Tài liệu Tính giá thành trên cơ sở hoạt động (abc) tại công ty tnhh việt ý.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN THỊ DUYÊN TÍNH GIÁ THÀNH TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG (ABC) TẠI CÔNG TY TNHH VIỆT Ý LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Đà Nẵng – Năm 2013 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN THỊ DUYÊN TÍNH GIÁ THÀNH TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG (ABC) TẠI CÔNG TY TNHH VIỆT Ý Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60.34.30 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. ĐƢỜNG NGUYỄN HƢNG Đà Nẵng – Năm 2013 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................ 2 4. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 3 5. Bố cục đề tài ......................................................................................... 3 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu .............................................................. 3 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG (ABC) ................................................. 7 1.1 NHỮNG KHÁI NIỆM CHUNG VỀ CHI PHÍ VÀ GIÁ THÀNH SẢN PHẨM .............................................................................................................. 7 1.1.1. Khái niệm chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm ........................ 7 1.1.2. Phân loại chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm ......................... 8 1.1.3. Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm .......... 11 1.1.4. Vai trò của công tác tính giá thành sản phẩm và những quan tâm khi thiết kế hệ thống tính giá .................................................................. 12 1.1.5. Đối tƣợng tập hợp chi phí và đối tƣợng tính giá thành ................ 14 1.2 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG (ABC) .............................................................................. 15 1.2.1. Khái niệm về phƣơng pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) ..................................................................................................... 15 1.2.2. Đặc điểm của phƣơng pháp tính giá ABC ................................... 18 1.2.3. Điều kiện cần thiết để thực hiện hệ thống kế toán chi phí và tính giá thành trên cơ sở hoạt động .............................................................. 18 1.2.4. Trình tự tính giá thành sản phẩm dựa trên cơ sở hoạt động ....... 19 1.3. SO SÁNH PHƢƠNG PHÁP TÍNH GIÁ ABC VÀ TRUYỀN THỐNG 28 1.3.1. So sánh phƣơng pháp tính giá ABC và truyền thống ................. 28 1.3.2. Ƣu điểm và nhƣợc điểm của phƣơng pháp tính giá thành dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) .......................................................................... 30 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KẾ TOÁN CHI PHÍ VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÔNG TY TNHH VIỆT Ý ........ 36 2.1. GIỚI THIỆU TỔNG QUÁT VỀ CÔNG TY TNHH VIỆT Ý ................ 36 2.1.1. Giới thiệu về Công ty TNHH Việt Ý ........................................... 36 2.1.2. Tổ chức bộ máy quản lí, bộ máy kế toán tại Công ty TNHH Việt Ý ................................................................................................................. 36 2.1.3. Đặc điểm sản phẩm sản xuất kinh doanh Công ty TNHH Việt Ý 40 2.1.4. Quy trình sản xuất Băng keo ....................................................... 