Tài liệu Tinh hinh lạm phát tại việt nam và biện pháp kiềm chế

TÌNH HÌNH LẠM PHÁT TẠI VIỆT NAM VÀ BIỆN PHÁP KIỀM CHẾ Më ®Çu L¹m ph¸t lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan , lµ vÊn ®Ò cña mäi thêi ®¹i, mäi nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng . Chõng nµo cßn tån t¹i nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng th× cßn l¹m ph¸t. Ng-êi ta chØ cã thÓ kiÒm chÕ l¹m ph¸t møc ®é l¹m ph¸t sao cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ mµ Ýt g©y ¶nh h-ëng, t¸c h¹i. Mét khi l¹m ph¸t cao xuÊt hiÖn th× tæn thÊt vÒ kinh tÕ còng nh- x· héi lµ rÊt lín. Mçi giai ®o¹n khi l¹m ph¸t xuÊt hiÖn víi h×nh thøc vµ d¸ng vÎ kh¸c nhau th× th× l¹i cã nhiÒu c©u hái tranh luËn ®-îc ®Æt ra : b¶n chÊt cña l¹m ph¸t lµ g× ? C¸c h×nh thøc biÓu hiÖn biÓu hiÖn cña nã ra sao? Nã cã t¸c ®éng nghiªm träng ®èi nh- thÕ nµo ®èi víi nÒn kinh tÕ? Thùc tr¹ng vÒ vÊn ®Ò l¹m ph¸t ë ViÖt Nam hiÖn nay ®ang diÔn biÕn nh- nµo? Chóng ta cÇn ph¶i lµm g× ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t ? ë ViÖt Nam, tõ sau khi gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n-íc, nÒn kinh tÕ n-íc ta ®· tr¶i qua nhiÒu b-íc th¨ng trÇm : tõ khñng ho¶ng trÇm träng víi møc ®é l¹m ph¸t lªn ®Õn 3 con sè, t¨ng tr-ëng thÊp, ®êi sèng nh©n d©n khã kh¨n dÇn tiÕn ®Õn tû lÖ l¹m ph¸t æn ®Þnh , t¨ng tr-ëng kh¸, råi l¹i ®øng tr-íc th¸ch thøc vµ nguy c¬ t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ c¸c n-íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi víi t¨ng tr-ëng chËm vµ nguy c¬ suy tho¸i. ë n-íc ta mét sè n¨m tû lÖ l¹m ph¸t ë møc ®é thÊp, nh-ng ®Õn nay l¹m ph¸t l¹i cã nguy c¬ tiÒm Èn vµ t¸i ph¸t cao. NhÊt lµ cho ®Õn thêi ®iÓm nµy gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu trong vµ ngoµi n-íc diÔn ra rÊt phøc t¹p. Gi¸ hÇu hÕt c¸c mÆt hµng nhËp khÈu thiÕt yÕu nh- : x¨ng dÇu, s¾t thÐp, chÊt dÎo, ph©n 1 bãn … ®Òu t¨ng. §Æc biÖt trong thêi gian gÇn ®©y khi gi¸ vµng trong ngoµi n-íc, tû gi¸ ngo¹i hèi ®ét ngét t¨ng cao råi l¹i cã xu h-íng gi¶m dÇn th× mét c©u hái ®Æt ra : liÖu ®ã cã ph¶i lµ dÊu hiÖu b¸o tr-íc cña l¹m ph¸t t¨ng cao? T×nh h×nh ®ã ®ßi hái nhµ n-íc ph¶i cã nh÷ng quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p cÉp vÜ m« còng nh- vi m« ®Ó kiÒm chÕ còng nh- kh¾c phôc l¹m ph¸t . MÆc dï ®©y lµ mét bµi nghiªn cøu khoa häc cßn nhiÒu h¹n chÕ nh-ng em mong r»ng nã sÏ gióp cho ng-êi nghiªn cøu , ng-êi viÕt , ng-êi ®äc nã pÇhn nµo cã c¸i nh×n tæng qu¸t , ®óng ®¾n vÒ l¹m ph¸t ë ViÖt Nam - thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p Néi dung PhÇn mét: L¹m ph¸t - nh÷ng lý luËn chung I) B¶n chÊt cña l¹m ph¸t L¹m ph¸t ®-îc ®Þnh nghÜa lµ mét qu¸ tr×nh gi¸ t¨ng lªn liªn tôc, tøc lµ møc gi¸ chung t¨ng lªn hoÆc lµ qu¸ tr×nh ®ång tiÒn liªn tôc gi¶m gi¸ Trong thùc tÕ dï cã bÊt kú mét sù t¨ng gi¸ cña mét vµi hµng ho¸ riªng lÎ nµo ®ã th× ch-a thÓ gäi lµ l¹m ph¸t. §ã lµ khi gi¸ mét vµi hµng ho¸ ho¸ kh¸c l¹i gi¶m mµ gi¸ chung l¹i kh«ng t¨ng lªn . Chóng ta chØ cã thÓ kÕt luËn lµ cã l¹m ph¸t khi møc gi¸ chung t¨ng lªn . L¹m ph¸t xuÊt hiÖn khi mÊt c©n ®èi gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu hµng ho¸ vµ mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu tiÒn tÖ. Nguyªn nh©n l¹m ph¸t bao gåm nhiÒu yÕu tè thÓ hiÖn qua c¸c h×nh thøc nh-: l¹m ph¸t do cÇu kÐo, l¹m ph¸t do chi phÝ ®Èy , l¹m ph¸t do mÊt c©n ®èi gi÷a c¬ cÊu kinh tÕ, l¹m ph¸t 2 do mÊt æn ®Þnh kinh tÕ chÝnh trÞ , x· héi ; l¹m ph¸t do l-îng tiÒn nhiÒu h¬n cÇu tiÒn tÖ trªn thÞ tr-êng II) C¸c h×nh thøc biÓu hiÖn Trong thêi gian qua , ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®· cã nh÷ng tr-êng ph¸i nghiªn cøu vÒ l¹m ph¸t theo nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau : a) Thø nhÊt, theo häc thuyÕt c¬ cÊu vÒ l¹m ph¸t nã r»ng l¹m ph¸t xuÊt hiÖn do xung ®ét vÒ ph©n phèi, ®-îc b¸o hiÖu bëi nh÷ng chuyÓn dÞch t¨ng gi¸ vµ c¸c quy luËt h×nh thµnh lµm t¨ng thªm xung ®ét nªu trªn t¹o thµnh lµn sãng m¹nh mÏ, th«ng qua c¬ chÕ lan truyÒn .Theo häc thuyÕt nµy th× biÓu hiÖn cña l¹m ph¸t do mÊt c©n ®èi th-êng xuyªn lµ: - MÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu l-¬ng thùc , thùc phÈm (cung nhá h¬n cÇu) - Ngo¹i tÖ cã h¹n do nhËp nhiÒu h¬n xuÊt - Ng©n s¸ch th©m hôt , bÞ h¹n chÕ do thu ®-îc Ýt nh-ng nhu cÇu chi cao MÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu x¶y ra ®èi víi nh÷ng n-íc nhËp khÈu nhiÒu h¬n xuÊt (th-êng lµ nhËp siªu gi¸ cao) vµ kh«ng cã luång ngo¹i tÖ nµo kh¸c ngoµi xuÊt khÈu ®Ó cã ngo¹i tÖ nhËp khÈu ®· dÉn ®Õn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña nh÷ng n-íc nµy l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n vµ buéc hä ph¶i ph¸ gi¸ ®ång tiÒn lµm cho l¹m ph¸t t¨ng lªn b) Thø hai, theo häc thuyÕt cña c¸c nhµ tiÒn tÖ cho r»ng l¹m ph¸t lµ mét hiÖn t-îng thuÇn tuý tiÒn tÖ, gi¸ t¨ng lªn Ýt nhiÒu lµ do t¨ng cung tiÒn tÖ qu¸ møc cÇu cña nªn kinh tÕ . §ã lµ khi l-îng tiÒn b¬m vao l-u th«ng lín h¬n khèi l-îng tiÒn cÇn thiÕt do l-u th«ng cña thÞ tr-êng. §iÒu nµy ®-îc biÓu hiÖn ë chç ®ång tiÒn néi ®Þa bÞ mÊt gi¸.Ng-êi d©n kh«ng muèn göi tiÒn vµo hÖ thèng ng©n hµng v× nguyªn t¾c l·i suÊt d-¬ng th-êng bÞ vi ph¹m , kh«ng ®¶m 3 b¶o ®-îc gi¸ trÞ ®ång tiÒn, ®ång thêi ng-êi d©n còng kh«ng muèn göi tiÕp . V× vËy ®ång tiÒn sÏ mÊt gi¸ trÞ cµng nhanh, hä chØ cßn c¸ch mua hµng tÝch tr÷ hoÆc ngo¹i tÖ m¹nh. KÕt qu¶ lµ hÖ thèng ng©n hµng ®· thiÕu tiÒn l¹i cµng thiÕu tiÒn nhiÒu h¬n nªn ph¶i ph¸t hµnh tiÒn ®Ó chi tiªu hoÆc ®-a vµng cÊt gi÷ ra thÞ tr-êng mong b¶o tån gi¸ trÞ ®ång tiÒn hä cã. Mét sè quèc gia b¬m tiÒn ra ngoµi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng chi tiªu cña chÝnh phñ vµ x· héi . Do ®ã , ngoµi thÞ tr-êng th× cung tiÒn tÖ v-ît qu¸ møc cÇu tiÒn tÖ vµ khan hiÕm hµng ho¸ t¨ng lªn . KÕt qu¶ lµ l¹m ph¸t ngµy mét t¨ng cao. III) C¸c cÊp ®é cña l¹m ph¸t *) Th-íc ®o MÆc dï tÝnh tû lÖ l¹m ph¸t cßn cã nhiÒu ®iÒu ph¶i bµn nh-ng cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau: Lt= (Pt-Pt-1) Pt-1 Trong ®ã : Lt - tû lÖ l¹m ph¸t giai ®o¹n t T – giai ®o¹n tÝnh l¹m ph¸t Pt – tæng gi¸ c¶ giai ®o¹n t Pt-1- tæng gi¸ c¶ giai ®o¹n t-1 Cã mét sè ph-¬ng ph¸p tÝnh tæng møc gi¸ c¶ nh- sau : - ChØ sè gi¸ tiªu dïng (CPI) - ChØ sè gi¶m ph¸t GDP - ChØ sè gi¸ hµng ho¸ b¸n lÎ (RPI) - ChØ sè gi¸ s¶n xuÊt (PPI) - ChØ sè gi¸ hµng ho¸ b¸n bu«n (WPI) ChØ sè gi¸ tiªu dïng CPI lµ chØ sè quan träng mµ mét sè n-íc th-êng lÊy ®Ó ®o tû lÖ l¹m ph¸t . C¸ch tÝnh chØ sè CPI 4 kh«ng ph¶i lµ céng c¸c gi¸ c¶ l¹i vµ chia cho tæng khèi l-îng hµng ho¸ mµ lµ c©n nh¾c tõng mÆt hµng theo tÇm quan träng cña nã trong nÒn kinh tÕ . ChØ sè gi¶m ph¸t GDP ®-îc coi lµ chØ sè gi¸ ph¶n ¸nh b×nh qu©n gi¸ cña tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô ®-îc s¶n xuÊt trong n-íc . Do vËy chØ sè nµy d-îc coi lµ toµn diÖn h¬n lµ chØ sè gi¸ tiªu dïng CPI v× bao qu¸t hÕt tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô *) C¸c cÊp ®é cña l¹m ph¸t Trong sè liÖu qu¶n lý tiÒn tÖ trªn thÕ giíi ng-êi ta chia l¹m ph¸t thµnh 4 cÊp ®é ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t thÝch øng . C¸c cÊp ®é l¹m ph¸t gåm: L¹m ph¸t ú: lµ møc ®é l¹m ph¸t thÊp nhÊt (tõ 0%-1%) .CÊp ®é l¹m ph¸t nµy chñ yÕu ph¶n ¸nh tÝnh kh¸ch quan tuyÖt ®èi cña hiÖn t-îng l-u th«ng hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ trong ®iÒu kiÖn chÕ ®é tiÒn giÊy. L¹m ph¸t nµy cã thÓ lÆp ®i lÆp l¹i trong chuçi thêi gian dµi, vµ nÕu chØ cã nã ng-êi ta cã thÓ chñ ®éng tÝnh vµo thµnh c¸c chi tiªu c©n b»ng trung hoµ cña nÒn kinh tÕ. Ng-êi ta chÊp nhËn vµ s½n sµng chung sèng hoµ b×nh víi lo¹i l¹m ph¸t nµy. L¹m ph¸t võa ph¶i hay l¹m ph¸t kiÓm so¸t ®-îc: ®©y lµ møc ®é l¹m ph¸t cao h¬n ®Õn møc lín kh«ng nhiÒu so víi tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ hµng n¨m. §èi víi lo¹i l¹m ph¸t nµy, tuú theo chiÕn l-îc vµ chiÕn thuËt ph¸t triÓn kinh tÕ mçi thêi k× mµ c¸c chÝnh phñ cã thÓ chñ ®éng ®Þnh h-íng møc khèng chÕ trªn c¬ së duy tr× mét tû lÖ l¹m ph¸t lµ bao nhiªu ®Ó g¾n víi mét sè môc tiªu kinh tÕ kh¸c : kÝch thÝch t¨ng tr-ëng kinh tÕ , t¨ng tr-ëng xuÊt khÈu vµ gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp trong c¸c n¨m tµi kho¸ nhÊt ®Þnh . Tuy nhiªn chØ cã thÓ chÊp nhËn l¹m ph¸t võa ph¶i trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i, khi mµ nhiÒu yÕu tè cña s¶n xuÊt n»m trong t×nh tr¹ng 5 ngñ yªn hoÆc ch-a cã ph-¬ng ¸n kh¶ thi ®Ó ph¸t huy c¸c tiÒm n¨ng ®ã. Khèi tiÒn tÖ chung ch©u ©u EC vµ mét sè n-íc B¾c ©u nh- Thuþ §iÓn, Na Uy , §an M¹ch , v.v.. ®· ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bµng Ng©n hµng trung -¬ng . NghÜa lµ Ng©n hµng trung -¬ng sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ duy tr× vµ ®¶m b¶o mét møc l¹m ph¸t môc tiªu.Sù dao ®éng xung quanh mét chØ sè CPI ®-îc x¸c ®Þnh lµ 2%-3% /n¨m vµ nhá h¬n tèc ®é t¨ng tr-ëng GDP trong n¨m . C¬ chÕ nµy ®· vµ ®ang ph¸t huy nhiÒu t¸c dông tÝch cùc ( Ýt nhÊt lµ trong vßng 5 n¨m ) L¹m ph¸t phi m· : lµ cÊp ®é l¹m ph¸t cao thø 3 cã tû lÖ l¹m ph¸t b×nh qu©n/n¨m tõ møc trung b×nh cña 2 con sè ®Õn ®Ønh cao cña 3 con sè. §©y lµ tû lÖ l¹m ph¸t v-ît ra ngoµi kh¶ n¨ng l¹m ph¸t cña ng©n hµng trung -¬ng . ë n-íc ta tõ n¨m 1985-1988 ®· ph¶i chøng kiÕn vµ chèng ®ì víi cÊp ®é l¹m ph¸t nµy . Siªu l¹m ph¸t : lµ hiÖn t-îng khñng ho¶ng kinh tÕ ®· ®Õn møc rÊt nghiªm träng – tû lÖ l¹m ph¸t lªn ®Õn 3 con sè .ThËm chÝ ng-êi ta kh«ng thÓ ®o l¹m ph¸t ®-îc b»ng phÇn tr¨m mµ lµ sè lÇn t¨ng gi¸ trong n¨m. TiÒn hÇu nh- ®· trót bá mäi chøc n¨ng trùc tiÕp , nhÊt lµ lµm ph-¬ng tiÖn l-u th«ng hµng ho¸ .Tuy nhiªn siªu l¹m ph¸t lµ mét hiÖn t-îng kinh tÕ cùc kú hiÕm, nã th-êng xuÊt hiÖn g¾n liÒn víi c¸c cuéc chiÕn tranh hoÆc néi chiÕn khèc liÖt. LÞch sö thÕ giíi ®· chøng kiÕn hiÖn t-îng nµy ë §øc tõ n¨m 19211923. Sau ®¹i chiÕn thÕ giíi thø nhÊt ë MÜ trong n¨m néi chiÕn 1860 vµ gÇn nhÊt lµ siªu l¹m ph¸t x¶y ra ë Nam T- tõ th¸ng 5 / 1992 ®Õn hÕt n¨m 1994 IV) T¸c ®éng cña l¹m ph¸t 1)T¸c ®éng tÝch cùc 6 - L¹m ph¸t thÊp kh«ng g©y c¶n trë ®èi víi nÒn kinh tÕ . H¬n n÷a , trªn thùc tÕ b»ng c¸ch gi÷ l¹m ph¸t thÊp vµ æn ®Þnh mét ng©n hµng trung -¬ng cã thÓ æn ®Þnh møc s¶n l-îng c«ng ¨n viÖc lµm . ¤ng DonBrash , thèng ®èc ng©n hµng dù tr÷ cña New Zeland sö dông ®å thÞ ®Ó gi¶i thÝch ®iÒu nµy nh- sau : S¶n l-îng B S¶n l-îng tiÒm n¨ng dµi h¹n S¶n l-îng thùc A Thêi gian §-êng th¼ng trong ®å thÞ biÓu diÔn