vµo vèn
ph¸p ®Þnh. H×nh thøc liªn doanh cã nhiÒu -u ®iÓm h¬n c¸c h×nh thøc FDI kh¸c.
Doanh nghiÖp 100% vèn n-íc ngoµi: Lµ doanh nghiÖp thuéc sá h÷u
cña nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi, do nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi thµnh lËp t¹i n-íc chñ nhµ,
tù qu¶n lý vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ kinh doanh. §Æc tr-ng lµ: D¹ng ®Çu
t- tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, cã t- c¸ch ph¸p nh©n theo luËt ph¸p cña n-íc chñ nhµ;
së h÷u hoµn toµn cña n-íc ngoµi; chñ ®Çu t- n-íc ngoµi tù qu¶n lý vµ tù chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ kinh doanh.
Hîp ®ång BOT: lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi
víi c¬ quan cã thÈm quyÒn t¹i n-íc chñ nhµ, ®Ó ®Çu t- x©y dùng, më réng n©ng
cÊp, khai th¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (Thu håi
vèn vµ cã lîi nhuËn hîp lý) sau ®ã chuyÓn giao kh«ng båi hoµn toµn bé c«ng
tr×nh cho n-íc chñ nhµ. H×nh thøc nµy cã ®Æc tr-ng: C¬ së ph¸p lý lµ hîp ®ång,
vèn ®Çu t- lµ cña n-íc ngoµi, ho¹t ®éng d-íi h×nh thøc c¸c doanh nghiÖp liªn
doanh hoÆc doanh nghiÖp 100% vèn n-íc ngoµi, chuyÓn giao kh«ng båi hoµn
cho ViÖt Nam; ®èi t-îng hîp ®ång lµ c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇn c¬ së.
C¸c d¹ng cña BOT lµ hîp ®ång x©y dùng – chuyÓn giao – kinh doanh
(BTO) ®-îc h×nh thµnh t-¬ng tù nh- BOT, nh-ng sau khi x©y dùng xong c«ng
tr×nh, nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi giao l¹i cho n-íc chñ nhµ. ChÝnh phñ n-íc chñ nhµ
dµnh cho nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi quyÒn kinh doanh c«ng tr×nh ®ã trong mét thêi
h¹n nhÊt ®Þnh nµo ®ã ®Ó thu håi vèn ®Çu t- vµ cã lîi hîp lý.
Hîp ®ång x©y dùng – chuyÓn giao (BT): §-îc h×nh thµnh t-¬ng tù BOT,
nh-ng sau khi x©y dùng xong, nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi bµn giao l¹i cho n-íc chñ
nhµ, chÝnh phñ n-íc chñ nhµ tr¶ cho nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi chi phÝ liªn quan tíi
c«ng tr×nh vµ mét tû lÖ thu nhËp hîp lý.
4
II.
Mèi quan hÖ gi÷a FDI víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña
n-íc nhËn ®Çu t-.
1.
Nh÷ng t¸c ®éng cña FDI ®èi víi n-íc nhËn ®Çu t-.
T¸c ®éng tÝch cùc.
T¨ng tr-ëng kinh tÕ:
FDI lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh tèc ®é t¨ng tr-ëng. Bæ sung nguån
vèn trong n-íc vµ c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ; tiÕp nhËn chuyÓn giao
c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kü x¶o chuyªn m«n vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng c«ng nghÖ néi
®Þa; ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ t¹o viÖc lµm; thóc ®Èy xuÊt nhËp khÈu vµ tiÕp
cËn víi thÞ tr-êng thÕ giíi; t¹o liªn kÕt gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp
Vèn ®Çu t- vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ
FDI lµ mét trong nh÷ng nguån quan träng ®Ó bï ®¾p sù thiÕu hôt vÒ vèn
– cña c¸c n-íc nhËn ®Çu t- ®Æc biÖt lµ c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn v× hÇu hÕt c¸c
níc ®ang ph²t triÓn ®Òu r¬i v¯o c²i “vßng luÉn quÈn” ®ã l¯ thu nhËp thÊp dÉn
®Õn thu nhËp thÊp nªn ®Çu t- thÊp råi hËu qu¶ l¹i lµ thu nhËp thÊp. T×nh tr¹ng
luÉn quÈn nµy chÝnh lµ ®iÓm nót khã kh¨n nhÊt mµ c¸c n-íc nµy ph¶i v-ît qua ®Ó
héi nhËp vµo quü ®¹o t¨ng tr-ëng kinh tÕ hiÖn ®¹i. NhiÒu n-íc l©m vµo t×nh tr¹ng
tr× trÖ cña sù nghÌo ®ãi bëi lÏ kh«ng lùa chän vµ t¹o ra ®-îc ®iÓm ®ét ph¸ chÝnh
x²c mét m¾t xÝch cña “vßng luÉn quÉn”. Trë ng³i lín nhÊt ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã
®èi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®ã lµ vèn ®Çu t- vµo kü thuËt. Do vËy vèn n-íc
ngo¯i sÏ l¯ mét “có huých” ®Ó gãp phÇn ®ét ph² c²i vßng luÉn quÈn ®ã. §Æc biÖt
FDI lµ mét nguån vèn quan träng ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn mµ kh«ng
g©y nî cho n-íc nhËn ®Çu t-. H¬n n÷a luång vèn nµy cã lîi thÕ h¬n ®èi víi vèn
vay ë chæ: thêi h¹n tr¶ nî vèn vay th-êng cè ®Þnh vµ ®«i khi qu¸ ng¾n so víi mét
sè dù ¸n ®Çu t-, cßn thêi h¹n cña FDI th× th-êng linh ho¹t h¬n. FDI cßn lµ nguån
vèn quan träng kh«ng chØ ®Ó bæ sung nguån vèn nãi chung mµ c¶ sù thiÕu hôt vÒ
ngo¹i tÖ nãi riªng bëi v× FDI gãp phÇn nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ më
réng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña n-íc nhËn ®Çu t-, thu mét phÇn lîi nhuËn tõ c¸c
c«ng ty n-íc ngoµi, thu ngo¹i tÖ tõ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phôc vô cho FDI.
