Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lêi nãi ®Çu
Trong ®êi sèng hµng ngµy, l¹m ph¸t lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ
m«, ®· trë thµnh mèi quan t©m lín cña c¸c nhµ chÝnh trÞ vµ c«ng chóng. Nã lµ
mét hiÖn tîng mÊt c©n b»ng kinh tÕ kh¸ phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Khi
l¹m ph¸t ®· trë thµnh con bÖnh, ®Õn møc hai con sè trë lªn, xuÊt hiÖn siªu l¹m
ph¸t th× nã trë thµnh søc c¶n, g©y t¸c ®éng ph¸ ho¹i rÊt nghiªm träng. ë ViÖt
nam l¹m ph¸t hai con sè ®· diÔn ra liªn tôc nhiÒu n¨m trong thêi kú kinh tÕ theo
c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp. Sau hai cuéc ®iÒu chØnh gi¸ - l¬ng vµ gi¸ - l¬ng - tiÒn 1981-1985, l¹m ph¸t ®· trë thµnh siªu l¹m ph¸t 3 con sè
trong c¸c n¨m 1986-1988. Song chØ sau §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt nam lÇn thø
VI míi ®¸nh gi¸ ®óng møc ph¸ ho¹i to lín cña con bÖnh l¹m ph¸t vµ nh÷ng gi¶i
ph¸p ®îc ¸p dông ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®Çy triÓn väng.
Sau mét thêi gian thùc tËp ë Ban nghiªn cøu chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« - ViÖn
nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng, ®îc xem xÐt, nghiªn cøu nhiÒu tµi liÖu vÒ
nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n, em ®· nhËn thøc ®îc ý nghÜa cña vÊn ®Ò l¹m ph¸t
®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam nãi riªng. V× vËy em
chän ®Ò tµi:
“Nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc hiÖn tîng l¹m ph¸t ë ViÖt nam”
lµm ®Ò tµi cho chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp cña m×nh.
Th«ng qua viÖc t×m hiÓu b¶n chÊt cña l¹m ph¸t, ¶nh hëng cña nã tíi nÒn
kinh tÕ, em ®· hiÓu s©u s¾c h¬n vÒ l¹m ph¸t vµ ¶nh hëng cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ
cña tõng quèc gia theo c¸c møc ®é kh¸c nhau. Trong ®Ò tµi em ®· ®a ra nh÷ng
kh¸i niÖm c¬ b¶n, ph©n lo¹i c¸c lo¹i l¹m ph¸t, nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh ®îc
xem xÐt trªn gãc ®é lý thuyÕt, c¸c gi¶i ph¸p chung ®Ó kh¾c phôc hiÖn tîng l¹m
ph¸t. Tõ nh÷ng c¬ së lý thuyÕt nµy kÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc kinh tÕ ®· ®îc
häc em ®· x©y dùng nªn mét sè m« h×nh l¹m ph¸t th«ng qua ý tëng cña mét vµi
trêng ph¸i kinh tÕ nh trêng ph¸i tiÒn tÖ, trêng ph¸i cÊu tróc. TiÕp theo ®ã lµ viÖc
®¸nh gi¸ hiÖn tîng l¹m ph¸t ë ViÖt nam tõ sau ngµy ®æi míi, t×m ra nh÷ng
nguyªn nh©n, ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p kh¾c phôc hiÖn tîng nµy. Vµ cuèi cïng, dùa
vµo sè liÖu thùc tÕ thu thËp ®îc t¹i ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng,
em ®a ra mét vµi m« h×nh thùc nghiÖm vÒ l¹m ph¸t cña ViÖt nam ta trong thêi kú
tõ 1986-2003.
CÊu tróc cña bµi viÕt gåm cã:
- PhÇn I: Kh¸i niÖm vÒ l¹m ph¸t.
- PhÇn II: M« h×nh vÒ l¹m ph¸t.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- PhÇn III: §¸nh gi¸ t×nh h×nh l¹m ph¸t ë ViÖt nam trong suèt thêi gian
sau thêi kú ®æi míi.
- PhÇn IV: M« h×nh l¹m ph¸t ë ViÖt nam.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn bµi viÕt nµy, em ®· ®îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña
c¸c thÇy: thÇy Ng« V¨n Mü - Gi¸o viªn khoa To¸n kinh tÕ, §¹i häc Kinh tÕ
Quèc d©n; thÇy Hoµng V¨n Thµnh - C¸n bé thuéc Ban nghiªn cøu chÝnh s¸ch
kinh tÕ vÜ m«, ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng. Em xin bµy tá lßng
biÕt ¬n cña m×nh tíi c¸c thÇy!
Hµ néi, ngµy 15-4-2005
Sinh viªn: Tr¬ng SÜ Quý
PhÇn I: Lý thuyÕt vÒ l¹m ph¸t
1. Kh¸i niÖm vÒ l¹m ph¸t:
Nãi vÒ l¹m ph¸t lµ nãi vÒ mét vÊn ®Ò lín cña mét nÒn kinh tÕ, nã lµ mét
biÕn vÜ m« quan träng mµ bÊt kú mét ChÝnh phñ cña mét quèc gia nµo ®ã còng
kh«ng thÓ bá qua nã khi tiÕn hµnh ho¹ch ®Þnh mét chÝnh s¸ch kinh tÕ. HiÓu vµ
vËn dông ®óng ®¾n ph¹m trï vÒ l¹m ph¸t kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò ®¬n gi¶n víi
bÊt kú mét quèc gia nµo nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn nh níc ta. V×
vËy trong cïng mét quèc gia cã thÓ cã nhiÒu sè liÖu kh¸c nhau vÒ con sè l¹m
ph¸t trong n¨m cña quèc gia ®ã. Díi gãc ®é cña bµi viÕt nµy, chóng ta cã thÓ
quan niÖm vÒ l¹m ph¸t qua mét sè kh¸i niÖm díi ®©y:
L¹m ph¸t lµ sù t¨ng lªn cña møc gi¸ trung b×nh theo thêi gian.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Mét ®Þnh nghÜa kh¸c: l¹m ph¸t lµ tû lÖ phÇn tr¨m nãi lªn sù mÊt gi¸ cña
®ång tiÒn trong th¸ng nµy so víi th¸ng tríc, kú nµy so víi kú tríc, n¨m nµy so
víi n¨m tríc,...
L¹m ph¸t lµ biÓu hiÖn viÖc tiªu dïng qu¸ víi kh¶ n¨ng hiÖn cã vÒ lùc lîng
hµng ho¸. Song còng cã ®«i lóc, l¹m ph¸t kh«ng ph¶n ¸nh ®óng thùc chÊt nãi ë
trªn.
L¹m ph¸t lµ hiÖn tîng chung cña tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi, kh«ng ph¶i
riªng cña níc ta. §èi víi níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®êi sèng chÝnh trÞ æn
®Þnh, Nhµ níc ®iÒu hµnh tµi giái sÏ cã tû lÖ l¹m ph¸t hîp lý. Níc kÐm ph¸t triÓn
hoÆc cã sù biÕn ®éng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ sÏ dÉn ®Õn tû lÖ l¹m ph¸t kh«ng hîp
lý.
L¹m ph¸t ®îc ®Æc trng bëi chØ sè gi¸ chung cña gi¸ c¶ vµ lo¹i chØ sè biÓu
hiÖn l¹m ph¸t hay chØ sè gi¸ chung cña toµn bé hµng ho¸ cÊu thµnh tæng s¶n
phÈm quèc d©n.
ChØ sè gi¸ lµ tû lÖ phÇn tr¨m ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ khi so s¸nh hai
mÆt hµng víi nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (th¸ng, quý, n¨m) trong mét
kh«ng gian nhÊt ®Þnh.
ChØ sè gi¸ cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc xem xÐt t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ c¶
trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Th«ng qua tû gi¸ vµ chØ sè gi¸, ngêi s¶n xuÊt, kinh
doanh sÏ thÊy ®îc mÆt hµng nµo ®ang ®îc lîi vÒ gi¸, mÆt hµng nµo ®ang thua
thiÖt vÒ gi¸. Tõ ®ã cã nh÷ng quyÕt ®Þnh thÝch hîp trong s¶n xuÊt kinh doanh.
Th«ng qua chØ sè gi¸, Nhµ níc ®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp víi chiÕn lîc
ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc.
ViÖc x©y dùng chØ sè gi¸ ®îc tiÕn hµnh nh sau:
§Çu tiªn, lùa chän mét “giá hµng ho¸” ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ c¶. Tæng c¸c møc
gi¸ cho mçi n¨m. Sau ®ã, lùa chän n¨m gèc. Chia møc gi¸ n¨m hiÖn t¹i cho n¨m
gèc vµ nh©n víi 100.
PI
Pt
x100
P0
Trong ®ã: PI lµ chØ sè gi¸
Pt lµ tæng c¸c møc gi¸ hiÖn t¹i
P0 lµ tæng c¸c møc gi¸ n¨m gèc.
Khi “n¨m hiÖn thêi” còng lµ “n¨m gèc” th× chØ sè nµy b»ng 100. §èi víi
mét n¨m bÊt kú, c¸c møc gi¸ n¨m hiÖn thêi vµ c¸c møc gi¸ n¨m gèc sÏ kh«ng
gièng cã thÓ x¶y ra nhÊt. NÕu møc gi¸ hiÖn thêi lín h¬n møc gi¸ gèc, chØ sè nµy
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
sÏ lín h¬n 100. Ngîc l¹i, nÕu møc gi¸ hiÖn thêi nhá h¬n møc gi¸ n¨m gèc th× chØ
sè nµy sÏ nhá h¬n 100.
