Lêi më ®Çu
1.ý nghÜa vµ tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi cÇn nghiªn cøu.
KÓ tõ n¨m 1986 cho ®Õn nay, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· bíc sang mét híng
míi, ®ã lµ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ víi c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ
trêng. Trong bèi c¶nh nh vËy c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®ang ®øng tríc nh÷ng thö
th¸ch gay g¾t cña quy luËt c¹nh tranh. Do vËy trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, muèn tån
t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc trong sù kh¾c nghiÖt cña nÒn kinh tÕ th× doanh nghiÖp ph¶i
n¾m b¾t ®îc thÞ trêng, t¹o chç ®øng cho s¶n phÈm cña m×nh trªn thÞ trêng.
§Ó ®¹t ®îc môc ®Ých tiªu ®ã, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng qu¶n
lý tµi chÝnh cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c ®Ó ra quyÕt ®Þnh ®øng ®¾n trong qu¸ tr×nh
ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Trong ®ã, h¹ch to¸n kÕ to¸n lµ mét bé phËn chøc
n¨ng, mét c«ng cô cã tÇm quan träng víi vai trß “ Thùc hiÖn kiÓm tra vµ xö lý
th«ng tin cung cÊp cho l·nh ®¹o vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý kinh doanh phôc vô cho
c«ng t¸c qu¶n lý. H¹ch to¸n kÕ to¸n nh mét phÇn th«ng tin kinh tÕ quan träng trong
cÊu thµnh hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ cña ®¬n vÞ”.
Vµ ®Ó cã thÓ t¹o chç ®øng cho s¶n phÈm vµ c¹nh tranh ®îc víi c¸c doanh
nghiÖp trªn thÞ trêng th× doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt kinh doanh, ®Æc biÖt lµ chÊt lîng s¶n phÈm v.v... Kh«ng nh÷ng thÕ doanh
nghiÖp cßn ph¶i tæ chøc tèt h¹ch to¸n chi phÝ s¶n phÈm vµ tÝnh gi¸ s¶n phÈm nh»m
®¸nh gi¸ ®îc mäi khÝa c¹nh vµ chi tiÕt cña mäi nh©n tè ¶nh hëng ®Õn chi phÝ s¶n
xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, tõ ®ã t×m ra nguyªn nh©n vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch
hîp ph¸t huy c¸c yÕu tè tÝch cùc, h¹n chÕ c¸c yÕu tè tiªu cùc ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ
s¶n xuÊt nh»m h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Cã nh vËy doanh
nghiÖp míi ®¹t chØ tiªu lîi nhuËn vµ cã thÓ më réng s¶n xuÊt ®Ó cã thÓ t¨ng søc
c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng .
Trong c«ng t¸c qu¶n trÞ doanh nghiÖp, kÕ to¸n ®îc coi lµ mét c«ng cô quan
träng nhÊt phôc vô ®¾c lùc cho c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp, trong ®ã c«ng tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét phÇn kÕ to¸n quan träng ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp
s¶n xuÊt bëi th«ng qua kh©u nµy, doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®îc hao phÝ bá ra trong
qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp tèt hay xÊu.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi:
TËp trung ph©n tÝch , hÖ thèng ho¸ vµ lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn c¬ b¶n vÒ
tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trªn c¬ së ®ã gãp phÇn hoµn
thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
3. §èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
§Ò tµi nghiªn cøu cã néi dung chñ yÕu sau:
Kh¸i qu¸t c¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nh»m xem xÐt
®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh, kú tÝnh gi¸ thµnh, ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh.
Nghiªn cøu thùc tÕ vÒ tæ chøc tÝnh gi¸ thµnh ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
§Ò xuÊt m« h×nh tÝnh gi¸ thµnh phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý hiÖn hµnh.
4.Néi dung cña ®Ò tµi gåm 2 ch¬ng:
Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh
nghiÖp.
Ch¬ng II : Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n tÝnh gi¸
thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm s¶n xuÊt .
§Ò tµi: TÝnh Gi¸ Thµnh S¶n XuÊt Cña S¶n PhÈm S¶n XuÊt
ch¬ng
ch¬ng I
Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn c¬ b¶n vÒ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm trong c¸c doanh nghiÖp
I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm.
1.1. ý nghÜa cña viÖc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
BÊt kú mét doanh nghiÖp nµo muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Òu cÇn ph¶i hiÓu râ vÒ
c¸c quy luËt kinh tÕ nh quy luËt c¹nh tranh , quy luËt cung cÇu, quy luËt gi¸ trÞ.
NghÜa lµ doanh nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt s¶n phÈm ra ph¶i cã chÊt lîng tèt , gi¸ c¶ hîp
lý vµ phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng. §iÒu ®ã chøng tá doanh nghiÖp ph¶i coi träng
c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ
quan träng, chóng ph¶n ¸nh chÊt lîng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Cã lµm tèt c«ng t¸c
nµy, kÕ to¸n míi cung cÊp ®îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c cho nhµ qu¶n trÞ doanh
nghiÖp ®Ó t×m ra nguyªn nh©n vµ tõ ®ã ®a ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý trong viÖc thùc
hiÖn tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh hîp lý. §iÒu nµy chØ cã kÕ to¸n míi thùc hiÖn
®îc v× ®©y lµ mét c«ng cô quan träng trong qu¶n lý. Nh vËy kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®îc khi thùc hiÖn chÕ ®é ho¹ch to¸n kinh tÕ.
1.2. Vai trß cña kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
KÕ to¸n cã vai trß quan träng trong c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. KÕ to¸n
víi chøc n¨ng ghi chÐp, tÝnh to¸n, ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ trung thùc gi¸m s¸t mét c¸ch
thêng xuyªn liªn tôc sù biÕn ®éng vËt t, tµi s¶n vµ tiÒn vèn. KÕ to¸n x¸c ®Þnh thíc
®o gi¸ trÞ vµ thíc ®o hiÖn vËt ®Ó qu¶n lý chi phÝ, tõ ®ã kÕ to¸n cã thÓ cung cÊp
nh÷ng tµi liÖu cÇn thiÕt vÒ nh÷ng chi phÝ bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh
vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
Nh vËy tæ chøc c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
lµ mét c«ng viÖc cÇn thiÕt vµ quan träng ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý nãi chung vµ
c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng.ViÖc tæ chøc tèt c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý biÕt ®îc t×nh h×nh c¸c yÕu tè chi phÝ lµ tiÕt kiÖm
hay l·ng phÝ khi so s¸nh víi chi phÝ ®Þnh møc, víi chi phÝ thùc tÕ, tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng
biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ cã
quyÕt ®Þnh phï hîp víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ yªu cÇu qu¶n lý doanh
nghiÖp.
1.3 NhiÖm vô cña kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n
xuÊt , kinh doanh vµ qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp ®Ó tæ chøc tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh phï hîp ®Ó tÝnh gi¸.
Th«ng qua ghi chÐp kÕ to¸n mµ kiÓm tra tiÕn ®é thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n
xuÊt, kiÓm tra viÖc tu©n thñ c¸c ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu, kiÓm tra viÖc sö
dông c¸c nguån lùc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
LËp b¸o c¸o vÒ gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm, lao vô s¶n xuÊt ®îc
trong k× nh»m cung cÊp th«ng tin phôc vô cho viÖc ®iÒu hµnh, qu¶n lý ho¹t ®éng
SX cña doanh nghiÖp.
II Gi¸ thµnh s¶n phÈm.
2.1. B¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ
lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng t¸c,s¶n phÈm ,
lao vô ®· hoµn thµnh.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¶n ¸nh lîng gi¸
trÞ cña nh÷ng hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®· thùc sù chi cho s¶n xuÊt
vµ tiªu thô s¶n phÈm. Trong gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ tham
gia trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo qu¸ trinh s¶n xuÊt, tiªu thô ph¶i ®îc båi hoµn ®Ó t¸i
s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp mµ kh«ng bao gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong kú kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng chi phÝ ®a vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ph¶n ¸nh
®îc gi¸ trÞ thùc tÕ cña c¸c t liÖu s¶n xuÊt tiªu dïng cho s¶n xuÊt, tiªu thô vµ c¸c
kho¶n chi tiªu kh¸c cã liªn quan tíi viÖc bï ®¾p gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng sèng.
Mäi c¸ch tÝnh to¸n chñ quan, kh«ng ph¶n ¸nh ®óng c¸c yÕu tè gi¸ trÞ trong gi¸
thµnh ®Òu cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ph¸ vì c¸c quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ , kh«ng x¸c
®Þnh ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kh«ng thùc hiÖn ®îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i
s¶n xuÊt më réng.
2.2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ thµnh s¶n xuÊt lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, ph¶n
¸nh møc hao phÝ lao ®éng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm hoÆc hoµn thµnh s¶n phÈm dÞch vô.
H¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. XÐt vÒ
b¶n chÊt, gi¸ thµnh s¶n xuÊt lµ lîng hao phÝ lao ®éng kÕt tinh trong s¶n phÈm hoÆc
dÞch vô hoµn thµnh ®îc b»ng tiÒn.