ChuyÓn giao vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ
5
FDI ®-îc coi lµ nguån quan träng ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghÖ cña n-íc chñ nhµ. Vai
trß nµy ®-îc thÓ hiÖn qua hai khÝa c¹nh chÝnh lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ s¼n cã tõ
bªn ngoµi vµo vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña c¸c c¬ së nghiªn cøu, øng
dông cña n-íc chñ nhµ. §©y lµ nh÷ng môc tiªu quan träng ®-îc n-íc chñ nhµ
mong ®îi tõ c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi.
Bªn c¹nh chuyÓn giao c«ng nghÖ s½n cã, th«ng qua FDI c¸c c«ng ty xuyªn
quèc gia cßn gãp phÇn tÝch cùc ®èi víi t¨ng c-êng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng
nghÖ cña n-íc chñ nhµ. C¸c ho¹t ®éng c¶i tiÕn c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp
®Çu t- n-íc ngoµi ®· t¹o ra nhiÒu mèi quan hÖ liªn kÕt cung cÊp dÞch vô c«ng
nghÖ tõ c¸c c¬ së nghiªn cøu, øng dông c«ng nghÖ trong n-íc. Nhê ®ã ®· gi¸n
tiÕp t¨ng c-êng n¨ng lùc ph¸t triÓn c«ng nghÖ ®Þa ph-¬ng. MÆt kh¸c trong qu¸
tr×nh sö dông c«ng nghÖ n-íc ngoµi c¸c nhµ ®Çu t- vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ trong
n-íc häc ®-îc c¸ch thiÕt kÕ, chÕ t¹o ... c«ng nghÖ nguån, sau ®ã c¶i biÕn cho phï
hîp víi ®iÒu kiÖn sö dông cña ®Þa ph-¬ng vµ biÕn chóng thµnh c«ng nghÖ cña
m×nh. Nhê cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc trªn, kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña n-íc chñ
nhµ ®-îc t¨ng c-êng, v× thÕ n©ng cao n¨ng suÊt c¸c thµnh tè , nhê ®ã thóc ®Èy
®-îc t¨ng tr-ëng.
Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ t¹o viÖc lµm .
Nguån nh©n lùc cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, c¸c vÊn
®Ò x· héi vµ møc ®é tiªu dïng cña d©n c-. ViÖc c¶i thiÖn chÊt l-îng cuéc sèng
th«ng qua ®Çu t- vµo c¸c lÜnh vùc: søc khoÎ, dinh d-ìng, gi¸o dôc, ®µo t¹o ngµnh
nghÒ vµ kü n¨ng qu¶n lý sÏ t¨ng hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc, n©ng cao ®-îc n¨ng
suÊt lao ®éng vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c, nhê ®ã thóc ®Èy t¨ng tr-ëng.
Ngoµi ra, t¹o viÖc lµm kh«ng chØ t¨ng thu nhËp cho ng-êi lao ®éng mµ cßn
gãp phÇn tÝch cùc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. §©y lµ yÕu tè cã ¶nh h-ëng rÊt
lín ®Õn tèc ®é t¨ng tr-ëng.
FDI ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn c¬ héi t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm th«ng qua viÖc
cung cÊp viÖc lµm trong c¸c h·ng cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. FDI cßn t¹o ra
nhöng c¬ héi viÖc lµm trong nh÷ng tæ chøc kh¸c khi c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi
mua hµng ho¸ dÞch vô tõ c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n-íc, hoÆc thuª hä th«ng qua
c¸c hîp ®ång gia c«ng chÕ biÕn.
6
Th«ng qua kho¶n trî gióp tµi chÝnh hoÆc më c¸c líp ®µo t¹o d¹y nghÒ, FDI
cßn gãp phÇn quan träng ®èi víi ph¸t triÓn gi¸o dôc cña n-íc chñ nhµ. NhiÒu nhµ
®Çu t- n-íc ngoµi ®· ®ãng gãp vµo quü ph¸t triÓn gi¸o dôc phæ th«ng, cung cÊp
thiÕt bÞ gi¶ng d¹y... FDI cßn n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý cña n-íc chñ nhµ theo
nhiÒu h×nh thøc nh- c¸c kho¸ häc chÝnh quy, kh«ng chÝnh quy, häc th«ng qua
lµm.
Tãm l¹i FDI ®em l¹i lîi Ých vÒ c«ng ¨n viÖc lµm. §©y lµ mét t¸c ®éng kÐp:
t¹o thªm viÖc lµm cñng cã nghÜa lµ t¨ng thªm thu nhËp cho ng-êi lao ®éng tõ ®ã
t¹o ®iÒu kiÖn tÝch luü trong n-íc.
Thóc ®Èy xuÊt nhËp khÈu vµ tiÕp cËn thÞ tr-êng thÕ giíi.
Th«ng qua FDI, c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ tiÕp cËn víi thÞ tr-êng thÕ
giíi bëi v×: HÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng FDI ®Òu do c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia thùc
hiÖn, mµ c¸c c«ng ty nµy cã lîi thÕ trong viÖc tiÕp cËn víi kh¸ch hµng b»ng
nh÷ng hîp ®ång dµi h¹n dùa trªn c¬ së thay thÕ vµ uy tÝn cña hä vÒ chÊt l-îng,
kiÓu d¸ng s¶n phÈm vµ giao hµng ®óng hÑn...
Liªn kÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp.
Liªn kÕt gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®-îc biÓu hiÖn chñ yÕu qua tû träng
gi¸ trÞ hµng ho¸ (t- liÖu s¶n xuÊt, nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo), dÞch vô trao ®æi trùc
tiÕp tõ c¸c c«ng ty néi ®Þa trong tæng gi¸ trÞ trao ®æi cña c¸c c«ng ty n-íc ngoµi ë
n-íc chñ nhµ. ViÖc h×nh thµnh c¸c liÔn kÕt nµy lµ c¬ së quan träng ®Ó chuyÓn
giao c«ng nghÖ, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ thóc ®Èy xuÊt nhËp khÈu cña n-íc
chñ nhµ.
Cô thÓ: Qua c¸c ho¹t ®éng cung øng nguyªn vËt liÖu, dÞch vô cho c¸c c«ng
ty n-íc ngoµi s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa ph¸t triÓn n¨ng
lùc s¶n xuÊt cña m×nh (më réng s¶n xuÊt, b¾t ch-íc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ mÉu
m· hµng ho¸...) sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh c¸c doanh nghiÖp trong n-íc cã thÓ
tù xuÊt nhËp khÈu ®-îc.
C¸c t¸c ®éng kh¸c.
Ngoµi nh÷ng t¸c ®éng trªn, FDI cßn t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn c¸c yÕu tè ¶nh
h-ëng ®Õn t¨ng tr-ëng kinh tÕ nh-: chÊt l-îng m«i tr-êng, c¹nh tranh vµ ®éc
quyÒn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, héi nhËp khu vùc vµo quèc tÕ.
7
FDI t¸c ®éng m¹nh ®Õn c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn th«ng qua viÖc thªm vµo
c¸c ®èi thñ c¹nh tranh hoÆc sö dông søc m¹nh cña m×nh ®Ó khèng chÕ thÞ phÇn ë
n-íc chñ nhµ. Tõ thóc ®Èy c¹nh tranh, FDI gãp phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ ho¹t
®éng cã hiÖu qu¶ h¬n, nhê ®ã thóc ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ.
Nhê cã FDI, c¬ cÊu nÒn kinh tÕ cña n-íc chñ nhµ chuyÓn dÞch nhanh
chãng theo chiÒu h-íng t¨ng nhanh tû träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô vµ
gi¶m tû träng c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, khai th¸c trong GDP.
FDI lµ mét trong nhöng h×nh thøc quan träng cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi
ngo¹i vµ nã cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ x·
héi cña c¸c quèc gia, do ®ã sù ph¸t triÓn cña lÜnh vùc nµy thóc ®Èy sù hoµ nhËp
khu vùc vµ quèc tÕ cña n-íc chñ nhµ.
T¸c ®éng tiªu cùc.
ChuyÓn giao c«ng nghÖ l¹c hËu:
ChuyÓn giao c«ng nghÖ th«ng qua FDI phÇn lín ®-îc chuyÓn giao gi÷a
c¸c chi nh¸nh cña c«ng ty ®a quèc gia sang c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ë h×nh thõc
100% vèn n-íc ngoµi vµ doanh nghiÖp liªn doanh cã phÇn lín vèn n-íc ngoµi,
d-íi c¸c h¹ng môc chñ yÕu nh- nh÷ng tiÕn bé c«ng nghÖ, s¶n phÈm c«ng nghÖ,
c«ng nghÖ thiÕt kÕ vµ x©y dùng, kü thuËt kiÓm tra chÊt l-îng, c«ng nghÖ qu¶n lý,
c«ng nghÖ marketting. Nh-ng c¸c c«ng ty nµy rÊt h¹n chÕ chuyÓn giao nh÷ng
c«ng nghÖ míi cã tÝnh c¹nh tranh cao cho c¸c chi nh¸nh cña chóng ë n-íc ngoµi
v× sî lé bÝ mËt hoÆc mÊt b¶n quyÓn c«ng nghÖ do viÖc b¾t ch-íc, c¶i biÕn hoÆc
nh¸i l¹i c«ng nghÖ cña c¸c c«ng ty n-íc chñ nhµ. C¸c c«ng ty nµy lîi dông sù
yÕu kÐm cña n-íc chñ nhµ hä ®· chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ ®· l¹c hËu cò kü
nh-ng gi¸ ®¾t nh- gi¸ c«ng nghÖ míi lµm cho s¶n xuÊt s¶n phÈm kÐm chÊt l-îng,
hµng ho¸ kh«ng tiªu thô ®-îc.
Phô thuéc vµo nÒn kinh tÕ n-íc kh¸c.
§Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµ viÖc ®-a vèn tõ n-íc ngoµi vµo trong n-íc
®Ó ®Çu t- dÉn ®Õn nÒn kinh tÕ trong n-íc phô thuéc vµo nguån vèn n-íc ngoµi
lµm cho nÒn kinh tÕ trong n-íc mÊt chñ ®éng trong viÖc ®iÒu tiÕt vµ s¶n xuÊt.
Chi phÝ thu hót ®Çu t-.
§Ó thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi hµng n¨m n-íc chñ nhµ ph¶i chÞu
mét kho¶n rÊt lín tiÒn chi phÝ cho viÖc thu hót vèn ®Çu t- nh- viÖc xóc tiÕn ®Çu
8
t- chi phÝ cho bé m¸y qu¶n lý, chi phÝ cho viÖc giao tiÕp, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng,
mµ kho¶n chi phÝ nµy n-íc chñ nhµ chñ yÕu chi b»ng tiÒn ng©n s¸ch vµ tiÒn ®i
vay. Kho¶n chi phÝ nµy lµ rÊt lín.
Sù can thiÖp bÊt lîi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµo nÒn kinh tÕ quèc
d©n.
C¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi khi ®Çu t- vµo n-íc chñ nhµ hä chØ muèn ®Çu
t- vµo nh÷ng ngµnh cã lîi nhuËn cao (ngµnh nh¹y c¶m), hä can thiÖp s©u vµo
ngµnh kinh tÕ, can thiÖp s©u vµo thÞ tr-êng lµm lòng lo¹n thÞ tr-êng trongn-íc.
Xu h-íng ®Èy c¸c c«ng ty trong n-íc ph¸ s¶n.
C¸c c«ng ty n-íc ngoµi cã uy tÝn, chÊt l-îng, mÉu m· hµng ho¸ ®Ñp dÉn
®Õn c¹nh tranh rÊt m¹nh ®èi víi hµng ho¸ trong n-íc lµm cho c¸c hµng ho¸ s¶n
xuÊt ë c¸c c«ng ty trong n-íc kh«ng tiªu thô ®-îc ®· lµm cho c¸c c«ng ty trong
n-íc thua lç vµ hä kh«ng cßn ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó s¶n xuÊt tiÕp.
S¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng thÝch hîp.
Khi c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®Çu t- sang n-íc chñ nhµ hä ch-a nghiªn
cøu kü thÞ tr-êng dÉn ®Õn s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng phï hîp víi thÞ tr-êng.
¤ nhiÔm m«i tr-êng.