Møc gi¸ æn ®Þnh ®îc ®o bëi phÇn tr¨m thay ®æi hµng n¨m cña chØ sè gi¸:
p % P ( P1 P0 ) / P0
L¹m ph¸t lµ sù t¨ng lªn cña møc gi¸ chung, nã ®îc ®o b»ng chØ sè gi¸. Lu ý
r»ng ®©y kh«ng ph¶i sù t¨ng lªn cña tÊt c¶ c¸c møc gi¸ trong suèt qu¸ tr×nh l¹m
ph¸t. Mét vµi møc gi¸ vÉn gi¶m xuèng, nhng c¸c møc gi¸ nµy ®ang cã khuynh
híng t¨ng kÐo gi¸ c¶ chung t¨ng lªn.
Gi¶m ph¸t lµ sù gi¶m xuèng cña møc gi¸ c¶ chung, nã còng ®îc ®o b»ng
chØ sè gi¸. Lu ý r»ng nã kh«ng bao gåm sù gi¶m xuèng tÊt c¶ c¸c møc gi¸ trong
qu¸ tr×nh gi¶m ph¸t. Mét vµi møc gi¸ thùc tÕ vÉn t¨ng nhng nã ®ang cã khuynh
híng gi¶m xuèng kÐo møc gi¸ chung gi¶m xuèng.
L¹m ph¸t ®îc ®o b»ng chØ sè gi¸ c¶: chØ sè gi¸ c¶ ®îc dïng réng r·i nhÊt lµ
chØ sè gi¸ c¶ hµng tiªu dïng CPI.
Gi¸ tiªu dïng lµ gi¸ c¶ mµ ngêi tiªu dïng mua hµng ho¸ vµ chi tr¶ c¸c dÞch
vô nh»m phôc vô trùc tiÕp cho ®êi sèng hµng ngµy cña ngêi d©n. Gi¸ tiªu dïng
®îc thÓ hiÖn b»ng gi¸ b¸n lÎ hµng ho¸ trªn thÞ trêng vµ gi¸ c¸c lo¹i dÞch vô,
nh»m phôc vô sinh ho¹t ®êi sèng cña c¸c tÇng líp d©n c.
Muèn tÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn:
Thø nhÊt, ph¶i cã danh môc mÆt hµng tiªu dïng vµ dÞch vô ®¹i diÖn thèng
nhÊt trong c¶ níc ®Ó thèng kª gi¸ tiªu dïng.
Thø hai, tæ chøc m¹ng líi ®iÒu tra vµ ph¬ng ph¸p ®iÒu tra gi¸ b¸n lÎ hµng
ho¸ vµ dÞch vô tiªu dïng.
Thø ba, ph¶i cã b¶ng gi¸ kú gèc cè ®Þnh vµ quyÒn sè cè ®Þnh dïng ®Ó tÝnh
chØ sè gi¸ tiªu dïng.
B¶ng danh môc hµng ho¸ vµ dÞch vô ®¹i diÖn thèng kª gi¸ tiªu dïng hiÖn
nay ®îc chia thµnh 3 ph©n nhãm nh sau:
10 nhãm cÊp I bao gåm:
+ L¬ng thùc,
+ Uèng vµ hót,
+ May mÆc, mò nãn giµy dÐp,
+ ë,
+ ThiÕt bÞ vµ ®å dïng gia ®×nh,
+ Y tÕ, ch¨m sãc søc khoÎ,
+ §i l¹i vµ bu ®iÖn,
+ Gi¸o dôc,
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
+ V¨n ho¸, thÓ thao, gi¶i trÝ,
+ §å dïng vµ dÞch vô kh¸c.
10 nhãm trªn ®îc gäi 10 nhãm cÊp I ®îc chia thµnh hai bé phËn hµng ho¸
tiªu dïng vµ dÞch vô tiªu dïng.
Nhãm cÊp II cã 34 nhãm
Nhãm cÊp III cã 86 nhãm
Nh vËy, CPI tÝnh chi phÝ cña mét giá hµng tiªu dïng vµ dÞch vô trªn thÞ trêng. §Ó tÝnh CPI ngêi ta dùa vµo tû träng cña phÇn chi cho tõng mÆt hµng trong
tæng chi tiªu cho tiªu dïng cña thêi kú cã l¹m ph¸t.
CPIt = wi ,t Pi ,t
wi
/ Pi , 0
Pi , 0 Qi , 0
P
i ,0
Qi , 0
Nh vËy:
CPIt =
PQ
P Q
i ,t
i ,0
i ,0
i,0
Qi,0 : khèi lîng hµng ho¸ tiªu dïng ë thêi k× i tõ thêi gian gèc
Pi,0 : møc gi¸ hµng ho¸ ë thêi k× i tõ thêi gian gèc
Pi,t : møc gi¸ s¶n phÈm thêi k× t.
Tû lÖ l¹m ph¸t ®îc x¸c ®Þnh bëi:
INFt = 100(Pt – Pt – 1)/Pt – 1
Trong ®ã: INFt lµ tû lÖ l¹m ph¸t n¨m t
Pt, Pt – 1 lµ møc gi¸ n¨m t vµ t-1
Mét vµi chØ sè liªn quan ®Õn l¹m ph¸t kh¸c lµ:
- CCPI ®o møc gi¸ tiªu dïng chung nhng lo¹i trõ c¸c nh©n tè cÊu thµnh c¸c møc
gi¸ kh«ng æn ®Þnh vµ biÕn ®æi nªn kh«ng thÓ dù b¸o c¸c lý do tõ thêi kú nµy ®Õn
thêi kú kia, vÝ dô nh møc gi¸ cña l¬ng thùc vµ n¨ng lîng.
- ChØ sè gi¸ s¶n xuÊt (PPI) ®o møc gi¸ chung ph¶i tr¶ cho tµi s¶n h÷u h×nh, b¸n
thµnh phÈm vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt. Nã ®îc tÝnh to¸n hµng th¸ng. Sù biÕn ®éng cña
PPI co thÓ dù ®o¸n sù biÕn ®éng t¬ng lai cña CPI.
- CPPI ®o møc gi¸ s¶n xuÊt chung nhng lo¹i trõ c¸c nh©n tè cÊu thµnh c¸c møc
gi¸ kh«ng æn ®Þnh vµ biÕn ®æi nªn kh«ng thÓ dù b¸o ®îc. Sù biÕn ®éng trong chØ
sè CPPI cã khuynh híng dù b¸o sù biÕn ®éng trong t¬ng lai cña chØ sè CCPI.
2. Ph©n lo¹i l¹m ph¸t:
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Cã nhiÒu c¸ch ph©n biÖt l¹m ph¸t dùa trªn c¸c tiªu thøc kh¸c nhau:
+ VÒ mÆt ®Þnh lîng:
Dùa trªn ®é lín nhá cña tØ lÖ % l¹m ph¸t tÝnh theo n¨m, ngêi ta chia l¹m
ph¸t ra thµnh:
- L¹m ph¸t mét con sè mçi n¨m: Samuelson gäi lµ l¹m ph¸t võa ph¶i. Lo¹i
l¹m ph¸t nµy x¶y ra khi gi¸ c¶ t¨ng chËm vµ tû lÖ l¹m ph¸t díi 10% mét n¨m.
§©y lµ møc l¹m ph¸t mµ nÒn kinh tÕ chÊp nhËn ®îc, víi møc l¹m ph¸t nµy nh÷ng
t¸c ®éng kÐm hiÖu qña cña nã lµ kh«ng ®¸ng kÓ.
- L¹m ph¸t 2 con sè: khi tû lÖ t¨ng, gi¸ ®· b¾t ®Çu t¨ng ®Õn hai con sè mçi
n¨m. ë møc thÊp (11, 12, 13%/n¨m) th× t¸c ®éng cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ lµ
kh«ng ®¸ng kÓ, nÒn kinh tÕ cã thÓ vÉn chÊp nhËn ®îc. Nhng khi tû lÖ t¨ng gi¸ ë
møc 2 ch÷ sè cao, l¹m ph¸t sÏ trë thµnh kÎ thï cña s¶n xuÊt vµ thu nhËp v× nh÷ng
t¸c ®éng tiªu cùc cña nã lµ kh«ng nhá. L¹m ph¸t hai ch÷ sè trë thµnh mèi ®e do¹
®Õn sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ.
- Siªu l¹m ph¸t: tuú theo quan niÖm cña c¸c nhµ kinh tÕ, ngoµi c¸c lo¹i l¹m
ph¸t trªn ®©y cßn cã l¹m ph¸t ba ch÷ sè. NhiÒu ngêi coi c¸c lo¹i l¹m ph¸t nµy lµ
siªu l¹m ph¸t v× nã cã tû lÖ l¹m ph¸t rÊt cao vµ tèc ®é t¨ng rÊt nhanh. Víi siªu
l¹m ph¸t t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®Õn ®êi sèng vµ nÒn kinh tÕ lµ hÕt søc nghiªm
träng: kinh tÕ suy sôp mét c¸ch nhanh chãng, thu nhËp thùc tÕ cña ngêi lao ®éng
gi¶m m¹nh. Chóng ta cã thÓ thÊy mét h×nh ¶nh cña siªu l¹m ph¸t lµ ë níc §øc
n¨m 1922-1923. §©y cã thÓ nãi nã lµ h×nh ¶nh ®iÓn h×nh vÒ siªu l¹m ph¸t trong
lÞch sö l¹m ph¸t thÕ giíi, gi¸ c¶ t¨ng tõ 1 ®Õn 10 triÖu lÇn.