41 2.2. ĐẶC ĐIỂM CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH TẠI CÔNG TY TNHH VIỆT Ý ........................................................................................ 42 2.2.1. Đặc điểm chi phí sản xuất ............................................................ 42 2.2.2. Đối tƣợng tập hợp chi phí sản xuất và đối tƣợng tƣợng tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Việt Ý 45 2.2.3. Quá trình tập hợp và phân bổ chi phí sản xuất 46 2.2.4. Tính giá thành sản phẩm 53 2.2.5. Đánh giá hệ thống chi phí và tính giá thành hiện đang áp dụng tại Công ty TNHH Việt Ý ........................................................................... 57 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG HƢỚNG TỔ CHỨC HỆ THỐNG KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRÊN CỞ SỞ HOẠT ĐỘNG TẠI CÔNG TY TNHH VIỆT Ý .......................................... 61 3.1. CƠ SỞ ĐỀ XUẤT VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TÍNH GIÁ THÀNH TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG ........................................................................ 61 3.1.1. Sự cần thiết của việc áp dụng phƣơng pháp tính giá thành trên cơ sở hoạt động tại Công ty TNHH Việt Ý ................................................ 61 3.1.2. Khả năng vận dụng tại Công ty TNHH Việt Ý ............................ 62 3.2. THIẾT KẾ HỆ THỐNG KẾ TOÁN CHI PHÍ VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG .................................................. 63 3.2.1. Phân tích quy trình sản xuất Băng keo tại Công ty TNHH Việt Ý ................................................................................................................. 63 3.2.2. Xác định các hoạt động ............................................................... 66 3.2.3. Xác định các nguồn lực đƣợc sử dụng tại phân xƣởng Băng keo 68 3.2.4. Phân bổ nguồn lực cho các hoạt động .......................................... 69 3.2.5. Lựa chọn nguồn phát sinh chi phí ................................................ 72 3.2.6. Phân bổ chi phí chi phí của các hoạt động cho các đối tƣợng tính giá thành ................................................................................................. 73 3.2.7. Tính giá thành cho từng loại sản phẩm ........................................ 77 3.3. SO SÁNH GIÁ THÀNH CỦA SẢN PHẨM BĂNG KEO DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG VÀ HỆ THỐNG HIỆN TẠI ..................................... 79 3.4. TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN PHỤC VỤ TÍNH GIÁ THÀNH TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG ........................................................................ 81 3.5. THỰC HIỆN QUẢN TRỊ TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG KHI VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP TÍNH GIÁ ABC ................................................... 82 KẾT LUẬN ................................................................................................... 