Gi¸ thµnh võa mang tÝnh kh¸ch quan võa mang tÝnh chñ quan. TÝnh kh¸ch
quan cña gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô thÓ hiÖn ë chç nã lµ sù dÞch chuyÓn gi¸ trÞ
cña nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt vµ sù hao phÝ lao ®éng sèng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn s¶n
phÈm dÞch vô. TÝnh chñ quan cña gi¸ thµnh thÓ hiÖn ë chç: viÖc tÝnh to¸n ®o lêng
hao phÝ lao ®éng vµ viÖc ph©n bæ c¸c hao phÝ lao ®éng ®îc thÓ hiÖn b»ng tiÒn cho
c¸c ®èi tîng. ViÖc tÝnh to¸n nµy cã chÝnh x¸c hay cßn phô thuéc cßn phô thuéc rÊt
nhiÒu vµo ngêi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n ë doanh nghiÖp.
Trªn gãc ®é qu¶n lý doanh nghiÖp, gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô lµ chØ tiªu kinh
tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh chÊt lîng c«ng t¸c cña doanh nghiÖp. Møc h¹ gi¸ thµnh ph¶n
¸nh t×nh h×nh tiÕt kiÖm c¸c lo¹i vËt t, tiÒn vèn vµ tiÕt kiÖm hao phÝ lao ®éng cña
doanh nghiÖp.
Trªn gãc ®é kinh tÕ, gi¸ thµnh lµ thíc ®o chi phÝ vµ kh¶ n¨ng t¹o ra lîi nhuËn
cña doanh nghiÖp. Së dÜ nh vËy lµ v× trong ®iÒu kiÖn gi¸ b¸n kh«ng ®æi, h¹ gi¸
thµnh sÏ t¨ng lîi nhuËn vµ ngîc l¹i.
§Ó nghiªn cøu gi¸ thµnh ®îc tèt, tríc hÕt ph¶i nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®îc kÕt cÊu
gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô. KÕt cÊu gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ tû träng c¸c kho¶n môc
gi¸ thµnh so víi tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm. Mçi lo¹i s¶n phÈm, mçi ngµnh nghÒ kh¸c
nhau cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau nªn kÕt cÊu gi¸ thµnh còng kh¸c nhau. Do ®ã,
trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ ph©n tÝch tÝnh gi¸ thµnh ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña
tõng ngµnh cô thÓ ®Ó ®¸nh gi¸ c«ng viÖc. §Ó phôc vô cho c«ng t¸c kÕ to¸n còng nh
c«ng t¸c qu¶n lý tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô, cÇn ph¶i nghiªn cøu c¸c lo¹i gi¸
thµnh s¶n phÈm dÞch vô. Th«ng thêng ngêi ta ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô
nh sau:
2.2.1. Ph©n lo¹i theo thêi ®iÓm tÝnh gi¸ vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh.
Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch : Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®îc x¸c ®inh tríc khi bíc vµo kinh
doanh trªn cë së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tríc vµ c¸c ®Þnh møc , c¸c dù to¸n chi phÝ cña
k× kÕ ho¹ch.
Gi¸ thµnh ®Þnh møc : Còng nh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®inh møc còng
®îc x¸c ®Þnh tríc khi b¾t ®Çu vµo s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tuy nhiªn kh¸c víi gi¸ thµnh
kÕ ho¹ch ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn vµ kh«ng biÕn
®æi trong suèt c¶ k× kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh
møc vÒ chi phÝ hiÖn hµnh t¹i c¸c thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong k× kÕ ho¹ch ( thêng lµ
ngµy ®Çu th¸ng) nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña
c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh.
Gi¸ thµnh thùc tÕ : gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸
tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm dùa trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt s¶n phÈm.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông trong viÖc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chi phÝ , x¸c ®Þnh
®îc c¸c nguyªn nh©n vît ( hôt ) ®Þnh møc chi phÝ trong kú h¹ch to¸n. Tõ ®ã , ®iÒu
chØnh kÕ ho¹ch hoÆc ho¹ch ®Þnh møc chi phÝ cho phï hîp.
2.2.2.Ph©n theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ.
Theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ, chØ tiªu gi¸ thµnh ®îc chia thµnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt
vµ gi¸ thµnh tiªu thô.
Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ( cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng xëng): lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt
c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt , chÕ t¹o s¶n phÈm trong
ph¹m vi ph©n xëng s¶n xuÊt .
Gi¸ thµnh tiªu thô (hay cßn gäi lµ gi¸ thµnh toµn bé hay gi¸ thµnh ®Çy ®ñ ):
lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n
xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm. Gi¸ thµnh tiªu thô ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
Gi¸ thµnh
toµn bé
cña SP
=
Gi¸ thµnh
s¶n xuÊt
cña SP
+
Chi phÝ
qu¶n lý
DN
+
Chi phÝ
b¸n hµng
C¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông gióp cho nhµ qu¶n lý biÕt ®îc kÕt qu¶ kinh doanh
( l·i, lç) cña tõng mÆt hµng, tõng lo¹i dÞch vô mµ doanh nghiÖp kinh doanh. Tuy
nhiªn, do nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh khi lùa chän tiªu thøc ph©n bæ chi phÝ b¸n hµng
vµ chi phÝ qu¶n lý cho tõng mÆt hµng, tõng lo¹i dÞch vô nªn c¸ch ph©n lo¹i nµy chØ
cßn mang tÝnh häc thuËt, nghiªn cøu.
III. §èi tîng
tîng vµ ph¬ng
ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
3.1. X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Do cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ giíi h¹n tËp hîp chi phÝ trong h¹ch to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm hoµn thµnh cÇn ph¶i tÝnh gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ , viÖc h¹ch
to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thÓ ph©n thµnh 2 giai ®o¹n lµ giai ®o¹n x¸c ®Þnh ®èi tîng
tËp hîp chi phÝ vµ x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. VÒ thùc chÊt x¸c ®Þnh
®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh thµnh phÈm , b¸n thµnh phÈm, c«ng
viÖc lao vô nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i tÝnh gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ. §èi tîng ®ã cã thÓ lµ
s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay ®ang trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt tuú
theo yªu cÇu cña h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé vµ tiªu thô s¶n phÈm.
§Ó ph©n biÖt ®îc ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸
thµnh ngay c¶ khi chóng ®ång nhÊt lµ mét, cÇn dùa vµo ®Æc ®iÓm qui tr×nh c«ng
nghÖ s¶n xuÊt( gi¶n ®¬n hay phøc t¹p) , vµo lo¹i h×nh s¶n xuÊt( ®¬n chiÕc , hµng
lo¹t), vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc kinh doanh( cao hay thÊp) v.v…
3.2. X¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Do cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. VÒ c¬ b¶n, ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh bao gåm c¸c ph¬ng
ph¸p sau:
Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp ( cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n): Ph¬ng ph¸p nµy ®îc
¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp thuéc lo¹i h×nh s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, sè lîng mÆt
hµng Ýt, s¶n xuÊt víi khèi lîng lín vµ chu kú s¶n xuÊt ng¾n nh c¸c nhµ m¸y ®iÖn, níc, c¸c doanh nghiÖp khai th¸c( quÆng , than, gç…) §èi t îng h¹ch to¸n chi phÝ ë
c¸c doanh nghiªp nµy lµ tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô. Gi¸ thµnh s¶n phÈm céng (+)
hoÆc trõ (-) sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu k× so víi cuèi k× chia
cho sè lîng s¶n phÈm hoµn thµnh.
Tæng gi¸ thµnh
s¶n xuÊt cña
=
s¶n phÈm
Chi phÝ SX
dë dang
®Çu k×
+
chi phÝ SX
ph¸t sinh ®·
tËp hîp ®îc
-
Chi phÝ SX
dë dang cuèi k×
®· ®¸nh gi¸ ®îc
Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ: ¸p dông víi c¸c doanh nghiÖp mµ qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc thùc hiÖn ë nhiÒu bé phËn s¶n xuÊt, nhiÒu giai ®o¹n c«ng
nghÖ, ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¸c bé phËn chi tiÕt s¶n phÈm hoÆc giai
®o¹n c«ng nghÖ hay bé phËn s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch
céng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c bé phËn , chi tiÕt s¶n phÈm hay tæng chi phÝ s¶n xuÊt
cña c¸c giai ®o¹n , bé phËn s¶n xuÊt t¹o nªn thµnh phÈm:
Tæng gi¸ thµnhSX
=
Tæng céng chi phÝ SX
cña s¶n phÈm, lao vô
®· tËp hîp trong kú
Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ ®îc ¸p dông chñ yÕu trong c¸c doanh nghiÖp
khai th¸c, dÖt , nhuém, c¬ khÝ chÕ t¹o, may mÆc…
Ph¬ng ph¸p hÖ sè : §îc ¸p dông trong nh÷ng doanh nghiªp mµ trong cïng
mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cïng sö dông mét thø nguyªn liÖu vµ mét lîng lao ®éng nhng thu ®îc ®ång thêi nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau vµ chi phÝ kh«ng tËp h¬p riªng cho
tõng lo¹i s¶n phÈm ®îc mµ ph¶i tËp hîp chung cho c¶ qu¸ trinh s¶n xuÊt. Theo ph¬ng ph¸p nµy, tríc hÕt, kÕ to¸n c¨n cø vµo hÖ sè qui ®æi c¸c lo¹i s¶n phÈm vÒ s¶n
phÈm gèc, råi tõ ®ã , dùa vµo tæng chi phÝ liªn quan ®Õn gi¸ thµnh c¸c lo¹i s¶n
phÈm ®· tËp hîp ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm gèc vµ gi¸ thµnh tõng lo¹i s¶n phÈm:
Gi¸ thµnh ®¬n vÞ =
s¶n phÈm gèc
Tæng gi¸ thµnh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm
Tæng sè s¶n phÈm gèc( kÓ c¶ qui ®æi)
Gi¸ thµnh ®¬n vÞ =
s¶n phÈm tõng lo¹i
Gi¸ thµnh ®¬n vÞ
s¶n phÈm gèc
*
Tæng gi¸ thµnh
s¶n xuÊt cña c¸c
lo¹i s¶n phÈm
Gi¸ trÞ SP
dë dang
®Çu kú
Tæng chi phÝ Gi¸ trÞ
SX ph¸t s¶n phÈm DD
sinh trong k×
cuèi k×
=
+
HÖ sè qui ®æi
s¶n phÈm tõng lo¹i
Ph¬ng ph¸p tû lÖ : Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm cã
quy c¸ch , phÈm chÊt kh¸c nhau nh : may mÆc, dÖt kim, ®ãng giÇy, c¬ khÝ chÕ
t¹o( dông cô , phô tïng…) v.v… ®Ó gi¶m bít khèi lîng h¹ch to¸n, kÕ to¸n thêng
tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i. C¨n cø vµo tû lÖ
gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ víi chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch( hoÆc ®Þnh møc), kÕ to¸n
sÏ tÝnh ra gi¸ thµnh ®¬n vÞ vµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm cïng lo¹i.