+ VÒ mÆt ®Þnh tÝnh:
- L¹m ph¸t c©n b»ng vµ l¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng:
L¹m ph¸t c©n b»ng: khi nã t¨ng t¬ng øng víi thu nhËp, do vËt l¹m ph¸t
kh«ng ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng cña ngêi lao ®éng.
L¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng: tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng kh«ng t¬ng øng víi thu nhËp.
Thùc tÕ th× l¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng thêng hay x¶y ra nhÊt.
- L¹m ph¸t dù ®o¸n tríc vµ l¹m ph¸t bÊt thêng:
L¹m ph¸t dù ®o¸n tríc: l¹m ph¸t x¶y ra trong mét thêi gian t¬ng ®èi dµi víi
tû lÖ l¹m ph¸t hµng n¨m kh¸ ®Òu ®Æn, æn ®Þnh. Do vËy, ngêi ta cã thÓ dù ®o¸n tríc ®îc tû lÖ l¹m ph¸t cho nh÷ng n¨m tiÕp sau. VÒ mÆt t©m lý, ngêi d©n ®· quen
víi t×nh h×nh l¹m ph¸t ®ã vµ ngêi ta ®· cã nh÷ng chuÈn bÞ ®Ó thÝch nghi víi t×nh
h×nh l¹m ph¸t nµy.
L¹m ph¸t bÊt thêng: l¹m ph¸t x¶y ra cã ®ét biÕn mµ tríc ®ã cha hÒ xuÊt
hiÖn. Do vËy, vÒ t©m lý, cuéc sèng vµ thãi quen cña mäi ngêi ®Òu cha thÝch nghi
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®îc. L¹m ph¸t bÊt thêng g©y ra nh÷ng có sèc cho nÒn kinh tÕ vµ sù thiÕu tin tëng
cña ngêi d©n vµo chÝnh quyÒn ®¬ng ®¹i.
LÞch sö l¹m ph¸t còng chØ ra r»ng, l¹m ph¸t ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thêng
diÔn ra trong thêi gian kh¸ dµi, vµ v× thÕ, hËu qu¶ cña nã phøc t¹p vµ trÇm träng
h¬n. Còng v× vËy dùa vµo c¸c lo¹i l¹m ph¸t ®· ph©n chia ë trªn kÕt hîp víi ®é
dµi thêi gian l¹m ph¸t ®Ó chia l¹m ph¸t ë c¸c níc nµy thµnh 3 lo¹i:
- L¹m ph¸t kinh niªn thêng kÐo dµi trªn 3 n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t ®Õn 50%
mét n¨m.
- L¹m ph¸t nghiªm träng thêng kÐo dµi trªn 3 n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t trªn
50% mét n¨m.
- Siªu l¹m ph¸t kÐo dµi trªn 1 n¨m víi tû lÖ l¹m ph¸t trªn 200% mét n¨m.
3. Nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t:
3.1. L¹m ph¸t do tiÒn tÖ:
Ta xÐt lý thuyÕt vÒ lîng cña tiÒn tÖ:
H×nh thøc ho¸ th«ng thêng nhÊt cña lý thuyÕt ®ã lµ c«ng tøc Irving Fisher:
MxV=PxT
Trong ®ã: M lµ khèi lîng tiÒn tÖ lu th«ng;
V lµ tèc ®é lu th«ng cña tiÒn tÖ (cïng mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ cã thÓ
qua nhiÒu chu tr×nh chi tr¶ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh);
P lµ mÆt b»ng chung cña gi¸ c¶;
T lµ khèi lîng giao dÞch ph¶i b¶o ®¶m.
Mét ®Þnh nghÜa réng h¬n cña khèi lîng tiÒn tÖ dÉn ®Õn biÓu thøc:
M x V + M’ x V’ = P x T
Trong ®ã ph©n biÖt lîng tiÒn tÖ lu th«ng M víi tiÒn göi (M’), mçi thµnh
phÇn cña khèi lîng tiÒn tÖ chung l¹i cã mét tèc ®é lu th«ng (t¬ng øng víi V vµ
V’).
ý nghÜa ®¬n gi¶n nhÊt lµ mäi sù t¨ng tiÒn tÖ cao h¬n t¨ng s¶n xuÊt thùc tÕ
®Òu ®îc thÓ hiÖn (®èi víi mét tèc ®é lu th«ng kh«ng ®æi cña tiÒn tÖ) ra b»ng sù
hiÖu chØnh gi¸ c¶ chung sao cho gi¸ trÞ tæng thÓ cña trao ®æi b»ng gi¸ trÞ cña khèi
lîng tiÒn tÖ míi ®ang lu th«ng. Trong thêi h¹n ng¾n hoÆc trong trêng hîp bé
m¸y s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu t¨ng lªn, biÕn ®éng cña gi¸ c¶ sÏ tØ lÖ
thuËn víi biÕn ®éng cña khèi lîng tiÒn tÖ.
Nhµ kinh tÕ häc A. Marshall cho r»ng sù ph¸t hµnh tiÒn víi t c¸ch lµ nhu
cÇu tiÒn tÖ phô thuéc vµo thu nhËp thùc tÕ cña quèc gia (Y), mÆt b»ng chung cña
gi¸ c¶ (P) vµ mét hÖ sè (k), hÖ sè nµy tuú theo c¸c t¸c gi¶ biÓu thÞ tØ sè gi÷a khèi
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lîng tiÒn tÖ vµ thu nhËp phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh«ng ®¬n thuÇn lµ mét hÖ
sè kü thuËt. C«ng thøc M = k x P x Y cã ý nghÜa khèi lîng tiÒn tÖ quyÕt ®Þnh gi¸
trÞ giao dÞch, lîng tiÒn tÖ mong muèn t¸c ®éng lªn lîng tiÒn tÖ lu th«ng. Nh vËy,
®é lín cña khèi lîng tiÒn tÖ quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña thu nhËp quèc gia (P x Y); nhng nÕu nã t×m c¸ch ®a tiÒn tÖ vµo nÒn kinh tÕ thËt th× nã l¹i bá qua c¸c quan hÖ
gi÷a cung vµ cÇu cña tiÒn tÖ.
Sau ®ã nhµ kinh tÕ M. Friedman ®· ®Þnh râ nhu cÇu cña tiÒn tÖ nhê hµm sè:
Md
f ( y , w; RM , RB, RE , G p ; u )
P
Trong ®ã: Md biÓu thÞ nhu cÇu tiÒn tÖ;
P lµ mÆt b»ng gi¸ c¶;
y lµ thu nhËp thêng xuyªn;
w lµ tØ lÖ gi÷a thu nhËp tõ thiÕt bÞ vµ con ngêi;
RM, RB, RE lµ hiÖu suÊt danh nghÜa dù kiÕn cña tiÒn tÖ, tr¸i phiÕu
vµ cæ phÇn.
Gp lµ tØ lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn;
u lµ biÕn biÓu thÞ c¸c yÕu tè kh¸c.
¤ng kh¼ng ®Þnh r»ng “l¹m ph¸t lóc nµo vµ ë ®©u còng lµ mét hiÖn tîng tiÒn
tÖ” mµ tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc. §èi víi Friedman, viÖc
ph¸t hµnh tiÒn tÖ thuéc vÒ c¸c quyÕt ®Þnh hoÆc mét sù kiÓm so¸t cña chÝnh phñ.
BÞ søc Ðp thêng xuyªn cña c¸c yÕu tè kh¸c nhau hoÆc cña hÖ thèng ng©n hµng,
Nhµ níc ph¶i tiªu nhiÒu mµ kh«ng t¨ng thuÕ kÞp, hoÆc hîp thøc ho¸ c¸c kho¶n
nî cña t nh©n ®Ó duy tr× ho¹t ®éng kinh tÕ hoÆc gióp ®ì mét tÇng líp x· héi nµo
®ã. Nh vËy, viÖc ph¸t hµnh tiÒn tÖ cho phÐp dÉn ®Õn “thuÕ l¹m ph¸t”, c¸c kho¶n
thu cña Nhµ níc t¨ng chõng nµo c¸c kho¶n thuÕ lîi tøc kh«ng khíp mét c¸ch
m¸y mãc víi l¹m ph¸t vµ chõng nµo c¸c b¶n tæng kÕt tµi s¶n cña c¸c doanh
nghiÖp kh«ng tÝnh l¹i gi¸. Cïng trong thêi gian ®ã, nî cña Nhµ níc còng nhÑ bít
®i. Nh vËy, “ChÝnh phñ ë kh¾p mäi n¬i ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ l¹m ph¸t”.
Muèn k×m h·m l¹m ph¸t, theo Friedman nªn k×m h·m sù t¨ng thªm tiÒn ë
mét tØ lÖ cè ®Þnh vµ võa ph¶i, nã cã hiÖu qña lµ æn ®Þnh ®îc c¸c dù ®o¸n vÒ l¹m
ph¸t vµ híng c¬ chÕ ®Õn mét sù c©n b»ng bÒn trªn tÊt c¶ c¸c thÞ trêng. NhÞp ®iÖu
t¨ng trëng cña tiÒn tÖ ph¶i cïng nhÞp ®iÖu t¨ng trëng cña nÒn s¶n xuÊt ®Ých thùc
duy tr× trong thêi gian dµi vµ b¶o ®¶m ®îc mét sù ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng l¹m
ph¸t.