86 TÀI LIỆU TAM KHẢO QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao) DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ABC Activity Bassed Costing BOPP Baial Oriented Polypropylene BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế CCDC Công cụ dụng cụ DC Dây chuyền NC Nhân công NVL Nguyên vật liệu TSCĐ Tài sản cố định SXC Sản xuất chung KPCĐ Kinh phí công đoàn KCS Kiểm tra chất lƣợng DANH MỤC BẢNG BIỂU Số hiệu bảng Tên bảng Trang 2.1 Sổ cái TK 621 tháng 03/ 2013 46 2.2 Bảng tổng hợp nguyên vật liệu trực tiếp xuất trong tháng 47 2.3 Sổ Cái TK622 tháng 03/2013 48 2.4 Bảng phân bổ chi phí nhân công trực tiếp tháng 03/2013 49 2.5 Chứng từ ghi sổ 73/SXC tháng 03/213 50 2.6 Chứng từ ghi sổ 74/SXC tháng 03/2013 50 2.7 Chứng từ ghi sổ75/SXC –DV mua ngoài tháng 03/2013 51 2.8 Chứng từ ghi sổ 76/SXC –TSCĐ tháng 03/2013 51 2.9 Bảng phân bổ khấu hao TSCĐ tháng 03/2013 52 2.10 Sổ cái TK 627 tháng 03/2013 52 2.11 Bảng tính giá trị sản phẩm dỡ dang cuối kỳ tháng 03/2013 53 2.12 Bảng tổng hợp TK 154 tháng 03/2013 54 2.13 Chứng từ ghi sổ 81 tháng 03/2013 54 2.14 Bảng Tính giá thành Băng keo tháng 03/2013 56 3.1 Nguồn lực sử dụng tại phân xƣởng sản xuất băng keo tháng 68 3.2 Bảng phân bổ nguồn lực cho các hoạt động trong 03/2013 70 3.3 Xác định nguồn sinh phí tháng 03/2013 73 3.4 Bảng phân bổ tỷ lệ hoạt động- Sản phẩm (Ma trận APD) 75 3.5 Bảng phân bổ của chi phí theo hoạt động (Ma trận APD) 76 3.6 Bảng tính giá thành sản phẩm trên cơ sở hoạt động tháng 78 3.7 Bảng so sánh giá thành của phƣơng pháp ABC với phƣơng pháp truyền thống tháng 03/2013 80 DANH MỤC SƠ ĐỒ Số hiệu Tên sơ đồ sơ đồ Trang 1.1 Lý thuyết mô hình ABC 19 2.1 Tổ chức bộ máy kế toán tại Công ty TNHH Việt Ý 38 2.2 Quy trình luân chuyển chứng từ ghi sổ 39 2.3 Quy trình sản xuất Băng keo 41 3.1 Phân tích giá trị theo quy trình sản xuất 65 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Với nền kinh tế thị trƣờng cạnh tranh ngày càng cao, mỗi doanh nghiệp phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Buộc các doanh nghiệp phải tìm kiếm các biện pháp để nâng cao đƣợc năng lực cạnh tranh trên thị trƣờng về chất lƣợng, giá cả, dịch vụ của sản phẩm…Những biện pháp đó là kiểm soát chi phí đặc biệt là thông tin về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm đã trở thành yếu tố quan trọng bật nhất đối với doanh nghiệp. Kế toán chi phí và tính giá thành theo phƣơng pháp truyền thống dựa trên các tiêu thức phân bổ gián tiếp thƣờng dẫn đến kết quả là giá thành các loại sản phẩm không chính xác, từ đó dẫn đến những quyết định kinh doanh không phù hợp. Để khắc phục những nhƣợc điểm trên các nhà kế toán đã nghiên cứu nhiều phƣơng pháp tính giá thành hiện đại, trong đó có phƣơng pháp tính giá thành dựa trên cơ sở hoạt động (Activity Based Costing – ABC). Robin Cooper, Robert Kaplan, H.Thomas Jhnoson là những học giả kinh tế đầu tiên đƣa ra phƣơng pháp tính giá ABC nhằm xác định giá thành chính xác hơn giúp cho nhà quản lý đƣa ra quyết định đúng đắn về quản trị và chiến lƣợc cạnh tranh của doanh nghiệp. Tại Việt Nam, chủ đề nghiên cứu về phƣơng pháp tính giá ABC trong vấn đề tính giá thành theo tác giả đƣợc biết, có thể kể đến nhƣ: Bài báo "Vận dụng phương pháp tính giá thành dựa trên cơ sở hoạt động tại các doanh nghiệp In"-Trƣơng Bá Thanh – Đinh Thị Thanh Hƣờng (2009) Tạp chí khoa học công nghệ Đại học Đà Nẵng ... Luận văn Thạc sỹ "Vận dụng phương pháp tính giá thành (SBC) tại công ty CP In và Bao bì Bình Định" của Nguyễn Hoàng Nhƣ Thảo (2012) Đại học Đà Nẵng… 2 Hiện tại, Công ty TNHH Việt Ý đang áp dụng tính giá theo phƣơng pháp truyền thống. Trong đó, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung đƣợc tập hợp chung và phân bổ cho từng loại sản phẩm dựa trên một tiêu thức phân bổ cố định. Việc áp dụng một tiêu thức phân bổ cho toàn bộ chi phí này khiến cho giá thành bị sai lệch. Quá trình sản xuất các sản phẩm trải qua nhiều công đoạn nhƣng công ty tập hợp chi phí sản xuất một lần vào cuối tháng và không theo dõi riêng