Gi¸ thµnh thùc tÕ ®¬n =
vÞ s¶n phÈm tõng lo¹i
Tû lÖ
chi phÝ =
Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch (hoÆc ®Þnh møc)
®¬n vÞ s¶n phÈm tõng lo¹i
Tæng gi¸ thµnh thùc tÕ cña c¸c lo¹i s¶n phÈm
*
tû lÖ chi
phÝ
x 100
Tæng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch cña c¸c lo¹i s¶n phÈm
Phh¬ng ph¸p lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô: §èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ
trong cïng mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, bªn c¹nh c¸c s¶n phÈm chÝnh thu ®îc cßn cã thÓ
thu ®îc nh÷ng s¶n phÈm phô (c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn ®êng rîu, bia, m× ¨n
liÒn…), ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh kÕ to¸n ph¶i lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô ra
khái tæng chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh theo
nhiÒu ph¬ng ph¸p nh gi¸ cã thÓ sö dông ®îc, gi¸ íc tÝnh, gi¸ kÕ ho¹ch , gi¸ nguyªn
liÖu ban ®Çu…
Tæng
Gi¸ trÞ
Tæng chi phÝ Gi¸ trÞ
Gi¸ trÞ
gi¸ thµnh = s¶n phÈm + s¶n xuÊt
- s¶n phÈm - s¶n phÈm
s¶n phÈm
chÝnh DD
ph¸t sinh
phô thu håi
dë dang
chÝnh
®Çu kú
trong kú
íc tÝnh
cuèi kú
Ph¬ng ph¸p liªn hîp : Lµ ph¬ng ph¸p ¸p dông trong nh÷ng doanh nghiÖp cã
tæ chøc s¶n xuÊt , tÝnh chÊt qui tr×nh c«ng nghÖ vµ tÝnh chÊt s¶n phÈm lµm ra ®ßi
hái viÖc tÝnh gi¸ thµnh ph¶i kÕt hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau nh c¸c doanh
nghiÖp ho¸ chÊt , dÖt kim, ®ãng giÇy, may mÆc… Trªn thùc tÕ , kÕ to¸n cã thÓ kÕt
hîp c¸c ph¬ng ph¸p trùc tiÕp víi tæng céng chi phÝ, tæng céng chi phÝ víi tû lÖ , hÖ
sè víi lo¹i trõ s¶n phÈm phô …
3.3. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong mét sè lo¹i h×nh doanh
nghiÖp chñ yÕu.
Trªn c¬ së c¸c ph¬ng ph¸p chung ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, kÕ to¸n cÇn lùa
chän vµ ¸p dông vµo tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc
s¶n xuÊt , ®Æc ®iÓm qui tr×nh c«ng nghÖ còng nh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ. Sau
®©y lµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ¸p dông trong mét sè lo¹i h×nh doanh
nghiÖp chñ yÕu:
3.3.1. Doanh nghiÖp s¶n xuÊt gi¶n ®¬n.
Doanh nghiÖp s¶n xuÊt gi¶n ®¬n thêng lµ nh÷ng doanh nghiÖp chØ s¶n xuÊt
mét hoÆc mét sè Ýt mÆt hµng víi khèi lîng lín , chu kú s¶n xuÊt ng¾n, s¶n phÈm dë
dang kh«ng cã hoÆc cã kh«ng ®¸ng kÓ nh c¸c doanh nghiÖp khai th¸c than, quÆng ,
h¶i s¶n…; c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®éng lùc ( ®iÖn, níc, h¬i níc, khÝ nÐn , khÝ
®èt…) Do sè lîng mÆt hµng Ýt nªn ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®îc tiÕn
hµnh theo s¶n phÈm, mçi mÆt hµnh s¶n xuÊt ®îc më mét sæ (hoÆc thÎ) h¹ch to¸n
chi phÝ s¶n xuÊt. C«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh thêng ®îc tiÕn hµnh vµo cuèi th¸ng theo
ph¬ng ph¸p trùc tiÕp (gi¶n ®¬n) hoÆc ph¬ng ph¸p liªn hîp.
PhiÕu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
Tªn s¶n phÈm…. Th¸ng … n¨m…§¬n vÞ :…
Kho¶n môc chi phÝ
1. Ng. vËt liÖu trùc tiÕp
2. Nh©n c«ng trùc tiÕp
3. S¶n xuÊt chung
Céng
CPSXD
D §K
CPSX
PSTK
CPSX
§CK
Tæng
Gi¸
gi¸ thµnh thµnh
®¬n vÞ
3.3.2. Doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng cña kh¸ch hµng, ®èi tîng
h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng ®¬n ®Æt hµng cô thÓ. §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm lµ s¶n phÈm cña tõng ®¬n ®Æt hµng. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh tuú theo tÝnh
chÊt vµ sè lîng s¶n phÈm cña tõng ®¬n sÏ ¸p dông ph¬ng ph¸p thÝch hîp nh ph¬ng
ph¸p trùc tiÕp, ph¬ng ph¸p hÖ sè, ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ hay ph¬ng ph¸p
liªn hîp v.v…
§Æc ®iÓm cña viÖc h¹ch to¸n chi phÝ trong c¸c doanh nghiÖp nµy lµ toµn bé chi
phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®Òu ®îc tËp hîp theo tõng ®¬n ®Æt hµng, kh«ng kÓ sè lîng
s¶n phÈm cña ®¬n ®Æt hµng nhiÒu hay Ýt, quy tr×nh c«ng nghÖ gi¶n ®¬n hay phøc
t¹p. §èi víi c¸c chi phÝ trùc tiÕp( nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng) ph¸t sinh trong kú
liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®¬n ®Æt hµng nµo th× h¹ch to¸n trùc tiÕp cho ®¬n ®Æt hµng ®ã
theo c¸c chøng tõ gèc( hay b¶ng ph©n bæ chi phÝ). §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt chung ,
sau khi tËp hîp xong sÏ ph©n bæ cho tõng ®¬n theo tiªu chuÈn phï hîp( giê c«ng
s¶n xuÊt, nh©n c«ng trùc tiÕp…)
ViÖc tÝnh gi¸ thµnh ë trong c¸c doanh nghiÖp nµy chØ tiÕn hµnh khi ®¬n ®Æt
hµng hoµn thµnh nªn kú tÝnh gi¸ thµnh thêng kh«ng nhÊt trÝ víi kú b¸o c¸o. §èi víi
nh÷ng ®¬n ®Æt hµng ®Õn k× b¸o c¸o cho hoµn thµnh th× toµn bé chi phÝ ®· tËp hîp
theo ®¬n ®ã ®Òu coi lµ s¶n phÈm dë dang cuèi k× chuyÓn kú sau. §èi víi nh÷ng
®¬n ®Æt hµng ®· hoµn thµnh th× tæng chi phÝ tËp hîp ®îc theo ®¬n ®ã chÝnh lµ tæng
gi¸ thµnh s¶n phÈm cña ®¬n vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ sÏ tÝnh b»ng c¸ch lÊy tæng gi¸
thµnh s¶n phÈm cña ®¬n chia cho sè lîng s¶n phÈm trong ®¬n.
Tuy nhiªn, trong mét sè trêng hîp cÇn thiÕt, theo yªu cÇu c«ng t¸c qu¶n lý cÇn
x¸c ®Þnh khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh trong kú th× ®èi víi nh÷ng ®¬n ®Æt hµng
chØ míi hoµn thµnh mét phÇn , viÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm dë dang cña ®¬n vÞ ®ã cã
thÓ dùa vµo gi¸ thµnh kÕ ho¹ch (hay ®Þnh møc) hoÆc theo møc ®é hoµn thµnh cña
®¬n.