møc t¨ng tr-ëng s¶n l-îng mµ nÒn kinh tÕ cã thÓ duy tr× dµi h¹n (møc s¶n l-îng tiÒm n¨ng dµi h¹n ) ; ®-êng cã h×nh sãng biÓu hiÖn møc s¶n l-îng thùc tÕ . Khi nÒn kinh tÕ ®ang s¶n xuÊt d-íi møc s¶n l-îng tiÒm n¨ng (VÝ dô: khi thùc tÕ thÊt nghiÖp cao h¬n NAIRU) . T¹i ®iÓm A , l¹m ph¸t sÏ gi¶m xuèng cho tíi khi “ kho¶ng c¸ch s¶n l-îng (chªnh lÖch gi÷a s¶n l-îng l-¬ng thùc thùc tÕ vµ s¶n l-îng tiÒm n¨ng ®-îc lo¹i bá). Khi s¶n l-îng thùc tÕ lín h¬n s¶n l-îng tiÒm n¨ng t¹i ®iÓm B , l¹m ph¸t sÏ t¨ng lªn chõng nµo cßn nhu cÇu v-ît qu¸ c«ng suÊt. V× l¹m ph¸t ®ang gi¶m (®iÓm A) , do vËy ng©n hµng trung -¬ng sÏ c¾t gi¶m l·i suÊt lµm k×m h·m t¨ng tr-ëng kinh tÕ . Nh- vËy nÕu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tËp trung 7 vµo viÖc gi÷ l¹m ph¸t ë møc t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ c«ng ¨n viÖc lµm. 2) T¸c ®éng tiªu cùc Trªn ph-¬ng diÖn lý thuyÕt , nÕu l¹m ph¸t ë møc tiªn ®o¸n ®-îc th× cã thÓ tr¸nh ®-îc mäi hËu qu¶ . Cßn nÕu l¹m ph¸t kh«ng thÓ tiªn ®o¸n ®-îc th× hËu qu¶ sÏ lµ ghª gím vµ khã cã thÓ l-êng tr-íc ®-îc. §iÒu nµy biÓu hiÖn ë chç : - L¹m ph¸t cao sÏ k×m h·m sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ : khi l¹m ph¸t x¶y ra nã sÏ lµm cho lÖch l¹c c¬ cÊu gi¸ c¶ , kÐo theo lµ nguån tµi nguyªn, vèn vµ nguån nh©n lùc kh«ng ®-îc ph©n bè mét c¸ch hiÖu qu¶ , kÕt côc lµm cho t¨ng tr-ëng chËm l¹i. - TÝnh kh«ng ch¾c ch¾n cña l¹m ph¸t lµ lµ kÎ thï cña t¨ng tr-ëng vµ ®Çu t- dµi h¹n : nÕu c¸c nhµ ®Çu tkh«ng biÕt ch¾c ch¾n hoÆc kh«ng thÓ dù ®o¸n ®-îc møc gi¸ c¶ trong t-¬ng lai , kÐo theo lµ kh«ng biÕt ®-îc l·i suÊt thùc th× kh«ng ai trong sè hä d¸m liÒu lÜnh ®Çu t- , nhÊt lµ vµo c¸c dù ¸n dµi h¹n , mÆc dï cã thÓ c¸c ®iÒu kiÖn dÇu t- kh¸c lµ kh¸ -u ®·i , hÊp dÉn . TÝnh kh«ng ch¾c ch¾n cña møc ®é l¹m ph¸t sÏ ®Èy l·i suÊt thùc lªn cao bëi chñ nî muèn cã sù b¶o ®¶m cho møc rñi ro lín. Møc l·i suÊt thùc cao nµy sÏ k×m h·m ®Çu t- vµ lµm chËm tèc ®é t¨ng tr-ëng . §iÒu nµy cã thÓ minh ho¹ b»ng t×nh h×nh l¹m ph¸t cao cña In®«nªxia vµ Th¸i Lan trong giai ®o¹n 1994-2000 trong khi l¹m ph¸t cao mµ t¨ng tr-ëng l¹i thÊp . 8 Tû lÖ l¹m ph¸t vµ t¨ng tr-ëng kinh tÕ ë Th¸i Lan giai ®o¹n 1995-2000 10 8 6 L¹m ph¸t 4 T¨ng tr-ëng kinh tÕ 2 0 -2 1995 1996 1997 1998 1999 2000 - L¹m ph¸t cao khuyÕn khÝch ng-êi d©n quan t©m ®Õn ®Õn lîi Ých tr-íc m¾t . Khi cã l¹m ph¸t cao x¶y ra ë mét sè n-íc , thay cho viÖc ký th¸c tiÒn trong ng©n hµng ®Ó h-ëng l·i suÊt hay ®Çu t- vµo khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh hßng t×m kiÕm lîi nhuËn , d©n chóng cã thÓ sÏ ®æ x« ®i mua hµng nh»m dù tr÷ v× hi väng gi¸ hµng ho¸ cßn t¨ng n÷a. §iÒu nµy v« h×nh dung lµm t¨ng cÇu hµng ho¸ mét c¸ch gi¶ t¹o vµ do vËy cµng lµm cho l¹m ph¸t cã nguy c¬ bïng næ ®Õn møc cao h¬n . - L¹m ph¸t cao ¶nh h-ëng tiªu cùc ®Õn toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi cña quèc gia . ChÝnh phñ c¸c n-íc ®· tõng tr¶i qua l¹m ph¸t cao ®Òu cho r»ng kh«ng kiÓm so¸t ®-îc l¹m ph¸t lµ diÒu ®¸ng sî nhÊt . Toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ bÞ mÐo mã , biÕn d¹ng nghiªm träng , g©y t©m lý x· héi phøc t¹p vµ lµm t¨ng phÝ ghª gím trong s¶n xuÊt . §Æc biÖt khi l¹m ph¸t cao x¶y ra , søc mua ®èi néi cña ®ång tiÒn gi¶m sót , lßng tin cña d©n chóng còng nh- vµo c¸c nhµ ®Çu t- vµo sù æn ®Þnh cña ®ång tiÒn , vµo hÖ thèng ng©n hµng vµ cao h¬n n÷a lµ vµo chÝnh phñ sÏ bÞ xãi mßn . §iÒu nµy g©y t¸c h¹i v« cïng lín lao ®Õn toµn bé ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ 9 ®Êt n-íc . V¶ l¹i , tõ khi r¬i vµo t×nh tr¹ng l¹m ph¸t cao ®Õn khi ra khái t×nh tr¹ng ®ã vµ nh×n chung ®Òu cÇn mét thêi gian dµi cho sù hao tæn c¶ vÒ mÆt vËt chÊt vµ uy tÝn - L¹m ph¸t cao lµm gi¶m c¸c nguån tõ thu thuÕ cho ng©n s¸ch nhµ n-íc. Mét mÆt , l¹m ph¸t cao dÉn ®Õn s¶n xuÊt bÞ ®×nh ®èn lµm cho nguån thu thuÕ bÞ gi¶m sót c¶ vÒ mÆt quy m« vµ chÊt l-îng . MÆt kh¸c, l¹m ph¸t cao ®ång nghÜa víi sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn . Do vËy , víi cïng mét sè l-îng tiÒn thu tõ thuÕ gi¸ trÞ nguån thu thùc tÕ gi¶m xuèng khi cã l¹m ph¸t cao . VÝ dô ë Mªxic« , l¹m ph¸t lµm gi¶m nguån thu thùc tÕ n¨m 1981 lµ 2,6% GDP vµ giai ®o¹n 1983-1987 lµ 1,6% GDP. PhÇn hai: Thùc tr¹ng vÊn ®Ò l¹m ph¸t ë n-íc ta I ) L¹m ph¸t giai ®o¹n 2006-2007: Tû lÖ l¹m ph¸t n¨m 2006 gi¶m so víi 2 n¨m tr-íc (kho¶ng 6%) nh-ng vÉn cßn ë møc cao so víi khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Sù gi¶m l¹m ph¸t cña n¨m 2006 lµ do nguyªn nh©n vÒ gi¸ dÇu löa vµ c¸c mÆt hµng l-¬ng thùc thùc phÈm kh«ng cßn t¹o søc Ðp lªn gi¸ (mÆc dï gi¸ dÇu vÉn ë møc cao nh-ng kh«ng biÕn ®éng t¨ng nªn kh«ng thÓ ®Èy gi¸ t¨ng thªm) céng thªm mét vµI ®éng t¸c cña phÝa Ng©n hµng 10 Nhµ n-íc, ch¼ng h¹n nh- t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t bu«c ë ng©n hµng th-¬ng m¹i. TÝnh chung c¶ n¨m 2007, CPI -íc tÝnh kho¶ng trªn 10,5%-11% (cao nhÊt trong 10 n¨m qua) ®· t¸c ®éng ®Èy l¹m ph¸t lªn cao tíi xÊp xØ 10-11%. Dï kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm, kh«ng ®ång nhÊt CPI víi l¹m ph¸t nh-ng theo c¸c chuyªn gia, CPI cña c¶ n¨m 2007 ph¶n ¸nh tèc ®é tr-ît gi¸ vµ l¹m ph¸t n¨m. VËy tØ lÖ l¹m ph¸t kû lôc cña n¨m 2007 liÖu cã ph¶I lµ th¶m häa ®èi víi kinh tÕ ViÖt Nam xÐt vÒ vÜ m« hay vÉn cã thÓ chÊp nhËn ®-îc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ n-íc ta ®ang t¨ng tr-ëng m¹nh? Nguyªn nh©n chÝnh g©y l¹m ph¸t cao vµo n¨m 2007 lµ do l-îng vèn ®Çu t- gi¸n tiÕp n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam t¨ng tíi con sè kû lôc 15 tû USD t-¬ng ®-¬ng 25% GDP cña n¨m 2006. §iÒu nµy ®· lµm cho tÊt c¶ c¸c dÊu hiÖu “ béi thùc” ngo¹i tÖ hiÓn hiÖn trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Còng do dßng vèn ngo¹i ch¶y vµo ViÖt Nam qu¸ nhiÒu trong n¨m nµy, Ng©n hµng Nhµ n-íc ®· ph¶i bá ra hµng tr¨m ngh×n tû VND ®Ó hót ngo¹i tÖ æn ®Þnh t-¬ng ®èi tû gi¸ hèi ®o¸I cã lîi cho xuÊt khÈu vµ ®Çu t-. -íc tÝnh dù tr÷ ngo¹i tÖ cña ViÖt Nam n¨m nay lªn tíi gÇn 20tû ®ång 11 ®-îc Ng©n hµng Nhµ n-íc bá ra mua ngo¹i tÖ còng ®· ®ñ “ khuynh ®¶o” thÞ tr-êng tiÒn tÖ trong n-íc. Ii ) T×nh h×nh l¹m ph¸t n¨m 2008 Th¸ng 4 l¹m ph¸t n»m trong dù b¸o, gi¶m tèc thÊp nhÊt kÓ tõ ®Çu n¨m, t¨ng 2,2% so víi c¸c møc 2,38%; 3,56% vµ 2,99 lÇn l-ît c¸c th¸ng ®Çu n¨m. DiÔn biÕn trªn ®-îc gi¶i thÝch b»ng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch m¹nh ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ b¾t ®Çu ph¸t huy t¸c dông. C¬ së nµy còng ®· ®-îc mét sè nhµ qu¶n lý dÉn ®Õn khi nãi vÒ ®µ t¨ng cña l¹m ph¸t trong 3 th¸ng tr-íc ®ã. Trong c¸c nhãm hµng, l-¬ng thùc-thùc phÈm vÉn lµ ®Çu tÇu t¨ng gi¸ (t¨ng tíi 6,11%), tr-íc ¶nh h-ëng cña dÞch bÖnh tai xanh, dÞch t¶ t¹i khu vùc vµ cuéc khñng ho¶ng l-¬ng thùc trªn thÕ giíi. Gi¸ c¶ nguyªn liÖu, hµng hãa ®Çu vµo trªn thÕ giíi tiÕp tôc t¹o søc Ðp lín. NÕu gi¸ b¸n x¨ng d»u trong n-íc kh«ng ®-îc kiÒm chÕ (theo ®Þnh h-íng ch-a t¨ng ®Õn hÕt th¸ng 