ChÊt th¶i cña c¸c c«ng ty n-íc ngoµi, nhÊt lµ c¸c ngµnh khai th¸c chÕ t¹o
lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng g©y nªn t×nh tr¹ng « nhiÓm m«i
tr-êng trÇm träng ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. §Æc biÖt lµ khi hä chuyÓn giao
nh÷ng c«ng nghÖ l¹c hËu th× khèi l-îng chÊt th¶i cßn t¨ng lªn rÊt nhiÒu.
C¸c nhµ ®Çu t- th-êng tÝnh gi¸ cao h¬n mÆt b»ng quèc tÕ do c¸c
nh©n tè ®Çu vµo.
Khi hä chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ hä lîi dông sù yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é
cña n-íc chñ nhµ ®· tÝnh gi¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo cao h¬n mµ n-íc chñ nhµ kh«ng
thÓ biÕt.
2.
Nh÷ng ®ãng gãp cô thÓ cña FDI ®èi víi ViÖt Nam.
NghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh
kinh tÕ cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta, ®-îc ph¸t triÓn l©u dµi,
b×nh ®¼ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Thu hót ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi lµ
9
chØ tiªu quan träng, gãp phÇn khai th¸c c¸c nguån lùc trong n-íc më réng hîp
t¸c quèc tÕ t¹o nªn sùc m¹nh tæng hîp phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc v÷ng ch¾c æn ®Þnh.
Nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc.
Ho¹t ®éng thu hót FDI ë ViÖt Nam thêi gian qua ®· ®ãng gãp tÝch cùc vµo
viÖc thùc hiÖn môc tiªu chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n-íc, gãp
phÇn t¹o ®éng lùc vµ ®iÒu kiÖn cho viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ.
FDI lµ nguån vèn quan träng bæ sung cho vèn ®Çu t- ph¸t triÓn, lµ
mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó thøc hiÖn chiÕn l-îc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc. Tõ khi ban hµnh luËt ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cho
®Õn nay b×nh qu©n mçi n¨m FDI thùc hiÖn 1,112 triÖu USD, chiÕm kho¶ng
26,5% tæng vèn ®Çu t- x©y dùng c¬ b¶n toµn x· héi. Gióp ViÖt Nam ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ c©n ®èi theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ gãp phÇn ®-a tèc
®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ ®¹t trung b×nh kho¶ng 7,3% trong thêi gian qua vµ lµ ®éng
lùc cho viÖc khai th¸c vµ ph¸t huy cã hiÖu qu¶ trong viÖc sö dông c¸c nguån lùc
trong n-íc.
FDI gãp phÇn t¹o ra n¨ng lùc s¶n xuÊt míi, ngµnh nghÒ míi, lµm
cho n-íc ta tõng b-íc chuyÓn biÕn theo h-íng kinh tÕ thÞ tr-êng hiÖn ®¹i, gãp
phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng hiÖn ®¹i ho¸: khu vùc kinh tÕ cã vèn
®Çu t- n-íc ngoµi lu«n cã chØ sè ph¸t triÓn cao h¬n chØ sè ph¸t triÓn cña c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vµ cao h¬n chØ sè ph¸t triÓn chung cña c¶ n-íc (n¨m
1997 chØ sè nµy lµ 120,75%/108,15%, n¨m 1998 lµ 116,88%/105,8%) tû träng
cña khu vùc FDI trong tæng s¶n phÈm trong n-íc cã xu h-íng t¨ng lªn æn ®Þnh
qua c¸c n¨m (1995: 6,3%, 1998: 10,12%, 1999: 10,3%)
§èi víi ngµnh c«ng nghiÖp c¸c doanh nghiÖp FDI chiÕm tû träng cao vµ cã
xu h-íng t¨ng lªn ®¸ng kÓ trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn ngµnh. Trong
ngµnh n«ng nghiÖp tÝnh ®Õn nay cã h¬n 300 dù ¸n FDI ®ang ho¹t ®éng víi tæng
vèn ®¨ng ký kho¶ng 2 tû USD, gãp phÇn ®¸ng kÓ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt
chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp, chuyÓn giao nhiÒu gièng c©y con víi s¶n phÈm
chÊt l-îng cao, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng thÕ giíi.
10
NhiÒu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®-îc chuyÓn giao vµo ViÖt Nam ®· t¹o ra b-íc
ngoÆt míi trong sù ph¸t triÓn mét sè ngµnh kinh tÕ mòi nhän nh- khai th¸c dÇu
khÝ,viÔn th«ng, c«ng nghiÖp, ®iÖn tö, vËt liÖu x©y dùng...
FDI ®ãng gãp ngµy cµng t¨ng vµo ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng, gãp phÇn
c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc
vµ thÕ giíi, tham gia cã hiÖu qu¶ vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Th«ng qua
thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t-, c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®· trë thµnh cÇu nèi t¹o
®iÖu kiÖn ®Ó ViÖt Nam nhanh chãng tiÕp cËn víi thÞ tr-êng thÕ giíi, më réng b¹n
hµng vµ thÞ phÇn ë n-íc ngoµi. Nhê cã lîi thÕ trong ho¹t ®éng thÞ tr-êng thÕ giíi
nªn tèc ®é t¨ng tr-ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp FDI cao h¬n
tèc ®é t¨ng tr-ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n-íc vµ cao h¬n h¼n c¸c doanh
nghiÖp trong n-íc. N¨m 1995 c¸c doanh nghiÖp FDI xuÊt khÈu 440,1 triÖu USD
chiÕm 8,1% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n-íc; t-¬ng øng n¨m 1996 lµ 786 triÖu
USD chiÕm 10,8%; con sè nµy n¨m 1999 lµ 2,577 triÖu USD chiÕm 22,3% vµ
thêi ®iÓm hiÖn nay con sè nµy cßn t¨ng cao h¬n nhiÒu.
FDI ®· ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo tæng GDP, t¹o nguån thu
ng©n s¸ch lín cho ®Êt n-íc. C¸c doanh nghiÖp FDI ®ãng gãp vµo GDP ë møc
7,7% n¨m 1996 vµ 9%n¨m 1998 nh-ng nguån thu ng©n s¸ch ë khu vùc nµy liªn
tôc gia t¨ng.