Tæng gi¸ thµnhSX =
Tæng chi phÝ SX
VËt liÖu tr¶ l¹i kho
theo ®¬n ®Æt hµng
tËp hîp theo
vµ phÕ liÖu thu håi
ho¸ ®¬n
®îc nhËp kho
3.3.3. Doanh nghiÖp cã tæ chøc bé phËn s¶n xuÊt- kinh doanh phô.
Ho¹t ®éng SX kinh doanh phô lµ ho¹t ®éng SX kinh doanh mµ D N tiÕn hµnh
thªm ngoµi nhiÖm vô SX kinh doanh chÝnh ®îc giao hoÆc ®· ®¨ng ký SX kinh
doanh khi thµnh lËp DN. Ho¹t ®éng kinh doanh phô còng t¹o ra s¶n phÈm , lao vô
®Ó tiªu thô. Ho¹t ®éng kinh doanh phô còng cã qu¸ tr×nh kinh doanh nh SX kinh
doanh chÝnh nªn kÕ to¸n kinh doanh phô còng tiÕn hµnh tr×nh tù kÕ to¸n tËp hîp chi
phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh SX cña s¶n phÈm nh ho¹t ®éng kinh doanh chÝnh vµ
còng sö dông c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n cÊp 1 cïng víi ho¹t ®éng SX kinh doanh chÝnh(
më tµi kho¶n chi tiÕt). S¶n phÈm, lao vô cña s¶n xuÊt kinh doanh phô ®îc sö dông
phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt- kinh doanh chÝnh, phÇn cßn l¹i cã thÓ cung cÊp ra
bªn ngoµi. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm , lao vô cña s¶n xuÊt kinh doanh
phô tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn s¶n xuÊt
phô trong doanh nghiÖp, cô thÓ lµ:
Trêng hîp kh«ng cã sù phôc vô lÉn nhau gi÷a c¸c bé phËn s¶n xuÊt, kinh
doanh phô hoÆc gi¸ trÞ vµ khèi lîng phôc vô kh«ng ®¸ng kÓ.
Chi phÝ s¶n xuÊt sÏ ®îc tËp hîp riªng theo tõng bé phËn, tõng ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh phô. Gi¸ thµnh s¶n phÈm , lao vô cña tõng bé phËn ®îc tÝnh theo tõng
ph¬ng ph¸p trùc tiÕp .
Trêng hîp cã sù phôc vô lÉn nhau ®¸ng kÓ gi÷a c¸c bé phËn s¶n xuÊt kinh
doanh phô.
Víi c¸c doanh nghiÖp cã tæ chøc nhiÒu bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh phô vµ gi÷a
chóng cã sù phôc vô lÉn nhau th× cã thÓ ¸p dông mét trong c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c
tÝnh gi¸ thµnh sau ®©y:
Ph¬ng ph¸p ®¹i sè .
Lµ ph¬ng ph¸p x©y dùng vµ gi¶i c¸c ph¬ng tr×nh ®¹i sè ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ,
lao vô cña s¶n xuÊt -kinh doanh phô phôc vô c¸c ®èi tîng.
Ph¬ng ph¸p ph©n bæ lÉn nhau theo gi¸ thµnh ban ®Çu :
Theo ph¬ng ph¸p nµy tríc hÕt tÝnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ ban ®Çu cña tõng bé phËn s¶n
xuÊt kinh doanh phô vµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ phôc vô lÉn nhau gi÷a chóng.
TiÕp theo, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm, lao vô cña s¶n xuÊt phô phôc vô cho c¸c bé
phËn kh¸c theo gi¸ thµnh ®¬n vÞ míi.
Gi¸
thµnh
®¬n
vÞ
=
míi
Tæng chi
Gi¸ trÞ lao vô
Gi¸ trÞ lao vô
phÝ ban ®Çu + cña tõng bé phËn - phôc vô
s¶n xuÊt phô kh¸c
cho bé phËn sx phô kh¸c.
S¶n lîng ban ®Çu - S¶n lîng phôc vô bé phËn s¶n xuÊt phô kh¸c
vµ s¶n lîng tiªu dïng néi bé (nÕu cã)
Ph¬ng ph¸p ph©n bæ lÉn nhau theo gi¸ thµnh kÕ ho¹ch:
Tr×nh tù tÝnh gi¸ thµnh t¬ng tù nh ph¬ng ph¸p trªn, chØ kh¸c thay gi¸ thµnh
®¬n vÞ ban ®Çu b»ng gi¸ thµnh ®¬n vÞ kÕ ho¹ch ®Ó tÝnh gi¸ trÞ phôc vô gi÷a c¸c ph©n
xëng s¶n xuÊt - kinh doanh phô. TiÕp theo x¸c ®Þnh gi¸ trÞ phôc vô cho c¸c ®èi tîng kh¸c theo gi¸ thµnh ®¬n vÞ míi.
3.3.4. Doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng h¹ch to¸n ®Þnh møc.
Trªn c¬ së hÖ thèng ®Þnh møc tiªu hao lao ®éng , vËt t hiÖn hµnh vµ dù to¸n
vÒ chi phÝ s¶n xuÊt chung, kÕ to¸n sÏ x¸c ®Þnh gi¸ thµnh ®Þnh møc cña tõng lo¹i s¶n
phÈm. §ång thêi, h¹ch to¸n riªng c¸c thay ®æi, c¸c chªnh lÖch so víi ®Þnh møc
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xu©t s¶n phÈm vµ ph©n tÝch toµn bé chi phÝ thùc tÕ
ph¸t sinh trong kú thµnh ba lo¹i: Theo ®Þnh møc, chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc
vµ chªnh lÖch so víi ®Þnh møc. Tõ ®ã, tiÕn hµnh x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n
phÈm b»ng c¸ch.
Gi¸ thµnh thùc =
tÕ s¶n phÈm
Gi¸ thµnh ®Þnh +(-) Chªnh lÖch do
+(-) Chªnh lÖch so
møc s¶n phÈm
thay ®æi ®Þnh møc
víi ®Þnh møc
ViÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh ®Þnh møc ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së ®Þnh møc tiªn tiÕn
hiÖn hµnh ngµy ®Çu k× ( thêng lµ ®Çu th¸ng) .Tuú theo tÝnh chÊt quy tr×nh c«ng
nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ ®Æc ®iÓm s¶n phÈm mµ ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸
thµnh ®Þnh møc kh¸c nhau (theo s¶n phÈm hoµn thµnh, theo chi tiÕt , theo bé phËn
s¶n phÈm råi tæng hîp l¹i…) ViÖc thay ®æi ®Þnh møc ® îc tiÕn hµnh vµo ngµy ®Çu
th¸ng ®Ó thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn ®Þnh møc còng nh viÖc kiÓm tra thi hµnh ®Þnh
møc. Trêng hîp thay ®æi ®Þnh møc diÔn ra vµo ngµy gi÷a th¸ng th× ®Çu th¸ng sau
míi ph¶i ®iÒu chØnh gi¸ thµnh ®Þnh møc. Nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh ngoµi
ph¹m vi ®Þnh møc vµ dù to¸n qui ®Þnh ®îc gäi lµ chªnh lÖch so víi ®Þnh møc hay
tho¸t ly ®Þnh møc.
3.3.5 . Doanh nghiÖp s¶n xuÊt phøc t¹p theo kiÓu chÕ biÕn liªn tôc .
Doanh nghiÖp s¶n xuÊt phøc t¹p theo kiÓu chÕ biÕn liªn tôc lµ doanh nghiÖp cã
quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm bao gåm nhiÒu bíc (giai ®o¹n ) nèi tiÕp nhau
theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh , mçi bíc t¹o ra mét lo¹i b¸n thµnh phÈm vµ b¸n thµnh
phÈm cña tõng bíc tríc lµ ®èi tîng hay nguyªn liÖu chÕ biÕn cña bíc sau. Trong
nh÷ng doanh nghiÖp nµy, ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ thÝch hîp nhÊt lµ h¹ch to¸n
theo bíc chÕ biÕn ( giai ®o¹n c«ng nghÖ) .Theo ph¬ng ph¸p nµy, chi phÝ s¶n xuÊt
ph¸t sinh thuéc giai ®o¹n nµo sÏ ®îc tËp hîp cho giai ®o¹n ®ã. Riªng víi chi phÝ
s¶n xuÊt chung sau khi ®îc tËp hîp theo ph©n xëng sÏ ®îc ph©n bæ cho c¸c bíc
theo tiªu thøc phï hîp.
Tuú theo tÝnh chÊt hµng hãa cña b¸n thµnh phÈm vµ yªu cÇu c«ng t¸c qu¶n lý, chi
phÝ s¶n xuÊt cã thÓ tËp hîp theo ph¬ng ¸n cã b¸n thµnh phÈm vµ theo ph¬ng ¸n
kh«ng cã b¸n thµnh phÈm. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thêng lµ ph¬ng ph¸p trùc
tiÕp kÕt hîp ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ hay hÖ sè (hoÆc tû lÖ).