biệt nên khoản chi phí này làm một số đơn hàng, sản phẩm phải gánh chịu thêm chi phí ở những giai đoạn không trải qua. Nhƣ vậy việc tính giá thành của sản phẩm sẽ thấp hoặc cao hơn thực tế. Việc tổ chức về báo cáo chi phí sản xuất và giá thành chƣa phân tích đƣợc sự biến động về chi phí để phục vụ quản trị giá thành tại Công ty. Chính từ những vấn đề đã nêu trên, tác giả chọn đề tài "Tính giá thành trên cơ sở hoạt động (ABC) tại Công ty TNHH Việt Ý" nhằm góp phần giải quyết vấn đề về lí luận và ứng dụng vào thực tiễn tại Công ty TNHH Việt Ý đem lại thông tin cho từng sản phẩm chính xác góp phần định hƣớng phát triển sản phẩm và điều chỉnh lại giá bán cho sản phẩm. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là nhằm làm rõ phƣơng pháp tính giá thành hiện đang áp dụng tại Công ty, phân tích ƣu điểm, sự cần thiết và khả năng vận dụng phƣơng pháp tính giá ABC tại Công ty TNHH Việt Ý, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản trị chi phí và quản trị dựa trên cở hoạt động tại Công ty. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu Những vấn đề lý luận và ứng dụng phƣơng pháp tính giá thành hoạt động vào Công ty TNHH Việt Ý. 3 - Phạm vi nghiên cứu Công ty TNHH Việt Ý cụ thể là các bộ phận tham gia quá trình sản xuất sản phẩm tại Công ty. Riêng việc vận dụng phƣơng pháp tính giá ABC, đề tài tập trung minh họa quá trình tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm Băng keo (Băng keo cuộn các loại, Băng keo Jumbo) tại Công ty. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phƣơng pháp chủ yếu vận dụng trong nghiên cứu đề tài là phƣơng pháp mô tả, suy diễn. - Số liệu đƣợc sử dụng trong nghiên cứu chủ yếu thu thập từ nguồn số liệu sơ cấp và nguồn dữ liệu thứ cấp. - Cách thức xử lý số liệu: tổng hợp, phân tích. 5. Bố cục đề tài Ngoài phần mở đầu và kết luận luận văn đƣợc thiết kế gồm: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về tính giá thành sản phẩm dựa trên cơ sở hoạt động(ABC) Chƣơng 2. Thực trạng công tác kế toán chi phí và tính giá thành tại Công ty TNHH Việt Ý Chƣơng 3. Phƣơng hƣớng tổ chức hệ thống kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trên cơ sở hoạt động tại Công ty TNHH Việt Ý 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Qua nghiên cứu và tham khảo giáo trình, tạp chí và đề tài về phƣơng pháp tính giá (ABC) tác giả đã kế thừa và vận dụng những phần phù hợp để phát triển riêng cho đề tài đang thực hiện về vận dụng phƣơng pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) tại công ty Việt Ý . Sau đây là tổng quan tài liệu sử dụng tham khảo trong quá trình làm luận văn. Về lý luận phƣơng pháp tính giá ABC đƣợc nhiều tác giả trong nƣớc nghiên cứu và đƣa vào chƣơng trình giảng dạy nhƣ sau: Giáo trình Kế toán 4 quản trị -Nguyễn Tấn Bình-(2003). Kế toán quản trị - PGS.TS Phạm Văn Dƣợc (2006). Giáo trình kế toán quản trị - GS.TS Trƣơng Bá Thanh (2008). Tác giả Quang Khải với chuyên đề "Hệ thống xác lập chi phí dựa trên hoạt động" (2005) đã nêu cách thức tiến hành phân bổ chi phí theo hoạt động và gợi ý các bƣớc xác lập hệ thống ABC và nêu ra những ƣu và nhƣợc điểm của phƣơng pháp ABC. Bên cạnh đó, bài viết cụ thể hơn về các doanh nghiệp nhỏ trên tạp chí Kinh tế phát triển- tạp chí kế toán (1/7/2006) "Áp dụng phƣơng pháp tính chi phí theo hoạt động cho các doanh nghiệp nhỏ" chuyên đề này đƣa ra những những nhân tố cản trở doanh nghiệp nhỏ trong việc thực hiện phƣơng pháp ABC, đề xuất ra cách vận dụng phƣơng pháp ABC hiệu quả, ít tốn kém và giảm