C¸c doanh nghiÖp FDI ®· gãp phÇn t¹o ra mét khèi l-îng lín chæ
lµm viÖc trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, tham gia ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®em l¹i
ph-¬ng thøc qu¶n lý, kinh doanh míi, t¹o ®éng lùc c¹nh tranh, thóc ®Èy c¸c
doanh nghiÖp trong n-íc hoµn thiÖn n¨ng lùc s¶n xuÊt cña m×nh ®Ó n©ng cao kh¶
n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng thÕ giíi: tÝnh ®Õn nay, c¸c doanh nghiÖp FDI ®·
t¹o viÖc lµm cho kho¶ng 33 v¹n lao ®éng víi thu nhËp b×nh qu©n 70 USD/ng-êi/
th¸ng, ngoµi ra cßn t¹o ra hµng v¹n viÖc lµm gi¸n tiÕp. Nh- vËy sè lao ®éng lµm
viÖc trong c¸c doanh nghiÖp FDI vµ c¸c bé phËn liªn quan b»ng kho¶ng 39%
tæng sè lao ®éng b×nh qu©n hµng n¨m trong khu vùc nhµ n-íc. C¸c con sè nµy
liªn tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
Ngoµi ra FDI cßn gióp ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr-ìng nÒn kinh tÕ,
tiÕp nhËn thµnh tùu khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn nhê ®ã rót ng¾n kho¶ng c¸ch so
víi thÕ giíi. Sö dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n-íc mµ tr-íc ®©y kh«ng
11
thÓ thùc hiÖn do thiÕu vèn nh- khai th¸c dÇu má, khai kho¸ng... Häc tÊp kinh
ngiÖm qu¶n lý kinh doanh trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng cña c¸c n-íc tiªn
tiÕn.
Mét sè tån t¹i.
HÖ thèng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch cña chóng ta ®ang trong qu¸ tr×nh
hoµn chØnh nªn thiÕu ®ång bé, ch-a cô thÓ, c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch còng
ch-a hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc thuÕ ch-a ®ñ søc
hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t-. M«i tr-êng ®Çu t- ë ViÖt Nam cßn nhiÒu rñi ro do chÝnh
s¸ch hay thay ®æi, thiÕu rá rµng, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm, khã kh¨n trong chuyÓn
®æi ngo¹i tÖ, chi phÝ ®¾t ®á.
HiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cña khu vùc FDI thêi gian qua ch-a cao.
C¸c dù ¸n FDI cßn tËp trung chñ yÕu ë c¸c thµnh phè lín vµ c¸c ®Þa ph-¬ng cã
nhiÒu thuËn lîi, nh÷ng ngµnh cã lîi nhuËn cao, thu håi vèn ®Çu t- nhanh cßn
nhiÒu dù ¸n rót giÊy phÐp ®Çu t-. Kim ng¹ch xuÊt khÈu gia t¨ng nh-ng thÊp h¬n
nhiÒu n-íc trong khu vùc, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ch-a hÊp dÉn,
hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ gia c«ng nªn gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, thiÕt bÞ m¸y mãc
chuyÓn giao vµo ViÖt Nam ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n cßn l¹c hËu, gi¸ c¶ cao, nhiÒu
doanh nghiÖp FDI ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶, lao ®éng FDI phæ
biÕn lµ lao ®éng phæ th«ng.
C«ng t¸c x©y dùng vµ quy ho¹ch cô thÓ trong c¶ n-íc còng nh- tõng
vïng, tõng ®Þa ph-¬ng ch-a ®-îc thùc hiÖn nh»m ®¶m b¶o yªu cÇu, ®iÒu kiÖn
míi cµ g¾n víi quy ho¹ch tæng thÓ kinh tÕ – x· héi. C«ng t¸c tuyªn truyÒn vËn
®éng xóc tiÕn ®Çu t- cßn thô ®éng. Nghiªn cøu ®èi víi n-íc ngoµi cßn nhiÒu
khiÕm khuyÕt do thiÕu th«ng tin.
C«ng t¸c qu¶n lý n-íc ngoµi ®èi víi FDI cßn yÕu kÐm vµ s¬ hë, võa
bu«ng láng, võa g©y phiÒn hµ, can thiÖp s©u vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña doanh nghiÖp FDI. Thñ tôc ®Çu t- cßn phøc t¹p, cßn nhiÒu tiªu cùc g©y khã
kh¨n trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n, tèn kÐm thêi gian, tiÒn cña cña nhµ ®Çu t-,
¶nh h-ëng xÊu ®Õn m«i tr-êng ®Çu t-.
N¨ng lùc vµ tr×nh ®é c¸n bé phÝa ViÖt Nam cßn h¹n chÕ, ®¹i bé phËn
ch-a ®-îc ®µo t¹o, thiÕu kiÕn thøc chuyªn m«n, kh«ng n¾m v÷ng ph¸p luËt, thiÕu
kinh ngiÖm kinh doanh quèc tÕ. NhËn thøc vÒ vai trß, vÞ trÝ cña lÜnh vùc FDI ch-a
12
thèng nhÊt, thiÕu th«ng tin trong lÜnh vùc qu¶n lý FDI, c«ng t¸c kiÓm tra b¸o c¸o
ch-a ®ång bé, thiÕu kÞp thêi, chÊt l-îng ch-a cao nªn ¶nh h-ëng ®Õn qu¶n lý vÜ
m« cña nhµ n-íc.
13
Ch-¬ng II
T×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n fdi ë ViÖt Nam
trong thêi gian qua
I.
T×nh h×nh thùc hiÖn chung c¸c dù ¸n cña c¶ n-íc.
§Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua ®· cã nh÷ng
®ãng gãp kh«ng nhá cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n-íc. Nguån vèn
FDI lµ mét bé phËn quan träng trong nguån vèn ®Çu t- toµn x· héi. Nguån vèn
nµy ®· gãp phÇn to lín vµo thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ tõng b-íc chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Tuy nhiªn trong
thùc tiÔn hiÖn nay, t×nh h×nh triÓn khai thùc hiÖn c¸ dù ¸n FDI t¹i ViÖt Nam ®ang
gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n vµ ë møc ®é trung b×nh, thËm chÝ nhiÒu dù ¸n FDI bÞ gi¶i
thÓ ®· lµm n¶n lßng nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi vµ ¶nh h-ëng kh«ng tèt ®Õn moi
tr-êng ®Çu t- ë ViÖt Nam. Thùc tiÓn nµy ®ßi hßi ViÖt Nam ph¶i cã nh÷ng nh×n
nhËn vµ ®¸nh gi¸ ngiªm tóc ®Ó cã ngay nh÷ng øng xö cÇn thiÕt nh»m c¶i thiÖn
m«i tr-êng ®Çu t-, t¨ng c-êng triÓn khai c¸c dù ¸n FDI vµ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu tn-íc ngoµi. §Ó cã c¸i nh×n râ rµng, cô thÓ h¬n vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n
FDI chóng ta xÐt t×nh h×nh ®Çu t- thùc hiÖn theo c¸c khÝa c¹nh sau:
1.
T×nh h×nh thùc hiÖn dù ¸n FDI t¹i ViÖt Nam thêi gian qua.
KÓ tõ khi luËt ®Çu t- n-íc ngoµi cã hiÖu lùc ®Õn hÕt n¨m 2002 th× vèn
®¨ng ký®Çu t- gi¶m qua c¸c n¨m cã xu h-íng gi¶m. N¨m 1996 vèn ®¨ng ký ®Çu
t- lµ 8640 triÖu USD, nh-ng ®Õn n¨m 2002 chØ cã 1558 triÖu USD. §iÒu ®ã cho
thÊy ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi FDI vµo ViÖt Nam cã xu h-íng gi¶m trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ng-îc l¹i t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n th× ngµý cµng thùc
hiÖn tèt h¬n sè vèn ®¨ng ký. Qua sè liÖu ta thÊy sè vèn thùc hiÖn ë c¸c n¨m cµng
vÒ sau cµng t«t nh- n¨m 1999 phÇn tr¨m vèn thùc hiÖn lµ: 138,97%, n¨m
2000:110,63%, n¨m 2002: 150,51%. C¸c n¨m nµy kh«ng chØ thùc hiÖn sè vèn
®¨ng ký trong n¨m mµ cßn thùc hiÖn c¶ sè vèn ®¨ng ký trong n¨m. Nh- vËy t×nh
h×nh thùc hiÖn ®Çu t- th× cã xu h-íng t¨ng nh-ng hiÖu qu¶ thùc hiÖn c¸c dù ¸n
th× ch-a cao ®ã còng lµ ®iÒu cÇn ph¶i bµn cña c¸c ngµnh c¸c cÊp vµ còng do c¸c
chñ ®Çu t-.
14
B¶ng: FDI thùc hiÖn qua c¸c n¨m ë ViÖt Nam :
§¬n vÞ tÝnh: TriÖu USD
N¨m
88 - 95
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Vèn ®¨ng ký
17,826
8640
4649
3897
1568
2014
2536
1558
Vèn thùc hiÖn
7153
2923
3137
2364
2179
2228
2300
2345
ChØ tiªu
% vèn thùc hiÖn 40,13% 33.83% 67,48% 60,66% 138,97%110,63% 90,69% 150,51%
Nguån: vô qu¶n lý dù ¸n §TNN – Bé KH§T
2.
T×nh h×nh thùc hiÖn dù ¸n FDI theo h×nh thøc ®Çu t- t¹i ViÖt
Nam giai ®o¹n 1998 – 2002.
Khi nh×n vµo b¶ng sè liÖu vµ vèn thùc hiÖn theo h×nh thøc ®Çu t- ®Õn n¨m
2002 cã 3711 dù ¸n ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi víi sè vèn ®¨ng ký lµ 38126152
ngh×n USD vèn thùc hiÖn lµ 20880292 ngh×n USD, phÇn tr¨m thùc hiÖn vèn lµ
54,76%. Trong ®ã th× h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh thùc hiÖn tèt nhÊt
víi sè dù ¸n lµ 157 dù ¸n, vèn ®¨ng ký lµ 3905125 ngh×n USD, phÇn tr¨m vèn
thùc hiÖn lµ 105,58%. Nh-ng nhiÒn mét c¸ch tæng thÓ th× c¸c h×nh thøc ®Çu t®Òu thùc hiÖn chu© tèt nh- h×nh thøc BOT, BTO, BT ®©y lµ h×nh thøc rÊt quan
träng trong viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kû thuËt th× chóng ta thùc hiÖn ch-a tè,
chØ cã 6 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký 1332975 ngh×n USD, vèn thùc hiÖn lµ 262437
ngh×n USD vµ % vèn thùc hiÖn lµ 19,68% lµ rÊt yÕu, cßn c¸c h×nh thøc kh¸c còng
chØ thùc hiÖn ®-îc trªn d-íi 50%. §©y lµ ®iÒu lo ng¹i trong ®iÒu kiÖn sù ph¸t
triÓn kinh tÕ rÊt m¹nh ë khu vùc, thÕ giíi vµ sù thôt lïi cña ViÖt Nam .
15
B¶ng FDI thùc hiÖn theo h×nh thøc ®Çu t- ë ViÖt Nam
§¬n vÞ: 1000USD
TT H×nh thøc Sè
®Çu t¸n
100% vèn
®Çu t- n-íc
ngoµi
2
Liªn doanh
3
Hîp ®ång
hîp t¸c KD
4
Hîp ®ång
BOT, BTO,
BT
Tæng sè
dù Vèn
ký
®¨ng Tû
Vèn
träng % hiÖn
thùc Tû
träng
%
% vèn thùc
hiÖn
1
2463
14.472.403
37,96
6.958.458
33,32
48.08
1085
18.415.649
48,30
9.536.283
45,67
51,78
157
3.905.125
10,24
4.123.115
19,75
105,58
6
3.711
1.332.975
38.126.152
3,50
100
262.437
20.880.293
1,26
100
19,68
54,76
Nguån: vô qu¶n lý dù ¸n – bé KHDT
3.