3.3.5.1. TÝnh gi¸ thµnh ph©n bíc theo ph¬ng ¸n h¹ch to¸n cã b¸n thµnh phÈm.
Ph¬ng ¸n h¹ch to¸n nµy thêng ®îc ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp cã yªu cÇu
h¹ch to¸n néi bé cao hoÆc b¸n thµnh phÈm b¸n ra ngoµi. §Æc ®iÓm cña ph¬ng ¸n
h¹ch to¸n nµy lµ khi tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ, gi¸ trÞ
b¸n thµnh phÈm cña c¸c bíc tríc chuyÓn sang bíc sau ®îc tÝnh theo gi¸ thµnh thùc
tÕ vµ ®îc ph¶n ¸nh theo tõng kho¶n môc cho ®Õn bíc cuèi cïng tÝnh ra gi¸ thµnh
thµnh phÈm nªn cßn gäi lµ kÕt chuyÓn tuÇn tù.(Mçi c«ng ®o¹n s¶n phÈm ®Òu ®îc
tÝnh gi¸ thµnh theo ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n trªn c¬ së sè liÖu vÒ chi phÝ SX tËp hîp ®îc ë nh÷ng tµi kho¶n kÕ to¸n chi tiÕt trong tõng c«ng ®o¹n. B¸n thµnh phÈm c«ng
®o¹n tríc kÕt chuyÓn sang c«ng ®o¹n sau tuÇn tù ®Õn giai ®o¹n cuèi cïng, NÕu kÕt
chuyÓn tõ c«ng ®o¹n nä sang c«ng ®o¹n kia lµ b¸n thµnh phÈm( gäi lµ kÕt chuyÓn
tuÇn tù tæng hîp) th× ®Õn c«ng ®o¹n thµnh phÈm ph¶i hoµn nguyªn chi phÝaSX cÊu
thµnh b¸n thµnh phÈm ë c¸c c«ng ®o¹n míi tÝnh gi¸ thµnh SX cña thµnh phÈm theo
kho¶n môc gi¸ thµnh. NÕu kÕt chuyÓn b¸n thµnh phÈm tõ c«ng ®o¹n nä sang c«ng
®o¹n kia theo c¸c kho¶n môc chi phÝ cÊu thµnh gi¸ ( gäi lµ kÕt chuyÓn tuÇn tù tõng
kho¶n môc ) th× ®Õn c«ng ®o¹n cuèi tÝnh ngay ®îc gi¸ thµnh SX cña thµnh phÈm
theo kho¶n môc.
C«ng ®o¹n 1
C«ng ®o¹n 2
Chi phÝ NVL trùc
tiÕp
TrÞ gi¸ vèn b¸n
thµnh phÈm c«ng
®o¹n 1 chuyÓn sang
+
+
C«ng ®o¹n hoµn thµnh
TrÞ gi¸ vèn b¸n
thµnh phÈm c«ng
®o¹n 2 chuyÓn sang
+
Chi phÝ chÕ biÕn
c«ng ®o¹n 1
Chi phÝ chÕ biÕn
ë c«ng ®o¹n 2
Chi phÝ chÕ biÕn
ë c«ng ®o¹n 2
Tæng gi¸ thµnh vµ
gi¸ thµnh ®¬n vÞ
BTP c«ng ®o¹n 1
Tæng gi¸ thµnh vµ
gi¸ thµnh ®¬n vÞ
BTP c«ng ®o¹n 2
Tæng gi¸ thµnh vµ
gi¸ thµnh ®¬n vÞ
thµnh phÈm
3.3.5.2. TÝnh gi¸ thµnh ph©n bíc theo ph¬ng ¸n kh«ng cã b¸n thµnh phÈm.
Trong nh÷ng doanh nghiÖp mµ yªu cÇu h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé kh«ng cao
hoÆc b¸n thµnh phÈm chÕ biÕn ë tõng bíc kh«ng b¸n ra ngoµi th× chi phÝ chÕ biÕn
ph¸t sinh trong c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ ®îc tÝnh nhËp vµo gi¸ thµnh thµnh phÈm
mét c¸ch ®ång thêi, song song nªn cßn ®îc gäi lµ kÕt chuyÓn song song. Theo ph¬ng ¸n nµy, kÕ to¸n kh«ng cÇn tÝnh ®Õn gi¸ thµnh b¸n thµnh phÈm hoµn thµnh trong
tõng giai ®o¹n mµ chØ tÝnh gi¸ thµnh thµnh phÈm hoµn thµnh b»ng c¸ch tæng hîp
chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh vµ c¸c chi phÝ chÕ biÕn kh¸c trong c¸c giai ®o¹n c«ng
nghÖ .
C«ng ®o¹n 1
C«ng ®o¹n 2
C«ng ®o¹n hoµn tÊt
Chi phÝ s¶n xuÊt
ph¸t sinh ë c«ng
®o¹n 1
Chi phÝ s¶n xuÊt
ph¸t sinh ë c«ng
®o¹n 2
Chi phÝ s¶n xuÊt
ph¸t sinh ë c«ng
®o¹n cuèi
Chi phÝ s¶n xuÊt ë
c«ng ®o¹n 1 tÝnh
cho thµnh phÈm
Chi phÝ s¶n xuÊt ë
c«ng ®o¹n 2 tÝnh
cho thµnh phÈm
Chi phÝ s¶n xuÊt ë
c«ng ®o¹n cuèi
tÝnh cho thµnh
phÈm
Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña thµnh phÈm theo kho¶n môc gi¸ thµnh
S¬ ®å trªn cßn ®îc thÓ hiÖn díi d¹ng sau:
S¬ ®å tÝnh gi¸ thµnh theo ph¬ng ¸n ph©n bíc kh«ng
tÝnh ®Õn gi¸ thµnh b¸n thµnh phÈm.
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh
tÝnh cho thµnh phÈm
Tæng
Chi phÝ bíc 1 tÝnh cho
thµnh phÈm
gi¸
thµnh
thµnh
Chi phÝ bíc 2 tÝnh cho
thµnh phÈm
Chi phÝ bíc …. tÝnh cho
thµnh phÈm
Chi phÝ bíc n tÝnh cho
thµnh phÈm
phÈm
4.C¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ l¹i s¶n phÈm dë dang.
C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt liªn tôc, s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cña doanh nghiÖp
tõ k× nµy sang k× kh¸c th× cuèi k× cã s¶n phÈm dë dang trong d©y chuyÒn SX cña
DN.V× vËy, muèn tÝnh ®îc gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña thµnh phÈm, s¶n xuÊt ®îc trong
k× th× cuèi k× ph¶i tiÕn hµnh kiÓm kª, ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang chuyÓn sang k×
sau.
S¶n phÈm dë dang do DN tù kiÓm kª ®¸nh gi¸ cã thÓ sö dung c¸c c¸ch ®¸nh gi¸
s¶n phÈm dë dang sau:
4.1. §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp.
C¸ch tÝnh nµy sö dông chñ yÕu trong trêng hîp NVL ®a vµo SX mét lÇn, ngay tõ
c«ng ®o¹n SX ®Çu tiªn. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu chiÕm tØ trong lín trong gi¸ thµnh
s¶n phÈm. TrÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi k× ®îc tÝnh nh sau:
TrÞ gi¸ SP
DD cuèi kú
=
TrÞ gi¸ SPDD
®Çu kú
Sè lîng TP
s¶n xuÊt ®îc
CP NVL trùc tiÕp
+ ph¸t
sinh trong kú
Sè
lîng
s¶n phÈm
+
dë dang
x
Sè lîng SP
DD cuèi
kú
4.2.§¸nh gi¸ khèi lîng s¶n phÈm dë dang theo khèi lîng s¶n phÈm hoµn thµnh
t¬ng ®¬ng .
Theo c¸ch nµy doanh nghiÖp ph¶i kiÓm kª s¶n phÈm dë dang cßn ë trong d©y
chuyÒn s¶n xuÊt x¸c ®Þnh møc ®é hoµn thµnh t¬ng ®¬ng (tøc lµ tû lÖ hoµn thµnh so
víi thµnh phÈm) sau ®ã quy ®æi sè lîng s¶n phÈm dë dang xem t¬ng ®¬ng b»ng bao
nhiªu thµnh phÈm ®Ó tÝnh.
CÇn ph©n biÖt hai trêng hîp:
NÕu nguyªn vËt liÖu ph©n bæ vµo mét lÇn tõ c«ng ®o¹n ®Çu cña quy
tr×nh s¶n xuÊt th× ph¶i ph©n bæ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cho thµnh phÈm vµ
s¶n phÈm dë dang nh nhau. C¸ch tÝnh ph©n bæ nguyªn vËt liÖu nh ë (4.1) trªn.