LÞch sö vÒ l¹m ph¸t chØ ra r»ng kh«ng cã cuéc l¹m ph¸t nµo cao mµ kh«ng
cã sù t¨ng trëng m¹nh mÏ vÒ tiÒn tÖ. Lîng tiÒn t¨ng cµng nhanh th× l¹m ph¸t
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cµng cao vµ bÊt kú mét chÝnh s¸ch vÜ m« nµo gi¶m ®îc tèc ®é t¨ng tiÒn còng dÉn
®Õn gi¶m tØ lÖ l¹m ph¸t vµ ®iÒu nµy ®Æc biÖt phï hîp víi thêi k× ng¾n h¹n.
Khi ng©n s¸ch th©m hôt lín c¸c chinh phñ cã thÓ in thªm tiÒn ®Ó trang tr¶i,
lîng tiÒn danh nghÜa t¨ng lªn lµ mét nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t. Vµ mét khi
gi¸ c¶ t¨ng lªn th× sù th©m hôt míi l¹i n¶y sinh ®ßi hái ph¶i in thªm mét lîng
tiÒn míi vµ l¹m ph¸t tiÕp tôc t¨ng vät. KiÓu l¹m ph¸t xo¸y èc nµy thêng x¶y ra
trong thêi kú siªu l¹m ph¸t. Tuy nhiªn c¸c chÝnh phñ cã thÓ tµi trî th©m hôt b»ng
c¸ch vay d©n qua b¸n tÝn phiÕu. Lîng tiÒn danh nghÜa kh«ng t¨ng lªn thªm nªn
kh«ng cã nguy c¬ l¹m ph¸t. Nhng nÕu th©m hôt kÐo dµi, sè tiÒn ph¶i tr¶ cho d©n
c¶ gèc lÉn l·i sÏ lín ®Õn møc cÇn ph¶i in tiÒn ®Ó trang tr¶i th× kh¶ n¨ng cã l¹m
ph¸t m¹nh lµ ®iÒu ch¾c ch¾n.
3.2. L¹m ph¸t do nhu cÇu:
Quan hÖ tiÒn tÖ - nhu cÇu, sù cung cÊp s¶n phÈm t¹o ra nhu cÇu chÝnh nã,
®iÒu ®ã cã nghÜa lµ nhu cÇu tæng thÓ ®îc t¹o nªn bëi toµn bé thu nhËp ®îc ph©n
phèi vµo dÞp s¶n xuÊt, còng tøc lµ nã nhÊt thiÕt ph¶i b»ng sù cung øng tæng thÓ,
kh«ng cã sù tÝch tr÷ tiÒn cña. VËy nhu cÇu qu¸ møc chØ cã thÓ cã do sù t¨ng trëng kh«ng kiÓm so¸t ®îc c¸c ph¬ng tiÖn chi tr¶ trong tay nh÷ng ngêi cã nhu cÇu.
Häc thuyÕt tiÒn tÖ cho r»ng nhu cÇu cã thÓ xuÊt ph¸t tõ sù t¨ng ®éc lËp tèc ®é lu
th«ng tiÒn tÖ, tõ sù du nhËp c¸c ngo¹i tÖ, hoÆc lîi nhuËn vµ l·i cæ phÇn tõ níc
ngoµi chuyÓn vÒ níc, hoÆc tõ chç gi¶m tÝch tr÷ hoÆc gi¶m ®Ó dµnh. ViÖc t¨ng xu
híng tiªu dïng nµy cã thÓ gi¶i thÝch b»ng sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng s¶n phÈm míi,
cña sù söa ®æi hÖ thèng gi¸ t¬ng ®èi, cña viÖc mét sè tÇng líp x· héi giÇu lªn
cho phÐp hä mua ®îc nh÷ng cña c¶i míi, hoÆc cña mét sù thay ®æi trong dù ®o¸n
gi¸ c¶, thu nhËp hoÆc thï lao tiÕt kiÖm.
ViÖc ph¸t hµnh tiÒn tÖ mÆc dÇu nhiÒu hay Ýt còng chØ dÉn ®Õn l¹m ph¸t trong
trêng hîp bé m¸y s¶n xuÊt kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc møc t¨ng cña nhu cÇu. Sù
hiÖu chØnh cung - cÇu ®îc thùc hiÖn b»ng gi¸ c¶ thay cho sè lîng, vµ trêng hîp
víi mäi t×nh tr¹ng ph¸t hµnh tiÒn tÖ.
Do ®ã, viÖc t¨ng gi¸ chØ xuÊt hiÖn khi n¨ng lùc s¶n xuÊt ë ngêi, c«ng cô vµ
nguyªn liÖu ®Òu ®· ®îc huy ®éng tèi ®a, khi c¸c khèi hµng dù tr÷ ®Òu kh«ng ®ñ
vµ khi nhËp khÈu kh«ng tho¶ m·n ®îc nhu cÇu trong níc. Nhng nã chØ trë thµnh
l¹m ph¸t nÕu nhu cÇu qu¸ møc l¹i n¶y sinh vµ kh«ng cã yÕu tè nµo can thiÖp vµo
®Ó lµm t¨ng møc cung øng tæng thÓ ®ñ tho¶ m·n nhu cÇu.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
BiÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó lËp l¹i c©n b»ng cung cÇu sÏ lµ mét sù hiÖu chØnh
b»ng gi¸ c¶. H¬n n÷a, viÖc t¹o nªn thu nhËp phô do viÖc t¨ng gi¸ tÊt yÕu n¶y sinh
mét ®éng lùc l¹m ph¸t toµn diÖn.
3.3. L¹m ph¸t do chi phÝ:
L¹m ph¸t do chi phÝ s¶n xuÊt lµ l¹m ph¸t ph¸t sinh tõ chç t¨ng tiÒn chi cho
c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cao h¬n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña chóng. Sù t¨ng ®ã ®· kÝch
®éng c¸c chñ doanh nghiÖp t¨ng gi¸ s¶n phÈm cña hä b¸n cho c¸c doanh nghiÖp
hoÆc gia ®×nh. Nh÷ng ngêi nµy l¹i cã xu híng t¨ng gi¸ cña hä hoÆc l¹i yªu cÇu
t¨ng tiÒn l¬ng. Cø nh thÕ qu¸ tr×nh l¹m ph¸t ®îc h×nh thµnh vµ duy tr×.
Theo quan ®iÓm nµy, nguån gèc cña l¹m ph¸t lµ ë trong qu¸ tr×nh h×nh
thµnh chi phÝ vµ cung cÊp. NÕu tiÒn l¬ng t¨ng lªn trong mét hay nhiÒu ngµnh th×
nã còng ®îc ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp cña c¸c ngµnh ®ã dï ®iÒu kiÖn
s¶n xuÊt cã nh thÕ nµo ch¨ng n÷a, råi nã cã xu híng lan ®Õn phÇn cßn l¹i cña
nÒn kinh tÕ, mÆc dÇu víi møc ®é thÊp h¬n vµ g©y khã kh¨n cho nh÷ng doanh
nghiÖp s¶n xuÊt kÐm h¬n.
Ngay c¶ khi s¶n lîng cha ®¹t tiÒm n¨ng nhng vÉn cã kh¶ n¨ng vµ trªn thùc
tÕ ®· x¶y ra l¹m ph¸t ë nhiÒu níc, kÓ c¶ c¸c níc ph¸t triÓn cao. §ã lµ ®Æc ®iÓm
cña l¹m ph¸t hiÖn ®¹i. KiÓu l¹m ph¸t nµy gäi lµ l¹m ph¸t chi phÝ ®Èy, võa l¹m
ph¸t võa suy gi¶m s¶n lîng, t¨ng thªm thÊt nghiÖp nªn còng cßn gäi lµ “l¹m ph¸t
®×nh trÖ”.
C¸c c¬n sèt gi¸ c¶ cña thÞ trêng ®Çu vµo ®Æc biÖt lµ c¸c vËt t c¬ b¶n nh x¨ng
dÇu, ®iÖn... lµ nguyªn nh©n chñ yÕu ®Èy chi phÝ lªn cao. Tuy tæng cÇu kh«ng thay
®æi nhng gi¸ c¶ ®· t¨ng lªn vµ s¶n lîng l¹i gi¶m xuèng.
Gi¸ c¶ s¶n phÈm trung gian t¨ng ®ét biÕn thêng do c¸c nguyªn nh©n: thiªn
tai, chiÕn tranh, sù biÕn ®éng kinh tÕ, chÝnh trÞ... §Æc biÖt sù biÕn ®éng gi¸ dÇu
löa do OPEC t¹o ra trong nh÷ng n¨m 1970 ®· g©y ra c¸c cuéc l¹m ph¸t ®×nh trÖ
trÇm träng trªn quy m« thÕ giíi.
P
AS
ASo
E1
P1
P0
10
Y1
E0
AD
Y
Y0
L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ViÖc t¨ng c¸c lo¹i chi phÝ, viÖc t×m c¸ch t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hoÆc hiÖu
suÊt, còng nh mong muèn tiªu dïng dÉn ®Õn ph¬ng c¸ch cuèi cïng lµ c¸c doanh
nghiÖp vµ c¸c gia ®×nh ph¶i vay thªm nî. NÕu gia t¨ng lµm nhÑ ®i mét phÇn g¸nh
nÆng nî nÇn cña nh÷ng ngêi ®i vay th× sè nî ®ã vÉn t¨ng kh«ng kÐm vµ ®Î ra
nh÷ng chi phÝ phô, ®iÒu ®ã lµm viÖc t¨ng gi¸ thiÕt bÞ ®îc tr¶ b»ng tiÒn ®i vay.