T×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n FDI theo ®èi t¸c ®Çu t- t¹i ViÖt
Nam tÝnh ®Õn hÕt ngµy 31/12/2002
B¶ng: FDI thùc hiÖn theo ®èi t¸c ®Çu t- ë ViÖt Nam
§¬n vÞ: 1000USD
TT Quèc gia & Sè
vung l·nh thæ
dù
¸n
1
Singapore
269
2
§µi Loan
812
3
NhËt B¶n
376
4
Hµn Quèc
485
5
Hång K«ng
261
6
Ph¸p
124
7
V-¬ng
Quèc
Anh
161
8
Hµ Lan
45
Vèn
ký
Tæng:
®¨ng Tû
träng
Vèn
hiÖn
thùc Tû
träng
7.277.302
5.496.566
4.311.336
3.672.122
2.889.229
2.094.432
2,89
18,80
14,74
12,56
9,88
7,16
3.679.173
3.424.234
3.280.799
2.133.921
1.754.890
849.281
21,52
20,03
19,19
12,48
10,27
4,97
% vèn
thùc
hiÖn
50,55
62,29
76,09
58,11
60,73
40,54
1.817.780
1.684.956
6,21
5,76
908.502
1.064.340
5,31
6,23
49,97
63,16
29.243.723
100
17.095.140
100
Nguån: Vô qu¶n lý dù ¸n – Bé KH§T
16
§Õn thêi ®iÓm hiÖn nay chung ta vÉn chØ cã sè Ýt nh÷ng ®èi t¸c quen thuéc
víi sè vèn ®Çu t- vµo n-íc ta kh«ng ®¸ng kÓ so víi sè vèn mµ c¸c ®èi t¸c nµý
®Çu t- ra n-íc ngoµi.Trong sè c¸c ®èi t¸c trªn th× Nh©t B¶n la n-íc cã sè dù ¸n
®¨ng ký nhiÒu nhÊt lµ 376 dù ¸n vµ thùc hiÖn tèt nhÊt víi % vèn thùc hiÖn lµ
76,09%. Nh-ng sè vèn ®¨ng ký cña Singapore l¹i lµ lín nhÊt nh-ng thùc hiÖn l¹i
kh«ng tèt b»ng; sè vèn ®¨ng ký lµ 7277302 ngh×n USD nh-ng chØ thùc hiÖn ®-îc
3679173 ngh×n USD ; % vèn thùc hiÖn lµ 50,55% lµ thÊp vµ ch-a hiÖu qu¶.
Nh×n trung t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t- theo ®èi t¸c ®Çu t- lµ ë
møc trung b×nh, hiÖu qu¶ ch-a cao thËm chÝ cã n-íc ë møc thÊp: nh- Ph¸p;%
vèn thùc hiÖn chØ cã 40,54% mµ n-íc nµy lµ mét ®èi t¸c lý t-ëng ®Ó chóng ta
hîp t¸c nh-ng chóng ta l¹i kh«ng ph¸t huy ®-îc,®©y lµ mét khiÕm khuyÕt trong
nÒn kinh tÕ quèc dan.
4.
T×nh h×nh thùc hiÖn dù ¸n FDI ph©n theo ngµnh giai ®o¹n
1998 - 2002.
Ngµnh c«ng nghiÖp - x©y dùng.
Ngµnh c«ng nghiÖp lµ mét ngµnh träng ®iÓm cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn
thÕ giíi nãi chung vµ ®èi víi ViÖt Nam nãi chung. Nguån vèn FDI lµ mét nguån
vèn quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n-íc lµ ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ cña
chóng ta. Nã kh«ng chØ bæ sung nguån vèn mµ cßn mang ®Õn cho ViÖt Nam
c«ng nghÖ, kü thuËt hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý t¹o thªm nhiÒu ngµnh nghÒ,
s¶n phÈm míi, qua ®ã gãp phÇn khai th¸c tèt h¬n c¸c nguån lùc, thóc ®Èy tÝch
cùc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.
HÇu hÕt (tû träng lín) vèn ®Çu t- FDI vµo ViÖt Nam lµ tËp trung vµo ngµnh
c«ng nghiÖp. Dùa vµo b¶ng sè liÖu ta thÊy sè dù ¸n vµo ngµnh c«ng nghiÖp lµ
2467 dù ¸n, vèn ®¨ng ký 21185196 ngh×n USD chiÕm 55,27% vèn thùc hiÖn lµ
13421135 ngh×n USD vµ phÇn tr¨m vèn thùc hiÖn lµ 63,35% trong ®ã ngµnh c«ng
nghiÖp dÇu khÝ víi sè vèn ®¨ng ký (lµ 1937533 ngh×n USD) nh-ng thùc hiÖn tèt
nhÊt víi phÇn tr¨m vèn thùc hiÖn lµ 172,69%. §©y còng mét phÇn do thÕ m¹nh
vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, cßn c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc kh¸c còng chØ thùc hiÖn ®-îc
ë mùc trung b×nh trªn d-íi 50% nh- ngµnh c«ng nghiÖp nÆng chØ lµ 55,51%
ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ lµ 47,25%. Nh÷ng con sè nµy cho thÊy t×nh h×nh thùc
17
hiÖn cña mét ngµnh träng ®iÓm quèc gia lµ ch-a ngang tÇm víi vÞ trÝ cña nã vµ
®Æt ra rÊt nhiÒu viÖc ph¶i lµm trong ngµnh nµy.
B¶ng: FDI thùc hiÖn theo ngµnh ë ViÖt Nam
§¬n vÞ: 1000USD
TT
LÜnh vùc
I.
CN & X©y
dùng
CN nÆng
CN nhÑ
X©y dùng
CN
thùc
phÈm
CN dÇu khÝ
1.
2.
3.
4.
5.
II.
6.
7.
Sè dù Vèn ®¨ng Tû
Vèn
¸n
ký
träng hiÖn
%
% vèn
thùc
hiÖn
2467
1007
996
242
193
21.185.196
8.334.528
5.123.096
3.341.516
2.449.000
55,27
21,73
13,36
8,71
6,39
13.421.135
4.267.101
2.420.831
1.921.219
1.466.000
64,29
20,44
11,59
9,20
7,02
63,35
55,51
47,25
57,5
59,86
29
1.937.533
5,05
3.346.083
16,05
172,69
2.648.413
6,65
1.323.330
6,35
54,66
2.420.888
6,31
1.216.925
5,83
50,26
227.525
0.59
106.405
0,51
46,76
N«ng l©m - 481
Ng- nghiÖp
N«ng
l©m 401
nghiÖp
Thuû s¶n
80
III. DÞch vô
8.