rủi ro của việc chuyển đổi từ hệ thống kế toán này sang hệ thống kế toán theo phƣơng pháp tính giá ABC mang lại lại một sự biến đổi nhẹ nhàng của hai phƣơng pháp mà không đòi hỏi sự đầu tƣ lớn trong hệ thống thu thập dữ liệu phức tạp hơn và không yêu cầu tái cấu trúc lại doanh nghiệp. Đến bài viết của tác giả Trần Đức Nam về chuyên mục "Bàn thêm về kế toán chi phí theo hoạt động"(2006) đã làm rõ thêm về một số thông tin về bản chất và tính ƣu việt của phƣơng pháp tính giá ABC. Phân tính những tính bất cập trong phƣơng pháp kế toán truyền thống và những ƣu điểm của phƣơng pháp ABC không chỉ ở việc cung cấp thông tin về giá thành sản phẩm chính xác hơn mà còn cung cấp những thông tin quản lý doanh nghiệp, cụ thể là giúp doanh nghiệp có thể quản lý tốt hơn chi phí sản xuất kinh doanh, ra quyết định thuê ngoài, xây dựng hệ thống đánh giá và quản lý nhân sự phù hợp... Tuy nhiên, những bài viết trên mang tính phân tích chiều sâu về lý thuyết mà chƣa có đề xuất áp dụng trên thực tế. Tác giả Nguyễn Thị Thu Hoàn với đề tài "Tổ chức hệ thống kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm dựa trên cơ sở hoạt động tại Công ty Bao bì Nhựa Sài Gòn"(2006) đã nêu ra đƣợc những mặc tồn tại và hạn chế của 5 phƣơng pháp truyền thống phân bổ theo khối lƣợng. Từ đó, nêu lên những ƣu điểm của phƣơng pháp ABC có thể khắc phục những tồn tại của phƣơng pháp truyền thống. Nêu thực trạng tại công ty và hƣớng công ty áp dụng phƣơng pháp ABC để cung cấp thông tin cho nhà quản trị đƣợc chính xác hơn. Đến năm 2008 đã có một số đề tài nghiên cứu về việc vận dụng phƣơng pháp ABC cho các doanh nghiệp sản xuất và lắp ráp điện tử nhƣ: Luận văn "Vận dụng lý thuyết ABC để hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí tại công ty điện tử Samsung Vina"(2008) của tác giả Trần Minh Hiền đã phân tích đƣợc thực trạng tính giá thành tại công ty theo phƣơng pháp truyền thống rất chuyên sâu từ đó đề xuất vận dụng phƣơng pháp ABC. Nhƣng bên cạnh đó tác giả quá chú trọng phân bổ chi phí theo nhiều tiêu thức lựa chon. Trong lĩnh vực may mặc, đề tài "Vận dụng phƣơng pháp tính giá ABC vào công ty CP dệt may 29-03"(2008) của tác giả Bùi Thị Lâu, hay đề tài "Vận dụng phƣơng pháp tính giá thành dựa trên cơ sở hoạt động tại công ty CP may Núi Thành - Quảng Nam" (2012) của tác giả Phan Thị Tuyết Trinh. Nhìn chung đều trải qua 4 bƣớc. Quá trình phân bổ chi phí và công tác tính giá thành đều đƣợc nêu ra phân tích và đánh giá nhằm chỉ ra những nhƣợc điểm của phƣơng pháp tính giá hiện tại. Điều này tạo cơ sở cho việc vận dụng phƣơng pháp tính giá mới khắc phục những hạn chế đang gặp phải. Đối với hai luận văn này, lĩnh vực nghiên cứu chuyên sâu về ngành may mặc nên có thể cho thấy đƣợc khả năng vận dụng phƣơng pháp ABC trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Đề tài "Vận dụng phƣơng pháp tính giá dựa trên cơ sở hoạt động (ABC) tại nhà máy bánh kẹo Quãng Ngãi – Công ty CP Đƣờng Quãng Ngãi"(2012) tác giả Nguyễn Công Du. Đề tài hƣớng đến vận dụng phƣơng pháp ABC vào hoạt động thực tiễn từ đó cải tiến chu trình sản xuất, giảm bớt công đoạn tạo ra giá trị tăng thêm. Đồng thời hƣớng đến cung cấp thông tin giá thành sản phẩm thích hợp và đáng tin cậy. 6 Trên tạp chí khoa học và công nghệ ĐH Đà Nẵng Số 32-2009 tác giả Trƣơng Bá Thanh– Đinh Thị Thanh Hƣờng với chuyên đề "Vận dụng phƣơng pháp tính giá thành dựa trên cơ sở hoạt động tại các doanh nghiệp in". Đề tài "Vận dụng phƣơng pháp tính giá thành ABC tại công ty CP in và Bao bì Bình Định"(2012) Nguyễn