Cã thÓ nãi l¹m ph¸t vµ t¨ng l¬ng lu«n ®i liÒn víi nhau. TiÒn l¬ng lµ mét bé
phËn cÊu thµnh quan träng nhÊt cña tæng chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. MÆt
kh¸c ngêi ta thÊy mét sù ®ång bé chung cña t¨ng trëng tiÒn l¬ng vµ gi¸ s¶n
phÈm trong c¸c níc c«ng nghiÖp lín, gi¸ c¶ cµng t¨ng vät th× l¬ng t¨ng cµng
nhiÒu.
3.4. L¹m ph¸t, hiÖn tîng cÊu tróc:
Nh÷ng c¸ch gi¶i thÝch l¹m ph¸t do tiÒn tÖ, do nhu cÇu vµ do chi phÝ, nÕu xÐt
riªng tõng c¸ch th× c¸ch nµo còng cã mét phÇn sù thËt. H¬n n÷a chóng cã thÓ bæ
sung cho nhau ®Ó cho mét c¸ch ph©n tÝch chÆt chÏ qu¸ tr×nh l¹m ph¸t. Nhng
chóng ®Òu cã thiÕu sãt lµ kh«ng ®Æt l¹m ph¸t trong bèi c¶nh cña sù tiÕn triÓn cña
hÖ thèng kinh tÕ ®· x¶y ra l¹m ph¸t. V× vËy, l¹m ph¸t râ rµng kh«ng ph¶i lµ hiÖn
tîng tho¸ng qua cña mét nÒn kinh tÕ bÊt kú vµ trõu tîng, còng kh«ng ph¶i lµ hËu
qu¶ cña mét sù qu¶n lý tåi cña c¸c nhµ chøc tr¸ch tiÒn tÖ mµ lµ mét hiÖn tîng
g¾n liÒn víi cÊu tróc cña chñ nghÜa t b¶n thÕ giíi vµ cña c¸c thµnh phÇn quèc gia
cña nã. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ kh«ng cã
t¨ng gi¸. ViÖc t¨ng gi¸ cã thÓ ®îc quyÕt ®Þnh ®Ó ph¶n ¸nh träng lîng ®Çu t ®·
thùc hiÖn, sù khan kiÖt cña mét sè nguyªn liÖu hoÆc sù thiÕu hôt cña mét sè s¶n
phÈm nh»m môc ®Ých h¹n chÕ tiªu dïng.
L¹m ph¸t kh«ng ph¶i lµ hËu qu¶ cña mét sù ho¹t ®éng tåi cña mét nÒn kinh
tÕ, lµm rèi lo¹n t×nh tr¹ng b×nh thêng cña møc trung b×nh cña gi¸ c¶ æn ®Þnh,
nh÷ng sù rèi lo¹n ®ã lµ do ph¸t hµnh tiÒn tÖ hoÆc do tr¶ tiÒn thï lao qu¸ cao hoÆc
do nhu cÇu qu¸ nhiÒu, hoÆc do nh÷ng có sèc ngo¹i sinh. NÕu tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®ã ®Òu ®îc tÝnh ®Õn, chóng kh«ng ®éc lËp víi nhau mµ t¹o thµnh mét tæng thÓ
chÆt chÏ. §iÒu ®ã lµm cho chi tiªu t¨ng lªn kÐo gi¸ c¶ lªn nhanh h¬n viÖc nhµ
kinh doanh cã thÓ lµm t¨ng ®Çu ra. Ngêi ta gäi ®ã lµ l¹m ph¸t cÇu - kÐo.
P
AD0
AD1
AS
P1
P0
Q
Q0
Q1
Trªn h×nh vÏ, mét sùL¹m
t¨ngph¸t
lªn cÇu
trong
toµn bé cÇu tõ AD 0 ®Õn AD1 kÐo gi¸
- kÐo
t¨ng tõ P0 lªn P1. NÕu nÒn kinh tÕ kh«ng cã ®ñ viÖc lµm, l¹m ph¸t cÇu kÐo lµm
t¨ng s¶n lîng ®Çu ra vµ gi¶m bít thÊt nghiÖp.
N¹n thÊt nghiÖp vµ n¹n l¹m ph¸t dai d¼ng cã thÓ x¶y ra ®ång thêi. Cã sù
mÊt liªn hÖ gi÷a c¸c thñ tôc quy ®Þnh tiÒn l¬ng vµ t×nh h×nh thÞ trêng viÖc lµm.
Cã thÓ nãi thÊt nghiÖp lµ mét trong nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ nhÊt cña t×nh tr¹ng
l¹m ph¸t. §Ó ®iÒu tiÕt mèi quan hÖ nµy Nhµ níc cã mét vai trß hÕt søc quan
träng, næi bËt lµ nh÷ng vai trß sau:
Thø nhÊt, ph¸p luËt liªn quan ®Õn giíi lao ®éng, tÝnh chÊt tËp thÓ vµ b¾t
buéc ®èi víi mäi ngêi, cña nh÷ng ®iÒu quy ®Þnh vÒ luËt x· héi, vÒ nh÷ng ®iÒu
kiÖn th¶i håi vµ vÒ ®Þnh møc l¬ng. VÝ dô nh viÖc t¹o ra møc l¬ng tèi thiÓu cho
c¸c nghÒ, viÖc ®Þnh thêi gian lµm viÖc trong tuÇn...
Thø hai, Nhµ níc vµ c¸c c¬ quan Nhµ níc gi÷ quyÒn ®iÒu tiÕt rÊt lín ®èi víi
nhu cÇu tæng thÓ qua sè tiÒn cña c¸c kho¶n chi c«ng céng, “tiÒn l¬ng gi¸n tiÕp”,
vµ sù t¹o lËp c¸c ph¬ng tiÖn chi tr¶ theo kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ.
VÒ c¸c kho¶n chi c«ng céng, viÖc t¨ng tØ lÖ phÇn tr¨m c¸c kho¶n nép b¾t
buéc nh thuÕ trùc tiÕp vµ thuÕ gi¸n tiÕp... thi hµnh trong toµn thÓ c¸c níc ph¸t
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
triÓn lµ mét yÕu tè quan träng æn ®Þnh nhu cÇu tæng thÓ. V× vËy sè d ng©n s¸ch
trë thµnh mét hiÖn tîng ngo¹i lÖ vµ nÕu nã x¶y ra nã cã thÓ ®¬n gi¶n ®îc dïng
®Ó tr¶ tríc nî cña Nhµ níc.
Sau cïng, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nghÜa réng do c¸c nhµ cÇm quyÒn ®iÒu
hµnh ®· ®¶o lén c¸c ®iÒu kiÖn cÊp vèn cña nÒn kinh tÕ. Sù huû bá vÜnh viÔn viÖc
®èi chiÕu víi mét khèi lîng dù tr÷ kim lo¹i vµ gi¸ trÞ b»ng vµng cña tiÒn tÖ ®·
cho phÐp th¶ láng viÖc t¹o lËp ra c¸c ph¬ng tiÖn chi tr¶. V× thÕ, mét hÖ thèng tiÒn
tÖ míi trong níc vµ quèc tÕ ®· ®îc thµnh lËp. Nã cã chøc n¨ng t¹o ra c¸c ph¬ng
tiÖn chi tr¶ cho phÐp b¶o ®¶m sù th¬ng phÈm ho¸ c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô lµm
ra, ë mét møc gi¸ thÝch hîp ®Ó sù t¨ng trëng tiÕp tôc vµ t¬ng hîp víi c¸c môc
tiªu cña thu nhËp thùc tÕ.
3.5. C¸c nguyªn nh©n kh¸c:
Trong mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng më cã rÊt nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ®Õn cung
tiÒn tÖ, lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt... mµ chóng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp t¸c ®éng lµm
t¨ng tû lÖ l¹m ph¸t. Còng vËy, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña c¸c nhµ ho¹ch
®Þnh chÝnh s¸ch còng cã thÓ g©y ra l¹m ph¸t.
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c n÷a g©y ra t×nh tr¹ng l¹m ph¸t lµ l¹m
ph¸t theo tû gi¸ hèi ®o¸i. Tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång néi tÖ so víi ®¬n vÞ tiÒn tÖ níc ngoµi t¨ng còng lµ nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t. Khi tû gi¸ t¨ng, ®ång néi tÖ
mÊt gi¸, tríc hÕt nã t¸c ®éng lªn t©m lý cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt trong níc,
muèn kÐo gi¸ hµng lªn theo møc t¨ng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. Thø hai, khi tû gi¸
t¨ng, gi¸ nguyªn liÖu, hµng ho¸ nhËp khÈu còng t¨ng cao, ®Èy chi phÝ vÒ nguyªn
liÖu t¨ng lªn, l¹i quay trë vÒ l¹m ph¸t phÝ - ®Èy nh ®· nãi ë trªn. ViÖc t¨ng gi¸
cña nguyªn liÖu vµ hµng ho¸ nhËp khÈu thêng g©y ra ph¶n øng d©y chuyÒn, lµm
t¨ng gi¸ c¶ ë rÊt nhiÒu c¸c hµng ho¸ kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c hµng ho¸ cña nh÷ng
ngµnh cã sö dông nguyªn liÖu nhËp khÈu vµ nh÷ng ngµnh cã mèi liªn hÖ chÆt
chÏ víi nhau (nguyªn liÖu cña ngµnh nµy lµ s¶n phÈm cña ngµnh kh¸c...).