XD
v¨n
phßng c¨n hé
9.
Kh¸ch s¹n du
lÞch
10. GTVT – b-u
®iÖn
11. XD khu ®«
thÞ míi
12. XD h¹ tÇng
KCX – KCN
13. DVô kh¸c
14. VH – YtÕ –
GD
15. TC – Ng©n
hµng
Tæng sè:
thùc Tû
träng
%
763
14.520.069 38,08 6.125.828
29,36
42,18
104
3.424.395
8,93
1.607.449
7,70
46,94
132
3.234.537
8,43
2.020.414
9,68
62,46
108
2.572.098
6,71
997.389
4,769
38,77
3
2.466.674
6,43
395.000
1,89
16,01
17
224
877.675
731.545
2,29
1,91
486.793
261.412
2,33
1,25
55,46
35,73
128
611.095
1,59
206.498
0,99
33,78
47
3711
602.050
1,57
38.126.153 100
555.478
2,66
20.880.293
92,26
54,76
Nguån: Vô ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi – Bé KH§T
18
T×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n FDI trong ngµnh dÞch vô – n«ng l©m
ngh- nghiÖp.
Nh×n chung hai ngµnh nµý sè dù ¸n ®Çu t- vµo Ýt h¬n lµ ngµnh c«ng nghiÖp
víi sè vèn ®¨ng ký Ýt h¬n nh-ng víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi vµ nhu cÇu thùc tÕ ë
n-íc ta hiÖn nay ®· lµm cho c¸c dù ¸n nay thùc hiÖn mét c¸ch chËm ch¹p. HÇu
hÕt c¸c ngµnh thùc hiÖn ë møc d-íi 50% riªng chØ cã ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng
lµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ thùc hiÖn tèt, víi sè dù ¸n lµ 47 dù ¸n vèn ®¨ng ký lµ
602050 ngh×n USD, vèn thùc hiÖn lµ 555478 ngh×n USD; phÇn tr¨m vèn thùc
hiÖn lµ 92,26% cßn nh÷ng ngµnh quan träng kh¸c nh- du lÞch – kh¸ch s¹n, x©ý
dùng h¹ tÇng khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt ®Òu thùc hiÖn ë møc trung b×nh chØ
kho¶ng xÊp xy 60%
5.
T×nh h×nh thùc hiÖn dù ¸n FDI theo c¬ cÊu vïng l·nh thæ (20
®Þa ph-¬ng cã vèn ®Çu t- lín nhÊt) giai ®o¹n 1998 - 2002.
Khi ph©n sè dù ¸n theo vïng l·nh thæ th× thÊy rÊt râ c¸c dù ¸n FDI chØ tËp
trung vµo nh÷ng thµnh phè lín, nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi
ph¸t triÓn nh- thµnh phè HCM, Hµ Néi.... nh-ng t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ë
c¸c n¬i nµy ch-a ®-îc tèt.
Trong sè nh÷ng vïng cã nhiÒu dù ¸n FDI th× chØ cã Qu¶ng Ng·i lµ thùc
hiÖn c¸c dù ¸n FDI tèt nhÊt víi sè dù ¸n ®¨ng ký lµ 10 dù ¸n, vèn ®¨ng ký lµ
1337644 ngh×n USD; phÇn tr¨m vèn thùc hiÖn lµ 61,27%. Cßn víi c¸c tØnh thµnh
phè kh¸c (mÆc dï sè dù ¸n lµ rÊt lín) nh-ng t×nh h×nh thùc hiÖn ®Òu ë møc thÊp:
nh- thµnh phè HCM còng chØ thùc hiÖn ®-îc 46,38%; Hµ Néi 44,58%; §ång Nai
lµ 39,22% mµ sè vèn ®¨ng ký th× kh¸ lín. §iÒu nµy cho thÊy viÖc qu¶n lý c«ng
t¸c ®Çu t- ë c¸c ®Þa ph-¬ng nµy lµ rÊt kÐm vµ buéc chóng ta ph¶i cã c¸i nh×n tæng
thÓ h¬n trong c«ng t¸c quy ho¹ch ®Çu t- cho t-¬ng lai.
19
B¶ng: FDI thùc hiÖn theo c¬ cÊu vïng l·nh thæ:
§¬n vÞ: 1000USD
TT
§Þa ph-¬ng
Sè dù Vèn
¸n
ký
1.
2.
3.
4.
TP – HCM
Hµ Néi
§ång Nai
Bµ RÞa –
Vòng Tµu
B×nh D-¬ng
H¶i Phßng
Qu¶n Ng·i
Qu¶ng Ninh
L©m §ång
§µ N½ng
H¶i D-¬ng
Hµ T©y
Thanh Ho¸
VÜnh Phóc
Long An
Kh¸nh Hoµ
Kiªn Giang
Qu¶ng Nam
T©y Ninh
NghÖ An
1.517 11.525.877 30,12
568
7.761.380 20,28
477
4.047.279 10,58
5.346.420
3.640.248
1.587.560
%
vèn
thùc
hiÖn
31,33 46,38
21,33 44,58
9,30 39,22
123
661
153
10
76
61
76
46
41
12
47
70
74
18
22
59
13
1.409.708
1.107.705
706.118
819.595
346.927
133.606
373.163
231.193
201.492
143.427
177.559
209.061
172.165
139.371
129.659
104.805
88.326
8,26
6,49
4,14
4,80
2,03
0,78
2,19
1,35
1,18
0,84
1,04
1,23
1,01
0,82
0,76
0,61
0,52
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Tæng sè
®¨ng Tû
träng
3.420.127
2.510.195
1.426.427
1.337.644
923.137
875.307
870.260
537.970
464.495
430.218
393.506
386.162
340.851
286.481
252.460
249.606
222.589
8,94
6,56
3,73
3,50
2,41
2,29
2,27
1,41
1,21
1,12
1,03
1,01
0,89
0,75
0,66
0,65
0,59
38.261.971 100
Vèn thùc Tû
hiÖn
träng
42,21
44,12
49,50
61,27
37,58
15,26
42,87
42,97
43,37
33,33
45,12
53,11
50,51
48,64
51,35
41,98
39,68
17.064108 100
Nguån: Vô ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi – Bé KH§T
20
- Xem thêm -