Hoàng Nhƣ Thảo. Trong các công trình này đã hệ thống lại các nội dung cơ bản và nêu rõ quy trình vận dụng thực tế phƣơng pháp tính giá ABC để hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí và giá thành của ngành in và đƣợc thể hiện thông qua một doanh nghiệp cụ thể. Qua quá trình tìm hiểu trên tác giả nhận thấy các bài viết nghiên cứu đi sâu vào việc hoàn thiện hệ thống chi phí với định hƣớng áp dụng phƣơng pháp tính giá ABC trong những doanh nghiệp có đặc thù kinh sản xản xuất kinh doanh khác nhau. Luận văn nghiên cứu về các khái niệm cơ bản và nền tảng vận dụng phƣơng pháp ABC với mong muốn làm rõ hơn về cách thức tiến hành và ƣu điểm vƣợt trội của phƣơng pháp này so với phƣơng pháp truyền thống để có định hƣớng vận dụng thực tế nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh cũng nhƣ trong công tác quản lý chi phí sản xuất tại Công ty TNHH Việt Ý. Tuy nhiên, để áp dụng phƣơng pháp tính giá ABC vào doanh nghiệp còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Nhƣng đây là một gợi ý có giá trị thực tiễn, cung cấp kiến thức hữu ích về một phƣơng pháp kế toán chi phí khác cho nhà quản trị xem xét và có định hƣớng vận dụng để giúp nhà quản trị có những quyết định chính xác về giá thành sản phẩm, kiểm soát chi phí của các hoạt động nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh. 7 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM DỰA TRÊN CƠ SỞ HOẠT ĐỘNG (ABC) 1.1 NHỮNG KHÁI NIỆM CHUNG VỀ CHI PHÍ VÀ GIÁ THÀNH SẢN PHẨM 1.1.1 Khái niệm chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm a. Khái niệm chi phí sản xuất Chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ lao động vật chất hóavà lao động sống mà doanh nghiệp bỏ ra để thực hiện quá trình sản xuất sản phẩm. Để tiến hành sản xuất, doanh nghiệp cần ba yếu tố cơ bản đó là: tƣ liệu lao động, đối tƣợng lao động và lực lƣợng lao động. Mọi chi phí đều đƣợc biểu hiện dƣới dạng giá trị, trong đó chi phí về tiền công là biểu thị bằng tiền của hao phí lao động sống, còn chi phí về nguyên vật liệu, nhiên liệu, điện nƣớc, khấu hao tài sản…là biểu hiện bằng tiền của lao động vật hóa. Một doanh nghiệp sản xuất ngoài lao động có liên quan đến quá trính sản xuất sản phẩm, lao vụ, dịch vụ, còn có những hoạt động khác không có tính chất sản xuất nhƣ hoạt động bán hàng, hoạt động quản lý, các hoạt động mang tính chất sự nghiệp…Chỉ những chi phí tiến hành sản xuất mới đƣợc coi là chi phí sản xuất. Chi phí sản xuất phải đƣợc tập hợp theo kỳ: tháng, quý, năm phục vụ cho tính giá thành sản phẩm và lập báo cáo kế toán của doanh nghiệp. b. Khái niệm giá thành sản phẩm Giá thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các chi phí về lao động sống và lao động vật hóa có liên quan đến khối lƣợng công tác, sản phẩm, lao vụ hoàn thành. 8 Quy trình sản xuất là quy trình thống nhất bao gồm 2 mặt: chi phí sản xuất và kết quả sản xuất. Tất cả các khoản chi phí phát sinh (phát sinh trong kỳ, kỳ trƣớc chuyển sang) và các chi phí trích trƣớc có liên quan đến khối lƣợng sản phẩm, dịch vụ hoàn thành trong kỳ sẽ tạo nên chỉ tiêu giá thành sản phẩm. Nói cách khác, giá thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các khoản chi phí mà doanh nghiệp bỏ ra bất kể kỳ nào nhƣng có liên quan đến khối lƣợng sản phẩm hoàn thành trong kỳ. 1.1.2 Phân loại chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm a. Phân loại chi phí sản xuất Chi phí sản xuất bao gồm nhiều loại có tính chất kinh tế, mục đích sử dụng, công cụ trong quá trình sản xuất… khác nhau. Để phục vụ cho công tác quản lý chi phí sản xuất phục vụ cho công tác tính giá thành sản phẩm, kế toán cần phải phân loại chi phí sản xuất. - Phân loại chi phí sản xuất theo yếu tố chi phí Căn cứ vào nội dung, tính chất kinh tế ban đầu của chi phí sản xuất để sắp xếp các chi phí phát sinh có cùng nội dung tính chất kinh tế ban đầu và một yếu tố chi phí, không phân biệt công dụng kinh tế của chi phí đã phát sinh. Căn cứ vào tiêu thức trên, chi phí sản xuất đƣợc phân chia thành các yếu tố chi phí cơ bản sau: + Chi phí nguyên liệu, vật liệu: bao gồm toàn bộ giá trị của các loại nguyên liệu, vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu phụ tùng thay thế, công cụ dụng cụ xuất dùng cho sản xuất trong kỳ báo cáo. + Chi phí nhân công: bao gồm toàn bộ chi phí trả cho ngƣời lao động (tiền lƣơng, các khoản phụ cấp, trợ cấp, tiền ăn giữa ca và các khoản trích theo lƣơng, kinh phí công đoàn, BHYT, BHXH, BHTN) trong kỳ báo cáo. 9 + Chi phí khấu hao tài sản cố định: bao gồm chi phí khấu hao toàn bộ tài sản cố định của doanh nghiệp dùng trong sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong kỳ báo cáo + Chi phí khác bằng tiền: bao gồm các chi phí sản xuất kinh doanh chƣa đƣợc phản ánh ở các chỉ tiêu trên, đã chi bằng tiền trong kỳ báo. - Phân loại chi phí sản xuất theo công dụng kinh tế Những chi phí sản xuất phát sinh có công dụng kinh tế không phân biệt nội dung kinh tế của chi phí đó, đƣợc chia thành ba khoản mục chi phí sau: + Khoản mục chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: gồm chi phí về nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ sử dụng trực tiếp cho hoạt động sản xuất sản phẩm. + Khoản mục chi phí nhân công trực tiếp: gồm các khoản phải trả cho ngƣời lao động trực tiếp sản xuất sản phẩm dịch vụ. + Khoản mục chi phí sản xuất chung: gồm những chi phí phát sinh tại bộ phận sản xuất (phân xƣởng, đội, tổ sản xuất…). Theo mối quan hệ với sản lƣợng: khoản mục chi phí sản xuất chung bao gồm chi phí sản xuất cố định và chi phí sản xuất biến đổi. Chi phí sản xuất cố định là chi phí sản xuất gián tiếp thƣờng không thay đổi theo số lƣợng sản phẩm sản xuất. Chi phí sản xuất biến đổi là chi phí sản xuất gián tiếp thƣờng thay đổi trực tiếp hoặc gần nhƣ trực tiếp theo số lƣợng sản phẩm sản xuất. Theo nội dung kinh tế khoản mục chi phí sản xuất chung gồm các nội dung nhƣ sau: Chi phí nhân viên phân xƣởng: gồm các khoản tiền lƣơng, các khoản phụ cấp, các khoản trích theo lƣơng, tiền ăn giữa ca của các nhân viên quản lý phân xƣởng, đội, bộ phận sản xuất. 10 Chi phí vật liệu: gồm những chi phí vật liệu dùng chung cho phân xƣởng nhƣ vật liệu dùng để sửa chữa, bảo dƣỡng tài sản cố định, vật liệu văn phòng phân xƣởng và những vật liệu dùng cho nhu cầu quản lý chung ở phân xƣởng. Chi phí dụng cụ sản xuất: gồm những chi phí về công cụ dụng cụ xuất dùng cho hoạt động quản lý của phân xƣởng nhƣ khuôn mẫu, dụng cụ gá lắp, dụng cụ cầm tay, dụng cụ bảo hộ lao động. Chi phí khấu hao tài sản cố định: gồm toàn bộ số tiền trích khấu hao tài sản cố định dùng trong phân xƣởng, bộ phận sản xuất nhƣ chi phí bảo dƣỡng tài sản cố định thuê ngoài, tài liệu kỹ thuật, bằng sáng chế, giấy phép chuyển giao công nghệ, nhãn hiệu thƣơng mại… Chi phí bằng tiền khác: gồm các chi phí bằng tiền ngoài các chi phí đã kể trên phục vụ cho hoạt động của phân xƣởng. - Phân loại chi phí sản xuất theo nội dung khác Chi phí trực tiếp - Chi phí gián tiếp Chi phí biến đổi (biến phí) - Chi phí cố định (định phí) Chi phí đơn nhất - Chi phí tổng hợp b. Phân loại giá thành - Phân loại giá thành theo thời điểm và nguồn số liệu hình thành Theo cách phân loại này, chỉ tiêu giá thành đƣợc chia thành 3 loại: + Giá thành kế hoạch: là giá thành tính trƣớc khi bắt đầu sản xuất của kỳ kế hoạch hoặc đƣợc xây dựng dựa vào các định mức và dự toán cần thiết để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm kỳ kế hoạch . + Giá thành định mức: là một loại giá thành đƣợc xác định trƣớc khi bắt đầu sản xuất sản phẩm. Giá thành thành định mức đƣợc xây dựng trên cơ sở các định mức chi phí hiện hành tại thời điểm nhất định trong kỳ kế hoạch (thƣờng là đầu tháng). Giá thành định mức luôn thay đổi phù hợp với sự thay 11 đổi của các định mức chi phí đạt đƣợc trong quá trình thực hiện kế hoạch. Giá thành định mức là thƣớc đo chính xác chi phí cần thiết để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm nhất định. + Giá thành thực tế: là giá thành đƣợc xác định sau khi đã hoàn thành việc sản xuất sản phẩm. Nó bao gồm tất cả những chi phí thực tế phát sinh trong đó có tất cả những chi phí vƣợt định mức, ngoài kế hoạch nhƣ các thiệt hại về sản phẩm hỏng, các thiệt hại do ngừng sản xuất. Giá thành thực tế đƣợc xác định nhất thiết là phải theo số liệu kế toán. Cách phân loại này giúp cho quản lý và giám sát chi phí, xác định các nguyên nhân vƣợt định mức chi phí trong kỳ kế hoạch. Từ đó tiến hành điều chỉnh kế hoạch hoặc định mức chi phí trong kỳ kế hoạch. - Phân loại Th loại nhƣ sau: + liên quan đ + sản xuất, kinh ( doanh . 1.1.3 Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm Quá trình sản xuất là một quá trình thống nhất gồm hai mặt: mặt hao phí sản xuất và mặt kết quả sản xuất. Chi phí sản xuất phản ánh hao phí sản xuất, còn giá thành sản phẩm phản ánh kết quả sản xuất. Tất cả các khoản chi phí phát sinh (trong kỳ hoặc của kỳ trƣớc chuyển sang) có liên quan đến khối 12 lƣợng sản phẩm hoàn thành trong kỳ sẽ tạo nên giá thành sản phẩm. Nói cách khác, giá thành sản phẩm là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các khoản chi phí mà doanh nghiệp bỏ ra có liên quan đến khối lƣợng công việc hoặc sản phẩm hoàn thành trong kỳ. Tuy nhiên chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có sự khác nhau cần phân biệt về chất và lƣợng nhƣ sau: - Về chất: giá thành sản phẩm là nói đến chi phí sản xuất tính cho một đối tƣợng tính giá thành cụ thể đã hoàn thành, còn chi phí sản xuất là những chi phí đã chi ra trong quá trình sản xuất sản phẩm không kể đã hoàn thành hay chƣa. - Về lượng: giá thành sản phẩm và chi phí sản xuất thƣờng không đồng nhất với nhau vì giá thành sản phẩm ở kỳ này có thể bao gồm chi phí kỳ trƣớc hoặc chi phí ở kỳ sau tính trƣớc cho nó, còn chi phí ở kỳ này có thể đƣợc tính vào giá thành kỳ sau. 1.1.4 Vai trò của công tác tính giá thành sản phẩm và những quan tâm khi thiết kế hệ thống tính giá Quá trình kinh doanh của doanh nghiệp là quá trình sử dụng các nguồn lực kinh tế tại doanh nghiệp để cung cấp các sản phẩm, dịch vụ có ích cho ngƣời tiêu dùng. Quá trình đó làm phát sinh các loại chi phí tại nhiều địa điểm khác nhau trong doanh nghiệp. Do vậy, tập hợp chi phí và tính giá thành là một nội dung cơ bản và có tính truyền thống trong kế toán quản trị. Vai trò của tính giá thành trong công tác quản trị doanh nghiệp đƣợc thể hiện nhƣ sau: - Tính giá thành góp phần xác định giá thành sản phẩm, dịch vụ hoàn thành, qua đó làm cơ sở để xác định kết quả kinh doanh của từng sản phẩm, nghành hàng, từng bộ phận và toàn doanh nghiệp.