Mét nguyªn nh©n n÷a dÉn ®Õn l¹m ph¸t lµ l·i suÊt tiÒn göi. L·i suÊt thùc tÕ
thêng Ýt thay ®æi vµ ë møc mµ c¶ ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay ®Òu cã thÓ chÊp
nhËn ®îc. NÕu kh¸c ®i cã thÓ t¹o møc d cÇu hoÆc d cung vµ sÏ ®Èy l·i suÊt nµy
vÒ møc æn ®Þnh. Nhng l·i suÊt danh nghÜa l¹i biÕn ®éng theo l¹m ph¸t. Khi l¹m
ph¸t thay ®æi l·i suÊt danh nghÜa sÏ thay ®æi ®Ó duy tr× l·i suÊt thùc tÕ ë møc æn
®Þnh. VËy l·i suÊt thùc tÕ = l·i suÊt danh nghÜa - tû lÖ l¹m ph¸t. Khi tû lÖ l¹m
ph¸t t¨ng lªn, l·i suÊt danh nghÜa t¨ng theo, t¨ng chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn,
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cµng gi÷ nhiÒu tiÒn cµng thiÖt. §iÒu nµy ®Æc biÖt ®óng trong c¸c cuéc siªu l¹m
ph¸t, tiÒn mÊt gi¸ cµng m¹nh, t¨ng møc ®é göi tiÒn vµo ng©n hµng, vµo quü tiÕt
kiÖm hoÆc ®Èy ra thÞ trêng ®Ó mua vÒ mäi lo¹i hµng ho¸ cã thÓ dù tr÷ g©y thªm
mÊt c©n b»ng cung cÇu trªn thÞ trêng hµng ho¸ vµ tiÕp tôc ®Èy gi¸ lªn cao.
4. T¸c ®éng cña l¹m ph¸t:
Tõ thùc tÕ diÔn biÕn l¹m ph¸t cña c¸c níc trªn thÕ giíi, c¸c nhµ kinh tÕ cho
r»ng: l¹m ph¸t cao vµ triÒn miªn cã ¶nh hëng xÊu ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng kinh
tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi cña mét quèc gia.
T¸c ®éng g©y Ên tîng m¹nh cña l¹m ph¸t lµ trong quan hÖ gi÷a chñ nî vµ
con nî, g©y nªn sù chuyÓn dÞch cña c¶i gi÷a c¸c t¸c nh©n; nhng nh÷ng t¸c ®éng
®ã thay ®æi gia s¶n cña hä mét c¸ch kh«ng ®ång ®Òu, tuú theo tÝnh chÊt cña nã
(tiÒn mÆt, tµi s¶n sinh lîi, bÊt ®éng s¶n...).
MÆt kh¸c, nÕu nhÞp ®iÖu l¹m ph¸t ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng sinh lîi
cña c¸c doanh nghiÖp, th× nã còng trë nªn s¸ng râ qua c¸ch øng xö cña nh÷ng
doanh nghiÖp ®ã v× ë trong lßng nã h×nh thµnh gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ tiÒn l¬ng ®îc
tho¶ thuËn.
Nhng nh÷ng øng xö nh vËy trong l¹m ph¸t gÆp ph¶i mét trë lùc lín khi sù
c¹nh tranh quèc tÕ x¶y ra nhanh h¬n; nh÷ng kho¶ng c¸ch lín cña c¸c biÕn ®éng
gi¸ c¶ c¸c níc thay ®æi c¸c ®iÒu kiÖn cña c¹nh tranh quèc tÕ vµ t¸c ®éng trë l¹i
ho¹t ®éng trong níc. Mét tû lÖ l¹m ph¸t trong níc cao h¬n ë nh÷ng níc nã c¹nh
tranh k×m h·m xuÊt khÈu, n©ng cao nhËp khÈu vµ sù th©m hôt ®èi ngo¹i tiÕp theo
cã nguy c¬ g©y ra sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn quèc gia dÉn ®Õn sù l¹m ph¸t du
nhËp míi.
Nhng sù gi¶m l¹m ph¸t kh«ng ph¶i chØ cã nh÷ng hiÖu qu¶ tÝch cùc. Ngîc l¹i
víi l¹m ph¸t, nã trõng ph¹t nh÷ng t¸c nh©n m¾c nî, k×m h·m sù kÝch thÝch ®Çu t
vµ sù phôc håi ho¹t ®éng vµ viÖc lµm chõng nµo l·i suÊt danh nghÜa cha h¹ b»ng
møc h¹ cña l¹m ph¸t. Tuy nhiªn sù gi¶m l¹m ph¸t cã thÓ lµm cho nhu cÇu phôc
håi khi gi¸ kh«ng t¨ng nhiÒu b»ng l¬ng. Nhng viÖc t¨ng møc mua ®ã nhÊt thiÕt
bÞ h¹n chÕ bëi v× sù gi¶m l¹m ph¸t ®óng lµ dùa trªn sù t¨ng võa ph¶i ®ång l¬ng
danh nghÜa.
4.1. L¹m ph¸t vµ l·i suÊt:
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§Ó duy tr× vµ æn ®Þnh sù ho¹t ®éng cña m×nh, c¸c ng©n hµng ph¶i lu«n cè
g¾ng duy tr× tÝnh hiÖu qu¶ cña c¶ tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã cña m×nh, tøc lµ lu«n
lu«n ph¶i gi÷ cho l·i suÊt thùc ë møc æn ®Þnh. Khi tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng cao, nÕu
muèn cho l·i suÊt thùc æn ®Þnh, l·i suÊt danh nghÜa ph¶i t¨ng lªn cïng víi tû lÖ
l¹m ph¸t. ViÖc t¨ng l·i suÊt danh nghÜa sÏ dÉn ®Õn hËu qu¶ mµ nÒn kinh tÕ ph¶i
g¸nh chÞu lµ suy tho¸i kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp t¨ng cao.
4.2. L¹m ph¸t vµ thu nhËp thùc tÕ:
Trong trêng hîp thu nhËp danh nghÜa kh«ng ®æi, l¹m ph¸t x¶y ra sÏ lµm
gi¶m thu nhËp thùc tÕ cña ngêi lao ®éng. L¹m ph¸t kh«ng chØ lµm gi¶m gi¸ trÞ
thùc cña nh÷ng tµi s¶n kh«ng cã l·i mµ nã cßn lµm hao mßn gi¸ trÞ cu¶ nh÷ng tµi
s¶n cã l·i, tøc lµ lµm gi¶m thu nhËp thùc tõ c¸c kho¶n l·i, c¸c kho¶n lîi tøc.
§iÒu ®ã x¶y ra lµ do chÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ níc ®îc tÝnh trªn c¬ së cña thu
nhËp danh nghÜa. Khi l¹m ph¸t t¨ng cao, nh÷ng ngêi ®i vay t¨ng l·i suÊt danh
nghÜa ®Ó bï vµo tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng cao, ®iÒu ®ã lµm cho sè tiÒn thuÕ thu nhËp
mµ ngêi cã tiÒn cho vay ph¶i nép t¨ng cao. KÕt qña cuèi cïng lµ thu nhËp rßng
(thu nhËp sau thuÕ), thùc (sau khi ®· lo¹i trõ t¸c ®éng cña l¹m ph¸t ) mµ ngêi
cho vay nhËn ®îc bÞ gi¶m ®i.
Suy tho¸i kinh tÕ, thÊt nghiÖp gia t¨ng, ®êi sèng cña con ngêi lao ®éng trë
nªn khã kh¨n h¬n sÏ lµm gi¶m lßng tin cña d©n chóng ®èi víi ChÝnh phñ vµ
nh÷ng hËu qu¶ vÒ chÝnh trÞ, x· héi cã thÓ x¶y ra.
Trong thêi gian dµi, viÖc t¨ng gi¸ thêng kÕt hîp víi c¸c pha ph¸t triÓn, v× nã
t¹o nªn mét t×nh tr¹ng æn ®Þnh, thËm chÝ c¶ sù t¨ng nhanh kh¶ n¨ng sinh lêi cña
vèn ®Çu t, tho¶ m·n nh÷ng ngêi n¾m gi÷ vèn. Tuy nhiªn nh÷ng biÕn ®éng trªn
thÞ trêng thÕ giíi nh có sèc dÇu má ®· lµm doanh lîi kinh tÕ cña c¸c doanh
nghiÖp gi¶m, vµ ngîc l¹i sù gi¶m l¹m ph¸t ®· lµm cho nã t¨ng lªn.
4.3. L¹m ph¸t vµ ph©n phèi thu nhËp kh«ng b×nh ®¼ng:
Trong quan hÖ kinh tÕ gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay, khi l¹m ph¸t t¨ng
cao ngêi cho vay sÏ lµ ngêi chÞu thiÖt vµ ngêi ®i vay sÏ lµ ngêi ®îc lîi. §iÒu nµy
®· t¹o nªn sù ph©n phèi thu nhËp kh«ng b×nh ®¼ng gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i
vay. H¬n thÕ n÷a, nã cßn thóc ®Èy nh÷ng ngêi kinh doanh t¨ng cêng thu hót tiÒn
vay ®Ó ®Çu c¬ kiÕm lîi. Do vËy cµng t¨ng thªm nhu cÇu tiÒn vay trong nÒn kinh
tÕ, ®Èy l·i suÊt lªn cao.