Cßn chi phÝ s¶n xuÊt chung vµ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ph©n bæ cho s¶n
phÈm dë dang nh sau:
TrÞ gi¸
SPD D =
cuèi kú
TrÞ gi¸ NVL
trong SP
dë dang
+
CPNC vµ CPSXC
ph©n bæ cho
s¶n phÈm DD
NÕu nguyªn vËt liÖu ph©n bæ dÇn trong suèt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th× tÝnh
ph©n bæ chung toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt cho thµnh phÈm vµ s¶n phÈm dë dang ®·
quy ®æi theo thµnh phÈm. Cã thÓ tÝnh tõng kho¶n môc chi phÝ råi tæng hîp l¹i ®Ó
tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang. C¸ch tÝnh ®îc thùc hiÖn theo c«ng thøc sau:
Chi phÝ
CP ph©n bæ cho
CP cÇn ph©n bæ
ph©n bæ
SPD D ®Çu kú
+ ph¸t sinh trong kú
cho s¶n =
phÈm
Sè lîng thµnh phÈm
Sè lîng SPD D
dë dang
SX ®îc trong kú
+
quy ®æi
Sè lîng
* SPD D
®· quy ®æi
Trong trêng hîp nguyªn vËt liÖu bá vµo mét lÇn ngêi ta cã thÓ tÝnh trÞ
gi¸ s¶n phÈm dë dang b»ng trÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu trong mét ®¬n vÞ s¶n phÈm céng
víi 50% chi phÝ chÕ biÕn kh¸c.
§Ó ®¬n gi¶n cho viÖc tÝnh to¸n , ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm mµ chi phÝ chÕ biÕn
chiÕm tû träng thÊp trong tæng chi phÝ, kÕ to¸n thêng sö dông ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh
gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang theo 50 % chi phÝ chÕ biÕn. Thùc chÊt ®©y lµ mét d¹ng
cña ph¬ng ph¸p íc tÝnh theo s¶n lîng t¬ng ®¬ng ttong ®ã gi¶ ®Þnh s¶n phÈm dë
dang ®· hoµn thµnh ë møc ®é 50% so víi thµnh phÈm.
Gi¸ trÞ s¶n phÈm =
Gi¸ trÞ NVL chÝnh n»m
+ 50% chi phÝ
dë dang cha hoµn thµnh
trong s¶n phÈm dë dang
chÕ biÕn
4.3. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ ®Þnh møc.
C¸ch nµy sö dông trong trêng hîp s¶n phÈm s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp ®Òu
cã ®Þnh møc chi phÝ ë tõng c«ng ®o¹n s¶n xuÊt vµ cuèi kú kiÓm kª s¶n phÈm dë
dang ë tõng c«ng ®o¹n ®Ó tÝnh trÞ gi¸ cña chóng theo chi phÝ ®Þnh møc.
Ngoµi ra trªn thùc tÕ, ngêi ta cßn ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c ®Ó x¸c
®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang nh ph¬ng ph¸p thèng kª kinh nghiÖm, ph¬ng ph¸p
tÝnh theo chi phÝ vËt liÖu chÝnh vµ vËt liÖu phô n»m trong s¶n phÈm dë dang v.v…
5. KÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh.
5.1. Tµi kho¶n sö dông.
Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh viÖc sö dông c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n ®Ó tæng hîp
chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm phô thuéc vµo doanh
nghiÖp sö dông ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn hay ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú
hµng tån kho. Sù kh¸c nhau vÒ sö dông tµi kho¶n kÕ to¸n vµ tr×nh tù ghi chÐp kÕ
to¸n ®îc kh¸i qu¸t nh sau:
xuyªn
Ph¬ng ph¸p kª khai thêng
Sö dông tµi kho¶n:TK
621, TK 622, TK 627 ®Ó tËp hîp chi
phÝ ph¸t sinh trong kú.
Sö dông tµi kho¶n TK 154
võa ph¶n ¸nh vèn s¶n phÈm dë dang
võa ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña
s¶n phÈm.
Ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú
Sö dông c¸c TK 621,TK
622, TK 627 ®Ó tËp hîp chi phÝ ph¸t
sinh trong kú.
TK 154 sö dông ph¶n ¸nh
vèn s¶n phÈm dë dang cuèi kú nµy,
®Çu kú sau; cßn sö dông tµi kho¶n
631 ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm.
TK 155 chØ sö dông ph¶n
¸nh thµnh phÈm tån kho cuèi kú nµy,
®Çu kú sau; cßn thµnh phÈm lu©n
chuyÓn trong kú ph¶n ¸nh ë TK 632.
KÕt cÊu TK 154.
D Nî ®Çu kú : Ph¶n ¸nh vèn s¶n phÈm dë dang ®Çu kú.
PS bªn Nî
: TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong kú kÕt chuyÓn tõ c¸c
TK621, TK622, TK 627 sang.
PS bªn Cã
: Ph¶n ¸nh tæng gi¸ thµnh SX cña s¶n phÈm, lao vô SX ®îc trong kú
®· tÝnh ®îc.
D Nî cuèi kú : Ph¶n ¸nh vèn s¶n phÈm dë dang cuèi kú.
Ghi chó : Vèn s¶n phÈm dë dang cuèi kú x¸c ®Þnh b»ng kiÓm kª ®¸nh gi¸ SPD D
sau ®ã tÝnh ®îc tæng gi¸ thµnh SX cña s¶n phÈm , lao vô SX ®îc trong kú theo c«ng
thøc tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n.
KÕt cÊu cña TK 631.
Bªn Nî : Ph¶n ¸nh chi phÝ SXKD dë dang ®Çu k× kÕt chuyÓn tõ TK
154 chuyÓn sang. Tæng chi phÝ SX ph¸t sinh trong kú tõ c¸c TK 621,622,627 sang.
Bªn Cã :
Ph¶n ¸nh tæng gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm SX ®îc
trong kú. Ph¶n ¸nh vèn s¶n phÈm dë dang kÕt chuyÓn.
Cuèi kú tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d.
5.2. S¬ ®å tµi kho¶n kÕ to¸n .
5.2.1. Ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn.
TK 621
TK 154
KÕt chuyÓn CPNVL trùc
tiÕp(1)
TK 155
Tæng gi¸ thµnh phÈm
nhËp kho(4)
TK 622
TK 157
KÕt chuyÓn CPNC
trùc tiÕp (2)
Göi b¸n (5)
TK 627
TK 632
KÕt chuyÓn chi phÝ SXC
Tiªu thô th¼ng(6)
( 3)
5.2.2. Ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú
KÕt chuyÓn gi¸ trÞ SPDD ®Çu kú
TK 621
TK 631
KÕt chuyÓn CPNVL trùc
tiÕp(1)
TK 154
Gi¸ trÞ SPDD cuèi kú
TK 622
KÕt chuyÓn CPNC
trùc tiÕp (2)
TK 627
KÕt chuyÓn chi phÝ SXC
( 3)
TK 632
Tæng gi¸ thµnh SX SP
(4)
6. LËp b¶ng tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm.
B¶ng tÝnh gi¸ thµnh SX cña s¶n phÈm lµ ph¬ng tiÖn ®Ó kÕ to¸n ghi
chÐp, ph¶n ¸nh viÖc tÝnh gi¸ thµnh ( chøng tõ nghiÖp vô néi sinh ) ®ång thêi lµ ph¬ng tiÖn cung cÊp th«ng tin vÒ s¶n lîng s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh SX cña s¶n phÈm ®·
SX ®îc phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý SXKD cña DN.
B¶ng tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm nh»m ph¶n ¸nh ®îc kÕt qu¶
s¶n xuÊt vµ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh nªn ®ßi hái kÕ to¸n ph¶i lËp c¸c
b¶ng tÝnh gi¸ thµnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm SX vµ c¸c kho¶n môc gi¸ thµnh (c¸c
kho¶n môc chi phÝ cÊu thµnh gi¸) ®· x¸c ®Þnh hoÆc quy ®Þnh, thÓ hiÖ khi x©y dùng
kÕ ho¹ch gi¸ thµnh,
C¨n cø ®Ó lËp b¶ng tÝnh gi¸ thµnh SX cña s¶n phÈm. Muèn lËp ®îc c¸c
b¶ng tÝnh gi¸ thµnh kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo Biªn b¶n kiªm kª, ®¸nh gi¸ s¶n phÈm
dë dang cuèi kú ®· kiÓm kª ®¸nh gi¸ ®îc. Trong biªn b¶n kiÓm kª ph¶i ghi râ chi
phÝ cÊu thµnh gi¸ cña s¶n phÈm dë dang ®· tÝnh ®îc vµ c¨n cø vµo sæ chi tiÕt cña
chi phÝ SX ph¸t sinh trong kú.
B¶ng tÝnh gi¸ thµnh SX cña toµn bé thµnh phÈm s¶n xuÊt ®îc trong
th¸ng chØ ph¶n ¸nh tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ cña toµn bé thµnh phÈm s¶n
xuÊt ®îc trong kú, sè liÖu trong b¶ng hoµn toµn phï hîp víi sè liÖu ë tµi kho¶n tÝnh
gi¸ thµnh trªn sæ kÕ to¸n DN.
B¶ng tÝnh gi¸ thµnh cña nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i chØ ph¶n ¸nh tæng
gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ cña nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i ®· s¶n xuÊt ®îc trong kú
theo c¸c kho¶n môc chi phÝ cÊu thµnh gi¸, ph¶n ¸nh ®îc tû träng cña tõng kho¶n
môc chi phÝ cÊu thµnh gi¸. Trong b¶ng tÝnh gi¸ thµnh nµy sè liÖu ph¶i phï hîp víi
sè liÖu trªn c¸c tµi kho¶n chi tiÕt cña tµi kho¶n gi¸ thµnh (chi tiÕt tµi kho¶n 154) .