6/2002), søc Ðp lín h¬n khi gi¸ dÇu thÕ giíi lªn tíi gÇn 120 USD/thing vµ lu«n duy tr× gÇn ®Ønh nµy. MÆt kh¸c, nÕu gi¸ c¸c mÆt hµng vËt liÖu x©y dung… 12 kh«ng ®-îc “ Ðp” b×nh æn, sÏ kh«ng cã ®-îc kÕt qu¶ kh¶ quan trªn. Møc t¨ng 2,2% cña th¸ng 4/2008 còng lµ mét ®ét biÕn so víi nh÷ng n¨m gÇn ®©y; th¸ng 4/2007 chØ t¨ng 0,49%, th¸ng 4/2006 chØ cã 0,2%. Sù cè ®ã ®i cïng víi quan ng¹i thùc sù vÒ mét thêi kú míi. NhiÒu kh¶ n¨ng n¨m nay sÏ chøng kiÕn mét sù bïng næ; mèc dù b¸o 15,6% c¶ n¨m 2008 cña Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸ (adb) míi ®©y cã thÓ vÉn lµ khiªm tèn III )TÌNH HÌNH LẠM PHÁT NĂM 2009 VÀ NHỮNG THÁNG ĐẦU NĂM 2010 Sau khi công bố CPI của tháng 12 tăng ở mức 1,38% so với tháng trước, Tổng cục Thống kê đã công bố CPI cả nước nước năm 2009 tăng 6,88%. Đây là con số khả quan khi Chính phủ đặt mục tiêu kiềm chế lạm phát năm 2009 dưới 7%. Tuy nhiên vẫn còn nhiều lo ngại bởi xu hướng tăng giá nhanh của một số mặt hàng. Theo quy luật, giá cả một số mặt hàng thiết yếu thường tăng giá trước Tết nguyên đán. Mức tăng này đã đẩy chỉ số giá mặt hàng lương thực tháng 12 tăng 6,88 % so với tháng 13 trước và tăng 4,57% so với năm 2008. Mặt hàng thực phẩm so với tháng trước không tăng mạnh nhưng so với năm 2008 lại có mức tăng cao 8,39%. Sức tăng của 2 mặt hàng này đã đưa chỉ số giá nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống trong tháng 12 tăng mạnh ở mức 2,06%. So với năm ngoái mức tăng này chênh cao 8,71%. Nhóm nhà ở và vật liệu xây dựng bao gồm: tiền thuê nhà ở, điện, nước, chất đốt và vật liệu xây dựng tháng 12 cũng tăng ở mức 1,4%. So với năm 2008, mức tăng này thấp hơn so với một số nhóm hàng khác. Nhóm đồ uống, thuốc lá tăng 0,97%, nhóm may mặc, mũ nón, giầy dép tăng 0,81%. Một số nhóm khác có mức tăng không cao, đạt ở mức từ 0,07 đến 0,25% như nhóm văn hoá, giải trí, thiết bị và đồ dùng gia đình. Trong 11 nhóm hàng hoá, dịch vụ tiêu dùng thiết yếu, trong tháng 12 và cả năm 2009 nhóm Bưu chính viễn thông lại giảm 0,11%. Riêng chỉ số giá vàng trong tháng qua đã tăng cao 10,49%, đưa cả năm tăng 19,16% so với năm 2008. Chỉ số đô la Mỹ tháng 12 tăng 3,19% đưa con số cả năm 2009 lên 9,17% so 14 với năm 2008. Mức tăng này cũng đã được các chuyên gia dự báo ngay từ đầu năm. Tuy nhiên với những chính sách bình ổn hiện nay, dự báo chỉ số giá vàng sẽ nằm trong vòng ổn định hơn trong những tháng tới. Một số chuyên gia nhận định, chỉ số giá năm 2009 đang nằm trong mức như mong đợi, tuy nhiên vẫn còn một số lo ngại bởi, so với cùng kỳ năm ngoái một số mặt hàng thiết yếu vẫn đang có xu hướng tăng cao, từ 8,53 đến 9,56%. Năm 2010 tình hình lạm phát tai nước ta rất khó dự báo .Nhiều yếu tố có thể đẩy lạm phát năm 2010 lên cao hơn mức dự báo. Thậm chí, nếu các nguồn gây lạm phát không được quản lý và điều hành tốt, lạm phát năm tới có thể lên hai con số. PhÇn ba: c¸c quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p nh»m kiÒm chÕ vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng l¹m ph¸t I) Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc Trong c«ng cuéc ®æi míi , ®Æc biÖt lµ ngµy nay , khi chóng ta ®ang ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ th× râ rµng l¹m ph¸t ®ang trë thµnh vÊn ®Ò cÊp b¸ch . Do yªu cÇu ®æi míi nªn §¶ng vµ Nhµ n-íc vÇn tiÕp tôc 15 ®æi nç lùc kÝch cÇu nh»m thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ . Nh×n chung tèc ®é t¨ng tr-ëng cña ph-¬ng diÖn thanh