L¹m ph¸t t¨ng cao cßn khiÕn nh÷ng ngêi thõa tiÒn vµ giµu cã, dïng tiÒn cña
m×nh v¬ vÐt vµ thu gom hµng ho¸, tµi s¶n, n¹n ®Çu c¬ xuÊt hiÖn, t×nh tr¹ng nµy
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cµng lµm mÊt c©n ®èi nghiªm träng quan hÖ cung - cÇu hµng ho¸ tiªu dïng thiÕt
yÕu, trong khi ®ã, nh÷ng kÎ ®Çu c¬ ®· v¬ vÐt s¹ch hµng ho¸ vµ trë nªn cµng giµu
cã h¬n. T×nh tr¹ng l¹m ph¸t nh vËy sÏ cã thÓ g©y ra nh÷ng rèi lo¹n trong nÒn
kinh tÕ vµ t¹o ra kho¶ng c¸ch lín vÒ thu nhËp, vÒ møc sèng gi÷a ngêi giµu vµ ngêi nghÌo.
4.4. L¹m ph¸t vµ nî quèc gia:
L¹m ph¸t cao lµm cho ChÝnh phñ ®îc lîi do thuÕ thu nhËp ®¸nh vµo ngêi
d©n, nhng nh÷ng kho¶n nî níc ngoµi sÏ trë nªn trÇm träng h¬n. ChÝnh phñ ®îc
lîi trong níc nhng sÏ bÞ thiÖt víi nî níc ngoµi do l¹m ph¸t ®· lµm tû gi¸ t¨ng
cao vµ ®ång tiÒn trong níc trë nªn mÊt gi¸ nhanh h¬n so víi ®ång tiÒn níc ngoµi
tÝnh trªn c¸c kho¶n nî.
TiÒn l¬ng
L¹m ph¸t
4.5. L¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp:
L¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp lµ hai c¨n bÖnh nÆng cña kinh tÕ thÞ trêng. Nhµ
kinh tÕ häc A.W.Phillips ®· nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a hai hiÖn tîng nµy vµ ra
®êi mét ®êng gäi lµ ®êng cong Phillips biÓu hiÖn mèi quan hÖ nµy.
Ban ®Çu ®êng cong Phillips cã d¹ng: (h×nh 1)
gp = - (u-u*)
Trong ®ã: gp lµ tû lÖ l¹m ph¸t.
u lµ tû lÖ thÊt nghiÖp thùc tÕ.
u* lµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn.
lµ ®é dèc cña ®êng cong Phillips.
§êng nµy cho thÊy mèi quan hÖ nghÞch gi÷a thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t, ®iÒu
nµy nãi lªn mét ®iÒu r»ng cã thÓ ®¸nh ®æi l¹m ph¸t ®Ó lÊy thÊt nghiÖp thÊp.
Cã thÓ thÊy l¹m ph¸t b»ng kh«ng khi tû lÖ thÊt nghiÖp b»ng tû lÖ tù nhiªn.
Khi thÊt nghiÖp thùc tÕ thÊp h¬n tû lÖ tù nhiªn th× l¹m ph¸t x¶y ra. §é dèc
cµng lín th× mét sù t¨ng, gi¶m nhá cña thÊt nghiÖp sÏ x¶y ra sù t¨ng gi¶m ®¸ng
kÓ vÒ l¹m ph¸t. §é lín cña ph¶n ¸nh sù ph¶n øng cña tiÒn l¬ng. NÕu tiÒn l¬ng
cã ®é ph¶n øng m¹nh th× lín, nÕu cã tÝnh × cao th× nhá. NÕu ®êng Phillips
n»m ngang th× l¹m ph¸t ph¶n øng rÊt gp
kÐm víi thÊt nghiÖp.
u
PC
0
u*
16
Tû lÖ thÊt nghiÖp
H×nh 1
B
§êng Phillips ban ®Çu
PC
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Thùc tÕ ngµy nay gi¸ c¶ ®· kh«ng h¹ xuèng theo thêi gian do cã l¹m ph¸t
dù kiÕn, v× thÕ ®êng cong Phillips ®· ®îc më réng thªm b»ng viÖc bao gåm c¶ tØ
lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn.
gp = gpe - (u-u*)
Trong ®ã: gpe lµ tØ lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn. (h×nh 2)
§êng nµy cho thÊy khi thÊt nghiÖp b»ng tØ lÖ tù nhiªn th× l¹m ph¸t b»ng tØ lÖ
dù kiÕn. NÕu thÊt nghiÖp thùc tÕ cao h¬n tØ lÖ tù nhiªn th× l¹m ph¸t thÊp h¬n tØ lÖ
dù kiÕn. §êng nµy gäi lµ ®êng Phillips ng¾n h¹n øng víi thêi kú mµ tØ lÖ l¹m
ph¸t dù kiÕn cha thay ®æi. Trong thêi kú nµy nÕu cã nh÷ng có sèc cÇu, gi¶ sö cÇu
t¨ng lªn nhanh, nÒn kinh tÕ sÏ ®i däc ®êng Phillips lªn phÝa trªn, l¹m ph¸t t¨ng,
thÊt nghiÖp gi¶m. NÕu kh«ng cã sù t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch th× v× gi¸ t¨ng
lªn møc cung tiÒn thùc tÕ gi¶m xuèng, l·i suÊt t¨ng lªn vµ tæng cÇu dÇn dÇn ®îc
®iÒu chØnh trë l¹i møc cò, nÒn kinh tÕ víi l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp sÏ quay trë vÒ
tr¹ng th¸i ban ®Çu. Nhng khi l¹m ph¸t ®· ®îc dù kiÕn, tiÒn l¬ng vµ c¸c chi phÝ
kh¸c còng ®îc ®iÒu chØnh theo tØ lÖ l¹m ph¸t nªn gi¸ c¶ dõng ë tØ lÖ dù kiÕn vµ
thÊt nghiÖp trë l¹i tØ lÖ tù nhiªn, ®êng Phillips ng¾n h¹n nãi trªn dÞch chuyÓn lªn
trªn.
Riªng vµ c¸c c¬n sèt cung ®Èy chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ c¶ lªn, s¶n lîng viÖc
lµm gi¶m xuèng. Nh vËy tÊt c¶ thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t t¨ng lªn – kh«ng cã sù
®¸nh ®æi gi÷a thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t trong ng¾n h¹n - ®ã lµ thêi kú ®×nh trÖ thÊt
nghiÖp. Cho tíi khi ChÝnh phñ t¨ng møc cung tiÒn liªn tôc ®Ó gi÷ cho tæng cÇu
kh«ng suy gi¶m vµ thÊt nghiÖp kh«ng thÓ t¨ng, nÒn kinh tÕ vÉn ®¹t s¶n lîng nh
cò nhng gi¸ c¶ ®· t¨ng lªn theo tØ lÖ t¨ng tiÒn.
Trong ng¾n h¹n tØ lÖ thÊt nghiÖp thùc tÕ cã thÓ kh«ng b»ng tØ lÖ thÊt nghiÖp
dù kiÕn nhng trong dµi
gp h¹n chóng sÏ b»ng nhau bëi sù t¸c ®éng cña c¸c chÝnh
s¸ch tµi kho¸ vµ tiÒn tÖ. §ã lµ c¬ së ®Ó x©y dùng ®êng Phillips dµi h¹n.
E
u
0
u*
17
§êng Phillips më réng
H×nh 2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Trong dµi h¹n tØ lÖ l¹m ph¸t thùc tÕ b»ng tØ lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn, nghÜa lµ gp
= gpe. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ :
0 = - (u-u*) hay u = u*
Nh vËy, trong dµi h¹n tØ lÖ thÊt nghiÖp thùc tÕ lu«n b»ng tØ lÖ tù nhiªn cho dï
tØ lÖ l¹m ph¸t thay ®æi nh thÕ nµo. VËy trong dµi h¹n l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp
kh«ng cã mèi quan hÖ víi nhau.
Cã thÓ nãi l¹m ph¸t lµ mét trong nh÷ng biÕn kinh tÕ vÜ m« quan träng gióp
ChÝnh phñ c¸c níc nhËn biÕt thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ còng nh ho¹ch ®Þnh chÝnh
s¸ch kinh tÕ. VËy t¹i sao Nhµ níc l¹i ph¶i quan t©m ®Õn chØ sè l¹m ph¸t?
Nh trªn ®· tr×nh bµy, l¹m ph¸t t¸c ®éng rÊt lín ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n mµ
nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ cña nh÷ng cuéc siªu l¹m ph¸t ®Õn nÒn kinh tÕ lµ kh«ng
thÓ kÓ siÕt. TÊt nhiªn ChÝnh phñ c¸c níc lu«n t×m c¸ch ®Ó duy tr× l¹m ph¸t ë møc
thÊp. Hµng n¨m c¸c quèc gia thêng c«ng khai c¸c chØ sè vÒ c©n ®èi ng©n s¸ch
vµ thu chi ng©n s¸ch. C©n ®èi ng©n s¸ch vµ thu chi ng©n s¸ch, c«ng viÖc hµng
®Çu cña ChÝnh phñ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Bëi v×, quy luËt chung vÒ ho¹t
®éng cña ChÝnh phñ ë bÊt cø mét níc nµo còng xuÊt ph¸t tõ mét c«ng viÖc chung
®ã lµ duy tr× bé m¸y hµnh chÝnh ®Ó ®¶m b¶o mäi ho¹t ®éng cña x· héi vÒ c¸c
lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, x· héi, m«i trêng... Muèn duy
tr× ®îc c¸c ho¹t ®éng trªn ph¶i cã nguån thu.
Nguån thu chÝnh cña ChÝnh phñ c¸c quèc gia ®ã lµ thuÕ. Ngoµi thuÕ ra cßn
cã mét sè kho¶n phô thu kh¸c nh viÖn trî ODA, c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn ChÝnh
phñ, phi ChÝnh phñ.