Trong trêng hîp nµy khi cÇn tÝnh tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh
®¬n vÞ cña tõng lo¹i s¶n phÈm trong nhãm ®· s¶n xuÊt ®îc trong kú kÕ to¸n sö
dông ph¬ng ph¸p to¸n (ph¬ng ph¸p hÖ sè , ph¬ng ph¸p tû lÖ ) ®Ó tÝnh vµ lËp ®îc
b¶ng tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña tõng lo¹i s¶n phÈm. C¸c kho¶n môc chi phÝ cÊu
thµnh gi¸ cã tû träng t¬ng øng víi tû träng c¸c kho¶n môc chi phÝ cÊu thµnh gi¸
cña nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i.
B¶ng tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ®îc trong kú, ®îc
lËp trªn c¬ së tæng hîp sè liÖu ë c¸c sæ chi tiÕt tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh më cho lo¹i s¶n phÈm nµy.
MÉu b¶ng tÝnh gi¸ thµnh nh sau:
B¶ng tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm.
Cña ……. Kú tÝnh gi¸ thµnh….
S¶n lîng s¶n xuÊt ®îc …….
T
T
Kho¶n môc gi¸ thµnh
1
VËt liÖu chÝnh
……….
VËt liÖu phô
Tiªn l¬ng
C¸c kho¶n trÝch theo l¬ng
KhÊu hao TSC§
Chi phÝ c«ng cô dông cô
TiÒn ®iÖn dïng cho SX
…………………………
Céng
2
3
4
5
6
7
8
SPD D
®Çu kú
CPSX
Tæng gi¸
Gi¸
ph¸t sinh SPD D
thµnh
thµnh S
trong kú cuèi kú s¶n xuÊt X ®¬n
vÞ
NÕu doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo tõng ®¬n ®Æt hµng vµ kÕ ho¹ch tiÕn hµnh tËp hîp
s¶n phÈm s¶n xuÊt theo tõng ®¬n ®Æt hµng vµ tÝnh gi¸ thµnh SX theo ®¬n ®Æt hµng
th× B¶ng tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®ång thêi còng lµ B¸o c¸o gi¸ thµnh cã thÓ thiÕt
lËp theo mÉu cã kÕt cÊu gåm c¸c yÕu tè phôc vô cho ngêi sö dông th«ng tin.
MÉu B¶ng tÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm cã thÓ nh sau:
B¶ng tÝnh gi¸ thµnh: H¹ng môc c«ng tr×nh A
§¬n vÞ ®Æt hµng:………………..
T
T
Kho¶n môc
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
G¹ch x©y
Xi m¨ng
S¾t
§¸
Sái
C¸t
Chi phÝ NC
Chi phÝ tiÒn ®iÖn
Chi phÝ tiÒn níc
Chi phÝ ……
Céng
Dù to¸n
Thùc
hiÖn
Chªnh lÖch so víi
DT
Sè tiÒn
Tû lÖ(%)
TÝnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ®îc lµ c«ng viÖc b¾t buéc cña kÕ
to¸n trong qu¸ tr×nh hÖ thèng ho¸ vµ xö lý th«ng tin kÕ to¸n hay cßn gäi lµ nghiÖp
vô néi sinh. C¸c nghiÖp vô néi sinh ®Òu ph¶i lËp chøng tõ kÕ to¸n ®Ó lµm c¨n cø ghi
sæ kÕ to¸n. Trong chøng tõ nghiÖp vô néi sinh ph¶i ghi râ c¨n cø sè liÖu ®Ó tÝnh
to¸n, c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n xö lý th«ng tin ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu tÝnh to¸n,
ghi sæ , cã thÓ kiÓm tra ®îc tÝnh hîp lý vµ tin cËy ®îc cña sè liÖu kÕ to¸n : B¶ng
tÝnh gi¸ thµnh SX cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ®îc chÝnh lµ chøng tõ kÕ to¸n vÒ nghiÖp
vô tÝnh gi¸ thµnh lµm c¬ së cho viÖc ghi sæ kÕ to¸n.
Ch¬ng
Ch¬ng II.
Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¬ng
ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸
thµnh trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt.
§¸nh gi¸ thùc tr¹ng vËn dông c¸c ph¬ng
ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸
thµnh hiÖn nay trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt.
I.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng
hîp, ph¶n ¸nh chÊt lîng cña s¶n xuÊt kinh doanh. Lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n,
tÝnh trÞ gi¸ vèn cña hµng b¸n vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.Qua kh¶o s¸t
thùc tÕ ë mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt, nh×n chung c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay cã
nh÷ng –u ®iÓm:
Nh×n chung qu¸ tr×nh tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®· cã nh÷ng tiÕn bé phï
hîp víi ®Æc ®iÓm kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp vµ chÊp hµnh chÕ ®é, chÝnh
s¸ch thÓ lÖ vÒ tµi chÝnh kÕ to¸n cña Nhµ níc.
C¸c doanh nghiÖp ®Òu t«n träng nguyªn t¾c gi¸ phÝ trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ
cña c¸c ®èi tîng cÇn tÝnh gi¸; trÞ gi¸ vèn thùc tÕ cña hµng xuÊt kho ®îc tÝnh to¸n
theo c¸c ph¬ng ph¸p chuÈn phï hîp víi thùc tÕ cña ®¬n vÞ , ®¶m b¶o nguyªn t¾c
nhÊt qu¸n quy ®Þnh trong chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh. §Æc biÖt gi¸ thµnh s¶n phÈm
®Òu ®îc tÝnh theo c¸c kho¶n môc chi phÝ quy ®Þnh trong chÕ ®é kÕ to¸n bao gåm:
chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt
chung.
ViÖc tæ chøc c«ng t¸c tÝnh gi¸ cho c¸c ®èi tîng cÇn tÝnh gi¸ theo c¸c yÕu tè cÊu
thµnh gi¸ mµ c¸c doanh nghiÖp ®ang thùc hiÖn lµ rÊt tèt, phï hîp.
Gi¸ thµnh ®· ®îc tÝnh to¸n mét c¸ch cô thÓ chi tiÕt phôc vô cho yªu cÇu
qu¶n trÞ cña c¸c doanh nghiÖp vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh ®èi víi tõng nghiÖp
vô.
§èi tîng tÝnh gi¸ thµnh , kú tÝnh gi¸ thµnh ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®øng
®¾n phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc qu¶n lý kinh doanh cña ngµnh vµ tõng doanh
nghiÖp phï hîp chu kú s¶n xuÊt s¶n phÈm dÞch vô hoµn thµnh bëi mçi doanh
nghiÖp ®Òu nhËn thøc ®îc vai trß quan träng cña c«ng t¸c x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh
gi¸,kú tÝnh gi¸ ®èi víi tæ chøc kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô .Ngoµi ra
viÖc vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh trong c¸c doanh nghiÖp rÊt linh ho¹t ,
phï hîp víi tõng lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
HÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n ®îc më t¬ng ®èi ®Çy ®ñ vµ phï hîp víi viÖc
ghi chÐp thêng xuyªn ®óng quy ®Þnh h¹ch to¸n t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c
kÕ to¸n trong viÖc ®èi chiÕu.
Bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm nãi trªn do tÝnh chÊt phøc t¹p vµ ®Æc ®iÓm , ®Æc thï
kinh doanh cña tõng ngµnh nªn qu¸ tr×nh kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh còng kh«ng tr¸nh
khái nh÷ng tån t¹i:
ViÖc sö dông c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô
cßn mang tÝnh gîng Ðp cña hÖ thèng kÕ to¸n hiÖn hµnh cßn cha phï hîp víi ®Æc
®iÓm cña tõng ngµnh , tõng lo¹i h×nh kinh doanh.
Trong qu¸ tr×nh tËp hîp chi phÝ cßn cha thËt ®Çy ®ñ vµ cha thËt chÝnh
x¸c do vËy nã cã ¶nh hëng rÊt lín tíi viÖc cung cÊp th«ng tin vµ tÝnh gi¸ thµnh cho
tõng lo¹i s¶n phÈm lµ cha chÝnh x¸c.
Nh÷ng h¹n chÕ nµy tån t¹i chñ yÕu lµ do:
HÖ thèng kÕ to¸n míi ban hµnh vµ söa ®æi cßn ph¶i tr¶i qua mét qu¸
tr×nh nghiªn cøu, thö nghiÖm míi cã thÓ dÇn dÇn ®i vµo nÒ nÕp æn ®Þnh.
Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý,tr×nh ®é kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp cßn
nhiÒu h¹n chÕ vµ kh«ng ®ång ®Òu.
II.
Híng hoµn thiÖn.
Tõ nh÷ng ®¸nh gi¸ cã tÝnh kh¸i qu¸t vÒ thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay còng nh nguyªn nh©n chñ yÕu cña
nh÷ng thùc tr¹ng ®ã. §Ó cã thÓ ®a ra nh÷ng ph¬ng híng hoµn thiÖn ®óng ®¾n tríc
hÕt trong ch¬ng nµy sÏ ph¶i ph©n tÝch yªu cÇu c¬ b¶n cña viÖc hoµn thiÖn.
Ph¶i dùa trªn c¬ së tu©n thñ c¸c qui ®Þnh, thÓ lÖ vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh
kÕ to¸n cña Nhµ níc vµ cña ngµnh ®· ban hµnh.