to¸n , d- nî tÝn dông vµ chi tiªu chÝnh phñ trong nh÷ng n¨m nµy ®-îc duy tr× ë møc cao t-¬ng tù , thËm chÝ cao h¬n c¶ trong giai ®o¹n 1999 - 2003 . Tuy nhiªn c¸c b»ng chøng thùc nghiÖm cho thÊy c¸c nguån lùc nh×n chung ®· ®-îc sö dông gÇn ®Õn giíi h¹n . Trong bèi c¶nh ®ã , nÕu kh«ng cã c¸c kho¶n ®Çu t- míi ®Ó t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt , sù gia t¨ng tæng cÇu nµy sÏ chñ yÕu lµm t¨ng møc gi¸ mµ Ýt ¶nh h-ëng ®Õn s¶n l-îng vµ viÖc lµm . §iÒu nµy còng c¶nh b¸o vÒ tiÒm n¨ng chÝnh s¸ch kÝch cÇu cã thÓ tiÕp tôc khai th¸c trong thêi gian tíi . Bªn c¹nh ®ã , viÖc ®iÒu chØnh qu¶n lý cña Nhµ n-íc cßn ch-a theo kÞp yªu cÇu , nhÊt lµ trong hÖ thèng ph©n phèi l-u th«ng ( ®iÓn h×nh lµ thÐp , thuèc ch÷a bÖnh , x¨ng dÇu…) còng t¹o yÕu tè t©m lý bÊt lîi , lµm t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña tiÒn . Tr-íc mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra nh- vËy th× quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc theo tinh thÇn §¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh lµ : ph¶i tiÕp tôc ph¸t triÓn kinh tÕ më cöa héi nhËp vµ b»ng mäi biÖn ph¸p cps thÓ ph¶i kiÒm chÕ vµ kh¾c phôc l¹m ph¸t , sím ®-a n-íc ta trë thµnh n-íc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ . II) C¸c chÝnh s¸ch vµ gi¼i ph¸p nh»m kiÒm chÕ vµ kh¾c phôc l¹m ph¸t 1. ChÝnh s¸ch , gi¶i ph¸p vµ c¬ chÕ qu¶n lý vÜ m« a) C¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý gi¸ c¶ - T¨ng c-êng c«ng t¸c qu¶n lý thÞ tr-êng , cã c¸c biÖn ph¸p cô thÓ ( hµnh chÝnh , kinh tÕ ) , kh«ng ®Ó x¶y ra hiÖn t-îng lîi dông viÖc ®iÒu chØnh gi¸ x¨ng dÇu ®Ó t¨ng gi¸ c¸c s¶n phÈm mét c¸ch kh«ng hîp lý . 16 - KiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc ®Þnh gi¸ c¶ , chi phÝ gi¸ thµnh ®èi víi c¸c s¶n phÈm ®éc quyÒn vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt cung øng vËt t- nguyªn liÖu quan träng - Bæ sung , hoµn thiÖn c¸c quy chÕ ph¸p luËt vÒ qu¶n lý thÞ tr-êng gi¸ c¶, ®Ó h-íng dÉn thùc hiÖn nghiªm chØnh ph¸p lÖnh ®· ban hµnh . T¨ng c-êng c«ng t¸c kiÓm tra , thanh tra gi¸ , tæ chøc hÖ thèng ®¹i lý tèt , cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t ®èi víi mét sè s¶n phÈm quan träng , tr-íc hÕt lµ mÆt hµng s¾t thÐp , mét sè lo¹i thuèc t©n d-îc ,… - Tæ chøc xuÊt khÈu l-¬ng thùc g¾n víi b¶o ®¶m æn ®Þnh thÞ tr-êng gi¸ c¶ trong n-íc . - TiÕp tôc thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh , th-êng xuyªn rµ so¸t l¹i hÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ gi¸ , söa ®æi , bæ sung cho phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý míi . b) Ng©n s¸ch vµ tiÒn tÖ - T¨ng c-êng c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn ®¹t vµ v-ît kÕ ho¹ch ng©n s¸ch nhµ n-íc - KiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc chi tiªu ng©n s¸ch nhµ n-íc . T¨ng c-êng kiÓm tra , thanh tra x©y dùng c¬ b¶n . Kh¾c phôc t×nh tr¹ng chi ng©n s¸ch nhµ n-íc kh«ng cã hiÖu qu¶ - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thËn träng , sö dông c¸c biÖn ph¸p tiÒn tÖ hîp lý : xem xÐt l¹i tèc ®é ph¸t hµnh , ®iÒu chØnh t¨ng l·i suÊt t¸i cÊp vèn , t¸i chiÕt khÊu cña ng©n hµng nhµ n-íc ®èi víi ng©n hµng th-¬ng m¹i , sö dông c¸c c«ng cô l·i suÊt d-¬ng vµ c«ng cô thÞ tr-êng më ®Ó gi¶m bít cung vÒ tiÒn tÖ trªn thÞ tr-êng , h¹n chÕ tèi ®a c¸c t¸c ®éng xÊu g©y biÕn ®éng mÆt b»ng gi¸ . T¨ng dù tr÷ b¾t buéc lµm cho gi¶m tæng ph-¬ng tiÖn thanh to¸n ®-a vµo nÒn kinh tÕ , chi thªm tiÒn ®Ó 17 mua dù tr÷ ngo¹i tÖ trong chõng mùc hîp lý ®Ó kh«ng t¨ng tiÒn trong l-u th«ng , ®iÒu hoµ æn ®Þnh tû gi¸ vµ c©n ®èi ngo¹i tÖ , b¶o ®¶m cung øng ®ñ ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu c¸c vËt t- nguyªn liÖu quan träng , nhÊt lµ x¨ng dÇu , s¾t thÐp vµ mét sè vËt t- ho¸ chÊt chñ yÕu kh¸c . c) ChÝnh s¸ch tµi kho¸ Kiªn quyÕt gi÷ møc béi chi ng©n s¸ch Nhµ n-íc ë møc hîp lý so víi GDP trªn c¬ së phÊn ®Êu t¨ng thu , tiÕt kiÖm chi vµ hiÖu qu¶ . Qu¶n lý chÆt chÏ c¸c kho¶n chi , chèng tham nhòng mét c¸ch quyÕt liÖt T¨ng tû lÖ tu ng©n s¸ch Nhµ n-íc b»ng c¸c biÖn ph¸o khai th¸c nguån thu , tÝch cùc chèng thÊt thu . KiÓm so¸t chÆt chÏ chi th-êng xuyªn , c¾t bá nh÷ng kho¶n chi ch-a thËt cÇn thiÕt . d) §èi víi mét sè mÆt hµng thiÕt yÕu *) L-¬ng thùc , thùc phÈm §Èy m¹nh s¶n xuÊt l-¬ng thùc , thùc phÈm vµ xuÊt khÈu ë møc hîp lý vÒ l-¬ng thùc , kh«ng g©y ra khan hiÕm l-¬ng thùc ®Ó tr¸nh ®Èy gi¸ l-¬ng thùc lªn qu¸ cao , ®¶m b¶o an ninh , l-¬ng thùc quèc gia vµ h¹n chÕ tèc ®é t¨ng gi¸ l-¬ng thùc . *) C¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp - Giao bé th-¬ng m¹i vµ c¸c ®Þa ph-¬ng kiÓm tra chÆt chÏ hÖ thèng ®¹i lý , chèng n¹n g¨m hµng chê t¨ng gi¸ , chèng hµng gi¶ kÐm chÊt l-îng - T¨ng c-êng c«ng t¸c dù b¸o cña ngµnh ®Ó cã c¬ chÕ kinh doanh phï hîp , tr¸nh t×nh tr¹ng chªnh lÖch gi¸ qu¸ cao gi÷a c¸c vïng trong c¶ n-íc - CÇn cã quy chÕ kinh doanh c¸c s¶n phÈm phï hîp víi t×nh h×nh cô thÓ gi÷a tæng c«ng ty , c¸c liªn doanh , c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trong toµn hÖ thèng , cÇn thiÕt 18 lËp ®ång bé hÖ thèng ®¹i lý b¸n lÎ , t¨ng c-êng kiÓm so¸t gi¸ c¶ .tiÕp thÞ vµ ph-¬ng thøc mua b¸n - C¸c bé chØ ®¹o ngµnh s¶n xuÊt kiÓm tra t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ cung øng hµng ho¸ trong th¸ng theo t×nh h×nh cung cÇu nguyªn liªu trong c¶ n-íc . 2. C¸c gi¶i ph¸p cÊp vi m« ( ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ ®¬n vÞ ) - Nghiªm cÊm tÊt c¶ ( nhµ m¸y c«ng ty vµ ®¹i lý ) kh«ng ®-îc ®Ó x¶y ra c¸c hµnh vi ®Çu c¬ n©ng gi¸ , g©y khã dÔ cho kh¸ch hµng . - CÇn cã quy chÕ kinh doanh c¸c s¶n phÈm phï hîp víi t×nh h×nh cô thÓ gi÷a tæng c«ng ty , c¸c liªn doanh , c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trong toµn hÖ thèng , cÇn thiÕt lËp ®ång bé hÖ thèng ®¹i lý b¸n lÎ , t¨ng c-êng kiÓm so¸t gi¸ c¶ .tiÕp thÞ vµ ph-¬ng thøc mua b¸n - C¸c doanh nghiÖp vµ ®¬n vÞ cÇn huy ®éng thªm nguång vèn tanh nhanh kh¶ n¨ng ®Çu t- n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt t¹o c«ng ¨n viÖc lµm n©ng cao tay nghÒ n©ng cao tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña ng-êi lao ®éng; n©ng cao c«ng suÊt sö dông kÕt cÊu c¬ së h¹ tÇng vµ hiÖu qu¶ sö dông c¸c n¨ng lùc s¶n xuÊt hiÖn cã; më réng thÞ tr-êng n©ng cao tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng trong n-íc vµ thóc ®Èy héi nhËp quèc tÕ; thùc hiÖn tèt c¶i c¸ch hµnh chÝnh. - Rµ so¸t l¹i toµn bé quy tr×nh s¶n xuÊt vµ qu¶n lý ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, tiÕt kiÖm ®Þnh møc tiªu hao nguyªn nhiªn vËt liÖu , nhÊt lµ nhiªn liÖu ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt , h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm , kh¾c phôc t¸c ®éng cña viÖc t¨ng gi¸ x¨ng dÇu , n©ng cao chÊt l-îng , hiÖu qu¶ vµ lîi nhuËn , n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n 19 phÈm cña c¸c doanh nghiÖp , cè g¾ng æn ®Þnh b¸n ra thÞ tr-êng 20