VÒ chi ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ c¸c níc phæ biÕn nhÊt víi c¸c môc: chi cho
bé m¸y hµnh chÝnh, chi cho bé m¸y quèc phßng, chi cho dÞch vô c«ng céng, chi
cho b¶o hiÓm vµ phóc lîi x· héi, chi cho ho¹t ®éng kinh tÕ, chi tr¶ nî vµ mét sè
kho¶n kh¸c.
Muèn thu ®îc thuÕ ph¶i dùa vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô
cña toµn x· héi. BÊt cø mét quèc gia nµo khi nh×n vµo tèc ®é ph¸t triÓn cña thu
nhËp quèc d©n trªn ®Çu ngêi ngµy cµng t¨ng lµ biÓu hiÖn ®¸ng mõng cho quèc
gia ®ã. Thu nhËp quèc d©n t¨ng chøng tá møc tiªu dïng cña x· héi còng t¨ng
lªn. Nhng cña c¶i vËt chÊt cña x· héi s¶n xuÊt ra trong n¨m ®îc tiªu dïng ph¶i
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
th«ng qua lu th«ng cña tiÒn tÖ. TiÒn vµ cña c¶i vËt chÊt cña x· héi lu th«ng nÕu ë
tr¹ng th¸i c©n ®èi sÏ cã tû lÖ l¹m ph¸t hîp lý. Bëi v× trong thùc tÕ kh«ng bao giê
cã c©n ®èi mét c¸ch tuyÖt ®èi. V× vËy, c©n ®èi chØ lµ t¹m thêi, mÊt c©n ®èi lµ th êng xuyªn. Do mÊt c©n ®èi l¹i lµ t¸c nh©n thóc ®Èy s¶n xuÊt ®Ó tho¶ m·n tiªu
dïng. L¹m ph¸t t¨ng b¸o hiÖu xÊu cña ®êi sèng x· héi. Ngîc l¹i, l¹m ph¸t gi¶m
®Õn møc sè ©m còng b¸o hiÖu sù tr× trÖ cña nÒn kinh tÕ, søc tiªu dïng gi¶m, kinh
tÕ kh«ng ph¸t triÓn ®i ®Õn suy tho¸i. Víi hiÖn tr¹ng trªn, ChÝnh phñ ph¶i t×m
nguyªn nh©n vµ b»ng luËt ph¸p, thuÕ kho¸, c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó ®a nÒn kinh
tÕ cña ®Êt níc ®i vµo æn ®Þnh, ph¸t triÓn v÷ng ch¾c, ChÝnh phñ sÏ cã nguån thu
æn ®Þnh ®Ó chi dïng vµo viÖc ®iÒu hµnh ®Êt níc.
5. BiÖn ph¸p kh¾c phôc l¹m ph¸t:
Do l¹m ph¸t t¨ng cao vµ kÐo dµi ®· g©y ra nh÷ng hËu qu¶ lín trong ®êi sèng
cña nh©n d©n lao ®éng vµ cho t¨ng trëng kinh tÕ, ChÝnh phñ c¸c quèc gia cÇn
ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó phßng ngõa vµ kh¾c phôc l¹m ph¸t.
5.1. Nh÷ng biÖn ph¸p t×nh thÕ:
Nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®îc ¸p dông víi môc tiªu gi¶m tøc thêi “c¬n sèt l¹m
ph¸t”, trªn c¬ së ®ã sÏ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p æn ®Þnh tiÒn tÖ l©u dµi. C¸c biÖn
ph¸p nµy thêng ®îc ¸p dông khi nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh tr¹ng siªu l¹m ph¸t.
Thø nhÊt: c¸c biÖn ph¸p t×nh thÕ thêng ®îc ChÝnh phñ c¸c níc ¸p dông, tríc hÕt
lµ ph¶i gi¶m bít lîng tiÒn giÊy trong nÒn kinh tÕ nh ngõng ph¸t hµnh tiÒn vµo lu
th«ng. BiÖn ph¸p nµy cßn gäi lµ chÝnh s¸ch ®ãng b¨ng tiÒn tÖ. Tû lÖ l¹m ph¸t
t¨ng cao, ngay lËp tøc ng©n hµng trung ¬ng ph¶i dïng c¸c biÖn ph¸p cã thÓ ®a
®Õn t¨ng cung øng tiÒn tÖ nh ngõng thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ t¸i
chiÕt khÊu ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông, dõng viÖc mua vµo c¸c chøng kho¸n
ng¾n h¹n trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, kh«ng ph¸t hµnh tiÒn bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch
Nhµ níc dông c¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m lîng tiÒn cung øng trong nÒn kinh tÕ nh:
ng©n hµng trung ¬ng b¸n ra c¸c chøng kho¸n ng¾n h¹n trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, b¸n
ngo¹i tÖ vµ vay, ph¸t hµnh c¸c c«ng cô nî cña ChÝnh phñ ®Ó vay tiÒn trong nÒn
kinh tÕ bï ®¾p cho béi chi ng©n s¸ch Nhµ níc, t¨ng l·i suÊt tiÒn göi ®Æc biÖt lµ
l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm d©n c. C¸c biÖn ph¸p nµy rÊt cã hiÖu lùc v× trong mét
thêi gian ng¾n nã cã thÓ lµm gi¶m bít ®îc mét khèi lîng kh¸ lín tiÒn nhµn rçi
trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, do ®ã gi¶m bít ®îc søc Ðp lªn gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ
dÞch vô trªn thÞ trêng.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Thø hai: thi hµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh th¾t chÆt nh t¹m ho·n nh÷ng kho¶n chi
cha cÇn thiÕt trong nÒn kinh tÕ, c©n ®èi l¹i ng©n s¸ch vµ c¾t gi¶m chi tiªu ®Õn
møc cã thÓ ®îc.
Thø ba: t¨ng quü hµng ho¸ tiªu dïng ®Ó c©n ®èi víi sè lîng tiÒn cã trong lu
th«ng b»ng c¸ch khuyÕn khÝch tù do mËu dÞch, gi¶m nhÑ thuÕ quan vµ c¸c biÖn
ph¸p cÇn thiÕt kh¸c ®Ó thu hót hµng ho¸ tõ ngoµi vµo.
Thø t: ®i vay vµ xin viÖn trî níc ngoµi.
Thø n¨m: c¶i c¸ch tiÒn tÖ. §©y lµ biÖn ph¸p cuèi cïng ph¶i xö lý khi tû lÖ l¹m
ph¸t lªn qu¸ cao mµ c¸c biÖn ph¸p trªn ®©y cha mang l¹i hiÖu qña mong muèn.
5.2. Nh÷ng biÖn ph¸p chiÕn lîc:
§©y lµ c¸c biÖn ph¸p cã t¸c dông l©u dµi ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ
quèc d©n. Tæng hîp c¸c biÖn ph¸ nµy sÏ t¹o ra søc m¹nh kinh tÕ l©u dµi cña ®Êt
níc, lµm c¬ së cho sù æn ®Þnh tiÒn tÖ mét c¸ch bÒn v÷ng. C¸c biÖn ph¸p chiÕn lîc thêng ®îc ¸p dông lµ:
- Thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ më réng lu th«ng hµng ho¸.
Cã thÓ nãi ®©y lµ biÖn ph¸p chiÕn lîc hµng ®Çu ®Ó h¹n chÕ l¹m ph¸t, duy tr×
sù æn ®Þnh tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. S¶n xuÊt trong níc ngµy cµng ph¸t
triÓn, quü hµng ho¸ ®îc t¹o ra ngµy cµng t¨ng vÒ sè lîng vµ ®a d¹ng vÒ chñng
lo¹i, t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c nhÊt cho sù æn ®Þnh tiÒn tÖ. Bªn c¹nh viÖc thóc ®Èy
ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ cho tiªu dïng trong níc, ChÝnh phñ cÇn ph¶i chó
träng ph¸t triÓn c¸c ngµnh c¸c ho¹t ®éng lµm t¨ng thu ngo¹i tÖ nh xuÊt khÈu
hµng ho¸, ph¸t triÓn ngµnh du lÞch...
- KiÖn toµn bé m¸y hµnh chÝnh, c¾t gi¶m biªn chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh. Thùc
hiÖn tèt biÖn ph¸p nµy sÏ gãp phÇn to lín vµo viÖc gi¶m chi tiªu thêng xuyªn cña
ng©n s¸ch Nhµ níc trªn c¬ së ®ã gi¶m béi chi ng©n s¸ch Nhµ níc.
- T¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý ®iÒu hµnh ng©n s¸ch Nhµ níc trªn c¬ së t¨ng
c¸c kho¶n thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc mét c¸ch hîp lý, chèng thÊt thu, ®Æc biÖt
lµ thu vÒ thuÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c kho¶n chi ng©n s¸ch Nhµ níc.
PhÇn II: M« h×nh vÒ l¹m ph¸t
Cho ®Õn nay, c¸c m« h×nh vÒ l¹m ph¸t lµ rÊt nhiÒu. C¸c biÕn gi¶i thÝch ®èi
víi c¸c m« h×nh lµ kh¸c nhau, nã phô thuéc vµo quan niÖm cña tõng trêng ph¸i,
t×nh h×nh ph¸t triÓn cña mçi quèc gia, ë nh÷ng thêi kú kh¸c nhau th× cã nh÷ng
m« h×nh kh¸c nhau. Lý do lµ v× ë mçi thêi kú cã nh÷ng sù biÕn ®éng nhÊt ®Þnh
trong nÒn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng quèc gia ®ang ph¸t triÓn th× sù biÕn ®éng
20
.DOC 
55 
72 
91 