Qu¸n triÖt yªu cÇu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ
to¸n tÝnh gi¸ thµnh nãi riªng ®i vµo nÒ nÕp, t«n träng c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n tµi
chÝnh. KÕ to¸n – mét c«ng cô quan träng ®îc sö dông ®Ó qu¶n lý qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt kinh doanh. Bëi vËy, viÖc ®a ra mét ph¬ng ¸n nµo còng ph¶i phï hîp vµ tu©n
thñ chÕ ®é.
Ngêi ta kh«ng thÓ ¸p dông mét ph¬ng ¸n nµo ®ã vi ph¹m chÕ ®é chÝnh s¸ch
chÕ ®é chÝnh s¸ch kÕ to¸n tµi chÝnh. MÆt kh¸c, qu¸n triÖt yªu cÇu nµy sÏ ®¶m b¶o
cho viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t cña Nhµ níc vµ cña ngµnh ®èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n
cña doanh nghiÖp. T¹o ®iÒu kiÖn thèng nhÊt trong c«ng t¸c chØ ®¹o, l·nh ®¹o ho¹t
®éng kÕ to¸n tµi chÝnh.
Ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña
ngµnh vµ phï hîp víi tÝnh chÊt cña s¶n phÈm dÞch vô mµ tõng doanh nghiÖp thùc
hiÖn.
Mçi ngµnh, mçi doanh nghiÖp cã nh÷ng ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh
®ång thêi tÝnh chÊt s¶n phÈm dÞch vô mµ ngµnh vµ doanh nghiÖp thùc hiÖn còng
kh¸c nhau. Do ®ã ®Ó tæ chøc hîp lý, khoa häc c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ c«ng
t¸c kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh nãi riªng cÇn ph¶i chó träng ®Õn ®Æc ®iÓm cô thÓ cña
doanh nghiÖp vÒ tr×nh ®é qu¶n lý , tr×nh ®é kÕ to¸n vµ tÝnh chÊt cña s¶n phÈm dÞch
vô. Song ®Òu ph¶i t«n träng ph¸p luËt cña Nhµ níc.
Ph¶i qu¸n triÖt tinh thÇn tiÕt kiÖm vµ n©ng cao hiÖu qu¶.
BÊt kú mét nÒn s¶n xuÊt XH nµo ngêi ta còng ®Òu chó ý ®Õn vÊn ®Ò hiÖu qu¶.
§Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cÇn ph¶i tiÕt kiÖm chi phÝ. Do ®ã, tiÕt kiÖm trë thµnh mét yªu
cÇu quan träng trong qu¶n lý. Trong viÖc hoµn thiÖn mét ph¬ng ¸n nµo ®ã, ngêi ta
kh«ng thÓ hoµn thiÖn b»ng mäi gi¸ mµ ph¶i tÝnh to¸n c©n ®èi sao cho tiÕt kiÖm
nhÊt, ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt. §iÒu nµy ®ßi hái khi ®a ra mét ph¬ng ¸n mang tÝnh kh¶ thi
cao nhng vÉn tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ.
Ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu vÒ chÊt lîng th«ng tin vµ ®¸p øng viÖc cung cÊp
th«ng tin kÞp thêi chÝnh x¸c.
Vai trß quan träng cña kÕ to¸n lµ cung cÊp th«ng tin mét c¸ch kÞp thêi vµ
chÝnh x¸c vÒ mÆt ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®Ó trªn c¬
së ®ã l·nh ®¹o DN cã thÓ ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh tèi u. V× vËy , tæ chøc kinh
tÕ thÕ nµo ®Ó ®¸p øng ®îc vai trß cña kÕ to¸n míi lµ yªu cÇu quan träng vÒ mÆt lý
luËn còng nh trªn thùc tÕ. C«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ , kÕ to¸n chØ ph¸t huy vai trß
tÝch cùc khi nã ®îc tæ chøc hîp lý vµ khoa häc
C¸c yªu cÇu trªn ph¶i cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, nã ph¶i ®îc thùc
hiÖn mét c¸ch ®ång bé nh»m ®¶m b¶o cho viÖc ®a ra c¸c ph¬ng ¸n hoµn thiÖn.
2.1. Trao ®æi thªm vÒ viÖc ph©n lo¹i c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm hiÖn nay ë DN.
Cïng víi kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt , kÕ to¸n gi¸ thµnh ®îc coi lµ kh©u
träng t©m trong c«ng t¸c kÕ to¸n ë DN.
Theo c¸c tµi liÖu mµ b¶n th©n em thu thËp ®îc hiÖn nay ®Òu cã ®Ò cËp ®Õn
ph©n lo¹i c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ë doanh nghiÖp, song c¸c tiªu thøc ®Ó lµm
c¨n cø ph©n lo¹i ®Òu kh«ng ®îc ®Ò cËp tíi hoÆc cã ®Ò cËp tíi nhng cha râ rµng.
Trong phÇn nµy em xin bµy tá nh÷ng ý kiÕn c¸ nh©n nh»m trao ®æi thªm vÒ viÖc
ph©n lo¹i c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë DN.
Em thèng nhÊt quan ®iÓm r»ng : Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh lµ ph¬ng ph¸p sö
dông sè liÖu kÕ to¸n tËp hîp CPSX cung cÊp; b»ng ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n nhÊt ®Þnh
®Ó x¸c ®Þnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ c¸c lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc , lao vô
®· hoµn thµnh.
Nh vËy, mét ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh nµo ®ã bao hµm hai néi dung chÝnh lµ
viÖc sö dông sè liÖu kÕ to¸n CFSX ®· tËp hîp vµ thuËt tÝnh to¸n ®îc vËn dông
Trong c¸c tµi liÖu kÕ to¸n cña c¸c trêng §H vµ tµi liÖu kÕ to¸n cña c¸c c¸ nh©n
mµ em su tËp ®îc th× cã ba c¸ch ph©n lo¹i c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh nh sau:
C¸ch ph©n lo¹i thø nhÊt:
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy tiªu thøc chñ yÕu ®Ó ph©n biÖt lµ phÐp tÝnh to¸n
( phÐp to¸n tµi chÝnh) ®Ó x¸c ®Þnh tæng hîp gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ.
Cã thÓ chia ra:
- Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp
- Ph¬ng ph¸p hÖ sè
- Ph¬ng ph¸p tû lÖ
- Ph¬ng ph¸p lo¹i trõ chi phÝ s¶n phÈm phô
- Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ
- Ph¬ng ph¸p ®Þnh møc
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy ®Ó x¸c ®Þnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n
phÈm ë doanh nghiÖp th× kÕ to¸n ph¶i ®ång thêi sö dông nhiÒu phÐp tÝnh to¸n sè
liÖu kh¸c nhau
C¸ch ph©n lo¹i thø hai:
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo viÖc sö dông sè liÖu ®Ó tÝnh
to¸n gi¸ thµnh ®¬n gi¶n phøc t¹p vµ ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt , quy tr×nh c«ng
nghÖ ë DN ®Ó chia ra c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh sau:
- Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n
- Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n bíc
- Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng
- Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc
C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh trªn sö dông c¸c phÐp tÝnh to¸n sè liÖu ®· tr×nh
bµy ë ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i thø nhÊt ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm . ViÖc ph©n chia
c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ë c¸ch thø hai võa g¾n víi tæ chøc s¶n xuÊt vµ quy
tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®ång thêi còng c¨n cø vµo tÝnh chÊt cña viÖc sö dông sè
liÖu khi tÝnh gi¸ thµnh.
C¸ch ph©n lo¹i thø ba:
Chia ra c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh sau:
- Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp
- Ph¬ng ph¸p hÖ sè
- Ph¬ng ph¸p tû lÖ
- Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n bíc
- Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng
- Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc
- Ph¬ng ph¸p ®Þnh møc
C¸c tµi liÖu ®Ò cËp c¸ch ph©n lo¹i nµy kh«ng nãi ®Õn c¸c tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i
mµ chØ nªu nh÷ng ®Æc trng chÝnh cña c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®ã nh: ®èi tîng
tÝnh gi¸ thµnh, ®iÒu kiÖn vËn dông, c«ng thøc tæng qu¸t…
Em cho r»ng ®Ó ph©n biÖt mét ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh nµy víi ph¬ng ph¸p
tÝnh gi¸ thµnh kh¸c ph¶i c¨n cø vµo nh÷ng ®Æc trng riªng cña tõng ph¬ng ph¸p.
Theo em cÇn ph©n biÖt c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh b»ng 3 tiªu thøc sau:
1.§èi tîng tÝnh gi¸ thµnh : Tiªu thøc nµy cho phÐp nhËn biÕt c¸c lo¹i s¶n phÈm
cô thÓ cña quy tr×nh s¶n xuÊt ph¶i tÝnh gi¸ thµnh.
2. Néi dung c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh sÏ thùc hiÖn: PhÇn nµy võa nªu tæng qu¸t
b»ng lêi v¨n, võa thiÕt lËp c«ng thøc vµ phÐp tÝnh sÏ sö dông ®Ó tÝnh gi¸ thµnh.
3. §iÒu kiÖn vËn dông thÝch hîp nh : Tæ chøc s¶n xuÊt cña DN, ®Æc ®iÓm s¶n
phÈm, chu kú s¶n xuÊt s¶n phÈm…
- Xem thêm -
.DOC 
26 
87 
78 
